WEERBERICHT.
Thermometerstand
De officiële spelling,
Kuust ea Wetenschap.
STADSNIEUWS.
Langs den Weg-
MEDEDEELINGEN VAN HET
KONINKL. NED. MET. INSTITUUT.
(Opgemaakt voorm. 10.50 uur.)
De Bildt, 16 Februari 1909.
Hoogste barometerstand 770.6 m.M.
te Valentia; laagste 741.1 m.M. te
Haparanda.
Verwachting tot den avond van 17
Februari 1909.
WindZwakke tot matige N.W.lijke
tot Westelijke wind.
Gesteldheid van de luchtVerander
lijke bewolking,waarschijnlijk sneeuw
buien.
TemperatuurDezelfde.
Barometerstand te AMERSFOORT.
Barometerstand hedenmiddag te 12
uur 766 m.M.
Vorige stand te 12 uur 765 m.M.
te Amersfoort.
Hoogste gisterenF. 45
Laagste hedennacht F. 30
Hedenmiddag 12 uur F. 40
de tweede en derde klasse bestaat.
Wij vernemen nu dat deze nieuwe
maatregel tegelijkertijd met de alge-
meene tariefsverandering bij genoemde
maatschappij zal worden ingevoerd.
Hoewel dit tijdstip nog niet definitief
is vastgesteld, kan dit nog geruimen
tijd duren.
Opbrengst der Middelen
Overzicht van de opbrengst der mid
delen (hoofdsom en opcenten) over de
maand Jan. 1909, in vergelijking ge
bracht met de opbrengst over hetzelfde
tijdvak van 1906, door het departe
ment van Financiën openbaargemaakt.
1909. 1908.
Directe belast, f 1.358.881, f 1.522.911
Recht op den
invoer - 965.386, - 922.644
Accijnzen -4.937.151, - 4.522.984
Waarb. en bel.
der goud. en
zilv. werken - 40.419, - 36.544
Indir. belast. -2.208.075, - 2.114.794
Domeinen - 53.627, - 52.282
Posterijen -1.129.914, - 1.148.282
Rijkstelegr. - 349.899, - 280.07S
Staatsloterij - 17.00S, - 16.911
Akte v. Jacht
en visschei'ij. - 232, - 174
Loodsgelden - 188.928, - 191.464
Totaal f 11.249.524, f 10.809.073
De opbrengst over de eerste maand
van 1909 bedroeg f 11,249.524 tegen
f 10.809.073 over de eerste maand
van 1908.
Deze eerste maandraming van 1909
geeft nog weinig ovei zicht. In het al
gemeen ziet het er goed uit, verge
leken bij Januari 1908. De invoer
rechten brachten een f 40.000 meer
Nadruk niet verboden.
23)
Als men de namen leest van de
ondertekenaars van de voorstellen tot
vereenvoudiging van onze schrijftaal,
waaronder die van de professoren van
Heiten, Symons, Speyer en Logeman,
zal men begrijpen dat er, om ze met
goed gevolg te bestrijden, iets meer
nodig is dan de mededeling van 'n
zekere A of B dat hij zich met dit
of dat niet verenigen kan, en zich
daarmee ontslagen acht van een we-
tenschappelike weerlegging.
Zo heeft aanstoot gegeven dat door
de Vereenvoudiging in de uitgangen
lik en liks de toonloze klinker wordt
aangeduid met het teken i. „Waarom,"
zo wordt gevraagd, „de ij niet gehou
den of anders de e of de u gekozen
Voor de doffe of toonloze klank die
men b.v. in de eerste en derde ("niet
1] Met gebruikmaking van de tweede druk
van Opstellen over de Spelling en Verbui
ging door dr. R. A. Kollewijn.
op, de accijnzen ruim 4 ton, do indi
recte belastingen bijna 1 ton, de tele
graaf f 69.000. De directe belastingen
bleven echter f43.000 achter, terwijl
ook het ongunstige verschil van on
geveer f18,000 van de postopbrengst
opvalt, vermoedelijk te verklaren uit
de pórt-vermindering.
