WEERBERICHT.
Thermometerstand
BINNENLAND».
UIT DE PERS.
Kunst- en Wetenschap,
STADSNIEUWS.
MEDEDEELINGEN VAN HET
KONINKL. NED. MET. INSTITUUT.
(Opgemaakt voorm. 10.50 uur.)
De Bildt, 14 Juli 1908.
Hoogste barometerstand 767.S m.M.
te Hortalaagste 751.7 m.M. te
Skudesnaes.
Verwachting tot den avond van 15
Juli 1908.
Wind: Ruimende afnemende wind.
Gesteldheid van de luchtAf
nemende bewolking, mogelykjnog en
kele buien.
TemperatuurDezelfde.
Barometerstand te AMERSFOORT.
uur 756 m.M.
Vorige stand te 12 uur 749 m.M.
te Amersfoort.
Hoogste gisterenF. 74
Laagste hedennacht F. 64
Hedenmiddag 12 uur F. 60
AMERSFOORTSCHE
BAD- EN ZWEMINRICHTING.
Temperatuur van het water op
Dinsdag 14 Juli des morgens 7 uur
65» F.
door een onbekende een dynamietbom
neergelegd aan boord van den ponton
„Almathea", waar 80 Engelsche ar
beiders, belast met het laden en
lossen der schepen tijdens de staking
tijdelijk logeerden.
Een oogenblik later ontplofte de
bom, waardoor een der arbeiders ge
dood en zeven gewond werden.
De politie heeft 1000 kr. uitgeloofd
voor de gevangenneming van den
schuldige.
Wjj deelden eenige dagen geleden
reeds mede, dat de diefstal van een
partij dynamiet daar ter stede groote
ongerustheid had gewekt onder de
bevolking, daar men vreesde, dat de
opgezweepte stakende arbeiders tot
gewelddadigheden zouden overgaan.
Dat vermoeden is helaas maar al te
juist gebleken. Als verdacht van den
aanslag is een jongmenscb, behoorende
tot de jong-socialistische partij, in
hechtenis genomen.
BULGARIJE.
Blijkens mededeeling van een te
Berlijn vertoevend Bulgaarsch diplo
maat aan den berichtgever van de
Neue Freie Presse, zijn de betrekkingen
tusschen Bulgarije en Servië, ten ge
volge van het moorddadig optreden
der Servische benden tegen de Bul-
gaarsche bevolking, zeer gespannen.
Bulgarije doet al het mogelijke om
de vorming van benden te verhinderen,
in Servië daarentegen ondervinden
deze den steun van de overheid en
zelfs van den kroonprins. Reeds in het
begin van dit jaar heeft Bulgarije te
Belgrado daartegen geprotesteerd, maar
zonder succes.
In Mei was de toestand zoo verer
gerd, dat de groote mogendheden druk
op ServiS moesten uitoefenen om ver
andering te brengen in de houding van
het officieele Servië tegenover de ben
den. Dit optreden werd met voorloopig
succes bekroond, maar thans is het
weder het oude doen, zoodat men te
Sofia ernstig vreest, dat de Bulgaarsche
regeering niet lang in staat zal zijn
weerstand te bieden aan de openbare
meening, die aandringt op een oorlog
met Servië.
FINLAND.
In Finland hebben de verkiezingen
van 1 en 2 Juli het aanschijn gegeven
aan een Landdag, waarover men in
Petersburg allesbehalve tevreden is.
