Katholiek Nieuws- en Advertentieblad
No. 33.
Zaterdag 12 November 1898.
Twaalfde Jaargang.
DE EEMBODE
voor Amersfoort, Apeldoorn, Baarn, Barneveld, Blaricum, Bussum, Driebergen, Eemnes, Harderwijk, Hilversum, Hoogland.
Laron, Leusden, Naarden, Nijkerk, Soest, Stoutenburg, Veenendaal en Zeist.
Verschijnt eiken ZATERDAG.
4b om
aemaataprij» por drio moandont
Franco per postf0,40.
f 0,05.
Afzonderlijke nummers
BureauBreedestraat, E 349, Amersfoort.
Uitgave van de Vereenlging De Eembode.
Prij» dor Advortontitoi
Van 1 tot 6 regolsf 0.80
Voor iederen regel meer- 0.05
Ailvrrlenliln motion uiterlijk Vrijdagavond
Bij dit nummer behoort
een bijvoegsel.
De Katholieke Staatspartij.
IV. (Slot.)
Wij gevoelen, om de waarheid le zeggen,
weinig lust voort te gaan, doch plichtsbe
sef noopt ons nog enkele opmerkingen te
verklaren, of vragen le beantwoorden.
Niet, dat we op de verdere door den
gcachten heer A. nog le berde gebrachte
spitsvondigheden, die niets dan herhalin
gen van vorige zijn, zullen ingaan dit
achten wij nutteloos. Ook op de poli
tieke bespiegelingen, welke de vier laatste
artikelen van onzen bestrijder in ruiine
mate bevatten, doch die minder in recht-
streeksch verband slaan niet do door ons
opgeworpen quaestie, zullen we niet in
gaan. Alleen die punten, welke meer
met de zaak, die ons heilig en dierbaar
is, in te nauwe betrekking staan, mogen
we niet onbesproken iaien.
In het zesde artikel van den geachten
schrijver krijgen we o. a. dit te lezen
Derhalve, niet uit tactiek alleen, ook
uit beginsel moeten wjj sameoworken met do
anti-revolnlionnaireo.
Dit begiosel vind ilt weorgegoven in do over
heerlijke, nimmer genoog herlezen, Encycliek
Immortals Dei van I November 1885, over de
Christelijke inrichting der Stalen. Do Paus ver
klaart daariu
.Voor de Katholiekon, die waarljjk dien naam
waardig ijjo, is hel allereerst noodzakelijk de
Kerk als echte zonen lief lo hebben en die lielde
te toonen alles wat met dezen roemrijken plicht
niet overeenkomt zonder aarzelen te verwerpen,
de staatsinstellingen zooveel als 'I in eere kan ge
beid en rechter roor te waken, dat de crijheid
tan handelen de door de natuurwet en O ode
wet gestelde maat niet overschrijde; er naar te
streven, dat iedere gemenebest naar den geest
van 'I christendom worde ingericht."
En verder:
,En opdat na de eendracht der geesten met
door vermetel getwist worde verstoord, zoo sla
dit bij allen vaslde volle belijdenis der katho
lieke leer is niet bestaanbaar met meeningen, die
ook maar naderen tol het naturalisme of rationa-
Heme, wier kort begrip hierin bestaat: hei met
den wortel uitroeien van alle christelijks begin
selen en in de maatschappij de
vettige» 1 J
God."
et terzijdestelling
Hier staan we letterlijk voor een
raadsel. Het Katholiek Program moet
worden nageleefd, zegt de geachte schrij
ver, na met klem en nudruk te hebben
gewezen op hetgeen omtrent het onder
wijs daarin wordt vastgesteld. Maar
hoe dan de houding van het Centrum
te verklaren in zake het wetsontwerp
op den leerplicht? Dit ontwerp gaat
toch rechtstreeks in legen het Katholiek
Program niet alleen, maar ook legen
het beginsel van de Anti-rovolutionnairen,
die het met ons als hoogst verderfelijk
met kracht bestrijdenen toch wordt
liet door genoemd orgaan, in navolging
der liberalen, radicalen en socialisten,
in bescherming genomen en verdedigd.
Hoe dat nu te verklaren? Wij moeien
het Katholiek Program handhaven en
met de Anti-revolutionnaircn samengaan,
predikt Mr. A. in het Centrum, en in
de teère quaestie van hel onderwijs,
gaal dit blad legen beide in. Zou het
nu niet veel beter zijn, als de geachte
schrijver voorlaan zijne philippica's ging
richten aan het adres van liet met hem
bevriende Centrum
Na nog een wijle zich in politieke
overwegingen ,te hebben verdiept, ge-
waardigt hij nogmaals zich tot ons (e
wenden en zegt:
Ton slotte nog e:n enkel woord, gewjjil non
jt slotwoord van den genchten ichrjjvor dor
ris artikelen in „De(n) Eembode" w(j ver
ren hem eeoigszios uit bet oog.
