DAGBLAD
OMSTREKEN
voor AMERSFOORT en
No. 27
DINSDAG 2 FEBRUARI 1909.
6e JAARGANG.
Uitgave van de Naaml. Vennootsehap „DE EEMLANDER".
Vepsehijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen.
De deuren wijd open.
FEUILLETON.
DR. XAVIER.
BUITENLAND.
Tot plaatsing tan advertcptiën cd reclames ran linitcn liet kanton Amersfoort in dit blad is „uitsluitend" gercclitigd liet Algemeen Binnen- en Buitenlandscli Advertentiebureau D. ALTA, IVarmoesstraat 76—7S to Amsterdam.
Hoofdredacteur R. G. RIJKENS.
Abonnementsprijs
Per jaar met geïllustreerd Zondagsblad f 4.
Franco per post id. - 5.60
Per 3 maanden id. - 1.
Franco per post id. - 1.40
Afzonderlijke nummers- 0.05
Bureau: BREEDESTRAAT 18.
Telefoon Interc. 62.
Prijs der^Advertöntién:
Van 1 tot 5 regelsf 0.40
Voor iederen regel meer- 0.08
Buiten het Kanton Amersfoort per regel - 0.10
(Bij abonnement belangrijke korting.)
Nu bij de aanstaande algemeens
verkiezingen het algemeen kiesrecht
door het meerendeel der linksche
partijen als verkiezingsleus zal wor
den aangeheven, is de tijd gekomen
hieiover het een en ander in het mid
den te brengen.
Kiesrecht is de bevoegdheid om
mede te werken aan de samenstelling
van de best mogelijke volksvertegen
woordiging. Wat nu is het karakter
en de taak van de volksvertegenwoor
diging? In de eerste plaats is zij be
stemd om al de belangen en al de
behoeften van het volk ;te brengen
voor den troon des konings. Vervol
gens berust bij haar de geheels of
gedeeltelijke uitoefening van het
overheidsrecht- En ten slotte moet zij
het orgaan zijn van de rechtsovertui
ging onder het volk, naar welke de
wetten moeten gemaakt worden.
Bij de constitutioneels stelsels van
het continent verkrijgt de volksver
tegenwoordiging een beslissend
aandeel in het overheidsgezag. In
1847 maakte Pruisen hierop eene uit
zondering, daar toen aan de volksver
tegenwoordiging slechts eene a d v i-
seerende bevoegdheid was ver
leend, die don weg tot algemeen kies
recht baande. Doch uit de nu bestaande
constitutioneele stelsels, waarbij aan
de volksvertegenwoordiging een be
slissend aandeel in het overheidsgezag
wordt gegeven, ontstaat het probleem
van het kiesrecht. Want door dat]be-
slissende aandeel moeten de kiezers
letten op de bekwaamheid, de onbaat
zuchtigheid en moraliteit van hunne
vertegenwoordigers. Overal nu, waar
het constitutioneele stelsel wordt aan
getroffen, heeft men als grondslag van
de kiesbevoegdheid de census
maatschappelijke welstand aange
nomen.
Deze grondslag leidt er toe, dat de
Naar het Engelsch van
MAX PEMBERTON.
5)
„En toch leest ze er geen v(jf mi
nuten achter elkander in," zei haar
broer niet onvriendelijk. „Er zjjn hier
geen romans, juffrouw Venn, waarin
schoone prinsen sterven aan de voe
ten van smachtende jonkvrouwen en ik
heb geen enkel boek, dat handelt over
het verlies van de diamanten vaD
den baron en den heer die ze gestolen
had zijn gerechte straf geeft. Het is
jammer voor meIk heb u verteld
dat ik nog studeerende washet is
dus aan u om mij te onderwijzen."
Hjj stapte lachend van dat onder
werp af en vroeg aan zyn zuster
welke hare plannen waren voor dien
dag.
Kwam zy thuis eten Ging zij naar
den schouwburg? Wat Esther betreft,
die zou misschien liever willen uit
rusten dien middag. Hij stelde haar
voor om in den hangmat te gaan
liggen in den tuin te midden van de
rozen de thee zou daar dan om vijf
uur gebracht worden. Esther moest
kiesbevoegde belang heeft bij het
behoud van de bestaande orde van
zaken. Dit standpunt werd in 1848
door Donker Curtius openlijk toegelicht
en heeft ook bij de samenstelling der
Eerste Kamer in dat jaar voorgezeten.
Het gevolg daarvan is geweest, dat
is ontstaan eene vertegenwoordiging
van eene kleine klasse. Aan deze
kleine klasse heeft men de invoering
van het parlementaire stelsel de
overgang van het gezag van de kroon
op de volksvertegenwoordiging te
danken.
