DAGBLAD
AMERSFOORT EN OMSTREKEN.
VOOR
dinsdaö 6 april 1909.
feuilleton.
buitenland.
No. 81
6e JAARGANG.
Versehijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen.
Uitgave van de Naainl. Vennootsehap „DE EEMUNDER".
Katholieke Democraten.
DR. XAVIER.
MLANDER
Bureau: BREEDESTRAAT 18.
Telefoon Interc. 62.
Prijs der Advertöntlën:
Van 1 tot 5 regelsf 0.40
Voor iederen regel meer- 0.08
Buiten het Kanton Amersfoort per regel - 0.10
(Bjj abonnement belangrijke korting.)
Abonnementsprijs
Per jaar met geïllustreerd Zondagsblad
f4.—
Franco per post id.
- 5.60
Per 3 maanden id.
- 1.—
Franco per post id.
- 1.40
Afzonderlijke nummers
- 0.05
Hoofdredacteur R. G. RIJKEN S
Tot plaatsing van advertentiën en
Er is geen twijfel mogelijk bij de
aanstaande verkiezingen zullen de
anti-revolutionuaireD, katholieken en
chiistelijk-historischen vereend den
verkiezingsstrijd voeren en van een
gezonden politieken toestand, die alleen
te veikrijgen is door een betere partjj-
groepeering, zal voorshands nog geen
sprake kunuen zijn.
Toch gist het ter rechterzijde, en
blijkt daar bij gewichtige vraagstuk
ken van een verschil van meening,
dat telkens weer doet viagen, hoelang
nog het geduld der rechtsche demo
craten zal kunnen worden op de proef
gesteld, en hoe lang zij nog, door zich
te onderwerpen aan de conservatieven
in hunne partijen, het sterker door
dringen der democratische beginselen
in wetgeving en Staatsbestuur zullen
blijven tegenhouden.
Bij het debat in de Tweede Kamer
over den 10-urendag bleek nog onlangs
de rechterzijde hopeloos verdeeld. Wat
evenwel duidelijk aan het licht kwam,
het was de weinige geneigdheid van
Minister Talma om aan den wensch
der Kamer naar wettelijke beperking
van den arbeidsduur voor volwassen
mannen tot 10 uren pei etmaal zoo
maar aanstonds gehoor te geven. Blijft
het Ministerie Heemskerk door den
uitslag der aanstaande verkiezingen
gehandhaafd, de kerkelijke arbeiders
zullen het zich voor gezegd mogen
houden, dat in de eerstvolgende wet
gevende periode invoering van den
wettelijken 10-urendag, niet te ver
wachten is. Dj heer Talma zal het
in dezen, te oordeelen naar zijne uit
latingen, niet verder brengen dan tot
bet verzamelen van gegevens.
gJTntusschen brengen de bladen het
bericht, dat er een katholiek-demo
cratische party in wording is, die in
haar program wenscht te schrijven
algemeen kiesrecht voor mannen en
vrouwen, een pensioen van Staats
wege voor alle arbeiders, verkorting
van den arbeidsdag, niet alleen voor
vrouwen, maar ook voor volwassen
mannen en bezuiniging op leger en
vloot.
Het zal te bezien zijn in boeverre
dezo poging om de democratie te
Naar het Engelsch van
MAX PEMBERTON.
57)
Er barstten luide toejuichingen uit,
die met moeite door de goed gedrilde
soldaten ondsrdrukt werden. Degenen
die steenen hadden opgeraapt, lieten
ze beschaamd vallen. Jonge mannen
riepeD „Viva,* en waren niet bang
voor de gevolgen. De cavalcade reed
▼oorbij zonder door de burgers aan
gehouden te wordenmaar Esther
stond nog voor haar raam alsof haar
boodschap aan dengeen, dien zij lief
had, door 't een of andere wonder
overgebracht kon worden.