Er zjjn nu 76 sociaal democraten, 53
oud-Finnen, 30 Zweden, 29Jong-Fin-
nen, 8 agrariërs, en 4 vertegenwoor
digers van de Christelijke arbeiders
partij. Hoewel de sociaal-democraten
4 zetels verloren, hebben de Zweden
en de jong-Finnen samen 10 plaatsen
gewonnen, terwijl de oud-Finnen, die
men in Petersburg het liefste zet, 5
zetels verloren. Dit is voor de Russi
sche Regeering des te erger, omdat de
nieuwe Senaat uit oud-Finnen gevormd
zal worden. Dezen hadden aanvankelijk
verklaard, de verkiezingen te willen
afwachten, maar zullen nu toch wel ge
dwongen zijn de vacante Senaatszetels
in te nemen. Hun aanzien is door deze
verkiezingen natuurlijk niet gestegen
en in het parlementaire leven van
Finland is een episode te verwachten,
wier merkwaardigheid grootendeels
bepaald wordt door de kenmerkende
machteloosheid eener volksvertegen
woordiging samengesteld uit twee
antagonistische lichamen.
Overval in Indië. Naar
aanleiding van den gisteren door ons
vermelden overval van het bivak te
Manggopoh, schrijft de N. R. C.
„Het is een sterk stukje, dat ons
daar gemeld wordt. Opstandelingen,
die twee dagen achter elkaar hetzelfde
bivak aanvallen. Wy meenen, dat de
verklaring voor dit ernstige verschijn
sel alleen daarin te zoeken is, dat de
overvalling van het bivak te Mang
gopoh op 10 dezer aanvankelijk gelukt
is. Het behoort nu eenmaal tot de
eigenschappen van den inlander, der
gelijke succesjes tot een groote over
winning op te blazen, en dan is het
in rumoerige tijden, als thans ter
Sumatra's Westkust worden doorge
maakt, altijd gemakkelijk onder de
leuze „dood aan de kafirs" een aantal
menschen de partij van den opstand
te doen kiezen, en aan wanhoopsdaden
als het trachten overvallen van een,
nu immers wel op zijn hoede zjjnden,
troep goed gewapende soldaten te
doen deelnemen. Het succes is dit
maal voor den aanvaller dan ook niet
groot geweest. Alleen een waarschijn
lijk op het gevaarlijke punt op post
staande, inlandsche fuselier werd onzer
zijds gewondde vijand bekwam
daarentegen zes dooden. Niet onwaar
schijnlijk zullen de pogingen, om ons
bivak te Manggopoh af te loopen, nu
wel niet meer herhaald worden. Maar
het is dan ook welletjes geweest.
Bevolkingsregisters.
Door den minister van binnenlandsche
zaken is het advies gevraagd van de
commissarissen der Koningin in de
onderscheidene provincies over het
door de Centrale Commissie voor de
statistiek hem gedane voorstel tot
herziening van de inrichting der be
volkingsregisters. Dit voorstel strekt
om, in aansluiting bij een in 1896
door haar gedaan, doch toen niet
overgenomen voorstel, tot invoering
van bet kaartenstelsel, in dier voege,
dat voor ieder ingezetene wordt aan
gelegd een kaart, waarop zjjn naam,
afstamming enz. wordt vermeld en
verder alle demografisch belangrijke
voorvallen uit zijn leven geregeld
worden bijgeschreven een persoons
kaart, die hem van zijn geboorte tot
zjjn graf volgt, na zijn dood dient dat
voor het behoorlijk opmaken van zijn
overlijdensakte en ten slotte veel
zijdig en betrouwbaar materiaal op
levert voor de bevolkingsstatistiek.
Nu sedert ruim tien jaren zijn ver-
loopen, is het vreemde van losse
kaarten in de bevolkingsboekhouding,
die gaandeweg in andere administratie
ingang hebben gevonden, naar het
oordeel der commissie, voor een goed
deel verdwenen. Tot invoering van
het persoouskaartenstelsel, dank zy
daarvoor het voorstel, de aanstaande
volkstelling biedt daartoe een goede
gelegenheid aan.