Dat slotwoord is:
aan getwijfeld
Duilsche Centrum ook io
eid en liefde, gepaard
laarbjj de leidendo geest
zal zjjn in den le verwachten slrjjd voor God,
Kerk en Vaderland, dan zal de uitkomst ook
Staatspartij eervol en verbiedend zjjn."
drilt k<
Kort uitgedruktons stroven moet gericht
zjjn op negatief: bestrijding van het naturalisme
of rationalisme, positief: het inrichten van
Waar nn zullen we helpers vinden bjj dil
streven? Bjj hen, wier grondbeginselen juist
berusten op hel rationalisme, dat (we) bestrijden
Deze overschoone citaten uit de En
cycliek des H. Vaders moeten zeker dienen
om ons aan 't versland te brengen, hoe
verderfelijk onze politieke begrippen zijn,
anders is het ons niet recht duidelijk
waarom in de reeks artikelen, tot be
strijding van onze staatkundige beschou
wing, deze worden opgenomen en de
bewuste vragen gesteld. Wederkeerig zij
daarom gevraagd Is in onze door Mr. A.
bestreden artikelen ook maar ééne
syllabe te vinden, welke in 't gering
ste vermoeden laat, als zouden wij in
de politiek de heilzame raadgevingen
van Z. H. den Paus smadelijk den rug toe-
keeren Of zjjn onze bedoelingen soms nog
niet genoeg verdacht gemaakt?
Doch luisteren we verder naar hetgeen
de geachte schrijver o. m- in het zevende
artikel zegt:
Er zijn vooral twe« practische redenen,
om het samenwerken van de christelijke par
tijen noodzakelijk is. Vooreerst 1
het onderwijs. vervolgens on
sociale wetgeving.
Nu volgt eene aanhaling uit het
Katholiek Program omtrent het onder
wijs, en daarop laat Mr. A. volgen
maakt, om niet te worden nageleefd.
Het Katholiek Program ia echter op te plech
tige wjjze tot stand gekomen, dan dat wjj elke
dergelijke insinuatie niet met een eonvoudli
irekende
Alleenen het spijt mg, deze restrictie le
moeten maken, wanneer de schrjjver met
woorden wilde te kennen geren„Luit
iet meer met de anti-revolutionnairen sa
mengaan," en ik moet mij zeer vergissen,
als dit niet zijn meer of minder verwijderde
bedoeling was, danbestaat ook hier
wel ecnig verschil van moeniug tusschon ons.
Hot geschiedt meer, dat men mot deze liedoe-
ig ons naar het gloriovolle Duilsche Centrum
trwjjsl.
Alweder moet, door onze bedoeling
in twijfel te trekken, de lezer op een
dwaalspoor worden gebracht. Wij zullen
hier dus nogmaals constateeren, dat wij
niet streven naar onbereikbare idealen,
daarin kunnen wij geen heil zien maar
wel willen we evenzeer met de Anti-
revolutionnairen als met andere geloo-
vige partijen samenwerken in navolging
van de Duitsche Centrumpartij. Het
klopt dus vrij wel met onze meening, als
de geachte heer A. schrijft:
Ook bet Dnitscha Centrum heeft steeds sa
menwerking gezocht met de geloovige Prote
stanten, ja heeft zelfs meer gedaan: zjjn
poorten voor hen geopend, uitdrukkelijk
verklaard, dat het geen apeciaal Katholieke
party wilde zgn.
Ook wij, Katholieken van Nederland,
hebben steeds samenwerking gezocht
met de geloovige protestanten et
daadwerkelijk bewezen door bjj verkie
zingen hunne candidalen in de Tweede
Kamer te brengen. En toch zegt de
geachte schrijver
Dit klinkt voor Hollandschs ooren, aai
keerde inlichtingen gewend, wellicht vr
En echter, het ia de zuivere waarheid.
Aldus zijn de Hollandsche, dus ook de
katholieke kiezers tot heden zóó aan ver
keerde inlichtingen gewend, dat dezuivere
waarheid, hier door Mr. A. verkondigd,
hun vreemd in de ooren klinkt; 't is
waarlijk geen kleinigheid.
