WEERBERICHT.
f. Thermometerstand
UIT BE PERS.
STADSNIEUWS.
Kerk- en Schoolnieuws.
Uit de Omgeving.
Rechtzaken.
Ingezonden.
ALLERLEI.
MEDEDEELINGEN VAN HET
KONINKL. NED. MET. INSTITUUT.
(Opgemaakt voorm. 10.50 uur.)
De Bildt, 12 September 1908.
Hoogste barometerstand 767.4 m.M.
te Corunalaagste 752.5 m.M. te
Skagen.
Verwachting tot den avond van 13
September 1908.
WindZwakke tot matige N.W.-
lijke wind.
Gesteldheid van de luchtGedeel
telijk bewolkt, waarschijnlijk droog
weer. HÈÜSÏÏ
TemperatuurIets warmer.
Barometerstand te AMERSFOORT.
uur 761 m.M.
Vorige stand te 12 uur 759 m.M.
te Amersfoort.
Hoogste gisterenF. 64
Laagste hedennacht F. 44
Hedenmiddag 12 uur F. 56
AMERSFOORTSCHE
BAD- EN ZWEMINRICHTING.
Temperatuur van het water op
Zaterdag 12 Sept. des morgens 7 uur
56° F.
„De particuliere secretaris van H.
M. de Koningin Jhr. van Geen mach
tigt ons het bericht van „Het Vader
land", als zou H. M. de Koningin in
Hare blijde verwachting zijn teleur
gesteld, te qualificeeren als onwaar
en .ongegrond".
Het geven van krediet.
Onder de Haarlemsche Middenstands-
vereenigingen is een beweging gaande
om zoo mogelijk te komen tot een
overeenkomst tot beperking van het
geven van krediet. Op de jongste
gecombineerde bestuursvergadering is
op voorstel der Handelsvereeniging de
volgende motie aangenomen„De
vergadering enz. besluitArbeid en
verkoop geschiedt zoo mogelijk h con
tant. Het geven van krediet geschiedt
als regelop 1 maand moet worden
voldaan binnen 14 dagen op 3 maan
den binnen 1 maand op 6 maanden
binnen 2 maanden op 1 jaar binnen
4 maanden. Bovengenoemde regeling
vervalt wanneer een andere betalings
overeenkomst bedongen is".
Deze motie is thans toegezonden
aan alle middenstandsvereenigingen te
Haarlem om in de ledenvergaderingen
besproken te worden.
Nachtarbeid voor bak
kers. Van den kant der Israëlietische
bakkers is reeds oppositie opgekomen
tegen het ontwerp van Minister Talma,
dat o.m. voorschrijft
„Indien het hoofd of de bestuurder
van een onderneming een verklaring
aflegt, dat hjj behoort tot een ge
zindte, door welke de wekeljjksche
rustdag niet op Zondag wordt gevierd,
zal in zyn onderneming op Zondag
bakkersarbeid mogen worden verricht,
doch niet op den rustdag van die ge
zindte. Mede zal in den heelen nacht
(dus tusschen 9 uur 's avonds en 5
's morgens), welke aan dien rustdag
voorafgaat, in de onderneming bak
kersarbeid mogen worden verricht.
Nu begint de Israëlietische rustdag
des Vrijdags tusschen 3j en 7 uur,
naar gelang van het jaargetijde. In de
niet-Israëlietische bakkerijen zal op
Zaterdag, den dag, die aan den weke-
ljjkschen rustdag voorafgaat van 3 uur
vm. tot 9 uur nmdus 18 uur lang,
bakkersarbeid megen worden verricht.
Indien een overeenkomstige bepaling
voor de Israëlietische bakkerijen werd
vastgesteld, volgens welke vóór den
aanvang van Sabbath, gedurende 18
uur, niet meer of minder, bakkers
arbeid zou mogen worden verricht,
zou in verband met het afwisselende
aanvangsuur van den Sabbath een in
gewikkelde en zeer bezwaarlijk te
controleeren regeling noodigzijn. Zulk
een regeling, zou toch meebrengen,
dat in den tijd van 't jaar, dat de
Sabbath Vrijdags om halfvier begint,
zou moeten worden vergund tusschen
Donderdag 9| uur nm. en Vrijdag
halfvier in de Israëlietische bakkerijen
arbeid te verrichten (dus gedurende
nagenoeg den geheelen nacht, welke
aan den Sabbath voorafgaat) en daar
om scheen het gewenscht bakkers
arbeid in die bakkerijen steeds ge
durende dien geheelen nacht toe te
staan. Met het oog op deze zeer ruime
uitzonderingsbepaling, wordt echter
voor de bedoelde bakkerijen geen af
wijking van het verbod van nacht
arbeid toegestaan voor den nacht, welke
op den Sabbath volgt.