Mochten er echter onverhoopt ook
thans nog overwegende bezwaren
bestaan het kaartenstelsel voor alle
gemeenten in te voeren, dan doet de
commissie een subsidiair voorstel,
waarin, met behoud van de kern van
het stelsel, de persoonskaart meer
vrjjheid wordt gegeven omtrent het
overige deel der bevolkingsboekhou
ding, in dien zin, dat niet voor het
geheele land eenzelfde systeem voor
die boekhouding tot in bijzonderheden
wordt voorgeschreven, nl. om voor
gemeenten beneden 5000 zielen vrij
heid te laten de kaarten te bewaren
bij een vast bevolkingsregister, on
geveer ingericht zooals tot dusver,
zoodat aldaar zoo weinig mogelijk
verandering wordt gebracht.
Monument dr. Schaep-
m a n. Gisteren is te Rljsenburg het
monument ter nagedachtenis aan dr.
H. J. A. M. Schaepman op het voor
plein van het seminarie plechtig
onthuld.
De R.K. Aartsbisschop van Utrecht
heeft het onthuld en daarna heeft
Prof. van Hinsbergh de feestrede ge
houden.
Namens de commissie droeg Dr.
Brouwer het gedenkteeken aan het
Seminarie over. Dr. A. C. M. Schaep
man, president van het Seminarie,
neef van den gehuldigde, aanvaardde
het.
Een talrijke menigte bevond zich
zoowel buiten als binnen het gereser
veerde gedeelte van het terrein.
DE CHRIST.-HIST. UNIE.
„Zwijgen het best", zoo schrijft de
R.-Kath. Residentiebode, die voor
nemens was te schrijven voornamelijk
met het oog op het openingswoord
van den heer De Savornin Lohman,
dat het blad even weinig toejuicht als
begrijpt.
Van dit voornemen is het echter
afgebracht door de opmerkingen van
het Huisgezin, dat vertrouwt, „dat de
meer conciliante geest van de voor
mannen onder de gewezen vrij-anti-
revolutionnairen zijn goeden invloed
op de stuggere Friesch-Christelijk-
Historischen niet zal missen.
„Mits nu maar de anti-revolution-
nairen zelfbeheersching genoeg be
zitten, om niet op de rede van den
heer Lohman te reageeren, die in zijn
geschiedkundige uiteenzetting dr.
Kuyper hier en daar een duw en een
por gaf.
„Maakt men hiervan weer een on
derwerp van polemiek, dan zal het
twistvuur, dat thans nagenoeg gedoofd
is, weer oplaaien.
„En dan gaan de poppen weer aan
het dansen tot groot vermaak en
voordeel van de vrijzinnige partijen."
De Resb. besluit
„Het Huisgezin slaat hier den
spijker op den kop. De heer Loman
zal wel weten, waarom hij aldus ge
sproken heeft, en moet dit voor zich
zeiven verantwoorden. Zy, die deze
verantwoording niet willen dragen,
doen het beste niet op zijn rede in
te gaan.
„Zwijgen schijnt hier de boodschap.
„Niet slechts bij de antirevolution-
nairen, maar ook bjj de Katholieken."
De antirev. Rotterdammer merkt
nu reeds op, hoe mr. De Savornin
Lohman, de leider ook der nieuwe
vereenigdeChristelijk-Historische party
iu zjjn redevoering zeideydat de nieuwe
Unie der Christeljjk-Historischen wel
klein was, maar veel kon leeren van
de autirevolutiounaire partij betref
fende de organisatie.
„Daarin werd dr. Kuyper's talent
bljjkbaar bewonderd, en nu ten
voorbeeld gesteld.
„Ronduit.
„In vroegere jaren drongen de
Christelyk-Historischen de idee „orga
nisatie" niet zoo sterk op den voor
grond, waren er zelfs eenigszins hui
verig van, spraken liefst over een
„commissie van advies."
„Maar nu moet worden aangestuurd
op organisatie.
„Nu werd er een bestuur gekozen
van 12 leden.
„Voorts komt er een nationaal
comité van 63 leden.
„En dan nog bovendien, als leden
van dat nationale comité 16 buiten
gewone leden, n.l. diegenen die zich
ten opzichte van de partij verdienste
lijk hebben gemaakt, vooral Kamer
leden.
