WEERBERICHT.
Thermometerstand
BINiNENLAN O.
De officiële spelling,
Kunst en Wetenschap.
STA DSN IEU VVS.
Rechtzaken.
ALLERLEI.
MEDEDEELINGEN VAN HET
KONINKL. NED. MET. INSTITUUT.
(Opgemaakt voorm. 10.50 uur.)
De Bildt, 5 Januari 1909.
Hoogste barometerstand 782.7 m.M.
te Munchenlaagste 747.2 m.M. te
Seydisfjord.
Verwachting tot den avond van 6
Januari 1909.
Wind: Zwakke Z.-l(jke tot Z.O.-
lqke wind.
Gesteldheid van de luchtNevelig
tot bewolkt, weinig of geen neer
slag.
TemperatuurIets kouder.
Barometerstand te AMERSFOORT
Barometerstand hedenmiddag te 12
uur 782 m.M.
Vorige stand te 12 uur 782 m.M.
te Amersfoort.
Hoogste gisterenF. 46
Laagste hedennacht F. 38
Hedenmiddag 12 uur F. 41
mededeeling, door een zaakkundig man
aan de Berljjnsche „Lokal-Anzeiger"
verstrekt.
Wie de oplossing van dit raadsel
vinden wil, moet zich de redevoering
in herinnering brengen, die Prins
Tsjoen voor eenige dagen gehouden
heeft. Hij heeft toen de financieele
hervorming als de voornaamste taak
der regeering genoemd. Nu, daarvoor is
niet Joean-sji-kai, maar Na-toeng de
man. Deze staat bekend als een finan
cieel genie, en dat met recht, want
h(j heeft na den oorlog met Japan
het beheer van het geldwezen op zich
genomen en dit in zoo korten tijd
weer in orde gebracht, dat na de
Bokser-onlusten het Rijk tenminste
eenigermate z(jn financieele verplich
tingen kon nakomen. Na-toeng is een
Mandsjoe en van huis uit conseiva-
tief, maar dat neemt niet weg dat
hij toch onder den invloed is geko
men van moderne denkbeelden zoo
zal hy, hoewel men van hem geen
hervormingen te wachten heeft, deze
toch ook niet tegenhouden. Waar nu
de hervorming der financiën vooraan
staat op het programma der regee
ring, daar is het geen wonder dat
Prins Tsjoen Joean-sji-kai wil ver
vangen door Na-toeng. Daarbij komt
dat men vroeger wel eens beweerde
dat Joean-sji-kai, door zijn grooten
invloed op het leger, in staat was, de
dynastie omver te werpen. Waar
schijnlijk heeft Prins Tsjoen willen
bewijzen dat dit onjuist is."
Staatszorg voor mensch
en vee. Het „Med. Weekblad" klaagt
Nadruk niet verboden.
14)
Is het te verwonderen dat de scherp
zinnige Multatuli, die grote taalar-
tist, schreef„Wij hebben schoolge
gaan en op die school onze taal ver
leerd, en zó is letterkundige onnatuur
onze natuur geworden, dat we menen
buitensporig te zijn, waar we terug
keren tot eenvoud."
Zelfs in het werk van Cosynte
Winkel wordt verklaard De „spraak
kunst grammaticadient om de schrijf
taal zooveel mogelijk te leren kennen,
begrijpen en gebruiken." Volgens deze
definitie moeten zjj die beschaafd
spreken, een enigszins andere taal
leren om zich schriftetelik in hun
eigen taal uit te drukken. Die mening
wordt door de nieuwere taalwetenschap
verworpen.
„Wie nu meent dat hij z'n taal
moet leren uit taalboekjes, krijgt ua-
1] Met gebruikmaking van de tweede druk
van Opatellen over de Spoiling en Verbui
ging door dr. R. A. Kollewijn.
dat „voor de gezondheid van het vee
in Nederland met meer zorg gewaakt
wordt dan vooi die van de menschen."