Doch hij verzoekt ons verder „het
oor te leenen aan dr. Ludwig Windt-
horst-zelf, die, het program des Cen
trums in 1874 ontwikkelende, openlijk
verklaarde
Het Centrum ia geen confeaaioneele party
het staat open voor allen, zonder uitzondering.
Het Centrum elachl niet slechts da vrjjheid
de Katholieke Kerk, maar voor alle kerkgenoot
schappen, en hel wai voor mg een groots vol
doening krachtiger dan de protestanten zeiven
le zyn opgekomen voor do vrgheid der protesten-
sche Kork, toen deze in gevaar wasHel is
zonder eenigen grond, dal men, onder voor
wendsel, dat wg een uitslulteud katholieke partij
zgn, weigert, om met ons to stommen. Steeds
heelt hot Conlram protestanten onder zjjn leden
StelJEn eens zal de dag komen, waarop
geloovige protestanten zullen begrijpen, dal
aii Irouwen steno en bescherming slechts kunnen
vinden in do schaduw der machtige vesling van
bel Centrum, Indien de protestanten de trom-
pollon nog niet hooren, welke den aanval blazen
tegen hol Christendom in zjjn geheel, dan komt
dit, omdat zü niet op den uitkijk atann, en bctar
i zjj doen het terrein nauwkeuriger te
illen de godsdienstige vrijheid
do burgerlgke vrgheid, alle vrgheden
fordt er van do vrgheid, wanneer de liberalen
an het roer zijn Wg zien het eiken dag in
Frankrgk, waar do Kerk wordt verdrukt, waar
men haar van alle zijden bespringt, en waar
men do vrgheid slechts kent voor zgn eigen party.
Met de grootste aandacht hebben wjj
het oor geleend aan de door den geachten
heer A. bijsengeregen citaten van Dr.
Windthorst, en daardoor zjjn we in onze
politieke overtuiging bevestigd geworden.
Dr. Windthorst wijst er op, dat wjj met
de geloovige protestanten moeten samen
werken ook al begrijpen ze nog niet, dut
zij slechts trouwen steun en bescherming
kunnen vinden bij de katholieke partij,
en dat zeggen wij ook. Hjj zegl, dat zjj
beter deden goed toe te zien en hel
terrein nauwkeurig te verkennen, dan
hun aanvallen tegen ons te richten, en daar
slcmmcn wjj volkomen mede in. Hjj zegt,
dat de Duilsche Katholieken strijden voor
alle vrijheden, en dat doen de Katholieken
hier te Lande ook, dat hebben zij nogbewe-
n in zake den porsoonlijken dienstplicht.
De geachte heer A. komt echter
lot een geheel andere stelling. Neen,
zegt hij, niet met alle geloovige protes
tanten, maar alleen met de Anti-revolu
tionnairen, of, juister gezegd, de Kuy-
pcrianen samenwerken. Hij wil dus
rechtstreeks tegen het advies, duidelijk
uitgedrukt in de door hem zeiven aange
voerde citaten van Dr. Windthorst,
ingaan. En niettegenstaande dil, gaat hjj
voorhouden
ooven wjj lang ernaur to vorschcn,
Windthorst, boo bot Duitscho Centrum om
omstandigheden, zon aanraden le liandol
Wat willon wjj cellier met nnzo twintig Kamer
leden uitrichten? Of wü ons in de Kamers aan-
sluiton bü socialisten, chrislel|jk-hts(urlscban, ot
anti-revolullonnalren - steeds tullen we nog
con liberale meerderheid tegenover one zien.
Hoede geachte heer A. zulk eene vraag
durft stellen is ons onverklaarbaar.
Dat is geen opbouwende, maar afbrekende
politiek. Van iemand, die zich zóó nis
politicus wil opwerpen, had men heel
iets anders ntogen verwachten. Of
mist hjj zóó zeer politiek beleid,
dat hjj niet eens vermoedt, dut
men, door zoo'n vraag le stellen, aller-
verliimmendst Inwerkt in het politieke
leven der Katholieke Staatspartij En
beseft hjj niet eens, dat deze zijne hou
ding tegenover onze verdienstelijke katho
lieke Kamerleden niet alleen allerminal
nobel is, maar dat bovendien zjjne
vraag eene besliste onwaarheid bovat?
De katholieke partij in de Tweede
Kamer telt niet twintig niaar fiere en
twintig leden en ze zou zeker meer
leden tellen als v/evóór alles voerden een
practische politiek.
Wel volstrekt niet, geachte heer A.,
de door u-zelve gereleveerde citaten van
dr. Windthorst zeggen dit immers wel
sprekend genoeg.
