woensdag 14 juni 1911.
DAGBLAD VOOR AMERSFOORT EN OMSTREKEN.
buitenland!
No. 137.
8e jaargang.
Buiten verantwoordelijkheid
de Redactie!
van
DE EEMLANDER.
Hoofdredacteur: Mr. D. J. vau Schaardenburg.
Abonnementsprijs:
Per jaarf 4.—. Franco per
post id. f5.60. Per 3 maanden id. f 1.Franco per post
id. f 1.40. Afzonderlijke nummers f 0.05.
Kureau: KI.KINE ft. Telef. Interc. 18».
Prijs derc Advertentiön:
Van 1 tot 5 regels f 0.40. Voor iederen regel meer f 0.08.
Buiten het Kanton Amersfoort per regel fO.10. (By
abonnement belangrijke korting).
Tot plaatsing van advert, en reel, van buiten het kanton Amersfoort in dit blad is .uitsluitend" gerechtigd het Alg. Binnen-en Bnitenlandsch Advert.- bureau D, Y. ALTA, Warmoesstr. 76-78 Amsterdam
OP TER VERGADERING.
Juni, verkiezing8maand! Reeds zijn we
tot half Juni gevorderd, zonder dat 't
meerendeel der kiezers iets vaD den nade
renden verkiezingsstrijd bemerkt heeft. Ja,
menigeen hoorden we de verzuchting sla
ken:- 't schijnt nog al kalm af te loopen
dit- jaar!" Maar 't kon wel eens de stilte
voor den storm geweest zijn.
De clericalen rusten zich ten strijde en
maken zich op 'n nieuwe poging te wagen
do vryzinnige meerderheid in den raad
omver te werpen. Door de wijziging van
de grenzen der kiesdistricten hopen zij
hun kansen vermeerderd te hebben.
De roomsche Eombode schreef reeds:
„Wij zien dan ook de komende dingen
in deze zaak met vertrouwen tegemoet".
De vrijzinnigen mogen inderdaad wel
op hun hoede ziju en hun uiterste best
doen, om althans te behouden, wat zy
hebben. Bij 'n meerderheid van 9 tegen 8
is nu eenmaal niets te verspelen.
Men onderschatte dus vooral niet de
grooto beteekenis van do naderende ver
kiezing. Natuurlyk zal in ons blad hierop
uitvoeriger teruggekomen worden. Wij
willen ons heden slechts bepalen tot 't
wijzen op 't hooge belang van de vergade
ring, door de Kiesvereeniging „Gemeente,
belang", a.s. Donderdag in Ons Huis uit
geschreven.
Van de candidaatstelling hangt voor 'n
goed deel de uitslag af. Wij willen niet
infiuenceeren op die candidaatstelling maar
wekken met den meesten aandrang de leden
der kiesvereeniging op ter vergadering te
komen. Hoe grooter de opkomst, des te
meer zekerheid immers, dat ook de mees:
gewilde personen candidaat gesteld worden.
Komt allen dus morgenavond om kwart
over achten in Ons Huis!
In 't jongste nummer van 't roomsche
weekblad „de Eembodo" troffen we 'n
zeer eigenaardig Ingezonden Stuk van do
hand van den heer X., naar aanleiding
van do sympathiebetuiging van Handel en
Nijverheid met 't streven van den heer
Sutherland om belangstelling te wekken
voer 'n Openbare Leeszaal te Amersfoort.
„De roomsche inwoners van Amersfoort
zijD, dunkt mij, voldoende overtuigd,
dat een leeszaal, hoewel ze ook haar
niet te miskonuen goede zijde heeft,
waar rijp en groen voor iedereen ter
leziDg ligt oho, er wordt wel degelijk
geschift, en duchtig ook! Eu wat niet
voor ieders oogen geschikt is, ligt weg
gesloten en wordt slechts op aanvraag aan
werkelyk belangstellenden verschaft
meer kwaad dan goed sticht, dan dat
zij aan den oproop van den heer S. om
instemming met en steun voor 't plan,
zouden gevolg geven."
X. moet wel 'n man van autoriteit zijn,
anders zou hy zich wel onthouden van 't
geven van dergelijke stille wenken omlrent
de houding, die de roomschen tegenover
de O. L. hebhen aan te nemen. Trouwens
X. zelf schijnt zich van z'n autoriteit
bewust; immers, daargelaten dat hij, na
steeds in de Ie persoon enkelvoud ge
sproken te hebbeu, plotseling misschien'
ouder gewoonte in 't meervoud vervalt
en „naar wij hopen'' schrijft, hoe zou hij
't bestaan over de O. L. zich 'n oordeel
aan te matigen, voordat de geestelijko
overheid den geloovigen voorgeschreven
had, hoe zij hierover moeten denken? Nu
kan 'n leek misschien wel gissen, hoe 't
oordeel zou uitvallen, maar 'n goed Ultra-
montaan weet uit ervaring, dat hij moet
afwachten; Rome's wegen zij nu eenmaal
ondoorgrondelijk en vaak wordt om taktische
redenen of omdat er 'n politiek fortuintje
te behalen is, plotseling afgeweken van 'n
wie woet-hoelang overal elders algemeen
gevolgde gedragslijn.