In zeer vele plaatsen op het platte
land is de verloskundige hulp nog in
handen van onwetende bakers en buur
vrouwen.
In Noord-Brabant, zoo berichtte
reeds in 1904 de hoofdinspecteur, was
gebleken, dat 88 gemeenten van ge
nees- en verloskundige hulp waren
voorzien, dat in 80 gemeenten zoo
danige hulp wel niet aanwezig was,
doch nochtans naar het oordeel der
gemeentebesturen de toestand be
vredigend was, terwijl in 26 gemeen
ten verloskundige hulp noodig word
geacht.
In Limburg was de toestand nog
veel erger.
In zijn jongste verslag van eene
enquête omtrent de veeverloskundige
hulp in Nederland schrijft de direc
teur-generaal van landbouw„In de
laatste jaren is meermalen de klacht
vernomen, dat in verschillende stre
ken des lands gebrek bestaat aan
veeverloskundige hulp en dat het
wenschelyk is van regeeringswege in
dat gebrek te voorzien door het aan
stellen van veeverloskundigen."
Eerstdaags zal het dus kunnen
voorkomen zegt het „Med. Week
blad" dat het ryk een verloskun
dige voor het vee bezoldigt ter plaatse,
waar voor de vrouwen geen deskun
dige hulp te verkrijgen is by hare
bevallingen
Vooruitgang. Met de mail
booten der maatschappij „Zeeland"
zyn in het afgeloopen jaar ruim 134,000
passagiers vervoerd, d.w.z. 14,000 meer
dan in 1907 en het grootst aantal dat
ooit vervoerd werd.
Ned. Kinderbond. Te
Utrecht is Zondag onder leiding van
mei. Groshaus van den Haag de jaar
vergadering gehouden van den Neder-
landschen Kinderbond.
Herkozen werden als bestuursleden
mevr. v. d. Hucht, mevr. v. d. Bergh
van Eijsinga en mej. Groshaus.
Volgens het jaarverslag gaat de
Bond geleidelijk voort zyn werk te
verrichten. De Ned. Kinderbond telt
thans 15 afdeelingen en 7 correspon
dentschappen.
Omtrent een voorstel betreffende
het georganiseerd optreden tegen
schadelijke bioscoop- en andere voor
stellingen, werd besloten het hoofd
bestuur op te dragen zich met andere
vereenigingen in verbinding testellen
om een gezamenlijke actie op touw
te zetten en zooveel mogelijk feiten
te verzamelen van zedekwetsende
voorstellingen enz.
Voorts werd besloten dat de Bond
zich niet bij de Tucht-Unie zal aan
sluiten.
Dr. J. Th. Mouton, oud-wethouder
van onderwijs te Den Haag, deed
eenige mededeelingen over het Int.
Congres voor zedelijke opvoeding te
Londen gehouden. Spr. deelde mede,
dat daar niet alleen de opvoeding van
het kind, maar ook die van den
mensch werd besproken, dus de op
voeding van den geheelen levenstijd.
Besloten werd de volgende jaarver
gadering te Oud-Beierland te houden.
Verder werd besloten twee leden te
zenden naar de vergadering van den
op te richten bestuurdersbond voor
Zedekundig Onderricht en dezen bond
zooveel mogelijk te steunen.
De afdeeling Apeldoorn van Toon
kunst geeft Donderdag 7 Januari
„Die Legende von der heiligen Elisa-
tuurlik allerlei gladverkeerde voor
stellingen. Hy komt er toe, de spreek
taal te beschouwen als iets wat in de
grond van de zaak verkeerd en ver
basterd is als een taaltje waar men
zich eigenlik voor moest schamen. Hij
vindt dat we met ons spreken op de
verkeerde weg zijn, en droomt van
een toekomst waarin men niet alleen
schrijven, maar ook zeggen zal„Gij
lieden zult heden te een ure met den
trein van hier vertrekken Gedenkt
mijner als gijlieden in den vreemde
vertoeft." Ernstige pogingen om zijn
ideaal te bereiken wendt hy evenwel
niet aan. Hy ziet tot zyn verwonde
ring en zjjn ergernis dat de meeste
mensen hem uitlachen.
