Katholiek Nieuws- en Advertentieblad
II èn tijil Ier Revolutie.
No. 19.
Zaterdag 9 Augustus 1890.
Vierde Jaargang.
DE EEMBODE
voor Amersfoort, Apeldoorn, Baarn, Barneveld, Blaricum, Bussum, Driebergen, Eemnes, Harderwijk, Hilversum, Hoogland,
Laren, Leusden, Naarden, Nijkerk, Soest, Stoutenburg, Yeenendaal en Zeist.
Verschijnt eiken ZATERDAG.
Aboanemeutspriji per drie maanden:
Franco per postf 0,40.
Afzonderlijke nummersf 0,05.
BureauKrommestraatF 241, Amersfoort.
Uitgave van de Vereeniging De Eembode.
Srij» der Advertentiên:
Van 1 tot 6 regelsf 0.30
Voor iederen regel meer- 0.05
Correspondenten en Advertcnlién moeien uiterlijk Vrgrfagavond
Liberalisme eo Frolestantisme.
Het is moeilijk te zeggen, wat eigen
lijk het liberalisme is, wanneer men de
definitie wil formuleeren uit de ver
schillende en uiteenloopende openbarin
gen dezer partij. Spreekt men van het
liberalisme als van het moderne ongeloof,
eenigen komen daartegen in verzet en
betuigen rechtzinnig geloovig te zijn.
Volgt men de liberale bladen en tijd
schriften, men ziet daarin boulweg het
ongeloof verkondigd. Slaat men het doel
gade, waarnaar het liberalisme streeft,
men ontdekt den toeleg, om zooveel
mogelijk God en godsdienst uit hel
maatschappelijk en staatkundig leven te
verbannen. Daalt men af tot de indi
viduen dezer partij, men treft er aan,
die. ofschoon liberaal op staalkundig,
nochtans geloovig zijn op godsdienstig
gebied, onder wie enkelen nog prac-
tiseeren, de meesten evenwel alle praclijk
hebben ter zijde gezet.
Een godsdienstig stelsel derhalve is
het niet, tenzij men het stelle in het
negatieve, in het atheïsme op politiek en
staatkundig gebied. En zij, die dit stelsel
volgen, vormen niet eenc godsdienstige,
maar eene politieke partij, machtig iu
getal en invloed, wier gemeenschappe
lijk streven is God en godsdienst uit
het openbaar leven te verbannen. Wil
men het liberalisme in zijn aard leeren
kennen, dan moeten we opklimmen lot
deszelfs oorsprong, de beginselen na
gaan, welke het huldigt, er. de gevolg
trekkingen, welke uit die beginselen
voortvloeien voor den staal. Klimmen
we op lot deszelfs bron en oorsprong,
dan ontdekken we, dat het liberalisme
ontsprongen is uit het protestantisme:
dat het liberalisme uit de handen van
het protestantisme de beginselen, op
godsdienstig gebied gepredikt, heeft over
genomen en overgebracht op politiek
gebied; dat beider beginselen in wezen
dezelfde zijn, ofschoon beiden zich be
wegen op verschillend gebied. Daarom
is hel noodig de leer, de beginselen van
het protestantisme te beschouwen, om
het liberalisme in zijn oorsprong te
leeren kennen.
Wat nu is de leer van hel protes
tantisme? Waarin ligt de kern der dwa
ling van de XVI eeuw? In de leering, in
hel beginsel, belichaamd in deze stelling:
individueel vrij onderzoek. Wanneer
ieder vrij is te onderzoeken in zaken den
godsdienst betreffende, dan volgt daar
uit, dat ieder onbeperkte vrijheid bezit
in geloof en zeden aan Ie nemen en te
verwerpen wat hij goedvindt. Hiermede
wordt alle gezag om te leeren, alle
recht om te onderwijzen in de kerk
verworpenhet onderscheid lusschen
onderwijzenden en onderwezenen vervalt,
ieder is in godsdienstzaken zijn eigen
leeraar en leerling tevens. Volgens dit
beginsel wordt derhalve onbeperkte
speelruimte toegestaan aan de mcnsclie-
lijke rede, de waarheid afhankelijk ge
steld van ieders subjectief verstand en
aan ieders oordcel overgelaten, wal hij
op godsdienstig gebied heeft te gclooven
en te doen. Dit beginsel logisch opge
vat voert tot de vergoding der mcnsche-
lijkc rede. Niet van God, maar van de
menschelijke rede hangl de waarheid af,
welke men gelooven, de wet, welke men
onderhouden moet, hangt het af, of en
op welke wijze men God dienen moot.