Dus wordt aan de niet-Israëlietische
bakkerijen toegestaan op Maandag
vroeger dan op andere dagen weer te
beginnen, den Israëlieten is dit verlof
na den rustdag onthouden. Z(j zullen
op Zondag de week niet mogen be
ginnen vóór 5 uur vm. en de klanten
krijgen dus het brood, dat Vrijdag
morgen is gebakken, waardoor de
Israëlietische bakkerijen schade zullen
lijden, afgezien nog van de onbillijk
heid, die in deze regeling ligt.
DE CHRISTELIJK-HISTORISCHE
UNIE.
Dr. Bronsveld behandelt in zijne
Kroniek in de Stemmen voor Waar
heid en Vrede de tot standkoming
van de Christelijk-historiscbe Unie.
Schrijver herinnert er aan, dat in
1888 op 24 Maart te Leeuwarden op
gericht is een „Bond van kies veree
nigingen op Christelijk-historischen
grondslag", van welks statuten het
hervormd karakter van onze natie op
den voorgrond werd geplaatst. De
houding van den Bond bij de verkie
zingen was daarmee in overeenstem
ming. Roomschen vonden by de Frie
zen geen genade, ook doleerenden
niet. Het optreden van den Bond in
en buiten Friesland heeft meer dan
eens de verkiezing van een „Kuy-
periaan" verhinderd en de candidatuur
van een „liberaal" doen slagen.
En nu is de Bond op 9 Juli jl.
samengesmolten met de christelijk-
historische party >n „Holland" tot
een „christ.-hist. Unie". De christelijk-
historische partij in Holland had tot
hoofd en voornaamsten leider jhr. mr.
A. F. de Savornin Lobman, die eerst
aanhanger van de antirevolutionairen
met dr. Kuyper, later van de anti
revolutionairen zonder dr. Kuyper was.
De Christelyk-historische Unie nu
mist ten eenenmale het „hervormd"
karakter van den Friezenbond. Het
Friesche „hervormd" is verdwenen
uit het program en is vervangen door
„in protestantschen zin." Dat woord
protestant in het program is blijkbaar
een concessie geweest aan de Friezen,
maar de heer Lohman heeft de
roomschen, die er zich aan gestooten
hadden, volkomen gerustgesteld. Na
geciteerd te hebben wat de heer
Lohman zeide, schrijft dr. Bronsveld:
Hjj erkent, dat de roomschen een
van het protestantsche verschillend
staatsrecht hebben. Maar, zoo heet
het, „zjj zeggen, dat zij zich thans
op protestantsch standpunt plaatsen".
En daarom mogen wij hen als bond-
genooten beschouwen, en hen helpen,
om steeds machtiger in ons land te
worden, en direct en indirect de ge
wetensvrijheid te ondermijnen. Immers
geschiedt zulks. In onze zuidelijke
provincies is 't voor hen, die niet
zich gedragen naar het bevel der
geestelijken, geen leven. Men wordt
er dan geboycot op allerlei manier.
Onverpoosd wordt alle vrjjbeid van
denken en beweging bij de roomschen
aan banden gelegd. De Nederlandscbe
vakorganisaties zijn nu ook in één
hand, en pastoor Bult riep hun toe
„Vöör alle dingen, weest roomsch,
goed roomsch Dat wil zeggen on
derwerpt u in alles aan den priester.
E» die anti-protestantische, anti
nationale macht wordt door den heer
Lohman als bondgenoot gehuldigd. De
Friezen zullen er toe meê moeten
werken, dat die „chrisLelijke partij",
welke den paus stelt boven God
(immers noemt zij hem „Allerheiligste
Vader", terwijl God heet: heilige
Vader) in ons goede land hoe langer
hoe meer macht krijgtin dit van
oudsher protestantsche land, en onder
ons volk, nakroost van martelaren,
als bondgenoot wordt geëerd en ge
sterkt.
En verder
Terecht zei dr. Visser in 1897, dat
het een „misdaad" is met de roomschen
tot coalizeerendezelfde man, die bij
zijn laatste verkiezing te Leiden door
een roomsch muziekcorps is afgehaald
van 't station, en die hulde blijmoedig
aanvaardde.
