WEERBERICHT.
Thermometerstand
BINNENLAND.
STADSNIEUWS'
1UDÏDEELINGEN VAN HET
KONINKL. NEP. MET. INSTITUUT.
Opgemaakt voorm. 10.47 mar.
De Bilt, 17 November 1911.
Hoogste barometerstand 765.7 m.M. te
Horta, laagste 734.3 te Bodö.
Verwachting tot denavond san 18Xovem-
ber 1911. Meest krachtige tot stormachtige
Zuidelijke tot Z.W.-lyke wind.
Gestoldheid van de lucht: Zwaarbewolkt
tot betrokken, regenbuien met kans op
onweer.
Temperatuur: Dezelfde.
Barometerstand hedenmiddag te 12 uur
747 m.M.
Vorige stand te 12 uur 752 m.M.
te Amersfoort.
Haogstc gisterenF. 55
Laagste hedennachtF. 51
Hedenmiddag 12 uurF. 54
voeder, voor het verrichten van openbare
werken, voor de oprichting van spijskcukens
en voor het verleenen van geneeskundige
hulp. Nergens geeft de gezondheidstoe
stand der bevolking reden tot bezorgdheid.
De regeering helpt verder door verminde
ring van vraohtpryzen, door vergemakke
lijking van het crediet, en door sohorsing
van directe belastingen.
Het Kibsrechtbbbat.
De heer Troelstra heeft gisteren bij z'n
repliek 'n verrassende mededeeling gedaan.
Hy zou volstrekt niet bedoeld hebben, aan
te sturen op een beperkte Grondwetsher
ziening, eene die alleen het kiesrecht zou
betreffen. Neen, het was hem alleen te
doen om bespoediging van het indienen
der Regeeringsvoorstellen, opdat ze nog
vóór 1913 bekend zouden zijn. Behandeling
ervan in een Kamer van deze samen
stelling was misschien niet eens gowenscht;
hoofdzaak was dat men bij de verkiezingen
van 1913 de Regeeringsvoorstellen kende.
Naast het vooretel-Troelstra om een
adres te zenden aan de Koningin met het
verzoek de voorstellen tot Grondwetsher
ziening nog vóór 1913 te doen indienen
met het oog op de .urgentie van het ,kies-
rechtvraagstuk, is gekomen een ander
voorstel, een motie-Borgesius-Limburg, door
alle Unie-liberalen en vrijzinnig-democraten
gesteund, waarin werd uitgesproken iD de
eerste plaats de urgente wenschelykheid
van algemeen kiesrecht gepaard aan even
redige vertegenwoordiging; in de tweede
plaats het verlangen, dat een beperkte
Grondwetsherziening zoo spoedig mogelijk
aanhangig zou worden gemaakt, zoodat
behandeling daarvan in eerste lezing voor
de verkiezingen van 1913 mogelijk zoude
zijn.
Met merkwaardige iuconsequentie echter
wees mr. Troelstra de motie der Unie
liberalen en vrijzinnig-democraten af, omdat
ze hem te vaag was. Plots hadden die
woorden .algemeen kiesrecht" alle bctce-
keuis verloren, plots werd de leuze, waar
voor de geheele roode Dinsdag werd opge
zet, een onduidelijke teryi, waaronder
iedereen iets anders verstaat! Waarom
die wending? Het antwoord ligt voor de-
hand: het socialistisch voordeel zou verloren
gaan, zoo het bleek, dat in de Kamer nog
anderen met evenveel kracht en lust voor
het algemeen kie*echt willen opkomen!
Het eerste deel van de motie-Borgesius
werd verworpen met 42 tegen 37 stemmen
(in Je laatste berichten van ons vorig
nummer, stond abusievelijk 52 tegeD 27
stemmen). Tegen stemden de rechterzijde
behalve de chr. hist. jhr. de Geer, en 3
vry-liberalen, vóór stemden alle andere
leden der linkerzijde en jhr. de Geer.
Het tweede deel der motie word ver
worpen met 50 tegen 29 stemmen; tegen
Btemden de rechterzyde, de socialisten en
de vrij liberalen.
Gelijk wy gisteren reeds meldden werd
het voorstel-Troelstra verworpen met 72
tegen 7 stemmen.
De Militiewet.
In het begin van de volgende week
heeft de Commissio van Rapporteurs inzake
het ontwerp-Militiewet een bijeenkomst
met den Minister van oorlog, waarin de
redactie van het ontwerp nogmaals zal
worden nagegaan. De eindstemming zal dan
vermoedelijk Donderdagnamiddag na de
pauze plaats hebben.
Lijkverbranding.
Do vereeniging voor Facultatieve Lijk
verbranding zal op Zaterdag 9 Deoember
in Den Haag haar 35e jaarlykache alge-
meene vergadering houden.