Er werd ietwat verlegen aan haar
deur geklopt en ze deed open, wetende
dat er eindelijk hulp was gekomen.
Haar verbazing was zeer groot, toen
zij ontdekte dat haar bezoeker, kolo
nel Varez was, die haar zijn excuses
kwam aanbieden voor hetgeen zij uit
gestaan had.
„Madame", zei hjj met ongewone
welsprekendheid, „ik kan geen woor
den vinden om mijn spijt uit te
van buiten liet kanton Amersfoort in ilit lila
enten op het katholicisme kans van
slagen heeft en al zou men geneigd
zijn den mannen, die ten dezen het
initiatief nemen, het meeste succes
toe te wenschen, na de ervaringen in
ons land opgedaan met democratische
bewegingen van .Christelijke* zijde,
zal men verstandig handelen door
zijne verwachtingen in dezen niet te
hoog te spannen.
Toch zijn er teekecen, dat de
Roomscb-Katholieke arbeiders zich
beginnen te emancipeeren. Gelijk men
weet, was het hun tot nog toe ver
boden zich te vereenigen. in nationale
R.-K. organisaties. De organisatie
moest diocesaansgewy'ze, d.i. binnen
de grenzen van de bisdommen, ge
schieden. Maar thans schijnt het
Doorluchtig Episcopaat te overwegen,
om aan het verlaDgen der arbeiders
naar opheffing dier beperking te ge-
moet te komen, en men mag aan
nemen dat de geestelijkheid tot ueze
concessie Diet bereid zou zjjn, wan
neer zij niet haar onmacht gevoelde
om op den duur aan de rechtmatige
eischen der katholieke arbeidersbevol
king weerstand te bieden.
Dit stemt vooral hoopvol ten op
zichte van de zaak van het algemeen
kiesrecht. Men herinnert zich hoe
twee leden der Kiesrecht-Commissie
van den Bond van R.-K. Kiesver-
eenigingen, met een beroep op de uit
spraken van den H. Thomas van
Aquino, zich rondweg verklaard
hebben voor algemeen kiesrecht. „In
kalme dagen", zoo luidt het in het
rapport, „zwijgen de vooruitwillenden
of agiteeren ten minste niet om des
vredes willeanderen trekken zich
stil terug, geen heil verwachtend van
een kiezerscorps, dat het kiesrecht zoo
willekeurig wil blijven beperken. Maar
uit die kalmte concludeeren, dat het
algemeen kiesrecht bij de katholieken
geen besliste aanhangers vindt, is
zienderoogen blind zijn. Ziet veeleer
naar de dagen van strijd, als kies
recht-uitbreiding de inzet is bij de
stembus. Vele stemmen van heD, die
volgens her en loven tot de katholieke
staatspartij behoorec, dwalen dan af
op andersdenkenden, wijl deze inzake
kiesrecht hun verlangen meer bevre
digen."
Nu heeft, wel is waar, de Bond van
drukken
Esther hield niet van dien man,
maar hjj zag er uit als een eerlijk
soldaat en dus wilde zij hem niet de
beleediging aandoen van te zeggeD,
dat zij hem niet geloofde. Aangezien
hij niet iemand was die gewocnlyk
veel sprak, herhaalde hjj zijne excuses
en met zooveel ernst, dat zij ze zon
der te vragen aannam.
„Ik ben meer ontsteld, dan dat het
my kwaad gedaan heeft," antwoordde
zjj oprecht. „Maar het was wel erg
angstaanjagend. Morgen is het tijd
genoeg om ons af te vragen wat ik
doen moetu moogt wel voorzichtig
zijn, want er ligt hier overal glas."
Hjj deed de deur heel wjjd open en
verzocht haar naar de antichambre te
gaan.
„Ik zal last geven om onmiddellijk
een andere kamer voor u in gereed
heid te brengen," zei hij„ini usschen
zijn we nu allemaal zoo wakker, dat
u miscbien den hertog wel zult toe
staan om zijne excuses bij de myne
te voegen. Hjj wacht in het salon,
madamehjj is onmiddellijk hierheen
komen rijden, toen hjj hoorde wat er
gebeurd was".
