DAGBLAD voor AMERSFOORT en OMSTREKEN.
No. 119.
DINSDAG 23 JUNI 1908.
5e JAARGANG.
Uitgave van de Naaml. Vennootsehap „DE EEMLANDER".
Vepsehijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen.
Wettelijke regeling der
Winkelsluiting.
FEUILLETON.
De Familie Von Kröchert.
DE EEULANDEB
Hoofdredacteur R. G. RIJKENS.
Abonnementspi-ij s
Per jaar met geïllustreerd Zondagsblad
Franco per post id.
Per 3 maanden id.
Franco per post id.
Afzonderlijke nummers
f 4.—
5.60
- 1
- 1.40
- 0.05
Bureau
BREEDESTRAAT 20.
Telefoon Interc. 62.
Prijs der AdvertAntlèn:
Van 1 tot 5 regels
Voor iederen regel meer
Buiten het Kanton Amersfoort per regel
(Bij abonnement belangrijke korting.)
f 0.40
- 0.08
- 0.10
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames van buiten het Kanton Amersfoort in dit blad is uitsluitend gemachtigd het Nederiandsch Advertentiekantoor PEEREBOOM en ALTA te Haarlem.
Zij, die zich met Ingang van
1 Jnli op dit blad abonneereii,
ontvangen de tot dien datum
veraoliijueude nummers gratis.
Reeds ettelijke jaren wordt in ons
land aangedrongen op eene regeling
van het sluitingsuur van winkels en
de daarbjj behoorende kantoren en
magazijnen.
Men gaat by dien aandrang uit van
de overtuiging, dat de zoo dringend
noodige verkorting van den arbeids
duur in het winkelbedrijf niet afdoende
te bereiken is enkel door wettelijke
beperking van de arbeidstijden van
het personeel.
Toen dan ook in het ontwerp-
arbeidswet 1904 werd voorgesteld den
arbeidstijd van in een winkel werk
zame jongens, meisjes en vrouwen te
bepalen op 11 uren per dag en bij
dat zelfde wetsontwerp aan de ge
meenteraden de bevoegdheid werd
gegeven om den arbeidsduur van vol
wassen mannelijke winkelbedienden al
dan niet te regelen en te beperken,
werd in het voorloopig Verslag terecht
de opmerking gemaakt, dat het voor
eene behoorlijke regeling van deze
materie niet voldoende is den arbeids-
duur van het personeel te beperken.
„De uitdrukkelijke bepaling, dat na een
„zeker uur de winkels zullen moeten
„zijn gesloten, kan (zoo luidt het in
„het voorloopig Verslag) niet worden
„gemist".
Een regeling en beperking van den
arbeidsduur der winkel bedienden alleen
zou namelijk de winkeliers zeiven
geheel onbeschermd laten, en het is
maar al te duidelijk, dat in dezen de
patroons bescherming al evenzeer
noodig hebben als de bedienden.
Inderdaad is de arbeidstijd in het
winkelbedrijf zelfs in normale om
standigheden zeer lang. Regel is dat
de winkel des morgens ten 8 of 9 ure
wordt geopend en dat vóór 10 uur
des avonds over sluiten niet wordt
gedacht.
Des Zaterdagsavonds en in drukke
Naar het Duitsch,
VAN
HENRIETTE VON MEERHEIMB.
60)
Hilmar liep vlug voort, met elas
tische schreden, terwyl hij zijn hoofd
ietwat achterover boog. Ilse zag zijn
mooi, fijn profiel, het roode litteeken
op zyn bruinen wang, de punten van
zij hoog opgedraaiden, donker blon
den snor en de lange, zijden wimpers,
die zyn groote, bruine oogen bescha
duwden. Zy drukte haar handen
ineen, zoo kwelde haar liefde haar.
;God bevryde mij van die liefde! Ik
kan het niet langer uithouden
Door de kale stammen der boomen
kon men het meer zien glinsteren
en de torens van het kleine Jachtslot
Hubertus zien glanzen.
Willen we hier wat uitrusten 1"
vroeg Hilmar. Hy nam zyn hoed af,
de wind streek koel door zyn kort
geknipt haar.
Ilse kniktezjj gingen op een
omgehouwen boomstam zitten. Hilmar
boog zyn hoofd achterover en deed
tyden valt het sluitingsuur doorgaans
heel wat later.
Onder dezen langen arbeidsdag nu
lijden niet alleen de bedienden, maar
in het algemeen evenzeer de patroons.
Het spreekt van zelf, dat winke
liers, die zonder bedienden werken,
den geheelen dag aan hunne zaken
gebonden zyn, maar ook voor de winke
liers die met een min of meer uitge
breid personeel werken, eindigt de
arbeidsdag, willen zy hunne zaken
goed behartigen, zeker niet voordat
de tyd van sluiting daar is.
