DAGBLAD voor AMERSFOORT en OMSTREKEN.
No. 137,
DINSDAG 14 JULI 1908.
5e JAARGANG.
Uitgave van de Naaml. Vennootsehap „DE EEMLANDER".
Vepsehijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen.
Een Volksziekte.
FEUILLETON.
De Familie Von Kröchert.
BUITENLAND.
Hoofdredacteur B. Gr. RIJKENS.
Aboiinementsprlj s
Per jaar met geïllustreerd Zondagsblad
Franco per post id.
Per 3 maanden id.
Franco per post id.
Afzonderlijke nummers
f 4.—
- 5.60
- 1.—
- 1.40
- 0.05
Bureau: BREEDESTRAAT 20.
Telefoon Interc. 62.
Prijs der Advertöntlën:
Van 1 tot 5 regels
Voor iederen regel meer
Buiten het Kanton Amersfoort per regel
(By abonnement belangrijke korting.)
f 0.40
- 0.08
- 0.10
Tot de plaatsing van advertentiën en reclames van buiten het Kanton Amersfoort in dit blad is uitsluitend gemachtigd het Nederiandsch Advertentiekantoor PEEREBOOM en ALTA te Haarlem.
In navolging van zoovele gemeenten
in ons vaderland zal nu ook ia Amers
foort eene vereeniging tot bestrijding
der tuberculose haar zeer gewaar-
deerden arbeid aanvangen. Met groote
ingenomenheid hebben wy van dit
schoone plan melding gemaakt en het
komt ons thans geschikt voor het een
en ander over de tuberculose in het
midden te brengen, ook al in de hoop,
daardoor velen op te wekken tot
steunen van deze hoogst nuttige ver
eeniging.
De tuberculose in den volks
mond tering geheeten, hoewel de be
grippen elkaar niet dekken is erkend
als een volksziekte.
En dat is zy, omdat zy wordt aan
getroffen onder het geheele volk, onder
den meest gegoeden zoowel als onder
den armen stand, maar ook eend
volksziekte in den engeren zin, omdat
zij pleegt te woeden met meer kracht
onder de meer behoeftigen en daar een
veel grooter aantal slachtoffers maakt.
In ons land zijn in de laatste tien
jaren gemiddeld 8000 sterfgevallen per
jaar voorgekomen aan longtuberculose
en 11000 per jaar aan alle soorten
van tuberculose. Dat zijn schrikbarende
cijfers, maar men kan zich door cijfers
toch nog de verschrikkelijke beteeke-
nis daarvan niet voorstellen. Dit kan
men beter, wanneer men vergelijkingen
maakt. De gemiddelde sterfte aan long
tuberculose was de laatste jaren in
Duitschland 120.000 per jaar. In den
FraDsch-Duitschen oorlog zjjn aan de
Duitsche zijde gesneuveld 43000 man
schappen en ieder, die in dien tyd
leefde, weet, dat er bijna geen gezin
in Duitschland was, dat niet in rouw
was gedompeld, omdat er een sterf
geval, door dien oorlog te betreuren
viel. Welnu, niettegenstaande de
krachtige bestrijding in Duitschland,
is de sterfte aan tuberculose per jaar
Naar het Duitsch,
VAN
HENRIETTE VON MEERHEIMB.
79)
De zorg voor de huishouding was haar
een drukkende last. En nu moest zij
met] de weinig hulp een doopmaal
aanrichten, daarbij had zij een zoo
lastige logeé in hare moeder en
werd de prins verwachtZij voelde
de tranen en snikken in haar keel
opstijgen en dwong zichzelf met veel
moeite om zijne voorstellen met een
paar vriendelijke woorden goed te
keuren.
Mevrouw von Hohenthal was sedert
ongeveer vier weken op Heinrichs-
hagen. Hare eigen zwakke gezondheid
veroorloofde haar niet om tegenwoor
dig te zjjn bij de geboorte van het
kind. Maar toen Sitta weer door het
huis kon loopen, kwam zij om haar
teerbemind kind op te passen. In
werkelijkheid bracht zy door hare
klachten en eischen het halve huis
in opstand, en Sitta in hare zenuw
achtige, prikkelbare stemming bjjna
nog driemaal zooveel, n.l. 120.000.
Vroeger meende men, dat de tuber
culose ongeneeslijk zou zjjn, doch van
dit denkbeeld is men terug gekomen
en tegenwoordig weet men wel anders.