Dat was het beste nieuws, dat
Esther had kunnen hooren. Het ver
langen 0111 dr. Xavier te spreken had
haar geen oogeublik verlaten sedert
zjj de grenzen overschreden had. Ten
is „uitsluitend" gerechtigd bet Algemeen
R.-K. Kiesvereenigingen zich ten slotte
uitgesproken voor het door de Anti-
Revolutionairen verlangde gezinshoof
denkiesrecht, maar uit het boven
staande mag worden afgeleid, dat er,
althans onder katholieken, velen ter
rechterzijde zullen zjjn, wier verlan
gens door dat zoogenaamde organische
kiesrecht geenszins bevredigd worden.
Immers het befaamde gezinshoofden-
kiesrecht mag niet zonder meer met
algemeen kiesrecht op één lijn gesteld
worden twee audere leden der katbo
lieke kiesrecht-commissie toch accep
teeren het huismanskiesrecht als basis
voor de kiesbevoegdheid, omdat zij er
in zien eeD positief kenteeken van
geschiktheid en maatschappeljjken
weistand zij willen niets weten van
toekenning van kiesrecht aan de
„niet-gezinshoofden geljjkgestel len",
maar wenschen het gezinshoofden-
kiesrecht aan te vullen met een
capaciteiten èn met eeD census-
kiesiecht.
Zonder nadere preciseering is dus
het „gezinshoofdenkiesrecht" een te
vaag begrip, daD dat men daarop zou
kunnen ingaaD, en ieder, wiens ver
langen uitgaan naar eene finale op
lossing van het kiesrecht-vraagstuk,
zal wèl doen zich te scharen bij de
voorstanders van het algemeen Kies
recht.
Ook zullen de „Christelijke" arbei-
arbeiders zich niet behoeven te laten
biologeeren door de stelligheid, waar
mede de anti-revolutionnairen volhou
den, dat het kiesrecht niet m&g zijn
individualistisch, maar moét zjjn or
ganisch, en dat daarom het Algemeen
Kiesrecht uit den booze is. In bet
Katholieke Kiesrechtrapport wordt
wordt daaromtrent het volgende op
gemerkt
„Men zegt het Algemeen Kiesrecht
te zjju individualistisch. En terecht,
mits niet als verwyt bedoeld. Dat
het individualistisch kiesrecht toch
tegen geen enkel beginsel van Staats-
philosophic ingaat, blijkt voldoende
hieruit, dat ieder individu, niet als
individu, maar als sociaal wezen, een
cel is van het groote maatschappelijke
lichaam, en als wezen met vrjjen wil
begaafd, een orgauiscb deel vaD den
StaatAan het individu is dan
ook de drang naar de Staatsgemeen-
onrechte of niet, zjj verwachte veel
van die vriendschap waaraan zjj te
gelijkertyd geluk en onaangenaam
heden te danken had. Zij verbeeldde
zich dat Francisco Xavier zich nooit
geheel aan de zjjde harer vijanden
zou scharen en dus volgde zij den
kolonel vol vertrouwen, niet weinig
opgewonden en verheugd. Het salon,
waarheen bjj haar bracht, was half
iD de duisternis gehuld, toen zjj er
binnenkwam, maar het was er licht
genoeg voor haar vluggen blik, en ze
herkende haar weldoener ook dadelijk.
Hij stond niet op om haar te groeten
en scheen zich zelf een oogenblik niet
bewust van haar tegenwoordigheid.
Hij wendde zich tot den kolonel en
stuurde hem zonder veel complimen
ten weg.
„Ik ben een heel uur in beslag ge
nomen Varez, laat niemand bin
nen".