Daardoor is de taak, die de volks
vertegenwoordiging heeft te vervul
len, de regententaak geworden. Enjdit
brengt mede, dat de volksvertegen
woordiging het karakter draagt van
een college deskundigen. Draagt ze
echter dit karakter, dan spreekt het
vanzelf dat 't algemeen kiesrecht niet
kan worden toegekend. Doch dan is
ook het tegenwoordig kiesrecht te
uitgebreid.
Om het karakter van de volksver
tegenwoordiging te leeren kennen,
moet men de rechten van bet parle
ment nagaan. Deze rechten als
van initiatief, amendement, enquête,
budget, enz. zijn van weinig be-
teekenis. In het feitelijk gezag dat de
volksvertegenwoordiging doet gelden,
door de beslissende macht die zy uit
oefent, ligt hare beteekenis.
Deze macht doet zich kennen by
het proces der wetgeving, de rechts-
productie. Hieromtrent bestaan twee
opvattingen. In de eerste plaats, dat
het recht is een imperatief van de
overheid, dus dat de wetgever slechts
het doel heeft te willen. In de tweede
plaats, dat de wetgeving is een pro
duct van het rechtsbewustzijn van
het volk en de overheid niets anders
te doen heeft dan te registreeren.
In het constitutioneele stelsel moeten
deze beide gezichtspunten worden
vereenigd.
vooral zeggen als zij wat noodig had
of wensebte, bet heele huis was te
barer beschikking. Nadat hij haar nog
een paar andere ideën aan de hand
gedaan om haar op haar gemak te
zetten, ging hy naar de bibliotheek
en liet de twee vrouwen samen al
leen. Ondanks zichzelf scheen Julia
toch meer op haar gemak te zyn,
zoodra hy er niet meer was. Zij nam
Esther bij de hand en ging met haar
naar den tuin.
Het was toen ongeveer drie uur en
de heerlijke atmosfeer van een zomer
namiddag was overal te voelen. Esther
vond den tuin niet minder mooi dan
zjj gedacht had. Er waren massa's
rozen. Zeldzame bloemen, waarvan zij
er enkele kende en andere niet, ver
vulden de lucht met een welriekenden
geur. De fontein spoot en er kwam
een haar onbekende essence uitwaar
door de atmosfeer afgekoeld en ge
parfumeerd werd. De stilte was onver
stoord en, tot op een zekere hoogte,
bijna onnatuurlijk. Geen enkel straat
geluid drong hier door. De zonder
linge vensters van het paviljoen keken
van alle kanten op haar neer. Het
had een onbewoond huis kunnen zyn
maar Esther ontdekte weldra dat het
niet zoo was. Zij stond nog nieuws
gierig te turen naar die vreemd ge
vormde vensters toen voor een van
die ramen op eens een gezicht te
Daar het volk nooit de normen der
wetgeving kan opsporen, moeten de
weinigen dit doen, doch zonder het
recht te monopoliseeren. Doet men
dit, dan onstaat dwang. De volksver
tegenwoordiging moet zijn het orgaan
van de rechtsovertuiging van het volk.
Voor de vorming van deze rechts
overtuiging is noodig de waardeering
van algemeens belangen en dekennis
van de belangen, die de wetgever
heeft te verzorgen, zoowel in intellec
tueel als in moreel opzicht. Deze in
tellectueels ontwikkeling wordt ge
noegzaam bevorderd door het volks
zoowel als door het vakonderwijs, dat
thans, na de leerplichtwet, ook de
diepste lagen der maatschappij kan
bereiken.
Wat betreft de moreele ontwikke
ling en lettende op de houding der
arbeidende klassen by werkstakingen,
daarbij wordt een bewijs geleverd van
een hoog zedelijk bewustzijn, te hooger,
daar dit dikwijls gepaard gaat met
groote offers.
Daartegenover kan de tegenwoor
dige kiezersklasse slechts woorden
stellen, maar geen daden.
Ook is de gezichtskring van den ar
beider reeds ruim genoeg om hem het
algemeen kiesrecht toe te kennen.
Daar dus aangetroffen worden een
algemeen verbreide ontwikkeling, een
graad van moraliteit en een maat.
schappelijk verkeer, die gezamenlijk
de waardeering van de belangen die
de wetgever moet verzorgen, waarbor
gen, komt het ons voor, dat de
voorwaarden voor de toekenning van
algemeen Kiesrecht aanwezig zjjn.
Laten we ons dus haasten de deuren
wijd open te zetten.
DUITSCHE POLITIEK.