Do vereeniging telt thans 20 afdeelingen
met gezamenlyk 1033 leden.
Db vrouw in het Notariaat.
Dezer dagen is voor het derde gedeelte
van het notarieel Staatsexamen geslaagd
mej. H. C. Tndema, uit Arnhem.
Zoover ons bekend, is dit de eerste
dame, die dit examen heeft afgelegd.
De Trekhondenwet.
Aan de rapporten van de inspecteurs
der Sophia-Veroeniging tot bescherming
van dieren te Amsterdam, over de maand
October is ontleend:
Het aantal als trekdieren gebezigde
honden neemt schrikbarend toe, hetgeen
aan de contrdle bijzonder groote eischen
stelt.
De nieuwe wet heeft tevens weder een
nieuwe marteling in het leveD geroepen,
daar velen er thans een beroep van
schijnen te maken om honden als
trekdieren af te richten, waarbij zich zeer
ruwe tooneelen afspelen.
Gaat dit zoo voort, dan heeft men met
de nieuwe 'lrekhoudenwet het tegenover
gestelde bereikt van wat men er mede
beoogde en worden nieuwe, nauwkeuriger
omschreven maatregelen van bestuur
een dringende vereischte.
Handel en Nijverheid.
Gisterenavond hield de vereeniging Han
del en Nijverheid een ledenvergadering in
de Zwaan, onder voorzitterschap van den
heer S. J. van Duinen. Na opening der
vergadering leest de secretaris de notulen
van 12 October 1911, die worden goed
gekeurd.
Aan de orde is hierna het voorstel van
het bestuur om aan den betrokken Minister
een verzoek te richten om de Kortegracht
tot even voorbij het postkantoor te doen
overkluizen.
Do Voorzitter wijst er op, hoe
nauw de passage aldaar is. Toen het post
kantoor gebouwd werd, was er nog niet
zoo'o druk verkeer. Thans zijn er echter
aan beide zijden van de gracht eenige
gebouwen verrezen, die nog al passage
mede brengen. Vooral wat het auto ver
keer betreft is het daar dan ook niet
zonder gevaar.
De heer Eggink gelooft, dat deze
zaak zeer urgent is. Hij was van plan er
over te schrijven of te spreken, maar toen
hij las, dat het Gemeentebestuur het in
overweging zou nemen heeft hij dat gela
ten. Nu staat er ccbter op de agenda, dat
alleen gevraagd wordt het stuk tot aan
het postkantoor to overkluizen. Dat zou
zeer onooglijk ziju en daarom vindt hij het
beter de geheele gracht te overkluizen.
De heer Oosterveen wijst er op,
dat het Rijk belaDg heeft bij hot postkan
toor, maar als men nu gaat vragen het
verdere ook te overkluizen zal het Ryk
zeggen: dat gaat ons niet aan.
De heer E g g i n k vindt, dat juist voor
auto's de gelegenheid om rond te rijden
moet worden gemaakt. Dat is ook ten ge
rieve van het Rijk.
De heer Oosterveen meent, dat
men moet komen met een verzoek, dat
uiet overdreven is, anders bestaat er geen
kans op succes.
De heer Nieuwendijk moet den
heer Eggink gelijk geven. Als het gedeelte
tot het postkantoor overkluisd wordt blijft
er uiet veel meer over dan een put:
De Voorzitter zegt, dat het nauw
ste deel vooraan is, vei dor op wordt het
aanmerkelijk breeder. Hij gelooft, dat het
voor de zaak goed is, niet meer te vragen.
Geheele overkluizing krijgt men toch niet
gedaan, want daar zullen veel stemmen
tegeu opgaan. Het grachtje zou men daar
niet gaarne missen, velen zijn er aan ge
hecht. Daarom moet men ook niet verder
gaan dan het voorstel luidt.
De heer Yan Schaik vraagt of de
Minister er wel op zal ingaan en of het
niet veel meer een gemeentebelang is.
De Voorzitter vermoedt, dat het
verzoek wel naar het Gomecntebestuur zal
gaau om advies. Eu dau kan het Gemeente
bestuur zyn gedachten er vast over laten
gaan. Later kunnen we dan nog bij de
Gemeente aankloppen.
Het voorstel wordt hierna aangenomen
met aigemeene stemmen.
Punt 2 van de agenda luidt: Bespreking
van het ingekomen verzoek van het voor-
loopig comité voor de op te richten open
bare leeszaal cu bibliotheek, om een afge
vaardigde te benoemen en zitting in ge
noemd comité te nemen.
De heer Van der Wal zet het doel
eener openbare leeszaal uiteen. Do vraag
of een dusdanige instelling van algemeen
nut is, is door de tegenwoordige regeering
bevestigend beantwoord, getuige het ver
leenen van rijkssubsidie. Men verwarre een
leeszaal niet met een bibliotheek. Een
openbaro leeszaal is voor iedereen open,
beschikt over ruime, lichte lokalen en een
boekeiy, waaruit alleen het slechte wordt
geweerd. Zoo'n leeszaal bedoelt een vraag
baak te zyn voor iedereen en is een der
mooiste schakels van onze samenleving.
