Katholiek Nieuws- en Advertentieblad
No. 30.
Zaterdag 22 October 1898.
Twaalfde Jaargang.
DE EEMBODE
voor Amersfoort, Apeldoorn, Baarn, Barneveld, Blaricum, Bussum, Driebergen, Eemnes, Harderwijk, Hilversum, Hoogland.
Laren, Leusden, Naarden, Nijkerk, Soest, Stoutenburg, Veenendaal en Zeist.
Verschijnt eiken ZATERDAG.
Aboiwementapriji par drie maanden i
Franco per post
Afzonderlijke nummers
BureauBreedesiraat, E 349, Amersfoort.
Uitgave van de Vereeniging De Eembode.
PriJ» du- AdTêrtantiSm
Van 1 tot 6 regelsf 0.30
Voor iederen regel meer- 0.05
Bij dit nummer behoort
een bijvoegsel.
Da Katholieke Staatspartij.
i.
Na eene blijkbaar rijpe overweging
heeft de heer Mr. P. J. M. Aalberse,
te Leideo, het oorbaar geacht in het
Centrum in een negental artikelen eene
bespreking te wijden aan de drie artikelen,
welke onder het opschrift „De Katho
lieke Staatspartij" onlangs in .De Eem
bode" voorkwamen. Met de beantwoor
ding ervan hebben wij gemeend ook
os) niet te moeten haasten, wijl, naar
ons bescheiden gevoelen, met eene rus
tige, kalme behandeling van politieke
vraagstukken de goede zaak het best
wordt gediend.
Alvorens echter op de zaak in quaestie
in te gaan, slechts een enkele vraag
Waarom moesten Erasmus, Cicero,
Louis Veuillot, Alberdingk Thijm, Tor-
becke, Gambetta, Vondel, Vosmaer, Pot
gieter, Johan de Witt, Hugo de Groot,
Groen van Prinsterer, De Montelambert,
De Lamartine, Simon Sovius, Bismarck,
enz. enz. in dit geding door den ge-
ichten heer A. zoo kwistig ten tooneele
worden gevoerd?
Ja,
Maar nu ter zake.
Zooals wij bereids opmerkten heeft
de heer Mr. P. J. M. Aalberse het nut
tig geoordeeld op de bewuste artikelen
in ,De Eembode" ook de aandacht der
lezers van het Centrum te moeten ves
tigen.
En, legt de geachte beer A., om meer duo
Mo redeo.
Kort na de laatste serkiczingen voor de
Provinciale Staten, wjjdde ik, ooder deo titel
.Onbetrouwbaar t" een booldarlikel in .Hel
Centrum" (i Juli 1898, no. «79, verste blad)
aan de tegen de anti-revolutionnairen inge
brachte beschuldiging, als zouden lij bfl die
verkiezing de Katholieken niet eerlijk gesteund
hebben. Hel district Leiden tot voorbeeld ne-
mende, traditie ik, zoo overtuigend mogelijk,
aan te toonen, boe valsch deze aantijging moest
genoemd worden. En tol mpn groote vreugde
Enkele dagen later echter bevatte ,De Eem
bode" een kort stukje, in geheel tegenoverge-
slelden geest. Een vriendelijke band weee mij
daarop, en het verzoek kwam lot mjj, om
in .Dein) Eembode" zeiven te antwoorden.
Edoch, ook in het leven van Iemand, die
kranten-artikels schrijft, komen wel eens oogen-
blikken voor, dat de pen rust.
Van bet antwoord kwam niets.
Wat ecuier wèl kwam, waren de drie laogc
hoofdartikelen van genoemd blad, waarop ik
thana de aandacht vestig.
Dit te meer, omdat mjj is medegedeeld, dat
een groot aantal exemplaren van de nummers,
waarin zjj voorkwamen, in den lande verspreid
werden.
De laatste bewering kunnen wij vol
komen bevestigen. Op zeer ruime schaal
zjjn de bewuste nummeis van „De
Eembode" verspreid, en nieraan dient
toegevoegd, dat het aan bewijzen van
instemming met onze politieke ziens
wijze niet ontbroken heeft.
•Terloops hier nog een paar aantee-
keningen.