De mensch wordt tot heer en meester
op godsdienstig gebied verhevenzijne
persoonlijke rede wordt de hoogste rech
ter. die beslist, de opperste wetgever,
die in geloof en zeden zich den weg af
bakent en voorschriften geeft.
Wanneer nu de mensch in den gods-
I dienst alle gezag verwerpt, volkomen
vrij is, de hoogste wet in geloof en
zeden van ieders persoonlijke rede af
hangt, waarom dan ook niet diezelfde be
ginselen van onbeperkte vrijheid en on
afhankelijkheid gehuldigd op staatkun
dig gebied? Wanneer zelfs God niets
meer te zeggen heeft op godsdienstig
gebied en de mensch alles, hoe veel te
meer is men gerechtigd ditzelfde begin
sel te doen gelden op staatkundig ge
bied Deze gevolgtrekking ligt zoo voor
de hand, dat zij vroeg of laat na deze
dwaling op godsdienstig gebied moest
worden getrokken en toegepast. En zij
is getrokken en toegepast in de leerstel
lingen der wijsgceren der 17e eeuw.de
wegbereiders der toekomstige staats
omwentelingen; zij is getrokken, toege
past en in practijk uitgevoerd door de
Fransche revolutie van 1789. Ziet hier,
hoe de H. Vader dezen logischen gang
schelst in zijn .Encycliek over de chris
telijke inrichting dor stalen" ,De nood
lottige en betreurenswaardige nieuwig-
heidsleer, welke in de XVI eeuw ont
stond, toen zij eerst verwarring had ge
bracht in den chrislelijken godsdienst,
kwam al spoedig langs een zekeren na
tuurlijken weg tot de wijsbegeerte, van
de wijsbegeerte tol al de regelingen van
de burgerlijke maatschappij,"
Hel wijsgeerig slaalstclsel uit hel
proteslantsch beginsel van individuecle
vrijheid en onafhankelijkheid ontsproten,
verlaat zijn windsels en ontwikkelt zich
van de theorie tot de werkelijkheid, van
het woord lot de daad, Mei de Fransche
revolutie Irccdt de moderne staatsrege
ling in het leven, de revolutie volvoert,
wal in het woord werd verkondigd.
.De vrijheid, sprak Mirnheau inde
nationale vergadering, is niet de vrucht
vari%fgctrokken leerstellingen en wijs-
geerige gevolgtrekkingen, maar van
daden." De leerstellingen in boeken
neergelegd zijn doode letters, zijn als
dorre graankorrels in de magazijnen;
ze moeten tot ontwikkeling van leven
en vruchtbaarheid in den school der
vruchtbare aarde worden geworpen, d.i.
in den school der volkeren. Deze leer
stellingen moeten worden toegepast en
uitgevoerd in hel staatkundig levenze
inoefen tot wetten voor het staatsbe
stuur verheven; de beslaande staats
orde moet omvergeworpen en eene
nieuwe staatsorde in het leven geroepen,
overeenkomstig de beginselen van vrij
heid en onafhankelijkheid des menschen.
Vrij, onafhankelijk zijn, niet meer onder
worpen aan eenig staatsgezag, ziedaar
de rechten der menschheidzij moeten
opgericht, de tronen omvergestort, de
monarchie als onrechtvaardige tyrannie
verwijderd, de volkssouvcreiniteit uit
geroepen worden. Aldus geschiedde den
20 Aug. 1789: de rechten der mensch
heid werden geproclameerd.
.Daaruit, zoo gaal de II. Vader in de
zelfde merkwaardige Encycliek voort,
als uit de bron, werden de nieuwe
hoofdbeginselen geput van teugellooze
vrijheid, tijdens do zeer groolo rustver
storingen in de vorige eeuw uitge
dacht en gepredikt als beginselen en
grondslagen van hel nieuwe recht, dal
én vroeger onbekend was, én van het
niet alleen christelijke, maar ook natuur
lijk recht onder meer dan een opzicht
verschilt. Dit is hel beginsel waarvan
zij Uitgaan, dat alle menschen, evenals
zij van geslacht en natuur gelijk wor
den geacht, zoo ook in het werkelijk
leven aan elkander gelijk zijndat een
ieder zoozeer zijn eigen meester is, dat
hij op geene wijze aan het gezag van
een ander onderworpen is, dat hij vrijelijk
kan denken over welke zaak hij ook
wil, doen wat liem belieftdal niemand
hel recht hooft, andoren te bevelen.
