DAGBLAD VOOR AMERSFOORT EN OMSTREKEN.
No. 221.
DONDERDAG 21 SEPTEMBER 1911.
8e JAARGANG
Veertigjarig bestaan der
Amersf. Hoogere Burgerschool.
Openbare Leeszaal en Bibliotheek.
Hoofdredacteur: Mr. O. J. vau Schaardenburg.
Abonnementsprijs:
Per jaarI 4.Franco per
post id. £5.60. Per 3 maanden id. 11.Franco per post
id. f 1.40. Afzonderlijke nummers f0.05.
Bureau: KI.KINK HliO 6. Tclef. Interc. 183.
Prijs der Advertentiën:
Van 1 tot 5 regels £0.40. Voor iederen regel meer f 0.08.
Buiten het Kanton Amersfoort per regel 0.10. (Bij
abonnement belangrijke korting).
Tot plaatsing van advert, en reel, van buiten bet kantor. Amersfoort in dit blad is „uitsluitend" gerechtigd het Alg. Binnen- en Bnitenlandseh Advert.- bureau D. Y. ALTA, Wannoesstr. 76- 78 Amsterdam
Op Donderdag 15 Sept. 1871 werd de
hoogere {burgerschool alhier geopend door
Burgemeester Mr. A. G. Wijtrs, die in
zgn opeuingBrede „den Gemeenteraad dank
zegde voor het besluit, waardoor Amersfoort
een inrichting Terkreeg waarop wij trotsch
mogen wezen."
Sedert zijn veertig jaren verloopen, en
al hobben niet alle Araersfoortera in dit
tijdsverloop het door Burgermeester Wijers
over do school uitgesproken gevoelen ge
deeld, toch zal moeilijk ontkend kunnen
worden, dat de inrichting, niettegenstaande
alle bezwaren en moeilijkheden, die zij in
zoo ruime mate op haar pad heeft ontmoet,
niet te kort geschoten is in de eischen
die aan haar gesteld mochten worden. Ten
eindo hierop eeDig licht te werpen volgen
hier enkele bijzonderheden uit de geschie
denis der school, ontleeod aan hare jaar
verslagen.
In het geheel weiden ruim 1700 leer
lingen ingerchreven in het album der school,
en wel 671 in de eeiste kwarteeuw van
haar bestaan, de overige 1033 iu de laatste
15 jaren.
De schoolbevolking telde jaarlijks, door-
eengenomen:
187176 62 leerliugen.
1876—81 66
1881—86 62
1886—91 74
1891—96 91
1896-1901 161
1901—06 263
1906—11 260
Vrij standvastig telde de schoolbevolking
in de eerste kwarteeuw jaarlijks een 38 a
39 kinderen van ingezetenen en een 20-tal
„kostleerlingen", d. z. leerlingen die bg
ingezetenen gehuisvest ziju, doch wier
ouders niet in de gemeente wonen.
„Spoorleerlingen", d. z. leerlingen die,
buiten de gemeente verblijvende, dage
lijks, in den regel per spoor reizende, de
school bezoekeö, waren er in de eerste
vijftien jaren slechts enkelen aan de school.
In de daaropvolgende tien jaren groeide
hun getal gelijk aan, dooreengenomen in
die jaren 23 24 per jaar bedragende,
door welke oorzaak de schoolbevolking
langzamerhand tot 90 leerlingen vermeer
derde, zonder dat splitsing van eeue klaBse
in afdeelingen noodzakelijk werd. Van af
het jaar 1895 vermeerderde snel het aantal
leerlingen van alle drie genoemde cate
gorieën, en vjng de lijdensperiode der
sohool aan, waarin klassen gesplitst moesten
worden, met den aankleve van dien: hulp
gebouwen, tgdelijke leeraren en snelle
wisseling van onderwijzend personeel. Het
schoolgeld word in genoemd jaar verhoogd
lot de uiterste wettelijke grens en bezuini
ging A outrancc werd eenig en uitsluitend
het richtsnoer van het beheer der school.
De school groeide echter tegen de
verdrukking in, als ware zij het uit de
kloêren gowassen stiefkind der gemeente.
Ouderstaande tabel geeft een overzicht
van dc samenstelling der schoolbevolking
in die jaren:
Nieuwe School- Kinde- Kost- Spoor-
leer- jaar. ren inge leerlio-leerlin- Totaal.
aren. zeteuen
gen.
gen.