Om aan te toonen hoe valsch de
beschuldiging tegen de Anti-revolution
nairen van onbetrouwbaarheid moet ge
noemd worden, heeft de geachte schrij
ver enkel het district Leülen waar,
volgens zjjn beweren, eene zeer zeldzame
opredde samenwerking te bewonderen
valt tot voorbeeld genomen, en
zeker gemakshalve zijn gezichtskring
maar niet verder uitgebreid. Geen won
der dus, dat vooral de Anti-revolution
nairen, nu hunne ter verdediging wan
hopige zaak zoo bereidwillig door een
katholiek meester in de rechten werd
overgenomen, daarvoor innig Hanichanr
waren; zoo iets was trouwens te ver
wachten maar waren vele Katholieken
dat ook
Voorts zegt de geachte schrijver, dat
enkele dagen later een vriendelijke hand
hem wees op een kort stukje in .De
Eembode" en dat het verzoek tot
hem kwam om dit in ,De(n) Eembode"
zelve te beantwoorden.
En aan ons, waarde heer A., werd
van bevriende zijde ingefluisterd uwe
artikelen liefst onbeantwoord te laten.
Doch volgden wij deze welgemeende
raadgeving dan kon er aanleiding in ge
vonden worden tot zeer verkeerde ge
volgtrekkingen, vandaar, dat een kort
bescheid op uw schrijven hier volgen zal.
De geachte schrijver houde ons echter
ten goede, dat wij ter harte nemen de
gedenkwaardige woorden door den ge-
vierden redenaar Dr. Scliaepman op
eene meeling van R. K. Kiezers in ons
district, op 10 Januari 1897, in .Amici-
tia" le Amersfoort, gesproken. Uit een
bijna woordelijk verslag zullen wjj ze
hier ontleenen
t moet men doen om tot do eenheid te
n en zo zoo krachtig mogelijk te maken
Wellicht is 'toiel noodig, omdat hit elders ge-
ia, maar Spr. wil hier toch herbalen, dat
alle geschilpunten, die mochten boalaan
dwaasheid zjjn dan te twisten orer 't verleden,
terwijl het beden of de toekomst uw geheele
aandacht vraagt. Ds eentieid is onoolbeerljjk.
len^beweren, dat dezen goed, anderen daaren
tegen verkeerd hebben iogezieu de dingen, die
begraven zjjn moeten begraven bljjven. Vóór u
ligt hel veld ter bearbeiding. Wildot go u er op
men in deze of gene zaak gelijk gehad te
in, bet ware niuls dan ijdelheid, ijdeltuiterij.
•nten op, versiert deze, zoo ge wilt, met
fraaiste^ opschriften uit uwo fantasie, maar
Dit standpunt, door den gevierden
Spreker destijds aangegeven, is ook door
ons bij het schrijven onzer artikelen in
genomen, en daarvan wenschen wij geen
duimbreed af te wijken. Onze beschou
wing reikt niet verder dan de jongste
uitbreiding van het kiesrecht, welke de
Katholieken van Nederland deed ver
zamelen onder de fiere standaard van
ons Katholiek Program. Onder dit vaan
del gevoelen wij ons recht tehuisdaar
hebben we voorgoed post gevat. Over
politieke zaken en gebeurtenissen, welke
dus vóór de aanneming der nieuwe kies
wet hebben plaats gevonden, wenschen
wij ook thans met geen enkel woord te
discnssieêren.
Overigens biedt de geachte heer A.
toch stoffe ter bespreking in overvloed.
Na zjjn woord ter inleiding zegt de ge
achte schrijver:
Tbaus volge een kort, maar, naar ik boop,
zoo juist en onpartijdig mogeljjk, overzicht «an
de twee eerate der drie besproken artikelen.
Zeer gaarne willen we aannemen, dat
hier de bedoeling was, een zoo juist en
onpartijdig mogelijk overzicht van de
bedoelde artikelen te geven maar heeft
de bekorting ervan ze wel duidelijker
gemaakt? Zjj, die onze artikelen hebben
gelezen, mogen dit beslissen.
Na nu het bewuste korte overzicht te
hebben gegeven, zegt Mr. A.