„Dat kan zoo een heele collectie
worden i
„De Christelyk-Historischen begin
nen hun kracht meer dan vroeger te
zoeken in organisatie.
„Gul bekennende, dat zij deze goede
zaak van dr. Kuyper hebben afgezien.
„Wij zullen natuurlijk moeten af
wachten, hoe sterk en hoe krachtig
bjj de stembus de vereenigde Chris-
teljjk-Historische partij voortaan ge
naamd Christel jjk-Historische Unie,
nu wordt."
Aan de vrjjz.-dem. A r n h. C t.
ontleenen wij
„De denkbeelden in deze „algemeene
beginselen" vervat zijn in hoofdzaak
dezelfde als in anderen vorm reeds
ontwikkeld werden in de vroegere
beginselverklaringen of programma's
der partjjen, welke thans de nieuwe
„Unie" vormen ze zijn derhalve niet
nieuw, maar toch telkens weer als
zjj vooropgesteld worden als de be
ginselen, waarnaar de Nederlandsche
Staat bestuurd behoort te worden,
verrassen zjj andersdenkenden door
het in hun oog verouderd standpunt,
hetwelk door de belijders wordtinge
nomen. Dezen zjjn, zeer zeker, anti-
revolutionnaire als bestrijders van de
beginselen der groote revolutie van
1798, maar al zjjn zy het in het
algemeen daarmede niet eens en al
trachten zy de doorwerking dier be
ginselen met alle macht tegen te
houden, terugkeeren tot de toestanden
van vóór de revolutie is toch niet
mogelijk. Er zijn ook in het Neder
landsche Staats- en maatschappelijk
leven zoovele beginselen der revolutie
doorgedrongen en voor goed opgeno
men, dientengevolge zoovele toestan
den veranderd en verbeterd, ook voor
de Protestantsch-Christeljjke ortho
doxen, dat een staatkundige geloofs
belijdenis als ook nu weder het
program der jongste „Unie" behelst,
moeilyk anders verklaard kan worden
dan hierdoor, dat voor de Christelyk-
Historischen sommige woorden der
Nederlandsche taal een andere be-
teekenis hebben dan de vrijzinnigen
daaraan hechten, ten gevolge waarvan
staatkundige Chris; enen en vrijzinni
gen elkaar niet verstaan: Wij althans
kunnen niet begrijpen hoe nog steeds,
nadat reeds sedert meer dan een eeuw
in Nederland erkend en in de Grond
wet bekrachtigd is het groote begin
sel der vrijheid van belijdenis en der
gelijkheid van alle gezindten, als staat
kundig beginsel kan worden gesteld,
dat „Nederland bestuurd moet worden
als een Christelijke Staat in Prote-
stantschen zin."
OPGRAVINGEN AAN DE HUNNE
SCHANS.
Dr. J. H. Holwerda Jr., conservator
aan het Rijksmuseum van oudheden
te Leiden, meldt aan de pers:
Nu de heeren van de pers mjj hier
weer niet rustig aan het werk kunnen
laten en niettegenstaande, of misschien
juist omdat ze niets van onze op
gravingen te weten kunnen komen,
er wederom de wonderlijkste voor
stellingen van geven, acht ik het
wenschelyk zelf uwe lezers er eenigs
zins van op de hoogte te brengen.
Het onderzoek dan, dat ik in ver-
eerende opdracht van H. M. de Koning
in hier instel, heeft ten doel na te
gaan uit welken tijd deze aanleg is
en hoe zyn oorspronkelijke gedaante
is geweest. Beide vragen zijn reeds
voor een goed deel opgelost. De wal,
die in een cirkel een groot gedeelte
van den aanleg omgeeft, die slechts
aan den kant van het meer zijn om-
manteling mist, is mij gebleken oor
spronkelijk een kolossale bouw te zjjn
geweest aan de voorzijde een zware
palissade vertoonende, waarvan de
greppel en de ijzerresten werden weer
gevonden. Achter dit front van palen
lag een zware plaggenbouw, die op
zyn top wederom een reeks palen
droeg, welke met de voorpalissade
verbonden en met zand opgevuld, een
ruim 6 meter dikke borstwering
vormde. Vóór den wal liep de gracht
die veel dieper is geweest dan thans
en met water uit het Uddelermeer,
welks spiegel veel hooger stond dan
tegenwoordig, gevuld was.