Verstandiger ware 't geweest, zoo X
zich den volke bekend gemaakt had. Go-
geven 't peil van de roomsche kranten
lezers, is 't zeer waarschijnlijk, dat X 's
oordeel over de O.L.mi 't niet voorzien ie
van het teeken van onfeilbaarheid (och,
ware 't slechts enderteekend met: X. Pr.
of X.- 8. J.) niet tot allen doordringt of
niet aanvaard wordt door die roomschen,
die, zich thans niet gebonden achtende,
modernistisch en eigenwys genoeg zijn
zich in te beelden, dat ze du hun gezond
verstand mogen laten werken en vrij mo
gen nadenken over 't nut der O.L., totdat
van hoogerhand hun officieele meening
bekend gemaakt wordt.
Thans ter zake, X heeft zich geërgerd,
dat op de jongste vergadering van H. en
N., op voorstel van één der bestuurs
leden, besloten i6 namens de vereeniging
'n betuiging van sympathie te zeuden aan
den heer Sutherland.
„Handel eu Nijvorhoid bestaat voor
'n goed deel uit (roomsch-) katholieke eu
geloovig protestantsche middenstanders,
dio zeer zeker individueel hun mede
werking aan do stichting van zulk eeD
zaak zulleu onthouden.
Alweer 'n bewijs voor X's autoriteit. Hij
weet al vooruit te zeggen, dat de room
schen in Amersfoort hun steun aan do O.
L. zuilen onthouden. Dat ook van do ge-
loovigo Protestanten niets te wachten is, is
al te boud gesproken. Onder geloovigo
Protestanten verstaat X waarschijnlijk niet
die Protestanten, die hoewol oprecht vroom
en misschien ultra-orthodox, van coalitie en
politiek Christendom niet weten willen.
Maar de anti-rev. en Chrisl. hist. rekent hij
er toch zeker wel toe. Welnu van de laat-
sten is 't algemeen bekend, dat zij van de.
O. L. volstrekt niet afkeerig zyn. En wat
de anti's betreft, iu ons land bestaan tot
nog toe 10 openbare leeszalen on in alle
10 besturon is de anti rov. party vertegen
woordigd. Om in do onmiddellijke nabijheid
te blijven, in Zeist, waar tot de oprichting
van 'n Vereeniging tot stichiiug vau 'n O.
L. onlangs besloteu is, wordt van verschei
dene aoti rev. krachtige medewerking on
dervonden; en ook in Hilversum zien wo
't zelfde verschijnsel. Ja o schrik, in
's Gravenliage, Leiden en Leeuwarden heb
ben zolfs rconscheu zitting iu 't bestuur
der Leeszaal. Trouwens overal vindt de
O. L. ook vrienden onder de geloovige
roomschen wel zeker, ook onder de
geloovige roomschen, want al volgen
ze niet slaafs 't partij-consigne op, daar
door worden ze toch nog niet ongeloovigP
Wy' voor ons verwonderen ons daarover
volstrekt niet; wij herhalen wat wij reeds
vroeger Bchreven: slechts zij die bij 't dom
houden der menigte 'n treurig belaug
hebben of door eenzijdige voorlichting den
menschelijken geest hopen te kunnen knech
ten, zullen met spijt de O. L. zien verryzen.
Alls anderen, Roomsch of Protestant, heel-,
half-, bij- of ongeloovig, allen zullen de
O. L. met grootc ingenomenheid begroeten.
Maar laat ons aannemen, dat X gelijk
heeft en de roomschen en geloovige pro
testanten niet zullen medewerken, zou om
die reden H. en N. zich hebbeu moeten
onthouden van 'n sympathie betuiging
Mag dan 'n vereeniging geen besluit nemen,
als 'n groot of klein doel der leden er
tegen is Of staat in do statuten van II.
en N., dat alle besluiten met algemeene
stemmen moeten aangenomen wordo P
Maar daar komt nog wat by. X. zelf
zegt, dat 't voorstel aan de bestuurstafel
geen tegenkanting ondervoud. Do rede-
nocring van X. is dus doze: H. en N. had
geen sympathie mogen betuigen ouidat,
al werd 't voorstel met algemeene stemmen
aangenomen, 'n deel der leden priucipieole
bezwaren tegou de leeszaal hebben moet
(dwz. volgens X.)!