En onder die uitlachers zullen er
zeker genoeg zijn die wel aanstoot
nemen aan dat onnatuurlik spreken,
maar niet gehinderd worden door in
de spreektaal niet voorkomende uit
drukkingen, gedrukt te zien, omdat
zij er gedachteloos aan gewend zyn
geraakt, door ze dageliks onder de ogen
te krijgen in programma's en oproe
pingsbriefjes. Voor het gedrukte te één
ure, ten twaalf uren, te ure, te 3£
ure, wat niemand spreekt, ligt in
ieders mond om één uurom twaalf
beth", van Liszt. Solisten zijn mej.
Bertie Stokhuijzen, Berlijn mevrouw
Jac. DresdenDhonf, Amsterdam, en
Gerard Zalsman, Haarlem.
Een nieuwe planeet ont
dekt. De Londensche correspondent
van de „N.R.Ct." seint, dat aan de
sterrewacht van Zuid-Kensington
(Londen) de offiicieele mededeeling is
ontvangen, dat professor Pickering,
van de sterrenwacht der Harvard-
Universiteit (V. St.) de juistheid heeft
bevestigd van het bericht der door
hem gedane ontdekking van een nieuwe
groote planeet, welke nog verder van
de zon staat dan de tot dusver vèrst-
bekende planeet Neptunus, welke door
Leverrier in 1S46 ontdekt werd. De
nieuw ontdekte planeet heeft een mid
dellijn, welke viermaal grooter is dan
die der aarde. Zy heeft één begeleid
ster. De planeet staat op het oogen-
blik in het sterrenbeeld de Tweelin
gen, in welk sterrenbeeld toevallig ook
Neptunus stond op het oogenblik dat
zij werd ontdekt.
WERKLOOSHEID.
Door het Amersfoortsch Comité tot
steun by gedwongen werkloosheid en
de inzamelingscommissie is de vol
gende oproep gericht aan de inwoners
van Amersfoort
Stadgenooten,
Toen het vorig jaar de werk
loosheid te dezer stede zich als een
donkere wolk boven onze samenleving
vertoonde, verscheen weldra om die
wolk een lichte rand, veroorzaakt
door de daarachter schijnende zon
Uwer menschenmin en offervaardig
heid.
De milde wijze waarop toen door
U is gegeven, zal Amersfoort tot
blijvende eer strekken.
Veel leed hebt ge toen helpen ver
zachten en de gaven vloeiden zoo
ruim, dat er zelfs overbleef voor vol
genden nood.
Die nood is niet uitgebleven.
Uit het verslag onzer werkzaam
heden hebt ge kunnen lezen op welke
wyze Uwe gaven zijn besteed.
Het overschot had in de eerste
plaats zullen dienen om hen te steunen,
die zelf pogingen in het werk hebben
gesteld te zorgen voor den kwaden
dag. Zoo doende meende men de spaar
zaamheid aan te moedigen en de ver
zekering tegen werkloosheid te be
vorderen. Vele arbeiders hebben zich
verzekerd, sommigen hebben gespaard,
maar de meeste verzekeringskassen
zyn nog zoo schraal, ook door dat
de zomer van 1908 zoo ongunstig was,
en bovendien is de ellende voor som
migen zoo plotseling gekomen, doordat
bedrijven zyn stopgezet, waarop zy
niet hadden kunnen rekenen, dat ook
dezen winter het leed weer groot is
en het Comité met de overgeschoten
som niet toe komt.
En nu komen we andermaal tot U
met de dringende bedeHelpt ons
nogmaals.
De tot ledigheid en armoede ge
doemde werklozengezinnen hebben
op U hunne hoop gevestigd. Aan U
om dit vertrouwen thans niet te be
schamen, als wij dezer dagen op de
een of andere wyze Uw offer komen
vragen.
