WEERBERICHT.
Thermometerstand
De officiële spelling.
BINiNENLANG.
STATEN-GENERAAL.
STA SNiEUWS.
MEDEDEELINGEN VAN HET
KONINKL. NED. MET. INSTITUUT.
(Opgemaakt voorm. 10.50 uur.)
De Bildt, 19 November 1908.
Hoogste barometerstand 774.7 m.M.
te Hortalaagste 747.0 m.M. te
"Wisby.
Verwachting tot den avond van 20
November 1908.
WindKrachtige later afnemende
Noordelijke wind.
Gesteldheid van de luchtZwaar
bewolkt, aanvankelijk buiig.
Temperatuur Lager.
Barometerstand te AMERSFOORT
Barometerstand hedenmiddag te IS
uur 759 m.M.
Vorige stand te 12 uur 769 m.M.
te Amersfoort.
Hoogste gisterenF. 52
Laagste hedennacht F. 42
Hedenmiddag 12 uur F. 51
zerljjke trein daar voorbij moest, denkt
men aan een aanslag op den keizer.
Volgens een ander bericht waren
er twee patronen, maar wist men nog
niet of er wel dynamiet in zat; ze
waren niet gevonden op den spoor
weg, dien de keizerlijke trein zou
nemen, maar op een evenwijdig loo-
pende ljjn. Eindelijk had een onge-
teekende brief de aanwezigheid van
moedde dat een gek aan 't werk was
geweest.
FRANKRIJK.
De Kamer heeft met algemeene
stemmen besloten het regeeringswets-
ontwerp betreflende de afschaffing van
de doodstraf spoedeischend te verkla
ren en over te gaan tot de artikels-
gewjjze behandeling.
RUSLAND.
Volgens de Beurscourant heeft
Iswolski een nota van Oostenrijk
ontvangen, in termen, die geen twijfel
aan de bedoelingen van deze mogend
heid laten meldende, dat Oostenrijk er
nimmer in zal toestemmen tor confe
rentie te verschijnen tenzij de kwestie
van Bosnië en Herzegowma van het
program wordt uitgesloten. Rusland
zal einde dezer week antwoorden.
MAROKKO.
Naar de Times uit Tandzjer ver
neemt hebben Moelai Hafid en Abd-el-
Azis een schikking getroffen. Abd-el
Nadruk niet verboden.
2)
Al dat tijdrovend en onzinnig ge-
spel kan zeer vereenvoudigd en ver-
gemakkelikt worden door de beschaafde
uitspraak tot hoofdbeginsel te nemen
en daarnaast de gelijkvormigheid.
Volgens}de spelling, door de Rege
ring voorgeschreven, moeten de leer
lingen die beschaafd hebben leren
spreken op school hun moedertaal
enigszins als een vreemde taal gaan
leren. Ze moeten dan ten minste
anders leren schrijven dan zij spreken.
Thuis hebben ze altijd gezegd „Ik
zet de stoel bij de tafel"maar ze
moeten schrijven den stoel, omdat
stoel mannelik 4e n.v. is. Dat de spraak
kunstige uitdrukkingen „mannelik en
vrouwelik", zooals in de oude talen,
in verband staan met naamvalsuit
gangen, begrijpen ze niet best, en
waarom tafel een wijfje, en stoel een
mannetje is, dat lijkt hun wel erg
vreemd. Voor leerlingen die alleen
een tongval hebben leren spreken, is
het nog erger. Die moeten de be
schaafde spreektaal leren en een
1] Met gebruikmaking van de tweede druk
van Opstellen over de Spelling en Verbui
ging door dr. R. A. Kollewijn.
Azis mag behouden al wat zijn vader
Moelai Hassan hem heeft nagelaten
en krijgt een jaarljjksche toelage van
f84,000. Hjj gaat te Tandzjer wonen.
CHINA.