Een groote moreele beteekenis heeft ze,
hetgeen spreker uitvoerig aantoont. Voor
velen is de openbare leeszaal een uitkomst
waar men indirect tegen veel kwaads ge
waarborgd is.
De levensvatbaarheid er van toont de
hoer Van der Wal aan door te verwijzen
naar Dordrecht, waar van 1900 tot 1910
het ledental, de boekeu, tijdschriften enz.
steeds toenamen. Do leeszaal wordt daar
dan ook reeds in hooge mato populair.
Door ter zake kundigen wordon in de
leeszaal inlichtingen en lectuur verschaft
over allts en nog wat, hetgeen door den
heer v. d. Wal uitvoerig wordt toegelicht
aan de hand eener brochure van Dr. van
Rhijn.
Nu is uit de couranten gebleken, dat de
roomsch katholieken te dezer stede uiet
mede willeu werken. Daarom heeft Spr.
aan verschillende leeszalen inlichtingen
verzocht en vernomen, dat in Utrecht,
Leeuwarden, den Haag en Kampen roomsch
katb. in het bestuur zitting hebben, in
Groningen, Dordrecht en Zutphen niet.
Ten slotte stelt Spr. voor een afgevaar
digde in het comité te benoemen.
De heer Nieuwendyk herinnert
aan de voorlaatste vergadering waar be
sloten is sympathie to betuigen mot de
oprichting. In die vergadering is van
katholieke zijde geen onkel protest gohoord.
In do vorige vergadering is echter door
den heer Luykx geprotesteerd. Nu staat
het punt toch weer op de agenda, zoodat
hij vermoedt, dat de heer Luykx minder
duidelyk is geweest. Daarom wil Spr.
nogmaals do vraag beantwoorden of een
katholiek medewerking kan vericonen aan
een openbare leeszaal, die uiet specifiek
roomsch katholiek is. Deze vraag wordt
geheel bchocrscht doer de katholieke
moraal theologie, dat een daad, die niet
slecht is in zich zelf, doch naast het slechte
een goeden kant heeft, niet mag worden
gedaan als niet voldaan wordt aan dezo
twee voorwaarden: 1. alleen tot doel heeft
het goede voor te staan en 2. wanneer
men overgaat tot die daad, dan moet men
overtuigd zijn, dat de reden waarom men
het kwaad toelaat even groot is als het
kwaad. De openbare leeszaal nu is in
zich zelf niet verkeerd. Er liggen echter
allerlei geschriften en nu mag men eischen,
dat de menschen over de noodige kennis
beschikken om do drogredenen te onder
scheiden. Ook is het waar dat do roomsch
katholieken zich er kunnen ontwikkelen,
maar daartegenover staan weer do slechte
gevolgen. Do trek naar het kwade is nu
eenmaal grooter dan naar het goede.
In hoofdzaak zullen in de leeszaal arbei
ders komen, wier onderscheidingsvermogen
niet zoo ontwikkeld is en dat in dagen dat
de godsdienst ondermijnd wordt. Er zijn
voor de roomsch katholieken geschriften
als gif, men denke aan de neo-malthusi-
aansche lectuur. Het succes vau katholieke
lectuur is vrij problematisch en van slochte
lectuur juist groot.
Derhalve is aan de eerste voorwaarde
wel, maar aan dc tweede niet voldaan. Dat
roomsch katholieken soms in de besturen
zitten zegt niets. Dat anderen zich aan
kwaad schuldig makon is voor ons geen
reden dat ook te doen. Een roomsch-
katholiek kan er in geen zitting nemen,
hij zou dan inconsequent ziju.
De heer Ter Maat onderschrijft ten
volle deze worden.
De heer Eggink zegt, dat niet alleen
de roomsch katholieken, maar ook anderen
niet zoo maar met jdeze zaak meegaan.
Hij had niet gedacht, dat zij na de
ondervonden tegenkanting weer ter sprake
zou worden gebracht. De heer Van der
Wal heeft nu wel gezegd, wat in andere
plaateen is gebeurd, maar hij heeft vergeten
aan te toonen, dat Handel en Nijverheid
daar meedeed. Hij is riet zoo zeer tegen
de openbare jleeszaal maar toch tegen het
voorstel om de verwijdering, die het in de
vereeniging geeft.
De heer Oosterveen wijst er op,
dat de vereeniging uit verschillende groopen
bestaat en hij is er niet voor een oorzaak
te scheppen, waardoor de roomsch katho
lieken ar uit zonden gaan. Nu is er dezer
dagen een r. k. middenstandsvereeniging
opgericht. Als de room9ch kath. nu uit
Handel en Nyverheid gaan, dan staat do
vereeniging mogelyk anders tegenover de
zaak.