In totaal zijn wij echter op Jan
uari 19U9 een f 440.000 vooruit op de
eerste maand van 1908, maar b(j het
Vu der raming zijn wy nog ruim 2
millioen ten achter. Het 12 der
raming is voor vergelijking echter een
onzekere basis.
UIT ONZEN BLOEITIJD Serie
1 No. 2 Spel en Spelen, door Dr.
G. J. Dozy. Hollandia-Drukkerij
Baarn 1909. f0,40.
De ontwikkeling der historie-studie
heeft er toe geleid, dat men langza
merhand groot gewicht is gaan hech
ten aan de volks-psychologie, die zeker
een voorname plaats inneemt by de
verklaring van historische problemen.
De geschiedenis dient het ontstaan en
de ontwikkeling der volksziel te ver
klaren en wederkeerig is het voor
een recht inzicht in de geschiedenis
onvermijdelijk met die volksziel reke
ning te houden.
Uitgaande van deze, gelukkig meer
en meer, erkende waarheden, heeft de
schrijver in dit boekje een der uitingen
van de volksziel, het spel, beschreven.
De wijze, waarop het volk zich ver
maakt, is ongetwijfeld van zeer groot
belang voor het kennen van het volk.
Dit maaktj het boekje van Dr. Dozy
van meer dan gewoon belang, te meer
daar op onderhoudende wijze verschil
lende Spelletjes en Spelen door hem
worden beschreven.
ONZE POLITIEKE PARTIJEN.
No. 1. De Christelijk-Hislorischc
Unie, door C. E. van Koetsveld.
Hollandia-Drukk., Baarn, f0,40.
In deze eerste van een serie van
negen, elk op zich zelf staande brochu
res, elk gevende een uiteenzetting
van een bepaalde politieke lichting,
behandelt de schrijver de wording der
Christ. I-list. Uni.i, die vorig jaar tot
stand is gekomen door de fusie der
Chr. Hist. Partij en den Friescb Christ.
Hist. Bond. Beginnende met het jaar
1895, de stichting der Vry-Autire-
volutionnaire Partij, geeft hjj een over
zicht van het ontstaan en streven
der partijen staande aan den rechter
vleugel der anti-revolutionnairen en
behandelt daarna toelichtend enkele
punten van het fusie-program.
Wie kennis wil nemen van het
ontstaan en de beginselen dezer partij
verzuirae niet deze brochure aan te
schaffen.
„PRO EN CONTRA". Hypno
tisme in de Geneeskunde. Hollan
dia-Drukkerij, Baarn, 1908. f 0.40.
Het Pro wordt behandeld door Dr.
A. W. van Renterghem, arts te Am
sterdam en het Contra door Dr. A. C.
A. Hoffman, arts te Gouda.
De eerste schetst het onderscheid
tusschen het experimenteel hypno
tisme van Charcot, wiens onderzoe
kingen steriel zijn gebleven en het
therapeutisch hypnotisme van Lié-
beault, dat vruchtbaar is gebleken
voor de praktijk. Daarna verdedigt hij
het laatste op grond van eigen en
anderer ervaring en gaat de bezwaren
der tegenstanders van therapeutische
hypnose na. Sterk legt hij er den na-
diuk op, dat deze nimmer gevaren
voor den patient kan opleveren, mits
geleid door een geoefende hand.
Dr. Hoffman erkent een geoorloofd
gebruik van het hypnotisme, wanneer
nl. de bedoeling van den hypnotiseur
du tweede) lettergreep vau gelukkig
hoort, hebben wij geen eigen letter
teken. Meestal wordt de bewuste
klank voorgesteld door een e b. v. in
liefde, beginhakkelen.