De geachte schrijver brengt echter in 't
midden
Het gaat niet aan, om te zeggen: „Ziel, het
Dnitsche Centrum steuol nn eens gene, dan deze
partü, vandaar zgn wonderbaar succès
'halve zóo moeten wjj ook doen!"
Derhalve nu weer niet de politiek
volgen van het Duitsche Centrum.
Wat Mr. A. verder zegt, klinkt niet
minder vreemd.
Immeri gaat hg voort wnl is 'tgeval?
Wg verloeren io deels gunstiger, deels ongun
stiger omstandigheden dan het Duitsche Centrum,
gunstiger hierommet zgn honderd leden
t Centrum in Landdag en Hglsdag do
grootste party. Bg welke party het zich, om iels
verkeerds te beletten, ook aansluit, het verwerft
terstond oen meerderheid. Daardoor ia hot in
ataat de meeile wetten te doen vallen, wn
het wil, en hierdoor weer, om oen geduchle
preasie op de Regeering uil te oefenen
Degeachte Schrijver veroorloove ons de
opmerking, dat de partijverhouding van het
Duitsche Centrum in Landdag en Rijks
dag ongeveer geljjk slaat met de Katholieke
Kamerclub in ons Parlement. De Rijksdag
telt ongeveer vierhonderd leden van wie
er ongeveer honderd of V» gedeelte bet
Centrum vormen en onze Tweede Kamer
telt honderd leden, van wie er twee
twintig tot de katholieke partij behooren.
Dttsinde partijverhouding weinig verschil.
Maar de groote politieke kracht van hel
Duitsche Centrum, waardoor het iets
verkeerds kan belettenschuilt daarin
geljjk de geachte heer A. in zijn verdere
redeneering zelf gelieft te zeggen dat
het, hoe hooge idealen ook nastrevend,
toch vóór alles voerde een practische
Het slotwoord van Mr. A. vrattgl
nog even onze aandacht, omdat
daarin nogmnnls geconcludeerd wordt,
dal tic bondgenooten wel betrouw
baar zjjn en dat men, nok al zou de
beschuldiging waarheid bevallen, toch
met de anti-revolulionnniren, d. w.
Kuyperianen onvoorwaardelijk moot
samenwerken, anders, aldus luidt de con
clusie, handelt men onlogisch en hoogst
verderfelijk.
zegt ilogeachlii
schrijver of niet inzien wil, zou ik wensclien
In herinneren uan non treffend woord van den
Belgischen baron de Oerlache.
Na In den brecdo do si-iale ellende en wan-
irhoudlngen onzer dagen te hebben beschouwd,
ep hg uil
„Moor is do Voorzienigheid dau iogeslapen V
En zijn antwoord luidde
Zou hel verwijt van baron de Oerlache
nis ook eenigszins op den geachlon
schrjjver van het bewusle negental arti
kelen in het Centrum van toepassing
dan is ons een raadsel opge
lost. Niet, dat wij hem daarvan een grief
zouden willen maken, zulks zouden we
minder voegzaam achten, wjjl dit toch
een ieder overkomen kan. Maar wel zou
het dan hoogst wenscheljjk zijn, dat hij
ook onze vorige artikelen nog eens aan
eennauwgczelle overweging onderwierp,
wellicht zal dan veel, wat hem lol
dusver duister scheen, tot klaar
heid komen, hetgeen ongetwijfeld
ons meeningsverschil tot een zeer ge
ringe afmeting zou reduceeren. Want
goed beschouwd is ons beider verlangen
immers„Handhaving van het Katho
liek Program," en Practische toepassing
de Duitsche Centrum-politiek."
Nog een enkel woord tot besluit
Het treft zeer onaangenaam, wanneer
reine bedoelingen door andersdenkenden
in twjjfel worden getrokken, maar hoe
veel te pjjnl jjker moet het dan niet aandoen,
als ze door een geloofsgenoot in ver
denking worden gebracht. Doch mocht
deze polemiek, hoe onverkwikkelijk en
onbehaagljik ze ook wezen moge, leiden
tot wegneming van misverstand en tot
nauwere aaneensluiting onderling, wat
in deze ernstige tjjden onder ons, Katho
lieken, zoo zeer van noode is, om aan
de dreigende gevaren het hoofd te bie
den, dan zuilen wij, niet alleen
omdat de christeljjke liefde het ons ge
biedt, met vreugde de minder aange
name bejegeningen vergeten, maar we
zouden ons tevens verheugen over hel
feit, dat onze bedoeling tea slotte
naar waarheid begrepen en beoordeeld
wordt.