Met ernst is men er zich op gaan
toeleggen, om door sanatoria, door
het voorschrijven van gepaste leef
regels, door het verplaatsen van de
lijders naar hoogere luchtstreken, of
naar andere landen, deze vreeselijke
ziekte te bestrijden en meestal met
goed gevolg. Dat echter het verhuizen
naar andere landen niet strikt nood
zakelijk is, wordt bewezen door het
sanatorium, door den heer Haentjes
gesticht te Putten. Ieder jaarverslag
toch omtrent die instelling doet zien
hoeveel van daarin opgenomen lijders,
die in het eerste stadium der ziekte
verkeerden, het sanatorium geheel
genezen verlaten en dat sommigen
hun arbeidskracht geheel terugkrijgen,
zelfs als zjj niet geheel vrij van tuber
culose waren.
Wil men zien hoe zegenrijk de
gevolgen van het bestrijden der tubercu
lose kunnen zjjn, dan richte men zijn
blik eens naar een viertal landen,
naar Duitschland en Engeland aan de
eene zijde en naar Frankrijk en
Denemarken aan de andere zijde.
In Frankrijk had men in 1887 op
de 10000 inwoners 28.2 sterfgevallen
aan tuberculosemen heeft daar zoo
goed als niets gedaan ter bestrijding
dezer ziekte, en in 1897 was dit cijfer
33.7, dus gestegen met 30 procent.
In Denemarken evenzoo. Daar steeg
het getal sterfgevallen aan tuberculose
van 24 per 1000 in 1880 tot 33.7 in
1897.
In Duitschland en Engeland, waar
men middelen aanwendde ter bestrij
ding der ziekte, zag men het omge
keerde.
In Duitschland had men in 1880
34.3 sterfgevallen aan tuberculose per
10000 inwoners en in 1897 was dat
tot wanhoop. Want haar was niets
goed genoeg.
Als Hans-Henning er zich niet
ernstig tegen verzet had, dan zou de
heele huishouding voor haar veranderd
zijn. Zij sliep afwisselend in alle
kamers van de bovenste verdieping.
In de eene kamer werd zij 's morgens
gestoord door het kraaien der hanen
de andere lag op het Noorden en zij
had bepaald behoefte aan zon in de
derde kamer rook het naar de stallen,
de vierde was ondragelijk klein, be
dompt en heet. De keuze der gerech
ten aan tafel, de nog niet onberispe
lijke dienkunst van den knecht
over alle mogelijke dingen had me
vrouw v. Hohenthal iets op te merken,
overal vond zij aanleidiug om het lot
van haar arm kind te beklagen.
In den beginne nam Hans-Henning
de klachten van zijne schoonmoeder
als gekheid op, maar sedert hij merkte
hoezeer Sitta er zich over opwond
werd hij wel eens scherp, wat trouwens
alleen tot gevolg had dat mevrouw von
Hohenthal met een slachtoffersgezicht
rondliep en Sitta zich extra opwond
omdat zij bang was voor een uit
barsting.
Sedert eenige dagen was mevrouw
von Hohenthal al heel slecht in haar
humeur. De hitte werkte op haar
zenuwgestel en men had er in die
lage kamers hier veel last van. In
cijfer 23, dus 30 procent minder.
In Engeland bedroeg het sterfcijfer
aan die ziekte in 1860 25 en in 1897
13 procent, dus een verminde
ring van 40 procent.
Hieruit kan men duidelijk zien,
welke gelukkige resultaten eene krach
tige bestrijding der tuberculose. Over
verschillende wijzen, waarop deze
volksziekte kan worden bestreden, iets
in een volgend artikel.
DE BAGDADSPOORWEG.
Van dit groote werk, niet alleen van
belang voor de Duitscbers, die het
ondernamen en voor Turkije, maar
voor de geheele wereld, is onlangs
weer in de bladen gesproken naar
aanleiding van eene nieuwe overeen
komst.
De Engelschen hebben gedaan wat
zij konden om den bouw van deze
merkwaardige spoorweglijnen in het
Oosten tegen te werken en dat is
een der redenen die wantrouwen en
bijna vijandschap tusschen Engelschen
en Duitschers hebben gekweekt. Maar
de spoorweg groeit langzaam aan en
volgens de reizigers heeft hij nu reeds
gezegende gevolgen voor de omgeving.
Angora b.v. moet als het ware uit
den doodslaap zijn verrezen.
Volgens de overeenkomst, waarvan
wij zooeven spraken, zal de spoorweg
weer met 840 kilometers in de rich
ting van Bagdad worden verlengd.
De weg loopt thans tot den grooten
pas in het Taurusgebergte. Door dien
belangrijken bergpas, ter hoogte van
dertienhonderd meter, zal de weg
worden voortgezet. Het is de oude
weg waardoor de veroveraars uit
Europa kwamen, het is ook de weg
dien de Arabieren en Turken insloegen
op hunne tochten naar het Westen.