1
1895—96
52
21
38
111
3
96—97
57
24
41
122
2
97—68
66
25
29
120
7
9S—99
78
23
37
138
5
99—1900 S2
37
69
188
3
1900—01
98
60
97
255
6
01—02
106
48
134
288
7
02—03
123
50
123
296
8
03—04
124
48
95
267
1
04—05
104
34
93
231
2
05-06
93
42
88
223
3
06—07
96
46
83
225
1
07—08
104
47
109
260
4
OS—09
105
47
107
259
1
09—10
103
58
118
279
1
10-11
105
50
110
265
55
gemiddeld
96
43
89
228
De cijfers in de kolom „nieuwe leeraren"
te zamen 55 bedragende geven een blik
op do ongehoord snelle wisseling van
leeraren aan de school in de genoemde
jaren. Bijna zonder uitzondering waren al
die nieuwe leeraren vóór hun komst
alhier nooit aan een geljjknamigo school
werkzaam geweest.
De overgroote meerderheid werd tijdelijk
benoemd, telkens voor een jaar, althans zjj
die intusschen geen beter heenkomen ge
vonden hadden. Niet zelden werden, ja vaak
zelfs bij voorkeur, onbevoegde leeraren
benoomd, niettegenstaande bevoegde eo
geschikte sollicitanten beschikbaar waren.
Niet onmogelijk was hierbij van invloed,
dat de salarisverordeDing per wekelijkscho
les tien gulden minder jaarwedde toe kent
aan een onbevoegd dau aan een be
voegd leeraar. Jaren lang bestond het on
derwijzend personeel meercndeels uit tijde
lijke leerareu. Meestal werd de splitsing
van klassen vastgesteld reeds nadat de
cursus begonnen was, „omdat eerst de
noodzakelijkheid moest blijken",
d.w.z.: dat eerst de leerlingen in hun ban
ken moesten zitten'. Soms maanden na den
aanvang der lessen versobenen de „nieuwe"
tijdelijke leeraren aan de school. De in
richting moest zich intusschen maar zien
te redden, de onderwijsregelmg gissen, den
leerroo^er samenstellen, enz.
Wat de cgfers betreft in de overige
kolommen der tabel, zg opgemerkt dat
deze eenig licht werpen op een ernstig
gemeentebelang waarop de school invloed
heeft gehad, t. w. de vestiging van draag
krachtige ingezetenen in de gemeente.
Immers van 1871 tot 1895 bedroeg het
aantal kinderen van ingezetenen, dat de
school bezocht, met vrijgeriugo schommo-
lingcn geregeld een veertigtal per jaar,
dat der kostleerlingen een 24-tal.
Het aantal inwoners van Amersfoort
steeg in die 24 jaren van 14 tot 17 duizend
en iu de daarop volgende 16 jaren van 17
tot 25 duizend. Laat ons aannemen, dat
de „gunstige ligging" der gemeente, haar
veelgeprezen „natuurschoon", enz., de
welbekende lokvinken van „Amersfoort
vooruit!" in geljjke mate in de beide
perioden gewerkt hebben op de vestiging
van nieuwe ingezetenen: Hoe verklaart
men dan het verschijnsel dat do toenamo
der bevolking in do tweede periode door
eengenomen bijna vier maal zoo snol is
geweeBt als in de eerste periode? Welke
andere oorzaken er ook bestaan moge
hobben noemo wie hot kan! zeer
zeker bewijst de tabel, dat de school er
ook toe bijgedragen moet hebben, blijkens
de snelle stijging der kinderen van ingeze
tenen van een standvastig 40-tal tot door
eengenomen bijna een 100-tal per jaar in
de laatste 16 jaren.