Nog gekker maakt X. 't aan 't eiud.
„Door dit besluit, 't welk aan do be
stuurstafel geeu tegOQkantiug ondervond
is H. en N. doende het „neutraal"
standpunt, dat zij lange jaren ingenomen
heeft, te verlaten en wel met 'n zwen
king naar links."
Let wel, niet door 't vcrleenen van
steun, neen reedp door 'n simpele sympa
thiebetuiging heeft H. en N. 'n „zwenking
naar links" gedaan. Nu, als dat waar is,
hebben wo reden tot blijdschap, want dan
is er over 't heele land 'n geduchte op
schuiving naar links te constateeren; immers
steeds grooter wordt de steun, die de O. L.
ook van onverdacht christelijken kant
ondervindt.
Maar X. draaft wel wat heel etg door.
'n O. L. is juist neutraal bij uitnemendheid;
elke richting op elk gebied, mits Diet in
strijd met do openbare orde of goede zeden,
komt in de O. L. tot haar recht, geen
enkele richting wordt uitgesloten en niet
voor één zal de geringste voorkour aan den
dag gelegd worden. Ja, al zou geen enkele
roomsche de O. L. bezoeken, dan nog
zouden organen der roomsche pers ter
lezing gelegd worden. Als er iets ter
wereld neutraal is, dan is het wel do
Openbare Leeszaal. En zou dan H. en N.
„doende zijn, hot „neutrale" standpunt, dat
zij lange jaren ingenomen heeft, te verlaten
en wol met 'n zwenking naar links?"
Och kom, X!
Ren Woningconorks.
Graaf Posadowsky, de hoogst bekwame
gewezoD staatssecretaris van binnenlandsche
zaken in Duitschland, heeft in Leipzig een
redevoering gehouden over don woningnood
in Duitschland, en daarby opmerkingen
gemaakt die voor den toestand in andere
landen evengoed gcldon.
De spreker wijdde uit over do toene
ming van de bevolking. Hij voegde daaraan
toe, dat deze vermeerdering zich in hoofd
zaak naar do groote steden afzette. In
1816 leefde slechts 1|80 van do bevolking
in de steden, in 1855 reeds r|33, en in
1911 meer dan 1|5. Als een voorbeeld, hoe
sterk de bovolking van de steden in Duitsch-
laud toenam, noemde Pozadowsky Berlijn.
In 1650 bezat Berlijn uog slechts 5000
inwoners. Parijs had er toen reeds 200.000.
Thans heeft Berlijn biooen weinige jareD
eon even groot millioenenaantal menschen
te herbergen, als Parijs in 1910 Toen
men naar de oorzaken zocht van de groote
sterfte onder de volksklassen vau de groote
steden, bevond men, dat de slechte huis
vesting een der allervoornaamste was.
De spreker, zich steods bepalend tot
Berlijn, zegt: In het jaar 1905 teldo men
een half millioen woningen (bedoeld is
étage-woningen en kamers), waarvan de
helft slechts één kamer bevatte, die ver
warmd kou worden. Een zevende gedeelte
was buiteodien zondor keuken, terwjjl meer
dan een derde dezer woningen slechts
bestaat uil een keukon en een verwarmbaar
vertrek, ür. Griiuspahu komt tot do opti
mistische conclusie, dat vau de honderd
woningen, bewoond door het Berlynsche
proletariaat, er veertien positief slecht zyn.
Posadowsky noemde dit een verkeerd op
timisme. Hij wees er op, dat in de zooge
naamde eeukamcrwoningen der bovenhui-
zen nog slaapplaatsen verhuurd wordeD,
terwijl van do tweekamer-bovenwoningen
slechts 72% zonder onderhuurders is. De
spreker vervolgde, met er op te wy'zeo, dat
de vruchtbaarheid van de vrouwou der
werklieden iu Berlijn met 40% gedaald is.
Hij verklaart, dat de opeenhooping van de
bevolking steeds verzwakkend werkt op
het uithoudingsvermogen vaD het individu:
dat in groote steden het gehalte van het
voedsel minderwaardig is; dat een reus
achtig doel vau het proletariaat eenvoudig
ondervoed is.
Posadowsky schryft het groote aantal
weikloozen in hoofdzaak toe aan den weor-
zir. der bevolking tegen zwaren handen
arbeid. Hij wyst er op, dat Duitschland,
ondanks zijn jaarlyksche toename van de