Vóór de medeklinkers k, g. ng en
nk (en soms voor s) duidt men de
toon'oze klinker aan door 'n ihavik,
monnik ledig, waardig koning, ha
ring koninkrijkvonnis, sekretaris
Nu hadden d. V. en t. W. hierbij
nog de regel dat men dezelfde klank
met 'n ij schreef in de uitgangen
■lijk en -lijks(ch). Maar deze regel is
eigenlik een uitzondering op de vorige:
want in -lijk(lik) staat de toonloze
klinker voor de k, juist als in es/rik,
leeuwerikhinniken enz. Onze voor
vaderen schreven die uitgang ook met i.
De opmerking dat de spellinghuiselik
niet kan deugen omdat de laatste
lettergreep niet rijmt op prik of kip
is volkomen waardeloos, huiselijk
soms op dijk, slijk, rijk7 Sommigen
dachten aan huiselukanderen op
huiselek maar 't eerste mag niet rijmen
op druk en het tweede niet op hek.
"I Ia enkele aardrijkskundige namen door
uGorkuin, Dokkum, Rottum. Door o in
Stavoren.
zuiver is, maar overigens acht hij
reeksen van gevaren bestaand, die
voor hem de hypnose verwerpelijk
maken.
De le luitenant der cavalerie H.
W. E. C. Mathon keert 1 Mei van
zijn detacheering te Amersfoort naar
Venlo terug.
De batterijen van het le reg.
veld-artillerie in garnizoen te Utrecht
en te Amersfoort, zullen van 29Juni
tot 10 Juli tot het houden van prac-
tische oefeneningen de legerplaats bij
Oldebroek betrekkeu.
Uit de in dit nummer voor
komende advertentie blijkt, dat we
volgende week Dinsdag een opvoering
zullen krijgen van Ein Walzertraum.
Het Ned. Operette Ensemble heeft
hier kermis Maandag met „Het vroo-
lijke Weeuwtje" zoo'n uitbundig suc
ces verworven, dat ook ditmaal wel
een zeer druk bezoek mag verwacht
worden.
De hoofdrollen zullen vervuld wor
den door de dames Agnes Persoons,
Corry Pinksen en S. Heilbron, en door
de heeren Fr. v. d. Stappen, Jan
Grootveld, J. J. Rentmeester, André
van Dijk e. a.
Onder voorzitterschap van den
heer S. J. van Duinen werd gisteren
avond in de Zwaan een vergadering
gehouden tot het oprichten eener
onderlinge glasverzekeriugmaatschap-
pij. Bij de opening deelde de voorzitter
mede, dat het voorloopig bestuur naar
de statuten der Roermondsche glas-
verz.maatschappij een concept had
ontworpen, dat door hem werd voor
gelezen.
De naam zal zijn Amersf. Glasverz.
Maatschappij. Het doel is de verzeke
ring van glasruiten, terwijl de ven
nootschap wordt aangegaan voor 25
jaar. Voorgesteld wordt de aandeelen
vol te storten, waartegen de heer
Houbaer zich verklaart, die meent,
dat een zeker percent voldoende is.
De heeren de Jongh en v. d. Wal be-
toogen de wenschelykbeid van volge
storte aandeelen, waarna dit wordt
aangenomen met algemeene stemmen.
Het maatschappelijk kapitaal is ge
steld op f 1000, verdeeld in 200 aan
deelen b f 5 aan toonder, welke aan
deelen uitsluitend in het bezit moeten
zijn van inwoners van Amersfoort.
Ly overlijden of vertrek uit de gemeente
neemt de vennootschap de aandeelen
over tegen de waarde van het oogen-
blik tot ten hoogste 100 Eemge
aanwezigen geven de voorkeur aan
aandeelen op naam, waartegen van
andere zijde wordt aangevoerd, dat
ter vergemakkelijking van admini
stratie het beter is de aandeelen aan
toonder te neraeu. Dit laatste wordt
aangenomen met 12 stemmen tegen
6 en 3 blanco. Elk aandeel geeft recht
op één stem, terwijl niemand meer
dan 3 stemmen voor zich mag uit
brengen. Het bestuur bestaat uit 7
leden door en uit de aandeelhouders
gekozen. Een administrateur staat het
bestuur ter zijde.