De N. Y. Herald verneemt uit
Peking, dd. gisteren, dat Joen-sji-kai
op het Engelsche gezantschap gevlucht
isen uit Tokio, dat generaal Aoki,
bevelhebber van de Japansche krijgs
macht in China, plotseling van daar
naar Peking is vertrokken en de vloot-
schouwing, die gisteren te Kobe in
bijzijn van den keizer zou gehouden
worden, uitgesteld is.
Onder de vele geruchten over den
dood van keizer en keizerin-weduwe
van China is dit, dat de keizerin, haar
einde voelende naderen, den keizer
liet afmaken.
TWEEDE KAMER.
Gisteren zijn de algemeene beschou
wingen over de Staatsbegrooting be
gonnen. Drie der leiders van links
hebben reeds hun positie tegenover
het Kabinet-Heemskerk uiteengezet.
Twee er van, zegt de overzichtschrijver
in het Vad., de heeren Goeman Bor-
gesius en Tydeman, maakten de woor
den der Memorie van Antwoord,
waarin de bijzondere Christelijkheid
van het Kabinet, dr. Kuyper ten ge
rieve, werd uiteengezet en die zjj als
een aanloop tot nieuwe antithese-
politiek beschouwen, tot grondslag
hunner zeer critische redevoeringen.
De heer Troelstra echter was op dit
stuk veel meer gereserveerd hij zag
in die tirade niet veel anders dan de
ketelmuziek, die den naderenden stem
busstrijd moet aankoudigen, een leuze,
aangeheven om andermaal de kiezers
warm te maken voor de personen der
coalitie. Intusschen baseerde ook de
leider der socialisten een groot deel
van zijn aanvalsgeschut op het feit,
dat de zoo bestoven antithese weer
uit de oude doos is opgehaald, al
twijfelde hij of een man als mr.
Heemsirerk ook in het Parlement in
staat zou blijken, zoo stroef en zoo
gestadig het ten spits gedreven Kuy-
pensme te kunnen toepassen, als de
Premier van 19011905. Maar de
ijdelheid der antithese werd door hem
met het hem eigen sarcasme evenzeer
in 't licht gesteld alsjloor de Jheeren
slotsom luidde voor de politiek biedt
dr. Kuyper's beroemde scheidslijn geen
houvast.
Van de drie sprekers was mr. Bor
gesius het raakst, wijl hij met al zijn
bittere argumenten het Kabinet zelf
te lijf ging, de heer Tydeman het
kortst: nu de Regeering met de Chris
telijkheid gaat schermen, is de waak
zaamheid der vrij-liberalen in bezorgd
heid en wantrouwen omgezet, terwijl
als in koor de woordvoerders der
linkerzijde uitspraken nu het Mini
sterie de antithese weer voor den dag
haalt, behoort gezorgd te worden, dat
het in 1909 geen meerderheid behaalt.
Mr.| Borgesius eindigde (zijn rede
voering met een gestrenge toetsing
van des Kabinets politieke plannen
aan eigen wenschen en stelde daarbij
de grondwetsherziening voorop. Wat
het Ministerie te dien opzichte wil
is niet duidelijk. Of het reeds over de
wenschelijkheid van kiesrechtwijziging
heeft nagedacht blijkt niet, al even
min of het daartoe eventueel grond
wetsherziening noodig zou achten
daarvan weer wat afwijkende taal
leren schrijven.
Een hoogst moeilike kwestie bij
het onderwijs volgtns d.V. en t.W.
zijn de naamvallen bij do zelfstandi
ge naamwoorden in verband met het
woordgeslacht. Dit laatste leren de
franse en engelse kinderen reeds aan
moeders schoot en, behalve de meer
voudsvorm en in 't Engels nog de 2e
nv. op s, hebben ze met verbuigings
uitgangen niet te maken. Zij hebben
dus het voorrecht boven de jeugd van
de volken met een taal die er zes,
vijf of vier naamvallen op nahoudt,
zich spoedig veel gemakkeliker en
nauwkeuriger schriftelik te kunnen
uitdrukken. Want het aantal voor
zetsels die de betekenis van de naam
valsuitgangen kunnen overnemen, is
heel wat groter dan deze, en geven
geen aanleiding tot dubbelzinnigheden.