Ik acht de zaak van het protestan
tisme niet veilig in de handen van
zulke menschen. Over 't algemeen
ben ik niet gerust ten aanzien van
een partij, welker leiders politieke
ambities hebben, een zetel in de Ka
mer begeerlijk achten boven de evan
geliebediening, of een andere betrek
king. Ik zou er iets onder durven
verwedden, dat meer dan een der
onderteekenaren van 't program de
verkiezing van Juni 1909 voor oogen
heeft, en hoopt lid der Kamer te
worden of te blijven met behulp der
roomschen en ook der antirevolutio
nairen.
Ja, ook der laatstgenoemden
De rede van den heer Lohman is
bijzonder stekelig ja vinnig tegen dr.
Kuyper maar in Juni 1909 wordt
dat alles voorbij gezien, en zal de
Chr. Hist. Unie, met de andere
„christelijke" partijen samen optrekken,
om er meê te werken, dat Nederland
wordt geregeerd in „protestantschen
zin." Zal dan menige Fries geen spyt
hebben
Ten slotte vraagt dr. Bronsveld
„Maar wat moeten wij doen," En hij
antwoordt daarop
Wij willen ons vertrouwen schenken
aan eerlijke en bekwame mannen, die
inderdaad ons land willen geregeerd
zien „in protestantschen zin"die
waarlijk voor gewetensvrijheid en
godsdienstvrijheid zijn, voor vrij
heid van de gedachte, van het
woord, van vereenigingdie de
koloniën willen bestuurd zien, zoo
als ze thans bestuurd worden, en
die het bijzonder onderwijs in staat
stellen willen de vleugelen uit te
slaan. Mannen begeeren, wij die in
oprechtheid het huis van Oranje
liefhebben, en pal willen staan tegen
de uitspattingen van het socialisme.
Zulke mannen zijn er, en zulke man
nen moest ook de beer de Savornin
Lohman steunen, terwijl hij nu hen
afstoot door zijn op den voorgrond
schuiven van die mysterieuze ordening
Gods (1). Door met hen samen te
werken zou de leider der Chr. hi
storische Unie ons land behoeden
tegen het wassen van de ultramon-
transchen invloed en overmoed en het
rijzen van de socialistische fondsen.
De Amersfoortsche Vereeniging
tot bestrijding der Tuberculose zal in
het laatst van deze maand een pro-
pagandavergadering houden, waarin
als spreker zal optreden de secretaris
van het Centraal-comité te 's Gra-
venhage Dr. W. J. van Gorkom. De
voordracht zal verduidelijkt worden
door lichtbeelden.
In de Prins van deze week
komen, evenals in ons vorig Zondags
blad, eenige kiekjes voor van de
onlangs gehouden manoeuvre van den
geneeskundigen dienst alhier.
De agent van politie J. v. d.
Schaaf slaagde gisteren te Arnhem
voor het gewoon politie-diploma.
Onder leiding van den generaal-
majoor Nierstrasz, commandant derde
divisie infanterie, üa.\ op 21 en 22
September a.s. een oefeniDg worden
gehouden, waaraa- zullen deelnemen
de bataljons van het 5e regiment in
fanterie te Amersfoort, en die van
het 9e regiment infanterie, die alsdan
in de legerplaats bij Zeist gekampeerd
zullen zjjn. Daarb(j zal tevens het
nachtgevecht beoefend worden.
Gisteren kwamen aan het station
alhier wederom ongeveer 1000 land
verhuizers uit Amerika, verdeeld over
2 extra treinen, door. De reis ging
verder over Apeldoorn naar Berlijn.
De heer M. Monasch, opperrabyn
der resorten Drente en Amersfoort is
benoemd tot lid der commissie van
examinatoren voor Ned. Isr, gods
dienstonderwijs.
Een achttienjarig meisje dat
gedurende eenigen t(jd met een man
alhier had saamgewoond is met haar
13-jarig broertje, dat haar gezelschap
hield, door de politie op transport
gesteld naar Zutfen, de woonplaats
harer ouders, daar haar z.g. man haar
onverzorgd had achtergelaten.
Aan het bureau van politie z(jn
inlichtingen te bekomen omtrent een
zilveren heerenhorloge, dat op den
openbaren weg gevonden is.
Hedenmorgen tegen 9 uur kwam
H. M. de Koningin-Moeder aan het
station alhier door op reis van Soest-
d(jk naar het Loo. De terugreis ge
schiedde heden namiddag.
Vertrek van Apeldoorn ten 5.07
nm., aankomst te Baarn (H. S. M.)
ten 6.22 nm.
PREDIKBEURTEN.
van Zondag 13 September 1908.
EVANG. LUTH. KERK.
Voorm. 10 uur Ds. J. L. F. de
Meijere.
REMONSTRANTSCHE KERK.
Voorm. 10-| uur Ds. I. Hooykaas.