In oen vergadering van aandeelhou
ders zullen de statuten in stemming
worden gebracht.
Door ter vergadering aanwezigen
wordt voor 60 aandeelen geteekend,
terwyl er al 25 geplaatst zijn, zoodat
reeds 85 aandeelen zyn genomen.
Op voorstel van den heer de Jongh
wordt het bestuur van Handel en
Nijverheid aangevuld met den heer
L. Houbaer, als voorloopig bestuur bij
acclamatie gekozen.
Hierna sluit de voorzitter de ver
gadering.
Is het nu niet rationeel de nodeloze
uitzondering op de regel dat de toon
loze klinkers vóór k door i wordt aan
geduid, eenvoudig onder de regel te
brengen
De lastigste kwestie is zeker wel het
regelen van de spelliug der bastaard
woorden, namelik vreemde woorden
die door veelvuldig en algemeen ge
bruik op weg zijn om, inheems te wor
den. Geheel neerlands zijn reedsbril,
vernislamp, matras, kerken honderden
andere die aan vreemde talen ontleend
zjjn.
Nu ligt het voor de hand dat er bij
verschillende personen verschil van
mening moet zijn over de vraagIs
het een of ander oorspronkelik vreemd
woord van algemeene bekendheidofniet?
Van het antwoord op die vraag
hangt af, of men zal schrijven sienjaal
of signaal; aziel op asyllornjet of
lorgnetmasjine of machinesent of
cent. Hier absolute eenheid van spel
ling te verlangen is onredelik. Al
brengt men nu niet in rekening de
dwaze eis van sommigen om aan de
spelling van een woord te kunnen zien
uit welke taal het is overgenomen,
omdat het grote publiek er niets aan
Heden werd ten Stadhuize aan
besteed het aanleggen van den nieu
wen verkeersweg tot aan Birkhoven
2 verharde wandelpaden ieder broed
2.50 Meter, een rijweg van 5 Meter
breed, in klinkers, een ruiterpad van
3 Meter breed, een wielrijpad van 2
Meter breed, 2 rijen boomen, en op
Birkhoven een weg ter breedte van
8 Meter, waarvan 5 Meter met klin
kers voorts een wielrijpad van 2 Meter
breed waarvan de kosten waren
geraamd op 39000.
Er waren 26 biljetten ingeleverd.
Hoogste inschrijver was de heer v.
d. Akker voor f4S312 en laagste de
heer T. van Daal voor f 32250.
Het werk is gegund aan
deu heer T, van Daal te
Amersfoort.
Daar het H. V. C.-terrein reeds
Zaterdagavond door den consul was
afgekeurd, ging de plaatselijke ont
moeting H. V. C. I en Quick II niet
door, waarom Zondagmorgen ter elfder
ure een Quick- en H. V. C. elftal bij
elkaar werden gezocht om 's middags
den strijd tegen elkaar aan te binden.
Quick heeft een vrij sterke combinatie
eu ziet er uit als volgtde Boer,
Keetell, v. Holthe Sr., Versluijs, Itt-
mann, Muijs, Mazèl, Bommel van Vlo
ten, v. Holthe Jr., Marin en Coenen.
H. V. C. heeft haar gewone elftal,
terwijl de heer C. J. v. Leeuwen den
wedstrijd leidt. H. V. C. is 't eerst
aanvallend en doelpunt direct na den
aftrap. Dan is Quick aan de beurt,
maakt spoedig gelijk, en neemt kort
daarna de leiding. De rechtervleugel
van Quick biengt gedurig wel prach
tig op, echter Marin moetvan te ver
ren afstand schieten, zoodat succes
voorloopig uitblijft. Voor de rust moet
de roodwitte doelman nog 2 maal
vissehen, terwijl de roode dito nog
eenmaal wordt verschalkt. Was Quick
voor rust iewat sterker, na rust gaan
beide partijen vrijwel tegen elkaar
op. Het einde komt met een 65
overwinning voor Quick.