Tenzij men wil onderstellen dat de oogen
van de buitenwereld plotseling geopend
werden voor ligging, natuurschoon, enz. van
Amersfoort, en dat de hierdoor bmnen onze
veste gelokte nieuwe ingezetenen, nolens
volens hun kinderen naar de Hoogere
Burgerschool zonden! In dat geval zou het
de school zijn, die het aan de gemeonte
te danken zou hebben, dat die categorie
leerlingen meer dan verdubbeld werd. Doch
tegen deze opvatting pleit de tweede kolom
der tabel, die der kostleerlingen, wior aan
tal in de tweede periode dooreengekomen
bijna verdubbeld is. Niemand zal kunnen
beweren dat die meerdere kostleerlingen
ter wille van het natuurschoon enz. door
hun ouders naar Amersfoort gezonden wer
den. Eu ook zij hebben door hun vestiging
alhier „heel wat geld" in do gemeonte
gebracht. De Bchool heeft dus zonder twijfel
in hooge mate bijgedragen óók in het
finantieel belang der gemeente, zoowel di
rect als indirect.
Dat ook dc derdo koloin der tabel, de
spoorleerlingen, een snelle stggiug in de
cijfers vertoont, het zij volmondig er
kend, is niet altijd iu het finauticel be
lang der gemeente geweest, maar wie
kan hiervan aan de school zelve een ver
wijt maken
Thans zijn de schoolgelden voor de spoor
leerlingen meer dan verdubbeld. Het aan
tal spoorleerlingen is thans aanzienlijk ge
daald, mede door de oprichting dor Bus-
sumsche H. B. S. De school zal nu vau
de gemeente meer uitgaven vorderen, zoo
als reeds gebleken is op de ontworpen be
grooting 1912 der gemeente.
Wat ten slotte betreft die resultaten der
school, waarnaar een onderwijsinrichting
meer ten rechte beoordeeld kan worden,
laten wij hier een overzicht volgen van
de eindexamens van leerlingen der Amers-
foortsche school.
De school heeft iu het geheel 437 eind
diploma's opgeleverd. In do eerste 25 jaron
Tan haar bestaan een honderdtal, do laatste
10 jaren dooreengenomen een 28-tal por
jaar.
Als gemiddelde vao alle eiodexamons
zi,n 90° der Kandidaten van de school
geslaagd, in de laatste 6 jaren 180 van do
196 leerlingen, d.i. 92°/0
G. J. BUIJS.
In uw blad van 1 Juli jl. word van mg
eeu Ingezonden stuk opgenomen ten doel
hebbende de vorming van een comité voor
do oprichting vau een openbare leeszaal en
bibliotheek.
De ontvangen sympathie betuigingen
kwamen niet van de meest door m ij ge-
wenschte zijde en mgne pogingen met en
kelen eon voorloopig comité te vormen
haddon nog geen resultaat.
Toch is mij gebleken dat er in onze
gemeente veel belangstelling voor het denk
beeld bestaat. Nu de reiB- en vacantietgd
voorbg is, is het tjjd de nog braakliggende
ontwerpen verder te ontginnen, waDt Amers
foort moet toch mettertijd z'n Op. L. en
BI. hebbeD. Amersfoort moet vooruit!
Het is nu de vraag, hoe zal de propa
ganda verder worden voortgezet?
Mij dunkt, dat deze thans het best kan
uitgaan van een vcreeuigiDg ter plaatse,
b-v. Vreemdelingen Verkeer, Bond van
Onderwijzers, Handel en Nijverheid, of eene
andere, zooals reeds in andere plaatsen is
geschied; terwijl het doel dient te zjjn, het
vormen van een comité van een groot aan
tal invloedrijke ingezetenen uit allo klassen
en van alle richtingen, want het is een
zaak van algemeen belang.
Ik voeg hierbij, dat ik geen voorstander
beu van de oprichting van een leeszaaltjo
op bescheidon schaal. Da' trekt niet on
zal verloopen, terwijl het daaraan beslecde
geld als weggeworpen zou zijn to boschou
wen. In andere plaatsen is dat reeds ge
bleken. Al duurt het eenigc jaren voordat
Amersfoort z'n Op. L. BI. heeft, als er
dan maar iets degelijks tot stand is gebracht.
Wat voor de hand ligt te doen is: Een
comité vormen, leden vrerveD, door coutri
butics, inschrijvingen, giften oen fonds
vormen, om daaruit tot een stichting te
kunnen geraken.
Voor belangstellenden blijf ik gaarne
bereid, voor zoover ik deze zaak bestudeerd
heb, inlichtingen te verstrekken.
A. F. SUTHERLAND,
Gepens. Kapt. Inf.
Bergstraat 29.
AMFKSFOORT, 20 September 1911.