DOOPSGEZINDE KRING.
Loge gebouw v. Persijnstraat 1.
Geen dienst.
BUNSCHOTEN. De officier van
justitie b(] de Arrondissements-Recht-
bauk te Utrecht heeft conclusie
genomen in de zaak van het kerk
bestuur der Ned. Hervormde gemeente
alhier contra het gemeentebestuur.
De conclusie strekte tot niet-ontvan-
kelijkverklaring van den eisch van
het kerkbestuur, nl. om recht van
overgang te kunnen doen gelden over
het kerkhof.
ZEIST. De heer H. A. van As
alhier slaagde te 's-Gravenhage voor
het examen hoofdakte.
DE BILT. Donderdagavond verga
derde de Oranjevereeniging in hotel
Nas.
De heeren Gerlings en Ekdom brach
ten het Bestuur hulde voor het op
31 Augustus geboden feestprogramma,
doch zij gaven in overweging een
volgende keer den dag meer aan te
vullen, zoodat er s' middags ook wat
te doen is.
Uit het verslag van den secretaris
bleek dat de vereeniging thans 46
leden telt.
Uit de rekening en verantwoor
ding bleek, dat het kassaldo f45.93
bedraagt.
In het Bestuur werden gekozen
de heeren I-I. A. Termytelen, voorzit
ter, dr. P. Verschoor, vice-voorzitter,
P. N. Hoogland, secretaris, A. van
Sanben, N. van Santen en J. J. Brink
hof, commissarissen.
De afgetreden voorzitter, de beer
H. Baptist, die voor een herbenoeming
bedankte, werd benoemd tot eerelid.
Nog werd besloten een circulaire te
richten tot de meer gegoede inwoners
van de Bilt, om zoodoende meer sym
pathie te verwerven.
BARNEVELD. De Donderdag bier
gehouden schapenmarkt werd door
meer vreemde kooplieden bezocht dan
de vorige week. Vandaar dat de
handel dan ook iets vlugger ging.
Men besteedde voor hamels f 15 h
f 17 voor lammeren f9 h f 12 en voor
ooien f 8 k f 10.
Aangevoerd waren 2650 stuks.
WOUDENBERG. Na een inleiding
van den heer N. H. van Wieringhen
is alhier een schietvereeniging opge
richt met 42 leden.
Het Bestuur werd saamgesteid uit
de volgende heeren
Beschermheer J. B. de Beaufort,
voorzitter W. II. de Beaufort, secre
taris de Burgemeester Baron van
Heeckeren van Brandsenburg, pen
ningmeester Notaris Lagerwey, baan
commissarissen N. H. van Wieringhen
en G. de Jong, wapenmeesters W.
van Egdom en van de Wetering.
De baan aan de Piramide werd be
schikbaar gesteld, zoodat ook op de
lange baan geschoten zal kunnen
worden.
HAMERSVELD. Woensdag a.s. zal
door de Vereeniging „Het Groene
Kruis" een vergadering alhier worden
gehouden, waarin Dr. H. Visscher het
doel der Vereeniging zal uiteenzetten.
Aan tal van inwoners van Leusdeu
en Stoutenburg is een uitnoodiging
tot bijwoning verzonden, hen opwek
kende lid te worden ten einde te
komen tot een Groene Kruis ten
dienste van de gemeenten Leusden en
Stoutenburg.
BAARN. De politie heeft de hand
gelegd op een 17-jarige jongen J. P.,
die in een tijdelijk onbewoonde villa
aan de Veldstraat had ingebroken. De
jeugdige boosdoener vernielde een
fraaie pendule en nam eenige voor
werpen mede, welke bij te gelden
wist te maken.
Door mej. A. D. C. van Rossem
is eene inrichting voor lager onderwijs
geopend, aanvankelijk met een 5-tal
leerlingen.
Door het kantongerecht alhier
zijn veroordeeld
A. V. te Amerfoort, wegens het in
een verloflocaliteit ster';en drank in
voorraad hebben, tot een boete van
f 26 of 20 dagen hechtenisR. V. te
Woudenberg, wegens het als werk
gever de loonlijst ter berekening der
premiën en schadeloosttellingen, be
doeld in artt. 45 en 98 der ongeval
lenwet 1901, gewijzigd 13 Januari
1908 (S 24) niet aanhouden tot 110
boete subs. 5 dagen hechtenis; H. V.
L. thans gedetineerd in de strafgevan
genis te Utrecht, wegens straatschen
derij en het opgeven van een valschen
naam tot 2 geldboeten ad f 15, elke
subs, te vervangen door hechtenis
resp. van 3 en 10 dagen.