BUITENLAND.
Nog nauwljjks is de Fasjoda-quaestio
eene hetere phase ingetreden nn nadort
zjj tot hare oplossing, of uit Konstantl-
nopel komen telegrammen, welko door
de Duilsche pers geptiblieoord wordon,
die niecdeolon, dat de hotrekkingen tus
schon Krankrjjk en do Porto hoogst ge-
spnnnnn zjjn. Do hoor Cambon, de gezant
der Franseho Republiek, moot hjj don
Sultan zjjn bnklag hebben ingediend ovor
de opzottoljjko verwaarlooziitg vnn Frank-
rjjks helnngon, tolken» als deze in botsing
komen mot do Duitsche. O. m. wees
de gezant op de benoeming tot leger
commandant in Syrië, vnn don moorde-
tr van pater Salvatorc, Mussa Boy,
deelde mede, dat Frankrjjk met het
plan omging den gezant schapspost ann
den Gouden Hoorn op (e heften en hot
maar stellen zou mot een cenvoudigcn
attaché, en indien do Turksehe gezant
le Parjjs zjjne koffers pakte, zou niemand
zich veel van aantrekken 1
Te verwonderen is het niet, dal Fran-
rjjk hoos op den Sultan is en wel vooral,
omdat Duitschland oen grootcn invloed
heeft verkregen en nog wel meer zal
verkrijgen hjj de Hooge Porie. En al
heeft ook Dultschlands keizer den Sultan
aangeraden thans maar te berusten in
'I onvermjjdoljjke, wat Kreta betrêlt, toch
bljjkt uit alles, dal do verhouding tusschon
beide rjjkon zeer intiem is. Dat Turkjje
zich niet onbetuigd zal laten in 't schon-
van consessién aan Duitschland,
men voor zeker aannemen althans
reeds heeft Duitschland T oog ge
richt op Klein-Azië en tracht he* der
halve zijne macht naar T Oosten moer
te breiden. Rusland en Frankrjjk,
heet het. zouden dan ook besloten
samen to gaan, om in Syrië en
overal elders. waar zich de eerzucht van
keizer Wilhelm doet gelden, dat over
winnend voortschrijden van Duitschland
tegen to gaan. En Hat ook Engeland
ongaarno ziet, dat Duitschlands diplo
matic vaston voet in 'I Oosten tracht te
verworven, blj.kt wel, uit hetgeen de
minister Curzon 1.1. Maandag verklaardo
in oeno vergadering lc Londen. Deze
zeide o.a.„Engeland is voor alles een
Aziatisch Keizcrrjjk on wie hol knnaal
van Suez niet is doorgestoomd, weet
eigenlijk niet, wnt Engeland is. Onze
splteer van invloed, welko in Azië reeds
een zeer aanzienlijke oppcrvlnkle bestaat,
zal zich steeds meer uitbreiden en binnen
weinige jaren zal het Parlement zich
even ernstig moeten bezighouden met
den staat van zaken ia Azië als met
dien in Europa."
Aangaande du Drcyfus-zaak komt
de Figaro mcdedoclen, dat op bevel
het Hof huiszoeking is gedaan bij
persoon, die in betrekking stond
Eslcrhazy. Daar moet eene zeer
omvangrijke correspondentie in beslag
genomen zjjn, o.a, een brief, die ge
schreven is vóór het borderel en op
volkomen geljjk papier uls dit horuchte
stuk. Ook moolen er bjj een juwelier
brieven van Eaterhazy zjjn ontdekt, welke
ook al op dergeljjk papier geschreven
waren 1 Tevens znl door het Hof aan de
Duitsche en Ilaliaansche Regeeringen
machtiging worden gevraagd om kolo
nel Von Schwarzkoppen en majoor
Panizzardi, de voormalige militaire at
tachés, die bjj de zaak-Dreyfus betrokken
zjjn geworden, to ondervragen.
Omtrent het verhoor der oud-ministers
Van Oorlog door het hof van cassatie
deelt de Oaulois mee, dat generaal
Mercier volle vier uur voor het hof is
geweest. Gavaignac werd Woensdag ge
hoord van negen uur tot den tijd van
het dejeuner, en daarna tot halfzes.
Toen was zjjn ondervraging nog niet
geëindigd. Hieruit bljjkt dus, dat de
generaals Zurlinden en Chanoino Woens
dag niet gehoord zjjn. Noch de procu
reur-generaal Mniiuu, noch de advocaat
van mevrouw Dreyfus, rar. Moroard,
woonden de zitting van het hof bjj.