Wij twijfelen niet. Waar het besef
aanwezig kan zyn, dat de gaven goed
en doelmatig besteed zullen worden,
waar bedrog en misbruik zullen zijn
uitgesloten, zal ook nu de gegoede
uur, om halfacht, om kwart voor vieren.
Zo kan men gewoon raken aan ge
drukte vormen die in de taal geheel
anders gebruikelik zijn. De schrijftaal
kan zich niet zelfstandig ontwikkelen
omdat ie geheel aibangt van de spreek
taal. Deze ontwikkelt zich voortdurend
en de schrijftaal blijft achterlik, naar
mate het verband met de spreektaal
meer verloren gaat.
„Het wordt tyd dat men beter leert
inzien wat en hoe onze taal is. Het
wordt tijd dat men de beschaafde
spreektaal, de taal die het meest onze
belangstelling verdient, eens wat nauw
keuriger bekykt, dan zal het vooroor
deel dat velen tegen die taal hebben
van zelf verdwijnen. „De spreektaal
is plat" wordt gezegd. Maar is er geen
middelweg tussen plat spreken en
boeketaal spreken?
„In de spreektaal is alles geoorloofd"
heet het. Zo mag het schijnen wan
neer men de spreektaal toetst aan de
regels waaronder de schrijftaal zich
kromtf wanneer men niet weet dat
de spreektaal z'n eigen wetten heeft
z'n wetten, waar geen beschaafd per
soon tegen zondigt in 't spreken, maar
die verkracht worden zodra men z'n
woorden opschrijft I
Amersfoorter zijn arme stadgenooten
weten te gedenken.
Amersfoort, 5 Jan. 1909.
Het Comité:
D. GERRITSEN, Voorz.
R. G. RIJKENS, Secr.
J. W. MIDDELBURG, Penn.
L. A. BARON V. ITTERSUM.
H. NOORMAN.
H. PRIEM.
G. v. WYLAND.
Namens de inzamelingscommissie.
A. M. TROMP VAN HOLST
Voorz.
M. v. HELOMA
Secr.
De tweede luitenants H. D-
Scherpenhuyzen en M. J. G. L. Lestra-
de, beiden van het 5e Regiment Infan
terie, worden 30 dezer ontheven van
hun detacheering bjj de normaal
schietschool te 's Gravenhage.
Een gezelschap Amersfoortsche
dames en heeren zal Donderdag 14
Januari a.s. een volksavond geven in
de Arend. Het programma bevat
muziek, zang, een tooneelstukje en
humoristische voordrachten van de
heeren L. v. B. en S.
Het ligt in het voornemen van
den Minister van Oorlog, om, ter ver
vanging van een eskadron van het
le reg. huzaren, de eskadrons van
het 3e reg. van dat wapen uit
's-Gravenhage, beurtelings voor een
jaar te detacheeren te Amsterdam
en zulks in verband met de plannen
om 2 eskadrons van het le regiment
huzaren te Ede en de beide andere te
Amersfoort garnizoen te doen houden.
Bij Kon. Besl. van 4 dezer is
benoemd tot hoogheemraad van het
hoogheemraadschap de Bunschoter
Veen- en Veldendijk, de heer H. Ch.
A. de Jong, te Amersfoort.
De sergeant Mac-Pherson van het
5de Reg. Inf. is benoemd tot sergeant
schrijver en alhier werkzaam gesteld
op het bureau van den fungeerend
plaatseljjken commandant.
Vlak voor het huis van dokter
Rolandus Hagedoorn, werd hedenmid
dag, omstreeks twee uur, door een
boerenwagen de stoep stuk gereden.
Een steenen pilaar werd o.a. bij den
voet afgeknapt.
Kantongerecht.
Door den kantonrechter alhier zyn
de volgende vonnissen gewezen.