Zo kan het duitse der Frau evengoed
betekenen voor of aan of van de vrouw.
Maar duitse kinderen hebben veel
voor bij de Nederlandse, die gedwon
gen worden volgens d.V. en t. W. te
Ieren schrijven. Deze toch leren,
archaïsmen uitgezonderd (z. a. In den
beginne enz in de beschaafde spreek
taal geen ander verschil in woord
geslacht dan het en de, en dat zit er
Preek- of redenaarstaal is wat anders,
en die behoeven de schootkinderen niet te
leren schrijven.
men verneemt slechts, dat mr. Heems
kerk het kiesrecht op soliede basis
wil vestigen, maar aldus vroeg de
afgevaardigde van Enkhuizen wat
geeft die goede basis indien zij niet
tot een zoo belangrijke uitbreiding van
't aantal kiesgerechtigden leidt, dat
men van algemeen kiesrecht mag ge
wagen. En moet niet worden opge
ruimd elke belemmering in de grond
wet, die thans nog de invoering van
vrouwenkiesrecht in den weg staat?
Een duistere nevel bedekt het in
zicht der Regeering op dit stuk. Wat
de Liberale Unie wenscht kon uit haar
jongste vergadering bekend zijn en
mot groote klaarheid heeft de heer
Borgesius het nog eens in de Kamer
gezegd. Hier ontmoette hij ook den
heer Troelstra, die nagenoeg dezelfde
eischen stelde en op spoedige behan
deling van de soc.-dem. en vrij.-dem
voorstellen tot grondwetsherziening
aandrong.
Een geheel ander standpunt nam
hier de heer Tydeman in. Wel achtte
hij grondswetsherziening wenschelijk
zoo niet urgent, wel erkende hij, dat
daarbij nevens de troonsopvolging en
de verlenging van deD zittingsduur
der Tweede Kamer, ook het electorale
vraagstuk moest worden opgelost in
den zin van zeer uitgebreid kiesrecht
voor de Tweede Kamer, maar hij ver
bond daaraan een eisch, die mr. Bor
gesius, eerste spreker van den dag,
zelfs niet noemde en waarvoor mr.
Troelstra, sluiter van de rij, het al
gemeen kiesrecht te duur gekocht zou
achten, een eisch die, verwezenlijkt,
tot een totale verplaatsing van het
evenwichtspunt der politieke macht in
den Staat zou leidenversterking der
positie van de Eerste Kamer, door in
voering van een organisch kiesrecht.
Een breed program van sociale her
vorming werd mede door den heer Bor
gesius ontwikkeld, in duidelijke ter
men werd gezegd, wat de Unie
liberalen te dien opzichte verlangen.
Mr. Borgesius had trouwens voor alles
klaarheid in zijn inleiding beloofd. Er
was een streven, zoo leidde hij zijn
rede in, om politieke beschouwingen
in de Kamer bij voorbaat verdacht te
maken. Tegen zulk averechtsch pogen
van wie wel weten weshalve zijn van
politiek niet hooren willen, koos de
afgevaardigde stelling politiek is het
uitvloeisel van partijleven enelkepartjj
is overtuigd, dat de overwinning van
haar beginselen, de bereiking van haar
doeleinden 's lands wel het best zal
dienen.. Deswege moest een Alge-
4>ooohouwliig ineo ui ut) laaisie
plaats gebezigd worden om propa
ganda te maken op eigen, critiek te
oefenen op andererpolitieke verlangens.