Wordt du maatschappij door deze be
ginselen behcorseht, dan is de overheid
niet anders dun de volkswil, die, gelijk
zij alleen aan zich-zelve te gehoorzamen
heeft, ook alleen zich zelve heeft te be
velen zij vaardigt dan degenen af, aan
wie zij de uilvoering barer besluiten
opdraagt, evenwel zoo, dal zij niet zoo
zeer het recht dan wel het ambt aan
hen opdraagt, om hel m haar naam uil
te oefenen. Voorbijgegaan wordt daarbij
de goddelijke heerschappij, alsof hetzij
geen God bestond of wel God zich niet
I om de menschelijke maatschappij be
kommerde, alsof de meusch als indivi
du of in de samenleving met anderen
niets aan God verschuldigd was en er
een overheid kon gedacht worden, wier
oorsprong, kracht en gezag niet geheel
berusten in God. Op deze wijze, zooals
men ziet, is de staat niet anders dan
de menigte, als meesteres en bestuur
ster van zich zelve."
In deze woorden wordt ons hel li
beralisme in zijn beginsel en gevolgen
zeer nauwkeurig geschetst en de innige
verwantschap met het protestantisme
aangewezen. Het protestantisme bracht
de revolutie voort op godsdienstig, het
liberalisme op staatkundig gebied. Beiden
ontsprongen uit eenzelfde bron, de hoo-
vnardighcid, de zucht om als goden te
zijn, de vergoding des menschen. Bij
beiden vinden we dezelfde beginselen
gehuldigd n.l. de individuecle rechtsge
lijkheid, en vandaar de onbeperkte indi
viduecle vrijheid en onafhankelijkheid
van alle gezag, de zelfgenoegzaamheid.
Hierin zijn ze slechts van elkander on
derscheiden, dat zij werkten op ver
schillend gebied, hel protestantisme was
de revolutie legen het leergezag der
kerk, hel liberalisme tegen het rcgcerings-
gezag des staats. Beiden toch streden
voor hetzelfde doel, de omwenteling der
bestaande orde, het omverwerpen der
hiërarchische orde op geestelijk, het
omverwerpen der staalkundige orde op
politiek gebied, en daar beide machten
door God verordend zijn, zijn ze beiden
niets anders dan du revolutie tegen de
door God gestelde orde, d. i. volgens de
leer van den H. Paulus, tegen God zeiven.
BUITENLAND.
Omtrent de samenkomst van Keizer
Wilhelm en den Koning van Belgic Ie
Ostendo wordt gemeld, dat Zaterdag
middag ten I uur de Hohenzollern, een
prachtige, wil geschilderde stoomer met
de keizerlijke vlag in top, vóór de stad
Ostemle aankwam. De keizer stond al
léén op de brug in eene schitterende
uniform. Hij groette op militaire wijze
de juichende Duitschers en Belgen, die
met duizenden en duizenden op den
ruimen wandelweg stonden. Snel schoof
de boot hot dok binnen en hel volk
stroomde naar de Zeevaartstalie, waar
koning Leopold, de graaf van Vlaande
ren en prins Boudewijn, in de uniform
der Colmardragonders, den keizer wacht
ten. Drie Belgische ministers woonden
FEUILLETON.
Een volgende dag was aangebroken, de dag
waarop Louise de Puisdóme besluiten moest
eenen boer als echtgenoot toe te behooren,
wilde «jj haar hoofd voor den bijl der guillotine
redden. Zg zal alleen in een prachtig salon van
het hotel. Jean had haar juist verlaten en be
loofd, binnen enkele uren te «uilen terugkomen.
Rondom haar was alles stil. Van verre hoorde
«jj
het g
i gelier
n het h<
I. Plots.
ling kwam haar nu
rende» mannentred in de ooren; eene haar
onbekende geheime deur werd behoedzaam ge
opend en voor haar stond doodsbleek Felii La
Charette in een blauwen kiel en een roode
muls op.
.Eindelijk", riep hij, .Goddank, eindelijk vind
ik u I wat is hier gebeurd 1 uit de woning van
Bourdone klinkt een woest geschreeuw, en ik
«ag vreemde gezichten luren door het venster
door een geheimen gang. die mjj uil mjjn jon
genstijd nog bekend is, heb ik den weg hierheen
genomen, en vind ik u. Waar gjj «ijl, daar zal
mjjne dierbare moeder ook wel nabij «ijn.