Dronkenschap, je herh. J. W. K. te
Amersfoort, 3 weken hechtenis. J. B.,
E. S., E. B., allen te Amersfoort, F.
P., A. J. E., beid- n zwervend, C. J.,
allen f3 of 3 d., R. V. f2 of 2 d„
beiden te Woudenberg, P. de J., M.
S. te Soest, beiden f3 of 3 d., S. B.
f 1 of I d., G. v. d. S., beiden te Bar-
neveld, B. B., P. K., beiden te Nijkerk,
P. v. L. te Utrecht, H. J. te Hoorn,
A. B. te Enschedé, A. B. te Hilver
sum, allen f3 of 3 d.
Op verboden grond loopen. 3 X ëeP'-
J. C. F. S. 3X15 of 3 d., J. B., H.
v. B„ A. V., J. C. F. S.,H. N..J.V.,
W. de K., allen te Hilversum, J. L.,
J. J. K., beiden te Baarn, allen f 5 of
3 d., S. D. te Putten f 10 of 3 d., C.
v. D. te Hoogland f 3 of 3 d.
Op bezaaiden grond loopen. B. J. F.
C. te Soest f2 of 2 d., W. R. te
Amersfoort f 3 of 3 d.
Strooperij. W. B. te Baarn f 1 of 1
d„ J. v. H. te Njjkerk f3 of 3 d„ M.
K. f 10 of 10 d., R. v. M. f 3 of 3d.,
A. v. d. B f 2 of 2 d., allen te Amers
foort.
't Vervoer door een trekdier doen
„Van beschaafde spreektaal kan geen
sprake zijn," hoort men verder bewe
ren, „wanneer de grenzen tussen die
beschaafde taal en het dialekt niet
volkomen duidelik zyn aangewezen.
En dat is tot dusver niet gebeurd."
„Het is zeker waar dat er meer
malen verschil kan bestaan over de
vraag, beschaafd of niet beschaafd.
Maar wie op grond hiervan het ver
schil tussen beschaafde spreektaal en
dialekt wil loochenen, moet om de
zelfde reden het bestaan ontkennen
van de Congostaat of van de Pool-
zeeën.
„Is aan de ene kant van de beschaafde
spreektaal al uitgesloten wat plat, dia-
lekties, provincialisties klinkt, aan de
andere kant mag men er niet toe
rekenen de uitdrukkingen die alleen
voorkomen in „de" schrijftaal, daar
onder begrepen de „gesproken schrijf
taal" waarvan redenaars vooral
kanselredenaars zich nog gaarne
bedienen.
„Aan het bestuderen van de be
schaafde spreektaal is nog weinig ge
daan. En toch is die studie zo dank
baar I Materiaal is er ruimschootsen
dat ligt bijna heelemaal in ons bereik.
Hier is een terrein, bij uitnemendheid
plaats hebben op eene noodeloos pijn
lijke of kwellende wijze. A. M. J. te
Amersfoort, f 5 of 3 d.
Nachtelijk burengerucht verwekken.
G. S. te Baarn f3 of 3 d.
Straatschenderij. B. B te Baarn f3
of 2 d., J. W. te Soest f 10 of 3 d.,
J. K. te Spakenburg f 1 of I d.
Aanwenden van middelen om wild
te bemachtigen met een strik. J. v. W.
te Hilversum 7 d. hechtenis.
Des naakts jagen zonder acte en
vergunning. W. S. te Putten 2 X 7 d.
hechtenis.
Het door middel van kunstlicht
iemand bij het opsporen van wild
bijstaan. A. v. B. te Putten 7 d. hech
tenis.
Visschen onder het ijs zonder ver
gunning. P. G. te Eemnes f 1 of 1 d.
Overtr. Leerpl. wet. H. H. te Hoog
land, A. H. te Soest, A. W., allen f2
of 2 d., E. H. f 1 of 2 d., F. S. v. d. B.
f 1 of 1 d., allen te Amersfoort.