Ten oosten van den bergpas ligt goed,
vruchtbaar land. De vruchtbaarheid
is hier onafscheidelijk van het water
en er is water in voldoende hoeveel
heid in deze streken tot aan de golf
van Alexandette. De spoorweg gaat
bij Briedsjik over de Euphraat en
beweegt zich dan tusschen die rivier
en de Tigris. Dan heeft men links
de Armenische bergen en rechts de
Syrisch-Mesopotamische woestijn. Maar
tusschen het gebergte en de woestjjn
ligt het groote gebied, waaraan de
oudste herinneringen van het mensch-
dom zjjn verbonden. Hier is het land
tusschen de twee stroomen. Hier
zjjn de ruïnen van groote steden,
waarvan iedereen den naam kent.
Vroeger een zeer vruchtbaar gebied
is het nu bijna een dood land.
De spoorweg zal als het gedeelte,
dat thans wordt gebouwd gereed is,
verder worden voortgezet. Duitschland
dat op goeden voet met Turkije staat,
zal ook van de Porte voor de spoor
wegmaatschappij de concessie tot den
verderen bouw, tot voltooiing van de
lijn, wel weten te verkrijgen, te eerder
omdat de belangen van Turkije daar
aan zijn verbonden. De spoorweg zal
dan loopen naar Mosoel, vlak tegen
over de ruïnen van de groote stad
Ninive. En vervolgens tot Bagdad.
Reeds begint men de mogelijkheid
te bespreken van eene nieuwe bebou
wing van het oude Mesopotamië. Het
schijnt dat in de vruchtbaarste ge
deelten de grond zeer geschikt is voor
den verbouw van katoen.
De Engelschen zjjn er in den regel
bjj als ,er winst te behalen is en zij
zien met afgunst aan dat eene Duitsche
maatschappij den spoorweg, bouwt die
gindsche streken voor de beschaving,
handel en industrie zal openen. Zjj
hebben de onderneming tegengewerkt.
Zjj hebben de hand gelegd op Kweit
aan de Perzische Golf, dat een voor
treffelijk eindpunt zou zjjn voor de
ljjn en een haven voor den handel die
zich hier zal kunnen ontwikkelen.
Maar men heeft niet kunnen beletten
dat de lijn steeds verder werd getrok
ken. Turkije begunstigt het plan en
dat doende weet de Turksche regee
ring zeer goed wat zij doet.
DUITSCHLAND.
De Norddeutsche Allgemeine Zei-
tung heeft het noodig gevonden de
Duitsche bladen te beantwoorden die
het bedenkelijk vinden, dat de Duitsche
linievloot zich van het vaderland gaat
verwijderen en in den Atlantischen
Oceaan oefeningen houden, terwijl de
internationale toestand zorg baart.
Gelsheim merkte men er niet veel
van in die groote luchtige kamers.
En dan al die vliegen en muggen
zjj kon niet eens 's nachts de vensters
open houden want dan kwamen aller
lei beesten naar binnen. Dat sprak
ook van zelf als men den stal vlak
voor zijn neus had
Ja, mevrouw, dat is nu een
maal zoo op het land. Daar moet
men wel wennen aan de stallucht
zei Heinrich v. Kröchert die met
Karola en Hilda naar Heinrichshagen
was komen rijden. Hjj kon hare
klachten nooit onbeantwoord laten,
maar raapte den handschoen steeds
onmiddellijk op.
Pardon ik ken ook landgoederen
zei mevrouw van Hohenthal terwijl
ze zich met een grooten kanten
waaier koelte toewaaide.
Hilda en Karoia bewonderden het
kind dat met open oogen in zjjn
wagentje lag en door Fieken een
boerenmeisje op en neer werd gereden.
Sitta schonk de koffie in haar
hand trilde.
Hans-Henning keek op van zijn
courant. „We zijn trouwens ook maar
pachter, mama." Het klonk schijn
baar zeer onschuldig maar hjj wist
heel goed dat hij zijn schoonmoeder
ergerde met een dergelijke uiting.
Zelfs een goedaardig karakter heeft
zoo nu en dan behoefte aan een kleine
wraakneming.
Mevrouw von Hohenthal zette een
trotsch gezicht op. „Dat wist ik
niet, dat men zoo'n verhouding tus
schen bloedverwanten zoo opvat I"
Ik ben pachter van Heinrichs
hagen, anders niet," hield Hans-
Henning vol. „Is het niet zoo, oom?"