„Van het binnenlandsche oorlogs-
tooneel" die woorden schrijft een
voorschijn kwam dat onmiddellijk haar
aandacht trok. Het was het gezicht
van een jonge vrouw, een afschuwe
lijk en verwrongen gezicht dat
echter in hooge mate het medelijden
opwekte. Een oogenblik verscheen het
gezicht voor het raam, maar werd
dan achteruit getrokken, als dooreen
onzichtbare hand. Esther wist zelf
niet goed het kwam,maarzij schrikte
van die plotselinge verschijning. Het
was alsof eene stem tot haar had ge
zegd „Wees op je hoede 1"
Wie was die vrouw Wat deed zy
in dat huis?
Gedurende dat tooneeltje was Julia
bezig om de touwen der hangmat te
ontwarren en dus merkte zy niets
van de verbazing van Esther noch
van de reden van die verbazing. Of
schoon Esther erg van streek was,
had zij al het plan opgevat om er
niets van te zeggen. Haar helder ver
stand zei haar, dat als zy werkelijk
in gevaar was, het haar niets zou
helpen al biechtte zy alles op. En zij
kon zich niet denken, dat iemand als
dr. Xavier een jong meisje met de
een of andere lage bedoeling in zijn
huis zou lokken. Maar er was toch
iets aan dat huis en zijne bewoners
verbonden, dat haar verstand te boven
ging en haar achterdocht opwekte.
Hoe afschuwlyk haar toestand ook
een uur geleden geweest was, was
Duitsch blad boven een artikel, waar
in de jongste politieke berichten uit
Duitschland tot een geheel zjjn samen
gevat. Het is de rechterzijde, die ge
reed staat voor den strijd tegen de
vrijzinnige, ook zeer gematigde vrij
zinnige denkbeelden. Hare hcudiug
in den Pruisischen Landdag bij het
debat over het kiesrecht stond gelijk
met eene oorlogsverklaring. Zij maakt,
zulk eene houding aannemende, den
heer von Bülow het leven recht moei
lijk. Sedert deze, zooals men weet,
tegen het Centrum optradj en den
Rijksdag ontbond wat hem niet
veel gebaat heeft ten slotte trachtte
hij een verbond te bewerken tusschen
conservatieven en liberalen. Men sprak
in Duitschland, een Fransche uitdruk
king overnemende, waarvoor als wij
ons niet vergissen de eer der uitvin
ding toekomt aan den heer Clémen-
ceau, van een „Blok" en op dit Blok
steunde voist von Bülow. Maar hoe
zal het bestaan blijven, als de con-
tervatieven hun onverholen) vijand
schap tegen al wat vrijzinnig is en
zelfs maar heet, zoo duidelijk doen
blijken Het is moeilijk aan te ne
men, dat de heer von Bülow het weer
eens beproeven zal met de medewer
king van 't Centrumhet is niet
waarschijnlijk dat hem die medewer
king zal worden geschonken, tenzy op
voorwaarden, die hij niet kan inwil
ligen. En wat blyft hem over dan te
gaan en zijn villa te Rome te betrek
ken, iets waartoe hij door conserva
tieve sprekers reeds een paar maal is
uitgenoodigd. Intusschen schijnt men
het aan de rechterzijde nog niet ge
heel eens te zjjn. Er zijn, die von
Bülow gaarne zagen vertrekken, al
ware 't maar alleen om dat hjj de
successiebelasting, die hun de nacht
merrie geeft, durft verdedigen. Maar
eene andere partij zou, voorloopig ten
minste, dezen Rijkskanselier gaarne
houden, omdat hij „een agrarisch hart"
heeft en men rekening houdt met zijne
onbetwistbare handigheidmen kan
met hem onderhandelen en hij heeft
beslist het talent om tegenoverge
stelde meeningen te verdedigen. Mis
schien meent hy het ook nog zoo
ernstig niet met de successiebelas
ting I
„Men zeide dat de „camarilla" reeds
zy toch niet zeker er van dat deze
verandering een verbetering was en
dus luisterde zij vol angst en onzeker
heid naar de vroolyke Julia en hare
praatjes.