Op ééne plaats, echter niet daar
waar thans de ingang tot de schans
is, is in den wal de zware poortbouw
weergevonden, waarvan de palen en
palissades eenige meters diep in den
grond staken. Binnenin lagen in een
kring onder den wal de huizen,
waarvan de diep in den grond gaande
palen duidelijk herkenbare sporen
hebben achtergelaten. Merkwaardig is
ook een waarschijnlijk diepe waterput
onder den wal aan de zuidzijde ge
graven met welks onderzoek wy zoo
juist zijn aangevangen.
Duiden de ijzeren spijkers in de
paalgaten overal gevonden, reeds op
een vrij laten tijd, een kolossale massa
scherven van aardewerk bewijst dat
deze versterking door de Saksers,
waarschijnlijk omstreeks 600 na Chr.
is opgericht en voortbestaan heeft tot
de 10de eeuw ongeveer. Dat indezen
tyd het verval te stellen is wordt
zeer aardig bewezen door de vondst
van een volkomen gaaf kamertje van
zulk laat aardewerk in den ingestor-
ten poortbouw. Ook een zilveren
muntje komt onze dateering bevestigen
en verscheidene andere voorwerpen,
wapentuig, een hoefijzer, enz. spreken
van de bewoners als krijgslieden. Zoo
is dus tijd en gedaante van dit bouw
werk reeds bijna geheel vastgesteld.
Het merkwaardigste is echter wel
dat op deze zelfde plek meer dan
duizend jaar vóór de oprichting van
de schans eene andere bevolking
heeft gewoond, waarvan de rondloo-
pende versterkingsmuur geheel ineen
is gevallen en later door de Saksers
gedeeltelijk is overbouwd, tal van
scherven, een zeer mooie klokurn en
steenen instrumenten getuigen verder
van het bestaan van deze primitieve
bevolking op de plaats waar in veel
later tijd de Saksische burcht verrij
zen zou."
Nieuw Vrouwenleven.
Verschenen is het Juli-nummer van
het door mevr. D. E. A. Junius uit
gegeven tijdschrift Nieuw Vrouwen
leven.
Deze aflevering bevat o.a. het ant
woord van den oud-minister H. P.
Staal op het stuk van mevr. Junius,
in de eerste aflevering.
Verder vindt men er een beknopt
verslag in over het te Amsterdam
gehouden internationaal congres voor
Vrouwenkiesrecht met een epiloog van
de redaetrice, die pleit voor een samen
gaan van den Ned. Bond voor
Vrouwenkiesrecht met de Vereeni-
ging, iets wat wel tot de vrome
wenschen zal blijven behooren, aan
gezien de middelen door beide aan
gewend hemelsbreed verschillen.
Ook vindt men in deze aflevering
een beknopt verslag van de jaarver
gadering van de Vereeniging v
Nederl. Letterkundigen en van
lezing daar door den heer L. Sinro
gehouden.
Als bericht wordt meegedeeld, d
de oplaag van „Nieuw Vrouwe
leven" met 700 exemplaren is vet
groot.
Bij het concours hippique t
's Graveuhage werden gisteren nol
de volgende prijzen behaald door hie
in garnizoen zijnde officieren.
Springconcours, springpaai
den voor paarden die aan dit concout
(1908) hebben deelgenomen en gee
le prys gewonnen hebben. (Jacht
paarden springconcours, hoogte e
breedtesprong meegerekend.)
5e prys, luit. R. Wilson met Ballo
en luit. van Weideren baron Rengei
met Sportsman.