Ja, dat is zoo en je bent er ook
een die heel precies de pacht betaalt!"
antwoordde de oude heer.
Ziet u nu wel, mama? Sitta is
ook heel graag pachtersvrouw, is het
niet zoo, Sitta 1" Hij legde zjjne hand
onder haar kin en draaide haar hoofd
naar hem toe.
Zeker, Hans-Henning. Maar als
mama het niet gaarne hoort, laten
we het dan liever niet zeggen
Och kindlief, wat mij betreft
kunt ge het gerust zeggen Mevrouw
von Hohenthal waaide hevig met
haar waaier. „Als jij tevreden bent
in een dergelijke positie, dan is het
mij ook goed. Je bent wel is waar
erg bescheiden geworden, Sitta."
Wil ik voor je koffie schenken?"
vroeg Hilda terwijl zij naar hare
schoonzuster toe kwam. „Karola is
niet weg te slaan van het wagentje,
zjj beweert dat bébé al tegen haar
lacht."
Ja, heel graag Hilda 1"
Sitta ging op de bank zitten. Zelfs
die geringe arbeid vermoeide haar
Dit laatste ontkent de N. A. Ztg.
Geen verstandig mensch gelooft, zegt
het blad verder, nog aan de mogelijk
heid, dat Engeland, gelijk daar jingo's
verlangd hebben, Duitschland onver
hoeds den oorlog zal verklaren, zoodat
de Engelsche vloot reeds zijn slag zou
slaan voor de Duitschers de oorlogs
verklaring in de krant hadden gelezen.
De Engelsche vloot houdt nu wel in
de Noordzee groote oefeningen en de
politieke horizont is niet geheel van
wolken vrij, maar alleen daarom de
reis van de Duitsche linievloot naar
den Atlantischen Oceaan uit te stel
len ware geen blijk van voorzichtig
heid, maar zou kleinmoedigheid too-
nen, Duitschland onwaardig. Ten slotte
zegt de N. A. Ztg. dat twee jaar ge
leden niemand het recht van de En
gelsche vloot heeft betwist om in de
Oostzee te gaan varen, en zij van 't
jaar weer haar recht om in de Noord
zee oefeniDgen te houden terdege ge
bruikt. Zoo heeft de Duitsche vloot
het volle recht, haar oefeningen op
de vrije, open wereldzee te houden.
Dat zij die oefeningen nu ook houden T
gaat is een bewijs, dat er geen on-i
middellijk gevaar voor den vrede is.
OOSTENRIJK.
Zondag hebben in 35 plaatsen van
Duitsch-Bohemen vergaderingen plaats
gehad om te protesteeren tegen het
steeds duidelijker blijkend streven der
regeering om de Duitsche ambtenaren
door Tsjechische te verdringen.
Te Reichenberg werd in zeer hef
tige bewoordingen kritiek uitgeoefend
op de daden der regeering en werd
de Duitsche „landsmanminister" be
schuldigd van laksheid in de beharti
ging van nationale quaesties.
Te Aussig, Asch en Karlsbad heb
ben na afloop der vergaderingen straat-
betoogingen plaats gehad.
De schoolraad van het mark
graafschap Moravië had een onderwij
zer ontslagen, omdat hij verklaard
had tot geen godsdienstige gezindte
te behooren. De Oostenrijksche minister
van onderwjjs heeft dat besluit echter
vernietigd.
ZWEDEN.
Zondagochtend tusschen twee en
drie uur werd te Malmö in Zweden
nog. Zij had een lange hoestbui en
leunde toen uitgeput achterover.
Ondanks onze bescheiden po
sitie verwachten we toch vorstelijk
bezoek," zei Hans-Henning. Hij schoof
een kussen achter Sitta's rug. „Is
het nu beter, schat?"
Zij knikte hem dankbaar toe. Me
vrouw von Hohenthal spitste hare
ooren. „Wie dan
De prins komt a.s. Maandag de
doop bij wonen."
De prinsGroote hemel I"
Mevrouw von Hohenthal was bijna
sprakeloos. „Dan moet er nog ont
zaggelijk veel gedaan worden I"
Wat dan?"
Wat? Eigenlijk gezegd zou alles
veranderd moeten wordende heele
inrichting, de logeerkamers, de klee-
den, de vloeren alles is even
onooglijk."
Laten we gauw een ander huis
bouwen," stelde Hans-Henning voor.
Neen maar zou de doop niet
op Malchow plaats kunnen hebben
Het is daar wel is waar ook een
voudig maar toch wat meer volgens
onzen stand."
Wordt vervolgd.)