Waar is «y Zeg hel mg, dat ik tot haar glen
Louise had haar gelaal afgewend, zi
geschokt door de vrees dat Jean Hollen
hoeds zou lerugkomcn en haar alleen z.
den met haren vroegeren verloofde, i
Als verslccnd slond Feliz daar.
.Groole God", slainelde hij. .waak i
room ik Is dat Louise de Puisdóme i
,Ea waar is dan mijne moeder? waar
Bouruone
,ln de eonciergerie," luidde snikkend haar
antwoord.
,En gij hier?" riep hij in een loon der hoogste
vertwijfeling.
Louise sloeg hare beide handen voor lift
gelaal, bevreesd voor zijn aanblik. Maar z|j be-
s geen v
kamer verdwenen, en ontkwam door deuzelfden
geheimen gang veilig uil liet hólel. Zijn eerste
gang was nu naar de eonciergerie gericht. Wat
hij daar doen moest, wist hij niet. In allen
geval wilde hjj «ün moeder zien, en zou daar
voor alle middelen in hel werk stellen. Hoe
dichter hg eclitcr bij het gevangenisgebouw
kwam, hoe meer drukte en beweging hij op
merkte. Er begonnen zich langzamerhand
groepjes te vormen, die voortdurend aangroei-
groote poort der eonciergerie. Schuchter
der meeste personen uil zgne omgeviug ken-
.Wal zal hier gebeuren?" vroeg hijzachljes,
De oude wierp een wantrouwenden blik om
Toen hij van hel tegendeel overtuigd was, ant
woordde hg in den zeilden loon:
.Van waar koml gü en wie zijl g\j. burger,
dat gij niet weet wal hier geschiedt V Hel slaat
zoo straks twaalf, en op dat uur rijdt de kar
mot de ter dood veroordeelde aristucraten
naar de guillotine op liet Qrhve-plein."
Hel sloeg twaalf op don naliijzijnden toren.
Onwillekeurig telden de lippen des jongelings
op hare hengsels iedereen zweeg in afwaeli-
iilli.Mige wagen, die de voor de guilluline
temde offers droeg. Deze bevatte nu slechts
uiwen, allen in witte klecdcren, hot huar in
i nauw sluitende muts verborgen. Hun uit-
lit was zoo waardig en ernstig dut Iedere
ve scherts verstomde, die anders hg zulk
ie gelegenheid geuit werd. De oogen van den
ene gela
gevestigd zijn I
r liet ami
Velen
li in de receptiezalen d,
hei'd en waardige bevalligheid. Maar plolselir
wcril zijn gelaat krijtwit.De noodlottige k:
reed hem dicht voorhy en nu zag lig', wat he
het bloed in zyne aderen deed stollen. In h
lezen van een gebedenboek verdiep! zat aclil
terstond lurkende Feliz die gestuite en d
trekken.
ind v
gelaat
aug geai
spiedde. In diens annen viel do betreurens
waardige neder, hij verloor het bewustzgn.
lerwgl de wagon verder rolde, die zgne moeder
De gravin had in haar gebed verdiept
niets van den uitroep vernomen. Zonder
oen blik op de haar omringende menigte to
werpen, had zg verderwaardoor haar de laat-
i liet wederzien ge
neigde ten undergnng, kleurde de wolkjes in
liet weslcn met een purperacliligen gloed en dcod
een rooden weersebgn afwerpen op het jonge
loof der hoornen. Nadat Maria in haar huisje
te La Cliurclto een bezoek van haar broeder
gehail had, ging zg naar buiten, om volop de
heerlgke lentelucht te kunnen genieten.
In gepeins verzonken had zij zich van den
groolen weg verwijderd en was zonder hel zol-
ve te weten diep in hel boseh gedrongen.
Toen zj eindelijk gewaar werd waar zj zich
bevond, besloot zg om terstond terug te kcoren,
want zg horinimcrde zich de verhalen, die in
streken van La Charette onveilig innaklc,
maar verschrikt en sidderend bleef zg staan
lusschen de hoornen verscheen eene gestalte
van een man in armoedige klcederdracht. Hg
was nog jong maar zgn gelaat droeg de uit
drukking van lichamelgk en geestelijk Igdcn,
zgne oogen slondcn hol in hunne kassen, zgne
wangen waron olgetcerd.
Dut kon geen roovei, geep misdadiger zgn
dacht zg. maar wel ieinand die door T nood
welkom kon zgn; dairom naderde zg den
jongen man, maar week spoedig terug, nis had
.Felix I Dg alle heiligen, 't is Felixriep zj.
Wordt ttrt olgd.