Nu is het een verblijdend verschyn-
sel dat uit de kringen der belangheb
benden zelf tegen deze toestanden ver
zet is gekomen. Zoowel patroons als
bedienden hebben zich afgevraagd of
bet dan bepaald noodzakelijk is de
winkels zoolang open te houden en
daarmede zich zeiven een arbeidsdag
te bezorgen, die schade toebrengt aan
hunne gezondheid, bun de gelegenheid
beneemt zich te ontspannen en te ont
wikkelen en voor het gezinsleven
nauwelijks tijd laat.
En deze ontevredenheid met den
bestaanden toestand heeft aanleiding
gegeven tot verschillende pogingen om
door middel van onderling overleg te
komen tot een vroegere sluiting der
winkels. Deze pogingen hebben echter
ten slotte geen van alle eenig resul
taat opgeleverd. Een enkele onwillige
bleek steeds weer in staat om de goede
zaak der by onderlinge afspraak ver
vroegde sluiting der winkels te doen
vervallen, en steeds bleken er enkele
winkeliers te zyn, die in het later
openhouden van hunne winkels een
voordeeltje zagen, dat zy niet wensch-
ten prijs te geven, vooral niet, wan
neer hunne concurrenten zoo goed
waren om eerder dan zy te gaan
sluiten.
Zoo kon hier een uiterst kleine
minderheid telkens weer een beweging
doen verloopen, waarvan het nut voor
ieder der betrokkenen toch duidelijk
moest zyn.
En het is dan ook niet te verwon
deren, dat na het mislukken dezer
pogingen de overtuigde voorstanders
van vervroegde winkelsluiting enkel
heil gingen zien in wettelijke regeling.
Die wettelijke regeling kan men zich
denken in verschillenden vorm.
zyn oogen half dicht. Het zonlicht,
dat op het watervlak speelde, ver
blindde hem. Ilse draaide haar hoofd
op zy. Haar hoed wierp een diepe
schaduw op haar voorhoofd en oogen.
Zy trachtten beiden hun eigen ge
dachten te volgen en eikaars naby-
heid te vergeten. Te vergeefs 1 Zy
voelden eikaars nabijheid voortdurend.
Op eens keek Hilmar haar onder
zoekend aan. „Waarom huil je?"
vroeg hy halfluid.
Hy wachtte ongeduldig op haar
antwoord. Zij zou misschien een
bittere klacht als antwoord geven,
en dan zou hy in staat zyn, om zijn
hart eens uit te storten. Aan den
eenen kant was hy bang voor een
opwindende scène, aan den anderen
kant hoopte hy er op. Alles was
beter, dan die zwijgende kwelling.
Ik dacht aan myn vader," ant
woordde Ilse eindelijk. „Hans-Henning
en ik vonden hem indertijd op een
dergelyke open plek in het bosch als
hier."
Zoo anders Diet Er klonk
teleurstelling en ook een zekere ver
achting uit zyn toon. Hij wist, dat
zy jokte. Zy huilde om heel iets
anders.
Ilse voelde zich gekrenkt door die
minachtende vraag. „Vindt ge het
dan zoo onbegrijpelijk, als ik nu nog
om mijn vader treur vroeg zy
Wegens het verschil in plaatselijke
toestanden ligt het voor de hand, dat
de wetgever in deze materie steeds
geneigd zal zyn om bij de regeling
daarvan aan de plaatselijke besturen
de noodige vrijheid van beweging te
laten.
Maar nu doet zich te onzent, waar
de wetgever zich de zaak nog niet
heeft aangetrokken, de vraag voor of
de gemeentebesturen bevoegd zijn
zelfstandig eene verordening op de
vervroegde winkelsluiting in het leven
te roepen.
Laat ons hier echter dadelijk by-
voegen, dat zulk eene gemeentelijke
verordening, hoe weDschelijk ook op
zich zelve, zonder beperking van den
arbeidsduur van het winkelpersoneel,
welke alleen door den wetgever kan
gegeven worden, ons toeschynt slechts
een voorloopige maatregel te kunnen zy n
Maar afgescheiden daarvan, zou de
zaak der vervroegde winkelsluiting
reeds een stap nader tot hare oplos
sing gebracht kunnen worden, wan
neer een onzer groote gemeenten, ook
na de verwerping van de Amsterdam-
sche voorstellen, overging tot in het
leven roepen van een verordening op
de vervroegde sluiting van winkels
en de daarbijbehoorende kantoren en
magazijnen.