Men schrijft ons
Wat verleden week den voorbijgan
gers van den overweg aan den Berg
overkwam, gebeurde Zondagavond
omstreeks half acht aan de halte
Kleine Koppel. Daar tegen dit uur de
R, Katholieke kerk uitging, passeerden
verscheiden menschen dien overweg.
Oogenschijnlijk was er geen gevaar.
Maar o schrik. Opeens kwam
er uit de richting station een losse
locomotief aanstoomen, en snelde in
groote vaart een tiental menschen
rakelings voorbij. Ook een vader met
5 kinderen stond op de baan. Dat
niet een dezer gegrepen en verplet
terd is, is een wonder want ongeveer
een meter achter den man aan, die
de zijnen aan de hand had, snelde de
locomotief voorbij.
De vermoedelijke oorzaak is, dat
aan den wegwachter geen sein is ge
geven.
Gisteravond heeft een Duitsch
sprekende vrouw, met donker uiter
lijk, een winkelier hier ter stede op
gelicht. Z(j vroeg naar dubbeltjes van
een bepaald jaar en na haar vertrek
werd ongeveer f 1.30 vermist. Men zij
op zijn hoede.
Hedenmiddag passeerde aan het
station Z. K. H. de Prinsmet den
trein van 1.52 uit Apeldoorn aange
komen, vertrok hij weer 1.59 naar
den Haag.
Als gevonden voorwerpen zijn
ten politiebureele gedeponeerdeen
zwarte portefeuille met christelijke
liederen en een gladde ring.
Onder politiegeleide werd giste
ren een vluchteling van „de Kruis
berg" zwaar geboeid hierdoor geleid
met bestemming naar Apeldoorn. Het
heöft en de taalgeleerden het toch wel
weten, het is duidelik dat er soms
verschil van mening moet bestaan
over het reeds inheems zijn of niet
van sommige woorden van vreemde
oorsprong.
Zeker is het dat de regeling van
d.V. en t.W. veel te lang als vreemd
of haltvreemd doet beschouwen wat
volgens het taalgevoel van de over
grote meerderheid van onze landge
noten inheems is geworden. Waarom
worden b.v. cadeaucanapé, bouqet
bouillonfailliet, quaeslie' locomotie),
photographic, door d.V. en t.W. anders
behandeld dan sigaar, biljart, biljet,
munt, bataljon
De Vereenvoudigde Schrijftaal laat
aan de smaak en het oordeel van ieder
auteur over of hij schrijven wil examen
of eksamen, sistcem of systeem, plafond
of plajon enz.
Wie Latijn en Grieks tot zekere
hoogte kent heeft geen moeite
met ph, rh, ae en c met de k-
klank in bastaardwoorden, maar
ze zijn lastig voor de miljoenen
Nederlands sprekenden die niet bekend
zjjn met die oude talen. Het ligt dus
voor dn hand om in bastaardwoorden
weggeloopen jongmensch was aange
houden in Den Haag.
Hedenmorgen werden een twee
tal gesignaleerde straatzangers gear
resteerd, en na betaling van hunne
boeten weer op vrije voeten gesteld.
Lijst van onbekende brieven en
briefkaarten verzonden over de le
helft van de maand Febr. 1909.
Brieven. (Binnenland).
Fabriek Helios Amsterdam.
Directeuren van de Veen-
damsche Hypotheekbank Veendam.
Briefkaart. (Binnenland).
Nijhuis Utrecht.
3 briefkaarten zonder adres.
3 drukwerken binnenland.
(Amersfoortsehe Kroniek en Critiek.)
XX.
Ik geloof dat velen met mij van
meening zullen zijn, dat wij tegen
woordig door den winteral te rijkelijk
bediend worden. In 't begin is dat
mooi, de eerste sneeuw, de eerste
vorst. De rijp aan de boomen, de
ijsbloemen op de glazen, dat is een
heele aardigheid. Maar nu gaat het
dooien, weer vriezen, nogmaals dooien.