Sabotage. Voor de rechtbank te
te Leeuwarden heeft terechtgestaan
de 18-jarige Ido D., werkman aan
de steenfabriek van den heer G.
K. TeleDga te Makkum, beschul
digd eenige koperen platen die
geplaatst zijn in den mond van de
z.g. steenpers waarmede de steenen
gevormd worden te hebben ver-
uield, waardoor het werk eenigen tijd
moest stilstaan. Het doel van den
jongen was, om op deze wijze, ten
koste van zijn werkgever, vacantie
te krijgen. De rechtbank veroordeelde
hem wegens moedwillige vernieling,
overeenkomstig den eisch, tot 6 maan
den gevangenisstraf.
Een ander werkman, de 21-jarige
Jan B., werkzaam aan dezelfde fabriek,
die, met hetzelfde doel op 16 en 17
Juni jl. steenkolen wierp in de kuip
waarin de grondstof was voor het
maken van steenen en daardoor die
grondstof onbruikbaar maakte is ver
oordeeld tot 2 maanden gevangenis
straf.
Builen verantwoordelijkheid der Redactie.
Geachte Redactie
Mag ik beleefd plaatsing voor het
volgende verzoeken
In aansluiting op het bericht voor
komend in uw nummer van gisteren
waarbij gemeld wordt, dat dr. Ariëns
een der sprekers zal zijn in de open-
iuchtmeeting op a.s. Zondag, kan ik
U mededeelen dat dit onjuist is. Dr.
Ariëns is wel door de Neutr. Geb.
Onth. Ver. als spreker daarvoor ge
vraagd, doch heeft dit niet aangenomen,
waarvan schriftelijk is kennis gegeven
aan de N. G. O. V. Dr. Ariëns zal
dus niet op het meetingterrein ver
schijnen.
Met dank voor de plaatsing,
UEd. dienstw.
P. J. Th. Dif.oes.
Voorzitter „Kruisverbond."
Automobielougeluk Men
meldt uit Maastricht:
Een vreeselyk automobielongeluk
had Woensdagavond in de nabijheid
van Gulpen plaats. Een auto, waarin
een familie uit Dison gezeten was,
sloeg om. De moeder en zoon werden
gedood, terwijl 4 andere inzittenden
zwaar gewond naar het Ziekenhuis
moesten worden getransporteerd.
Treinongeluk. Op de Ca
nadian Pacific is een trein bij Ontario
in de buurt in een rav(jn gestort.
Het ongeluk geschiedde doordat een
600 voet lange brug was afgebrand.
Tot nu toe wordt alleen gemeld, dat
de machinist ernstig verwond is.
GeenFrieschekaasbereiding
in T u r k (j e. Men schrijft uit
Wijckel aan den Leeuw. Ct.
De heer S. Hepkema, in Juni van
hier naar Constantinopel vertrokken
om te Tildiz Kiosk op de boerderjj
van den Sultan van Turkije de Friesche
wijze van kaasbereiden te onderrich
ten, is bij de plaats gevonden veran
dering in het Turkscbe rijk, evenals
het grootste deel der hofhouding, van
z(jn functies ontheven. De heer Hep
kema is reeds op den terugweg naar
hier. Daar de werktuigen en andere
benoodigdheden voor de kaasbereiding
tijdens z(jn verblijf te Yildiz Kiosk
nog ontbraken, is van de geheele
Friesche kaasmakerij aldaar niets ge
komen.
Uit gewetenswroeging.
Ruim anderhalf jaar geleden miste
op onverklaarbare wijze een dame,
wonende in de Sarphatistraat, uit
haar slaapkamer een gouden broche,
bezet met diamanten van groote waarde.
Woensdagmorgen werd aan haar
adres een pakje bezorgd. Inhetzich daar
in bevindende doosje vond zij het
vermiste kostbare kleinood met de
vermelding: „uit gewetenswroeging".
Het briefje was, zooals te begrijpen
is, niet onderteekend.
Automobielongeluk.
Op den Rijksweg nab(j Susteren werd
Woensdag tegen den avond de 60-ja-
rige bijna doove en daarbij slecht
ziende commissionnair Gulikers door
een automobiel overreden. De chauf
feur hield terstond halt en reed terug
naar Sittard om een geneesheer te
halen, doch bij zijn komst te Suste
ren (op drie kwartiersafstand van
Sittard) kon deze slechts den dood:
constateeren.
De Amsterdamsche Beurs.
Het Hbld. meldt:
De belangrijke werkzaamheden aan
het Beursgebouw, waartoe indertijd