Ten opzichte der sociale hervorming
eischte de spreker nu ingrijpender be
scherming van de veiligheid en de
gezondheid der arbeiderswaarbij
doelmatige inperking van den arbeids
duur van bijzondere urgentie moest
worden gerekend. Voorts verzekerings
wetten tegen ziekte, ouderdom, in
validiteit en werkloosheid. Wat de
Regeering te dien opzichte zal tot
stand brengen, ligt in de nevelen,
slechts blijkt, dat de ouderdoms- en
invaliditeitszorg nog lange jaren zal
uitblijven het departement van den
Minister Talma zal daaraan zelfs de
hand niet slaan, voordat de technische
herziening van de ongevallenwet en
daarna de ziekte-verzekering zullen
zjjn ingevoerd. Ingevoerd, ja, dat wil
dus zeggenook na indiening der
andere wetten zullen nog jaren moeten
voorbij gaan voordat do Minister aan
deze begint te denken. Persoonlijk
zou de heer Borgesius liever een eer
al goed in al als zij op school komen.
Maar nu moeten ze voor de schrijf
taal verschil leren maken tusschen de
en den, en daar komen de naamvallen
bij op de proppen. Daar krijgen ze
last mee. Voor duitse kinderen gaat
dat gemakkeliker. Eer zij de leeftyd
hebben om een tamelik begrip van
naamvallen te krijgen, kan hun er op
gewezen worden, dat zij thuis en bij
kennissen horen zeggen b. v. „Der
Jungen sieht den Vogel aufdemGip-
fel des Baumes", en nu wordt er op
gewezen dat een mannelik woord in
de 1ste n.v. staat als er der, in de
2de als er des, in de 3de als er dem
en in de 4e als er den aan voorafgaat.
Maar nu onze Nederlandse scholieren.
Zij horen en zeggen thuis en in de
kringen waarin zü verkeren: „De
jongen ziet de vogel op de top van
de boom, en de voorgeschreven spelling
en verbuiging dwingt hen te schrijven
deN vogel, deN top en deN boom I
Dit wordt soms verdedigd met de
opmerking, dat door te schrijven: „De
veldwachter die de stroper heeft dood
geschoten", men niet weet wie dood
geschoten is en men dat verhelpt door
vóór veldwachter den of er achter
dien te schrijven. Maar hoe dan met
„De juffrouw die de meid," of „het
soldaatje dat het boertje heeft dood
geschoten"? Daar is niets aan te ver
helpen. Er is intussen nog op iets I
dere invoering der ouderdoms- en in
validiteitsverzekering zien, omdat de
ziekteverzekering niet zoo nijpenden
nood zal lenigen. Maar welk stelsel de
RegeeriDg ten opzichte der verzekerings
wetten ook zou aanvaarden, de Unie
liberalen zullen het goede niet af
wijzen, omdat het betere Diet geboden
wordt. Ook in dit opzicht bestaat
onderscheid met mr. Tydeman, die
liever zou wachten op het door hem
geprefereerde systeem: vrijwillige ver
zekering met steun en aanmoediging
van den Staat, dan eerder een ander
stelsel te zien invoeren.
Leerplicht. Tot H. M. de
Koningin is een adres gezonden door
de Vereeniging Volksonderwijs, met
het eerbiedig verzoek, het daarheen
te leiden, dat een zoodanige wijziging
in de wet op den Leerplicht worde
aangebracht, dat deze ook van toe
passing worde op kinderen van schip
pers en kramers, terwijl, waar noodig,
door jhet verstrekken van financieele
hulp aan de ouders de uitvoering van
daartoe strekkende bepalingen worde
mogelijk gemaakt, en dat het H. M.
moge behagen, in afwachting van het
tot stand komen dier wijziging, het
onderwijs aan schippers- en kramers
kinderen te bevorderen door het
schenken van ruime subsidies aan de
verschillende Vereeniging voor het
onderw ijs aan schipperskinderen en
door de bevordering van het in het
leven roepon van afzonderlijke klas
sen voor schippers- en kramerskin
deren, die geen geregeld onderwijs
aan den wal kunnen genieten, tegelijk
maatregelen Demende tot het tusschen
deze klasse zooveel mogelijk leggen
van een behoorlijk, het onderwijs ten
goede komend, verband.
Nederland en Venezuela.