De beer Nieuwendijk: Wanneer
punt 2 van de agenda wordt geschrapt,
dan willen we aannemen, dat wat geschied
is, te goeder trouw gebeurde. Maar als het
puut wordt aangenomon, zullen do roomsch
katholieken iu hun beginselen worden ge
kwetst en daarom de vercenigiug verlateu.
De heer Smits vindt dat laatste drei
gement minder gopast. Hij wil aannemen,
dat het bestuur niet geheel en régie
gehandeld heeft, maar men moot niet
dreigen. Spreker is voorstander van open
baro leeszalen, maar vindt, dat de zaak
niet thuis hoort in Handel en Nyverheid
om practische redenen. Het is altijd gelukt,
niet hei minst door de leiding van den
heer Van Duinen, dat alle richtingen zich
in de vereeniging thuis voelden, door altyd
angstvallig te vermijden, wat aan grootere
of kloinere groepen aanstoot kon geven.
Spr. kan zich nu best begrijpen, dat de
heer Van der Wal gedacht heeft, dat
Handel en Nijverheid aan de zaak kon
meewerken. Toch is dat geen juist stand
punt. Hij doot net als dn sociaal democraten
die overal propaganda maken voor hun
beginselen.
Het bestuur had moeten weten, dat het
grootsto deel der roomsch katholieken en
anti revolutionnairen gekant is tegen open
bare leeszalen en het zou dan ook ver
standig zijn geweest als het deze twistappel
had weggelaten. Het gevolg is, dat do
roomsch katholieken een stok gevonden
hebben om de vereeniging te slaan. Die
afdeeling van de Hanse was er evenwel
toeh gekomen. Maar dat neemt uiet weg,
dat spr. sterk moet adviseeren geen afge
vaardigd te zenden.
De heer Nieuwendijk: De qualifi-
catie van dreigement kan ik niet accep
teeren. Nu ons standpunt genoegzaam be
kend is, kan geen goede trouw meer ge
dacht wordon. Ook is geen stok gezocht
om de vereeniging te slaan, want als punt
2 vervalt, blijven de roomsch katholieken
lid van Handel en Nyverheid.
De heer Frederiks zbu willen
voorstellen dc zaak uit te stellen tot een
volgende vergadering. Er is een ander
comité dat ook nog in deze maand byeen
komt. Het comité, dat de uitnoodiging
zond is wat eenkantig.
De Voorzitter deelt mede, dat hij
verzocht heeft wat meer op de hoogte te
worden gebracht en hij moet erkennen,
dat er verschillende zaken zijn die hem
toelachen.
Er is gezegd het zal goed zijn, maar
het kwade zal grooter zyn. Maar het kwado
zal juist niet worden toegelaten. Ook zullen
niet hot meest de werklieden er van pro-
fiteeren. Spreker gelooft, dat veel leden
van Handel en Nijverheid nog een massa
verlichting noodig hebben. Dat eon ver
wijdering zou ontstaan is mogelijk, maar
hij heeft dat zoo niet ingezien. Er i3 ad-
haesic betuigd met algomeene itemmcu,
zonder meer. Het punt stond niet op de
agenda, maar dat is al zoo vaak gebeurd,
dat besluiten, zelfs van verre strekking,
werden genomen, die niet op do agenda
stonden.
Hij gelooft, dat het niet kwaad is het
tweede punt aan te houdeL. Een voorstel
is niet door het bestuur gedaan, alleen staat
er oen bespreking.
De heer Nieuwendijk kan daarmee
niet meegaan. Hij wil de zaak geschrapt
zien zonder meer. Uit hot zitting nemen
van roomsch katholieken in do besturen
blijkt, dat ook nog anderen dan werklieden
hun plicht niet kennen. Het gaat niet
alleen tegen onzedelyke geschriften, op den
duur ziju ook de socialistische en do
neutiale slecht.
Do heer v. d. W a 1 zegt, dat hem er
een verwijt van is gemaakt, dat hij in
II. en N. er voor ijvert. Hij meent echter,
dat do middenstand er het meest van zal
profitoereu. Een gedeelte zal er anders
over denken, maar wie er miet heen wil-
kan er weg blyven.De minderheid moet zich
schikken naar «Ie meerderheid, onverschil
lig hoe het besluit ook uitvalt. De bezwa
ren worden wol wat groot uitgemeten,
maar Spr. meent voldoende duidelijk go-
maakt te hebben, dat alle lectuur niet voor
iedereen verkrijgbaar is.
De heer Smits: Wc moeten de zaak
nu niet verwarren. Als er zaken liggen in
de neutrale zóne moetenjwe ons neerleggen