Dat de gemeentebesturen daartoe
de bevoegdheid hebben, staat naar ons
oordeel vast, maar al mocht men daar
omtrent twijfelen, de zaak is het
waard, om haar aan het oordeel der
Regeering te onderwerpen. Volgt
namelijk vernietiging op grond dat de
gemeenteraad niet bevoegd was zulk
een verordening vast te stellen, dan
kan met des te meer klem bij den
wetgever op eene regeling voor het
geheele Rjjk aangedrongen worden.
Of nu de kans groot is, dat na de
Amsterdamsche mislukking eene an
dere gemeente de zaak met meer
succes ter hand zal nemen, zy hier
in het midden gelaten. Zulks te eer,
daar wij ons in beginsel zouden wen-
schen aan te siuiten bij de conclusie,
aangenomen op het Nationaal Congres
voor den handeldry vendenMiddenstand
van het jaar 1903, waarin verlangd
wordt een regeling „door eene Ryks-
„wet, die de nadere regelingen aan de
„gemeenten zal opdragen."
hartstochtelijk.
Volstrekt niet integendeel."
antwoordde hij koel.
Ilse rilde ondanks de hitte.
Toen zjj zijn onverschilligen toon
hoorde, was 'het haar plotseling, alsof
er zich afgronden tusscheD hen be
vonden, terwijl ze in werkelijkheid
dicht naast elkaar op een boomstam
zaten. Zjj deed geen poging meer om
haar gedrukte stemming te verber
gen of hem aan het praten te krij
gen. Zy voelde zich diep ongelukkig.
Hilmar was de eerste, die opstond.
„Wat zoudt ge er van denken, als
we nu eens weggingen Je wildet
hier immers eten 1"
Het is my precies hetzelfde, of wij
weggaan of hier blijven I"
Zij zette haar hoed recht. Al haar
bewegingen hadden iets slaps en
vermoeids. Zjj liepen zwijgend naast
elkaar naar het restaurant Hubertus.
Alles was vol.
De Berlyner houdt ontzaglijk veel
van de natuur en van buiten zijn
en dat komt misschien wel, omdat
hij er zoo weinig van genieten kan.
In den zomer zitten zelfs de kleinste
uitspanningen stampvolhoe had het
dus anders kunnen zyn in het zoo
aardig en idylisch gelegen restaurant
aan het Hubertusmeer.
Het gelukte den kellner echtereen
tafeltje voor hen tussohen de andere
Een dergelijke wet bestaat reeds
onder meer in Engeland en in Duitsch-
land. In Engeland heeft de wetgever
de plaatselijke besturen gemachtigd
om bij verordening een sluitingsuur
voor winkels vast te stellen. Van
deze bevoegdheid hebben slechts zeer
weinig locale besturen gebruik ge
maakt, ten gevolge waarvan thans
wordt overwogen om die besturen
daartoe de verplichting op te leggen.
In Duitschland daarentegen werd
door den wetgever vastgesteld dat
de winkels in het geheele Rijk van
9 uur 's avonds tot 5 uur 's ochtends
gesloten moeten zijn, terwijl voor de
winkelbedienden behalve een middag
rusttijd ook nog een onafgebroken
rust van 10 u. per etmaal is voor
geschreven. Bovendien kan de duur
der winkelsluiting waar twee derden
der betrokken winkeliers ter plaatse
zich daarvoor verklaren, verlengd
worden van 8 uur 's avonds tot 7
uur 's morgens en van deze bevoegd
heid was vyf jaar na het tot stand
komen der wettelijke regeling in 228
gemeenten in meer of minder uitge
breide mate gebruik gemaakt.
De geschiedenis der Duitsche bepa
lingen op de vervroegde winkelslui
ting is inderdaad leerzaamen zulks
vooral voor hen, die huiverig mochten
zijn om den wetgever te doen
ingrijpen zoolang er zich nog een
betrekkelijk sterke tegenstand open
baart bij elke poging om te komen
tot een regeling der winkelsluiting.
De Duitsche regeling is ingeluid
door een voorstel van de Rijkscom
missie voor de Arbeidersstatistiek,
die in 1896 aandrong op een winkel
sluiting van 8 uur 's avonds tot 5
's morgens, zulks met de noodige
uitzonderingen. Tegen dit voorstel
kwam heftige oppositie, die zulks
een indruk op de Rijksregeering
maakte, dat zy de zaak over den
anderen boeg wierp en in 1899 kwam
met een wetsontwerp, dat den arbeids
tijd in wiDkels wilde regelen en
waarbij de winkelsluiting was achter
wege gelaten op grond dat de afkeer
daartegen nog zoo sterk was, dat het
de voorkeur verdiende om voor de
regeling der arbeidstijden in winkels
een weg te zoeken, die minder diep
in het verkeersleven zou ingrijpen
tafels in te zetten, maar daardoor
werd wel is waar aan een heer, die
met zyn rug naar hen toezat, elk
uitzicht benomen.