De Berlijnsche correspondent van de
N. C. schrijft d.d. 17 November:
Naar aanleiding van het bericht dat
de Venezuelaansche regeering het
baron Von Seckendorf onmogelijk
heeft gemaakt zich langs telegrafischen
weg in verbinding te stellen met de
Nederlandsche regeering, heb ik hier
op het ministerie van buit. zaken
inlichtingen gevraagd. Daar wist men
officieel nog niets van het geval, ook
niet door het uitblijven b.v. van hier
verwachte telegrammen. Men hield
het bericht voor zeer waarschijnlijk
en had deze daad zelfs verwacht als
antwoord op den maatregel der Neder
landsche regeering, om het verbod van
wapenuitvoer naar Castro's gebied op
ULVPXlOll.
Herstellingsoord voor
Spoorwegpersoneel. Aan de
op 23 December te Utrecht te houden
buitengewone algemeene vergadering
van de Vereeniging tot stichting en
exploitatie van een herstellingsoord
voor spoorwegpersoneel zal door het
bestuur worden voorgesteld een huis
te huren, te meubelen en verder voor
de verpleging van een 15 of 20 pa
tiënten in te richten, zulks in verband
met de omstandigheid dat van opne
ming in haar eigen herstellingsoord
de eerste paar jaar natuurlijk nog
niets kan komen, daar het ledental
nog te klein is om een groote inrich
ting behoorlyk te exploiteeren.
Indien ook in 19U9 het ledental
nog niet groot genoeg is om een
eigen inrichting te betrekken, dan
zal het bestuur voorstellen een zeer
belangrijke som beschikbaar te stellen
voor de uitzending naar andere her
stellingsoorden.
Het reglement, houdende de voor
waarden, waarop opneming in het
eigen herstellingsoord en uitzending
anders te letteD. Het zinnetje „Hij
komt," is volkomen onverstaanbaar,
als niet vooraf bekend is, wie door
hij wordt aangeduid, en zo is het ook
met de zin van de veldwachter en de
stroper, al verbuigt men de of die
volgens de voorgeschreven spelling
al is het dan grammatikaal korrekt,
prakties is 't onverstaanbaar.
Vreemd dat veel mensen niet be
grijpen, dat de schrijftaal de levende
spreektaal moet volgen. Denkt men
er niet aan dat de taal van onze oud-
friese, oudsaksiese en oudnederfran-
kiese voorouders uit de LXe eeuw,
met uitzondering van eenige geleerden,
al sedert eeuwen onverstaanbaar is
voor de miljoenen die Nederlands
spreken Vondel schreef harsen (herse
nen), tocht (lucht), vier (vuur), peerd,
munnikgeveert (gevaarte), most (moest),
gesteken (gestoken) eDZ. Wolf en Deken,
in 't laatst der XVIIIe eeuw, schreven
iet (iets), des (dus), spelden (spellen),
kuiaadaatiig. Waarom spellen wij die
woorden anders Omdat de schrijftaal
zich heeft geschikt naar de spreektaal.
Wie dat weet is het eens met de
beroemde taalgeleerde H. Paul„Een
schrijftaal moet om aan praktiese be
hoeften te voldoen, met de spreektaal
van tijd tot tijd veranderen." Maar
nu is de spelling van d. V. en t. W.
niet ontworpen voor praktiese be
hoeften, voor de school, voor het
naar andere herstellingsoorden kan
plaats hebben, zal ook in deze ver
gadering worden besproken.
Bij Staatscourant no. 272 zijn
gevoegd de statuten der „Algemeent
PatroonsvereenigiDg in de bouwbe
drijven" te Amersfoort.
Onze voormalige stadgenoot de
heer H. J. van der Horst Bruyn is
benoemd tot Inspecteur b(j de ge
meentegasfabrieken te Amsterdam.
De minister van oorlog heeft
bepaald, dat jaarlijks zoo mogelijk 6
van de bij de regimenten infanterie in
gelijfde miliciens aangewezen worden
tot het volgen van een cursus voor
hoefsmeden bij de infanterie.