„Er is één ding dat mon in dit
huis van ons r wacht en dat is,
dat we het ons zelf aangenaam maken",
zei zij terwyl zy op een hoop kussens
ging zitten, en een paar boeken op hare
knieën legde. „Mijn broer gelooft in
de kunst van aangenaam te leven en
terwijl hy mij geeft wat ik noodig
heb, ben ik zyn trouwe leerlinge. Ge
weet niet hoe knap hjj is. Ik lees
in de couranten dikwijls over andere
mannen der wetenschap en verbaas
er my dan over of zy wel half zoo
veel weten als Francisco Xavier. Mooie
dingen zyn altijd de hartstocht van
zijn leven geweest. Hjj leeft er dag
en nacht voor. Er bestaat geen schoone
kunst waarvan hy niet afweet. De
schetsen die ge in de eetkamer hebt
zien hangen, zijn zyn werk. Hy heeft
muziek geschreven die in de schouw
burgen van Milaan en Pargs ten uit
voer is gebracht. Terwyl gij en ik
hier vanmiddag liggen te slapen, is
is hjj in zyn laboratorium en doet
hij misschien wel eene ontdekking
waarvan de heele wereld morgen ver
baasd zal zijn. Het is mijn ongeluk,
ik tracht mezelf te interesseeren voor
al die dingen, maar ik ben zoo'n hulpe
een plaatsvervanger ter beschikking
had. Generaal von Mackenzen zou, als
hij daartoe gekommandeerd werd, zoo
als eens de beklagenswaardige Caprivi
de Caprava de Montecuculi de man
had een langen naam I gekomman
deerd is, dien last van het kanselier-
s:hap op de schouders nemen.
Dat zulke plannen zouden bestaan,
wordt echter tegengesproken. Een zeer
vroom, protestantsch kerkelijk blad,
spreekt van eene „domme legenden-
De keizer zou niet denken aan von
Bülow's ontslag en van hem hangt
alles af ten slotte.
Nu wordt echter van liberale zijde
beweerd, dat men den keizer tracht
te bewerken en te winnen voor de
plannen der reactie want dat woord
is hier op zijne plaats. Dit is zeker,
dat de conservatieve party weer een
ernstigen aanval heeft van een hyper-
monarchale gezindheid. Zulk een aan
val voorspelt in den regel niet veel
goeds.
DUITSCHLAND.
'tl» nu officieel vastgesteld, dat
Koning Edward en zyn gemalin Dins
dag den 9n Februari, 's morgens om
11 uur, te Berlijn zullen aankomen.
De Keizer en de Keizerin, benevens
het kroonprinselijk paar zullen de
gasten aan het station begroeten en
met hen mederijden de stad in, naar
de Brandenburger Poort, waar de ge
bruikelijke begroeting door den burge
meesters en de eerejuffers zal plaats
hebben; met afwijking ditmaal van
de aloude gewoonte dat de burge
meester blootshoofds zonder overjas
den in het rijtuig gezeten Koning wel
kom heet. Koning Edward heeft zelf
verzocht de begroeting binnenshuis te
mogen ontvangen.
Den volgenden dag zal het bezoek
aan het Berlijnsche raadhuis een
tegenhanger van dat van Keizer Wil
helm aan de Londensche Gildenhal
plaats hebben. Verder is het programma
van feestelijkheden tijdens het verblijf
des Konings nog niet bekend gemaakt.
Engelsche bladen deelen mede, dat
de politieke besprekingen in hoofd
zaak gevoerd zullen worden niet met
den Keizer, maar met Prius Bülow,
hetgeen meer in overeenstemming is
met de „nieuwe richting" in het
Duitsche ryk.
loos schepsel. Daar kan niets aan ge
daan worden I Gy zult myne plaats
innemen, naar ik hoop, ik weet dat
hij het verlangt Een vrouw kan soms
helpen, daar waar een man in het
geheel niets kan.
„Ik zal doen wat ik kan om my
nuttig te maken," antwoordde Esther
haastig. „Het was erg vriendelijk van
dr. Xavier om my die betrekking aan
te bieden, en het is dan ook m(jn
vurige wensch om hem mijne dank
baarheid te betonen, maar, weet u,
hjj heeft mij niet gevraagd wat ik
kan en ik vrees dat ik niet zoo knap
ben, als hy denkt. Ik heb mijzelf
moeten opvoeden. Alles wat ik weet,
heb ik geleerd uit de bibliotheek, die
mijn stiefvader te Exeter had. Dit be
zoek te Londen niet meegeteld, heb
ik nooit iets gezien. Ik zal natuurlijk
zyne brieven kunnen schrijven of hem
helpen met zyne boeken, maar ik heb
heusch geen talenten, Julia, ik ben
geen knap meisje
„Myn broer heeft geen knap meisje
noodig, maar een volgzaam meisje I
Uw eenige plicht is om hem te gehoor
zamen. Wat hy ook van u verlangt,
gehoorzaam hem altijd. Hjj is heel
vriendelijk en goed, maar ik wensch
u niet toe hem ooit boos te zien, en
vergeet niet, als hij ruw mocht zyn,
dat hij zooveel geleden heeft.
(Wordt vervolgd).