Hilmar keerde zich naar hem om,
om hem zyne excuses aan te bieden.
Het was een reusachtige blonde man,
die niet bepaald elegant in zijn klee-
ren zat en even aan zijn slappen,
vilten hoed trok. Hilmar keek een
oogenblik onderzoekend naar het
vriendelijk gezicht, met de groote,
lichtblauwe oogen, maar aarzelde toch
weer, aangezien de blonde, spitse
baard iets geheel anders gaf aan het
onderste deel van het gezicht.
Is u nietbegon hy aarzelend.
Ja, ik ben het," antwoordde
de reus hartelijk lachend, terwijl hy
Hilmar zyn hand toestak.
Ik herken je aan je lachen en
aan je handdruk," zei Hilmar, „Ilse
een oud studiegenoot en collega,
mynheer Frits Meringer."
Ilse begroette hem koel. Zyn uiter
lijk beviel haar niet.
Nog een couvert" zei Hilmar en
een perzikenbowl maar een flinke.
Frits, op dit weerzien moeten we
eens klinken 1"
Hoe lang is het geleden, dat
we in Bonn waren, weet je het nog?"
„Ach was studirten wir,
So gar fleissig Jus.
en daarby toch den bedienden en den
arbeiders de hun oillyker wyze toe
komende rust en ontspanning zou
verzekeren. Derhalve werd enkel
voorgesteld het voorschrijven vaneen
behoorlijke middagpauze, en een
onafgebroken rust van minstens 10
uren na afloop van den dagelijkschen
arbeidstijd.
Verrassend genoeg bracht de Rijks
dag zelf daarop de negenuur sluiting
in de wet en zoo trad dan op 1
October 1900 de bepaling in werking,
dat in geheel Duitschland de winkels
om 9 's avonds moeten gesloten zijn.
Natuurlijk dat de oppositie niet na
liet sombere tafereelen op te hangen
van de vermoedelijke werking der
wet. Benadeeling van duizenden, aan
randing van de vrijheid van arbeid,
onnoodige voogdij enz. waren de ter
men, waarin een deel der pers stem
ming maakte tegen de zoo juist
aangenomen bepalingen. Maar reeds
het volgende jaar kon de staats
secretaris, von Posadowsky, in den
Rijksdag verklaren, dat de geweldige
agitatie tegen de negen uursluiting
op niets was uitgeloopen, en een jaar
later werd in de „Soziale Praxis"
geconstateerd, dat alle betrokkenen
zich verrassend snel in de nieuwe
regeling hadden geschikt, dat het pu
bliek er zich aan had gewend zyne
inkoopen vroeger te doen en dat pa
troons en bedienden met gelijke te
vredenheid genoten van den verlengden
tyd van rust.
Waar zoo de zaken staan, behoeft,
naar wy meenen, de Nederlandsche
wetgever niet te angstvallig te zijn.
Met een enkel verleenen van de
bevoegdheid tot regeling der zaak aan
de gemeentebesturen komen wij er
niet.
Zoo niet op het voorbeeld van
Duitschland by de wet zelve een slui
tingsuur wordt vastgesteld, waartegen
toch inderdaad moeily k eenig bezwaar is
in te brengen, zal in ieder geval aan
de gemeentebesturen de plicht moeten
worden opgelegd de vervroegde winkel
sluiting binnen zekere grenzen te
regelen. De wetgever zelve zou in
ieder geval aan het personeel be
hoorlijke rusttijden moeten verzekeren.
In het belaDg van al by het
winkelbedrijf betrokken arbeiders en
Rbein es liegt an dir.
Das man bummeln musz I"
zong Meringer, ongegeneerd, met zyn
diepe basstem.
De meeste gasten keken verbaasd
of afkeurend naar den zanger.
Ilse voelde zich wel wat gegeneerd
maar Hilmar begon luidkeels te
lachen. „Je bent nog precies dezelfde 1
Hoe heerlijk, dat ik je juist van
avond gevonden heb, Frits 1 Mjjn
vrouw en ik waren wat somber ge
stemd, maar nu zijn we allemaal
vroolijk, niet waar, Ilse
Zyn stem was geheel veranderd.
Hij was nu opgewekt, ja byna uitge
laten vroolijk.
Ilse kon zich niet zoo gauw be-
heerschen.
Ik stoor u zeker mevrouw?"
zei Meringer trouwhartig. „U hadt
liever alleen willen blijven met uw
man
Wel neenzei Hilmar snel.
„We zijn al zoo lang getrouwd I
Maar vertel nu eens, waarom jij je
nooit bij me vertoond hebt en watje
eigenlijk hebt gedaan, sedert we uit
Bonn zyn weggegaan
Wordt vervolgd).