De kolonel salueerde en trok zich
terug en toen de deur dicht was en
Esther een paar schreden vooruit had
gedaan, drukte Xavier even op een
knopje waardoor de kamer onmiddel
lijk hel verlicht was.
„Kom hier, camarade, kom hier,
laat ik je eens bekijken".
Esther had nooit geweten wat het
beteekende om hem ongehoorzaam te
zjjn en ondanks het ietwat brutaal
beerschzuchtige van zjjn optreden liep
i- en lluilenlnndscli Advertentiebureau II. Y.
schap ingeboren. De individuën zjjn
de rechtstreeks staatvormende ele
menten. Wij ontkennen daarom, dat
enkel gezinshoofden-kiesrecht princi
pieel te verdedigen en elk individueel
kiesrecht principieel te verwerpen is.
Individualistis«h en organisch kies
recht staan hier niet tegenover el
kander."
De katholiek-democratische partij,
gesteld zij komt tot stand en wordt
niet door de geestelijkheid in de ge
boorte gesmoord, zal hareu eisch van
algemeen kiesrecht in het genoemde
rapport reeds op overtuigende gronden
door een paar geloofsgenooten toege
licht en verdedigd vindeD. Zjj zal
bovendien drie partjjen ter linkerzijde
ten stryde zieD trekken voor dienzelf
den eisch en in sommige districten
zal zy wellicht in staat zijn den door
slag te geven ten gunste van die
candidaten, die zich voorstanders van
algemeen kiesrecht hebben verklaard.
Maar ook zonder dat er van een or
ganisatie van katholieke-democraten
iets terecht komt, ligt reeds in de
poging om tot zulk een organisatie te
komen, eene aanwijzing hoe moeilyk
het de democratische elementen onder
de „christelijke" partyen valt zich ter
wille van de voordeelen, verbondeD
aan de coalitie, te houden aan de
wachtwoorden en de leuzen der party-
leiders eene aanwijzing, die wederom
heen duidt naar de in het einde on
vermijdelijke scheiding tusschen demo
craten en conservatieven, zoowel rechts
als links, en daarom hoop geeft voor
de toekomst. V. D.
DE BALKAN-CONFERENTIE.
't Is laDg Diet zeker dat er nog
iets komen zal van een Balkan-con
ferentie. Wellicht is zij niet noodig.
De Douau-monarchie heeft, nu de
moeielijkheden feitelijk alle opgelost
zjjn, den mogendheden het formeele
verzoek gedaan, de inlijving van
Busnië-Herzegowina te erkeDnen en
te Weenen twjjfelt men er niet aan,
of zij zullen die erkenning niet weige
ren. Frankrijk heeft trouwens de ver
klaring reeds afgelegd. Aangezien ook
zy naar be i toe en bleef voor hem
staan, terwijl hy achterover in zjjn
stoel leunde en haar aandachtig aan
keek.
„Ja", zei hy langzaam, „het is zooals
ik gedacht heb de schutblaadjes
vallen af, maar de bloem blijft.. Weet
ge wel dat ge in een maand erg ver
anderd zijt, camarade? De tijd drjjft
de spot met onze kleine plannen en toch
is de tjjd soms verstandiger dan wjj.
Als de politiek mij weer den tijd
laat om tot mijn laboratorium terug
te keeren, zal ik mjjn vijanden eens
in het nauw dryven."
Hij 9Cheen over dat idee na te den
ken want het duurde een poosje voor
dat hij zyne gedachten bjj de tegen
woordige omstandigheden kon be
palen.
„Laat eens zien het is nog geen
twintig dagen geleden sedert ik je te
Parjjs verlaten heb," zei hjj eindeljjk,
„er Jis sedert veel gebeurd, camarade
aan den eeuen kant zijt gjj erg
dwaas geweest, aan den anderen kant
ben ik voorbarig geweest.."
Esther protesteerdehet waren de
eerste woorden die zjj tot hem richtte.