.De Schrijver in ,Dc(n) Eembode" resumeert
zelf zjjn lot nu toe geleverd betoog aldus:
,'t la eene harde leerschool, welke de Katho
lieken als politieke party in de jongste periode
weder doorloopen hebbenuil do lessen der
ervaring kwamen zjj tot de wetenschap
lo. dat bü de verkiezingen in 't vorig jaar
bet verkrijgen van eene anti-liberale meerderheid
in de Tweede Kamer door onze bondgenooten-
zelven, en met name door een der partijleiders,
den beer de Savornin Lobman, met opzet ver-
So. dat door de boodgenooten niet enkel een
tweetal Kamerzetels aan de Katholieken ontrukt
werden, maar dit ook de herkiezing van een
Katholiek in het district Beverwjjk, en de rer-
kiezing van Katholieken in sommige andere dis.
tricten, door volgelingen von Dr. Kuyper en meer
nog door bet heulen van mr. Lobman met d»
Ijberaleo, onmogelijk werd gemaakt
3o. dat derhalve hel optreden van het hui
dige liberale Ministerie, hetwelk ons reeds de
rampzalige dwangwet vim persoonlijken dienst
plicht heeft bezorgd, uitsluitend en alleon aan
dezelfde invloeden Ie wijten is
4o. dat onze hondgenooter
geheel in strijd met de goede t
Katholieken, onvoorwaardelijk in ben «oateld;
Bo. dat. indien ook het ingediende wetsont
werp op den leerplicht mocht worden aangeno
men, zulks mede nan de onverantwoordelijke
houding van mr. Lobman c. s. zal le denker,
zjjn."
Atqui ergo.het streven naer oene rcgce-
ringsmeerderheid raat de anli-revolutionnalren,
met eene partij, die erbarmelijk in zichselvcn
verdeeld is, beeft ons leeljjke parten gespoeld."
Twee grieveo dus vooral zien wjj legen de
anti-revolutionnaire bondgenoot™ ontwikkeld
o. hunne onbetrouwbaarheid bij eerlcieiinoen:
iptreden van een liberaal
Tl,
gevolgde aanneming van de wet op
•-Minlijken dienstplicht, misschien nok
ming van die op den leerplicht.
Ik dier grievon een kort woord. 1)
Wjj zullen den geachte» schrijver niet
alles op den voet volgen, eerstens,
omdat onze plaatsruimte dit niet gedoogt,
en ten andere, omdat wjj liefst Louis
Veuillot, Aluerdingk Thijm e.a. buiten
het geding laten. Maar bovendien moeten
wij opmerken, dat we met onze beschou
wing alleen de staatkundige verhouding
onzer partij ten opzichte der Tweede
Kamer en de daarmede in verband slaan
de verkiezingen tot onderwerp hebben
gekozen; verkiezingen. Provinciale Staten
en Gemeenteraden betreffende, laten we
ook thans buiten bespreking, als van
geheel andere beteekenis zjjnde, en ook
omdat zich daarbij geheel andere om
standigheden, invloeden en toestanden
gelden doen. Wij bepalen ons dus tot
ons gekozen onderwerp en zullen daarop
alleen den geachlen heer A. in 't kort
van antwoord dienen.
En dan staan we aanstonds voor het
feil, dat de geachte schrijver zijn erger
nis lucht over het gebruiken van het
woord bondgenootschaponverstandig
noemt hij het op bondgenooten de klem
te laten vallen. Maar dat hebben wjj
gedaan in navolging van Dr. Schaep-
man. Wil de geachte heer A. echter
liever, dal wij spreken van zoogenaamde
bondgenooten, hij zegge het maar, dan
is het ons ook goed. Doch minder mee
gaande zijn wij, waar de quaestie van
„betrouwbaarheid" in discussie komt.
Het district Leiden tot voorbeeld nemend,
heeft de geachte schrijver trachten
aan te toonen hoe valsch die aantjjging
moet genoemd worden, en daar bljjlt
hij zich nu maar stevig op beroepen.
Het blijkt dus noodig duurtegenover nog
eens cijfers en feiten te stellen, welke van
heel iets anders getuigen. Men veroorlove
ons daarom, dat wij nog eens terugko
men op hetgeen in een onzer gemelde
artikelen voorkwam wij schreven
„ln 't kort zij daarom gewezen op
den uitslag der eerste stemming voor
de Tweede Kamer, welke voldoening
schonk22 Katholieken waren gekozen
en in 14 districten kwamen Katholieken
in herstemming. Van de Anti-revJution-
nairen waren 13 candidaten bij de eerste
stemming gekozen en 31 dezer parljj
moesten zich aan eene herstemming
onderwerpen. Volgens berekening moest
- bij eerljjke samenwerking de loop
dezer zaak leiden tot de zoozeer ge-
wenschte anti-liberale meerderheid.