Op den spoorweg loopen. H. M. M.
en A. H. S., beiden te Amersfoort f 2
of 2 d.
Wielrijdcn zonder licht. A. L. te
Amersfoort f 1 of 1 d., W. H. te
Eemnes, A. S. te Soëst, ieder f2 of
2 d„ G. W. f 1 of 1 d., S, B., J. B„
ieder f 2 of 2 d., allen te Barneveld.
Rijden met auto zonder achterlicht.
L. T. te Baarn f2 of 1 d.
Op hondenkar zitten. H. M. te
Baarn f 2 of 2 d., J. v. S. te Amers
foort f 1 of 1 d.
Met te kleine honden rijden. N. H.
te Soest f 2 of 2 d.
Te Amersfoort wagen op straat laten
staan. M. A. v. H. te Amersfoort f 1
of 1 d.
Tc Baarn zonder vergunning ven
ten. P. v. H. te Hilversum f2 of 2 d.
Kwartjesvinders. Als
historisch geeft de N. Ct
Oudejaarsdrukte op de Schenk.
Groot ijsvermaak, waartusscpen kwart
jesvinders op prooi loeren.
Een burgerheertje, type kantoor
klerk, heeft met „een-tweedrie, rui-
tenboer" honderdvijftig gulden ver
speeld, geld, dat hy voor zijn kantoor
had opgehaald. Spreekt wanhopig een
heer op schaatsen daarover aan, die
bemerkt, dat een straatjongen de
kaarten van den kwartjesvinder ge-
inspecteerd heeft „of zij wel echt zijn,"
doch daarvan gebruik maakte om
ruitenboer met een bijna onzichtbaar
kneepje kenbaar te maken.
De straatjongen slaat zyn slag en
wint den kwartjesvinders gauw vijf
gulden af, waarna hy hem dankbaar
en voldaan onmiddellijk „smeert".
Het burgerheertje doet, steeds wan
hopig om zijn verlies, het verhaal aan
den gentlemanschaatsenrijder, die den
straatjongen aan het werk heeft ge
zien, den kantoorklerk met raad bij
staat en hem zoo de verloren honderd
vijftig gulden doet terugwinnen.
Publiek opgewonden en enthousiast:
toe menheer, laat my ook eens wat
verdienen, etc.
Kwartjesvinder wordt hoe langer
hoe nijdiger„laat die heer ook eens
iets zetten, die durft wel voor ande
ren te wagen, doch niet voor zichzelf.
Zet u eens honderd gulden, als u lef
hebt".
„Neen", antwoordde de heer, „jouw
honderd gulden wil ik niet hebben,
doch daar heb je ruitenboer", en hij
toont hem deze voor de zooveelste
maal.
Kwartjesvinders af, kantoorklerk
dankbaar, heer onttrekt zich aan deze
betuigingen. Politie afwezig.
Ten gerieve van het
p u b 1 i e k. Uit Limburg schrijft men
aan „De Tyd"
geschikt, voor onderwijzers om waar
te nemen, te verzamelen, te groeperen.
„Als men eenmaal de spreektaal-
grammatika onderwijst op de school,
kunnen ook de leerlingen eindelik
eens leren begiijpen wat grammatika
nu toch eigenlik is.
„Men moet er verdacht op zijn dat
sommige woorden en vormen, al wor
den ze ook door ieder gebruikt, plat
schijnen wanneer men ze voor 'teerst
geschreven of gedrukt ziet. Wie zich
daardoor niet wil laten influenceren,
vrage niet „staat het plat maar
klinkt het plat? Dit laatste is het
geval wanneer men een uitdrukking
in beschaafd gezelschap niet gebruikt;
het eerste is veel het gevolg van de
dwaze gewoonte om zonder grond
sommige woorden uit de schrijftaal
te bannen en door andere te vervan
gen. Hier verwarre men dus niet
„plat" met „vreemd voor 't gezicht."
A. M. K.
Wordt vervolgd.)