De straten zijn glad en men kan niet
in den stevigen pas loopen, die voegt
bij de winterkoude, zonder gevaar van
armen en beenen te breken. Dan, na
dat men dit alles beleefd heeft, zet
de wind zich vast en het vriest dag
en nacht. De raetereologen van de
courant spreken van felle vorst overal
en raken de kluts kwijt; z(j durven
ternauwernood nog een voorzichtige
voorspelling wagen. Dan krygt men
genoeg van den schoonen winterer
komt armoede en de waterleiding be
vriest. Men beleeft ten slotte niets
dan ellende van dit al te ouderwet-
sche winterweer.
Men heeft echter goed mopperen.
Onze winters hebben het hier blijk
baar zoo goed, dat zy nooit haast
maken om te gaan. Zy treuzelen en
kunnen maar niet scheiden en keeren
op 't onverwachtst nog even terug,
waarschijnlijk bevieesd, dat wij hun af
scheid al te koel hebben gevonden en
hen gaarne nog even willen weerzien.
Ten slotte vervelen zy iedereen, gelijk
het gaat met gasten, die hun vertrek
telkens uitstellen. Men moet weten te
gaan op zjjn tijd en zich vooral niet
onmisbaar achten.
De winter moge echter treuzelen de
ondernemers van .wintervermakelijk
heden schijnen te meenen, dat het
seizoen ten einde spoedt en willen nog
allen proflteeren en laten profiteeren.
Onze aandacht wordt gevraagd voor
deze en gene zaak, aangelegenheden
van nut en genoegen en menigeen
zou, als hij wou en kon, de helft van
zyn avonden wel buitenshuis kunnen
doorbrengen.
Toch moeten we ons niet verbeel
den, dat het zoogenaamde uitgaande
publiek in Amersfoort zoo groot is,
integendeel wie er op lettten wil,
kan waarnemen, dat het in bijeen
komsten van gelijken aard, meestal
dezelfde personen zijn, die hij er aan
treft.
Dat is een groot bezwaar, omdat
het vaak voorkomt, dat er meer bij
eenkomsten op denzelfden avond zyn,
waardoor dan beide betrekkelijk slecht
zijn bezocht.
Er ontbreekt hier overleg ons open
baar leven is totaal zonder organisatie.
In gelukkige onwetendheid gaan ver
schillende organisators van, laat ik
zeggen, spreekbeurten den datum van
hun bijeenkomst tegemoet en beginnen
een weekje van te voren de aandacht
van het publiek op hunne lezingen te
vestigen. Daar ontdekken ze op zekeren
avond tot hun schrik, dat de heeren
Jansen e n Pietersenop denzelfden avond
ph door rh door r, ae door e en de
c met k-klank door k te vervangen.
Men schrijve alfabet, fotograaf rodo
dendron, rethorika, ether pedagogiek;
akten, lokomoticf enz. Deze vormen
mogen er wat vreemd uitzien voor
Latinisten en Grecize raken er
spoedig aan gewend en hebben er
verder geen last van. Zo egoisties
zullen ze toch wel niet zijn om zich
tegen een zo geringe inschikkelikheid
te verzetten ten bate van de over
grote meerderheid.
Men heeft tegen de vereenvoudiging
aangevoerd, dat men in de war zal
raken als er in de schrijftaal geen
verschil gemaakt wordt tusschen slepen
en sleepenberen en beeren, hopen en
hoopen Frans en Fransch enz. Men
heeft op te geven, waarom er ook
geen verwarring ontstaat door gelijk
gespelde woorden als das (dier en
kleedingstuk), manen (nekhaar, wach
ters en aansporen) met kakenloods,
kussenpost enz. Die tegenwerping is
te waardeloos om er lang bij stil te
Wordt vervolgd.)