In stede echter van eene overwinning
voor de anti-liberalen, brachten de her
stemmingen, vooral voor ons, Katholieken,
eene grievende nederlaag. Geen enkel
Katholiek werd gekozen, al bleken de
kansen daartoe ook uitmuntend. In de
districten Hontenisse, Beverwjjk, Doetin-
chem, om slechts deze te noemen, waar
de verkiezing onzer candidaten zeker
scheen, keerden onze bondgenooten, in
plaats van wederkeerig trouw te han
delen, den Katholieken eenvoudig den
rug en bezorgden aan de liberale can
didaten de zege. Zoo ging het eveneens
op alle andere plaatsen, waar een Ka
tholiek slechts kans van slagen had.
Natuurlijk deed de Nederlander, het
orgaan van mr. Lobman, die in oene
anti-liberale meerderheid een schrikbeeld
zag, er het zjjne toe om de verkiezing
niet enkel van Katholieken, maar ook
van Kuyperianen tegen te werkon.
Zoo stonden wo plotseling voor de
harde waarheid, dat, ondanks een
zoo voortreffelijk geleide verkiezings
campagne onzerzijds, het getal katho
lieke leden in de Tweede Kamer van
25 tot 22 geslonken was. Drie ver
dienstelijke katholieke Kamerleden wer
den niet herkozentwee dezer afge
vaardigden werden zelfs door onze
bondgenooten met behulp van politieke
tegenstanders van hunne zetels verdron
gen. Alleen wat door eigen kracht in
enkele districten te bekomen was, is
ons gewordenin de overige, waar
juist de meeste krachtsinspanning ver-
eischt en ook geboden werd, werden
alle moeite en werkzaamheden ten
gerieve onzer party vruchteloos ge
maakt. Op het verkiezingsterrein ont
moetten de Katholieken alle andere
politieke partyen, zelfs een deel der fractie,
die door onze partij zonder eenig voor
behoud op het parletnenlairo kussen
geholpen werd, als verbitterde tegen
standers."
In deze korte opsomming van cjjfers
en feiten ligt, dunkt ons, het Kamcr-
verkiezings drama genoegzaam besloten.
Maar worden deze nu door den geachlen
beer A. met steekhoudende argumenten
bestreden? Volstrekt nietl Met die begaafd
heden, den meester in de rechten wel eens
eigen, tracht hij de schuld op zjjn eigen
geloofsgenooten te schuiven. 11 jj zegt
omlient de verkiezingen in 't algemeen
Eerst dienen alle omstandigheden nagespoord.
Hebben alle katholieken wel eerlijk hun eigen
enndiduat gestemd? Of waren er soms, gelijk
mdór gebeurt dan men oppervlakkig tnoent, die
om de meest dwaze redenen, aan den liberalen
tegenstander de voorkeur guven?
Alle omstandigheden nasporen, on
onderzoeken ol alle Katholieken wol
eerlijk hebben gestemd, is, dunkt ons, een
vrij wanhopige taak. .Uit eigen ervaring
zou ik hier de meest sprekende staaltjes,
met naam en toenaam, kunnen mede-
deelen," zegt de geachte schrjjver, maar
alle staaltjes voorcijferen, daarvoor zal
ook hij wel terugschrikken. En toch
moet dat volgens den geachten heer A.
gebeuren, vooraleer de Katholieken zich
kunnen rechtvaardigen in hal verkie
zingsgeding.
Maar de geachte schrijver blijft niet
in gebreke ook eenige staaltjes aan te
hnlen, waaruit bljjkcn moet, hoe enkole
katholieke kiezers, om stolloljjke belangen,
soms afwijken van hun plicht, e i daar
door tevens aan te toonen, dat daarin
eigenljjk de oorzaak van onze neder
lagen aan de stembus te vinden is. En
toch zegt de geachte schrijver heel naïef
tij het dan Icleine, aantal dier overloopere, aotni
een katholieken candidaat deden vallen.
Dus zoolang niet alle katholieke kie
zers ter stembus gaan, en alle niet
eerlijk op hun eigen candidaten stemmen,
hebben de Katholieken goen recht de
Anti-revolutionnairen van onze neder
lagen aan de stembus te beschuldigen.
Het kleine aantal kiezers, dat overloopt,
brengt de verkiezingen in gevaar, maar
van het groote aantal bondgenooten,
dat soms in een enkel district honder
den bedraagt, mag niets gezegd worden,
't Is waarljjk wat moois. De geachte
heer A. zegt wel; „wie zich practisch
met verkiezingsarbeid, enz. enz. heeft
bezig gehouden zal mjj toegeven, dat ik
niet overdrjjf," maar daarin vergist hjj
zich deerljjk. Ook ons zjjn maar van
al te nabij personen bekend, die zich
reeds practisch daarmede bezighielden,
toon de heer A. nog als knaap op de
schoolbanken zat, maar deze komen
tot eene geheel tegenovergestelde ge
volgtrekking.