Springconcours, gezamenlij
springen van 2 paarden.
le prijs, luit. H. Mathon met lui
J. Knel.
Gezamenlijk springen van 4 ruiter
3e prijs luit. H. Mathon met luit
Coblijn, luit. J. Knel en luit. du Ro
de Blicque.
Gisterenmiddag omstreeks 4 uit
werden een tweetal ladders, dietege
het huis van den heer Claes stonde;
op de Langestraat, door den' wis:
omvergeslingerd. Een persoon die dat.
juist aanwezig was, wist nog bytyó
een der ladders te grypen, maar djj
andere viel op een daar staande
kinderwagen waarin zich een kind b<
vond. Gelukkig werd het kind nie,
geraakt maar wel was de kap va
den wagen erg beschadigd.
Wat ons reeds sedert eenige
tijd bekend was, maar nog niet pi
bliek mocht worden gemaakt, i
thans door de firma Tjeenk Willir
te Zwolle officieel meegedeeld, nam
lyk dat onze gemeente-secretaris, m:
dr. J. G. Stenfert Kroese de eervol
opdracht heeft gekregen, voortaal
de uitgave van de „Nederlandse!
Staatswetten" „Schuurmans editie!
te bewerken.
Reeds zijn door hem bewerktn°. 5!
Besluiten tot aanwijzing van d
grenzen tusschen de in verschillend
klassen vallende gedeelten van g(
meenten, 2e druk en no. 63. Gezon«
heidswet, derde druk.
Naar aanleiding van het, ookii
ons blad opgenomen, bericht omtreir
de verontreiniging van het Eemwate:
schrijft de „Vereeniging tot veredelin.
van den Nederl. Vischstand, Amste:
dam" het volgende aan het Handels
blad.
„Het berichje „Verontreiniging va!
Vischwater", dat eergisteren in ui
geacht blad voorkwam, is wel grooten
deels, doch niet geheel en al correc
De Eem is n.l. niet gepacht doe
eenige bekende Amsterdamsche henge
sport-liethebbers, maar door de „Ve
eeniging ter veredeling van de Nede;
landschen Vischstand," welker lede;
over het geheele land verspreid zys
Het doel dezer vereeniging is niet d
sport maar „de veredeling van de
vischstand en het behartigen alls
visschers en visschers-belangen."
Het Heemraadschap van de Een
enz. noch de gemeente Amersfoor.
hebben ooit de veroorzaakte schad
ontkendde onderhandelingen seder(
April 1907 gevoerd, hebben enkel te
doel gehad, het bedrag derschadevs-
goeding waarmede alle partijen ziel
konden vereenigen te bepalen, en all
kosten en onaangenaamheden van eei
proces te vermijden. Deze som i
f 500.
Misschien waren de Nederlandscli
visschers bij een rechterlijke uitspraal
meer gebaat. Daartoe hebben de om
standigheden niet geleid.
Intusschen is het niet te voorziet
dat de Eem nooit meer vergiftigd zs
worden, en dat dit water daarom -
ook voor onze Nederlandsche zalm
Commissie geschikt is tot uitzs
van zalm, houtiug en forel.
De Eem is door genoemde vereen
ging gepacht voor drie, zes of negs:
jaren tot bestendiging der pacht
besloten de tweede drie jaarlijkse!
termjjn gaat in op 1 Juni 1909.
Alle netvisschery wordt voorloopt
in deze rivier geweerd, door Rijks
politie en een onbezoldigd RyksvelJ
wachter der vereeniging, zoodat d'
proefnemingen tot haar recht moetei
komen."
In de Stichtsche Muziekbodi
geeft de jury, bestaande uit de heerei
J. A. Kwast, W. van der Bly en F
J. Schweinsberg, een bespreking vat
het op Hemelvaartsdag alhier gehou
den Muziekconcours. Omtrent d
Amersfoortsche Muziekvereenigin
wordt het volgende gezegd
„Het timbre der houten instrumen
ten was hier beter, als bij het vorig'