„Waarom hebt u mjj verlaten
vroeg zij ietwat hartstochtelijk, „waar
om hebt u mjj in die moeilijkbeden
gebracht, terwijl ik u als mijn vriend
beschouwde?"
Hij had haar verwjjt verwacht, en
'A, IVnrnioesstraat 76—78 to Amsterdam.
Turkjje de eerste belanghebbende
toch door zijn verdrag met Oosten
rijk zjjn goedkeuring aan de inlijving
gehecht heeft, behoeft er over deze
quaestie geen conferentie meer ge
houden te worden. Dan komt de onaf
hankelijkheid van Bulgarjje. Over de
erkenning van dat jonge koninkrijk
door Turkjje wordt nog onderhandeld,
maar er is alle kans dat door Ruslands
aanbod van financieels bemiddeling
die onderhandelingen tot een goed
einde zullen komen en zoo zal ook
hiervoor geen Balkan-conferentie nood
zakelijk bljjken. Bijjft ten slotte nog
over de Montenegrijnsche quaestie, de
verandering van art. 29 van het ver
drag van Berljjn. Daartoe heeft Rus
land thans het initiatief genomen
(wellicht om toch op één punt een
ietwat succesvolle rol te spelen in de
Balkan-crisis?) en men Terwacht dat
de andere mogendheden, ook Oosten
rijk, er niets tegen in te brengen
zullen hebben. Waarom zou meo dan
nog oen fonferentie houden Zjj zou
allleen ten doel kunnen hebben de
veranderingen in het verdrag van
Berlijn die door alle mogendheden
goedgekeurd worden, te boekstaven.
Is daarvoor een conferentie niet te
veel omhaal
Zoo schjjnt men er bjj verschillende
regeeringen over te deDken en 't is
daarom zeer waarschijnlijk dat de ver
anderingen iD het verdrag van Ber
lijn zulleD worden geconstateerd door
het wisselen van nota's.
DUITSCHLAND.
In de Duitscbe pers doen zich stem
men vernemen, die niet onduidelijk te
kennen geven, dat v. Billow zjjn
laugsten tjjd als Rijkskanselier achter
den rug heeft. Vele bladen wijzen er
op, dat de tegenwoordige parlemen
taire toestand onhoudbaar is geworden
voor een nieuwe meerderheid, die de
biDueulandsche politiek van het Duit-
sche Ryk een andere richting zal
geven
De nationaal-liberale Kölnische Zei-
tung schrjjft
„Er is geen partijleider meer, die
het bestaan van het bloc met een
goed oog aanziet. Maar een stervende
behoort een testament te maken, en
het testament van het bloc is de
het bracht hem niet van streek.
Eigenlijk was zij toch maar een stuk
in het groote spel, dat hy speelde.
Hy had haar echter nog noodig.
„Ik heb u in Parys verlaten, omdat
myn eigen volk mjj noodig had. Geef
toe, dat dit een uitstekende reden
was. Ik zag dat mijn land verwaar
loosd werd door den man, waarin het
al zyn vertrouwen gesteld had. Het
was het slachtoffer van kwakzalvers,
de speelbal van Frankrijk en ik wist,
dat ik het kon redden. En dus keerde
ik terug naar Cadi en dacht niet meer
aan de bezigneden, die myn vrijen
tjjd vulden. Ik ben even goed als
gisteren een dienaar der wetenschap,
met hart en ziel gewijd aan de taak,
die de natuur mij heeft opgedragen,
maar mijn plicht gaat voor alles. Gij
zult wel de laatste zijn, die my daar
over berisptik ben hier als een goed
patriot andere belangen heb ik niet,
dat is myn geschiedenis met een paar
woorden verteld.
Het is een eenvoudige geschiedenis
kameraad zjj is even eenvou
dig als het relaas van uwe ongeluk
ken, waarnaar ik met genoegen zal
luisteren. Ga als 't u blieft zitten en
vertel mij alles ik zie dat ge erg
moe zjjt."
Wordt vervolgd.)