Maar de meester in de rechten heeft
zich nu eenmaal in 't hoofd gezet onze
bondgenooten van schuld vrij lo pleiten,
anders ware eene redeneering als in do
noot, WRnrheen het nummertje 2) in
bovenstaand citaat ons verwjjst, zeker
achterwege gebleven, Nu leze men aan
den voet van het tweede artikel
t) Ovar da derde grieve, dat da Aoti-ravo-
ik Of trachtten da Kathotlakan In het district
Katwijk niet den naator dar Twaada Kamer,
oen Anti-ravololloanair, hal beentje la liebleo,
al geschiedde dit ook om den emloenlen Hoofd
redacteur ran Dein) lteeidenliebode, ecu Ka
merzetel le bezorgen?
.Hel recht vaa verwijt komt alloeo aan on-
schuldigen toe," heeft Dr. Schaepmao eens aan
,,Over do derde grieve," zegt de ge
achte heer A., .zwljge ik," en iaat
daarop eene redeneering volgen, welke
wjj niet gaarne voor onze verantwoor
ding zouden nemen. Hadde de geachte
schrjjver over de derde grieve werkcljjk
gezwegen, dan zou zijne houding zeker
van meer kieschheid hebben getuigd.
Wij kunnen ons voorstellen, dat hjj
bij verkiezingen in het politiek be
voorrechte Leiden, als de katholieke
kiezers zich het vuur uit de sloffen
loopon om een Anti-rcvolutionnair aan
een Kamerzetel te helpen, zich behaag
lijk gevoeltmaar moet men dat nu
ook verwachten in districten, waar den
Katholieken, door hunne zoog. bondge
nooten, in dank voor den oprecht trou
wen, onvoorwnardeljjken steun, hun door
de Kntholioken van geheel Nederland
geschonken, eene zoo verraderlijke poets
wordt gespeeld, als b.v. te Loosduinen
is geschied? En moet men zich nu erover
verwonderen, dat men in het naburige
district Kalwjjk, met het oog op zulk
een stuitend schouwspel, daartegen
maatregelen nam De geachte heer A.
had, ons bedunkens, zjjn schampere
ironie daarover wel mogen bewaren tot
eene passender gelegenheid.
BUITENLAND.
Vreemde dingen vallen er in den
laatsten Ijjd in Frankrijk vnor Nauw-
Ijjks behoort de werkstaking der grond
werkers te Parijs lot het verledene of
daar boorde men plotseling van een
aanslag op de Fransche Regeering, een
coup d'état, een pronunciamento van
de aanvoerders van het leger! En niet
alleen het leger, neen ook de Jezuïeten,
en wel met name Pater Dulac, hndden
met de generaals öéne ljjn getrokken,
om én den President der Republiek én
de geheele Regeering uit den weg te
ruimen 1 Zoo althans stelden het de
Dreyfus-organen, o. a. de Aurore en de
Petite République voor; er was geen
twjjfel aan, de Regeeriog zou met ge
weld omver geworpen worden I En wat
bljjkt nu Doodeenvoudig dit, dat do
minister-president volstrekt niet onkun
dig moet geweest zjjn van de beweging
tegen het leger, door do Dreyfus-pers
op het getouw gezet. Toen n. I. deze
gewaarschuwd werd voor het gevaar,
dat president Faure en hem, Brisson,
dreigde, bleef hjj heel kalm en gaf den
indruk aan de onthutste waarschuwere,
als vttn iemand, die meer van de zaak
wist. Zelfs de overige ministère, Bour
geois wellicht uitgezonderd, Tonden de
houding van dun minister-president zoo
niet verdacht dan toch zeer raadsel
achtig. Dat de minister van Oorlog,
Chanoine, den heer Brisson lang niet
mals de waarheid gezegd heeft, pleit
voor diens oprechtheid en bewjjst tevens
hoe hoog het leger staat boven elke
verdenking van dien aard. 't Heeft er
dan ook allen schjjn van, dat na deze
brutale verdachtmaking van het leger,
hel ministerie-Bris8on het niet lang meer
zal maken. Volgens den Libtrti zou