Deze cursus, welke bij de Rij- en
Hoefsmidschool gehouden wordt, vangt
aan 1 April of den eerstvolgenden
werkdag daarna en eindigt den daar
op volgenden 30sten September.
Voor hen, die tijdens den cursus
blijken van bijzondere bekwaamheid
geven, kan de duur van den cursus
door den directeur der Rij- en Hoef
smidschool worden verkort.
Aan hen kan, zoo zjj dit verlangen,
verlof worden verleend tot op den dag,
waarop de cursus eindigt.
Door het ministerie van Water
staat werd gisteren aanbesteedHet
aanbouwen en bijspannen van draden
aan de interlocals telefoonlijn tus
schen Hilversum en Amersfoort. Het
laagst ingeschreven was door de firma
A. Ruyter te Hilversum voor f 6969.
Zaterdagavond zal in de concert
zaal van „De Arend" een soiree amusan
te worden gegeven door de Amers-
foortsche Schietvereeniging „Voor
Koningin en Vaderland". Bjj die ge
legenheid zal het damescomité het
nieuwe vaandel aan de vereeniging
aanbieden. Het programma is rijk
aan afwisseling en vermeldt o.a. orkest
nummers, komieke voordrachten, solo's
voor sopraan, een blijspel en na afloop
bal.
Naar wij vernemen heeft de heer
W. H. Kam met ingang van I Juni
1909 als gemeente-architect eervol
ontslag verzocht.
De heer Kam werd als zoodanig be
noemd op 27 Juli 1871 en trad op 1
October van dat jaar in functie.
Bij de ten overstaan van notaris J.
Bolk gehouden verkooping werden de
perceeien geveild als volgt:
Perceel I. Het winkelhuis aan de
Langestraat, behoorende aan den heer
S. Kool. Ingezet op f6100 en gekocht
door Mozes Kool voor t 6150.
Perceel II. Een aandeel van een
stukje grond, gelegen achter perceel I,
ingezet voor zes gulden en gekocht
voor zes gulden en vijftig cent.
Perceel III. Een huis met schuur
en tuin buiten de KI. Koppel behoord
hebbende aan L. van Daal, ingezet op
f '2050 en gekocht door H. Brink voor
f 28000.
Voordracht ter benoeming van
een onderwijzer aan de openbare lagere
school 3e soort in de Beekstraat.
No. 1 H. C. C. de Blécourt te
Kampen.
No. 2. J. D. van Aken te Heino.
No. 3. J. B. Nakken te Wouden
berg.
Agenda van de Openbare ver
gadering van den Raad der gemeente
Amersfoort op Dinsdag 24 November
1908, des namiddags te half twee uur.
maatschappelik leven, waaraan be
hoefte werd gevoeld maar voor het
Nederlands Woordeboek, dat ook een
andere spelling nodig had dan de
Siegenbeekse, dus eigenlik voor de
taalgeleerden en niet voor de mil
joenen, die buiten de taalwetenschap
staan.
Sedert de halve eeuw die daarna
verlopen is, ging de taalwetenschap
heel wat vooruit, o.a. door een vijftal
spellingbeginselen van d. V. en t. W.,
en lettertekens die geen spraakklank
meer vertegenwoordigen, overboord te
werpen.
Menigeen praat over spelling en
zet grote ogen op, als hij bij professor
H. Paul leest: „Een nauwkeurige ont
binding van een woord in al zijn ele
menten is niet alleen hoogst moeilik,
maar kort en goed onmogelik. Het
woord is geen aaneenschakeling van
een bepaald aantal zelfstandige klanken
die alle kunnen worden uitgedrukt
door tekens van het alfabet, maar het
is in de grond van de zaak een door-
loopende reeks van een groot aantal
geluidendoor de letters worden
altijd alleen maar enkele karakteris
tieke punten van de reeks aangeduid,
en dat nog vrij gebrekkig.
A. M. K.
5
Wordt vervolgd.)
