Katholiek Nieuws- en Advertentieblad
No. 32.
Zaterdag 9 November 1901.
Vijftiende Jaargang.
DE EEMBODE
voor Amersfoort, Apeldoorn, Baarn, Barneveld, Blaricum. Bussum, Driebergen, Eemnes, Harderwijk, Hilversum, Hoogland,
Laren, Leusden, Naarden, Nij kerk, Soest, Stoutenburg, Veenendaal en Zeist.
Verschijnt eiken ZATEEDAO.
Abonnenjant oprijs por dri# mundoD i
Franco per post
Afzonderlijke
I 0,40.
f 0,05.
Bureau Br eedestraat, 18 Amersfoort
Uitgave van de Vereeniging De Eembode.
PrxJa dar Ad<rortontiên i
Vaa 1 tot 6 regelsf0.80
Voor iederen regel meer- 0.06
Correspondenten en ArlverlentiCn moeien nitorlgk Vrijdagavond
Bij dit nummer behoort
een bijvoegsel
Liberalisme en Socialisme.
Het Liberalisme kan het verwijt niet
ontloopen, van door de richting, welke
het aan 't Openbare Onderwijs, dezoo-
genaamde"volksschool gal, het socialisme
in de hand te hebben gewerkt. Neem
't laatste snulje van de nu afgetreden
liberale Regeering: Schooldwang, daar
over is het best te spreken. Hel socia
lisme moet hoogelijk ingenomen zijn
met het neulraal (juister godsdienstloos)
onderwijs, op de openbare scholen, ook
in Nederland, door dc liberalen inge
voerd.
Kostelijke vondst, die neutraliteit
Zaad, heel vroeg gestrooid in 'I kinder
hart, waar 't zijn werk moet doen en
opwassen tot onverschilligheid op 't stuk
van godsdienstdan glijdt het later te
gemakkelijker lot erger af.
Uitmuntend, zeggen de socialistische
stuurlui.
We erkennen nochthans volgaarne,
dat in ons braaf Vaderland hti open
baar neutraal onderwijs moet worden
dienstbaar gemaakt aan de opleiding
tot maatschappelijke en christelijke deug
den. Laat begaan, zeggen die stuurlui, de
liberalen weten nu reeds, dat met hun ge wa
ter-en melk met die socialistische school-
deugden, de gevangenissen niet minder,
maar meer bevolkt worden en uitbouw
noodig is. Komt onze ideaal-Staal een
maal, dan schrappen we de christelijke,
en wjjzigen de maatschappelijke school-
deugden. Wait over bravigheid en zede
lijkheid, maatschappij en verzet zijn onze
begrippen volmaakter dan die van 't
oud regiem, dat het Christelijke niet
genoeg aandurfde. Wij willen vooruit I
Het gaat vooruit. Over de verwilde
ring der jeugd, en in Frankrijk en Italië
over de misdadige jeugd, zijn de klach
ten legio. Of dat een gevolg is der
veldwinnende godsdienallooze denkwij
ze? Wie twijfelt hier? Met den hak
en den houw aan de oude geloofsleer
toegebracht, is tevens de wortel der
oude moraal getroffen.
Reeds jaren geleden sprak dr. Jörg,
de begaalde redacteur der Hist. Pol.
Blotter, in den Duitschen Rijksdag -.
„Het allereerste waaraan behoefte bestaat
is een wedergeboorte der school. Ik
voor mijn persoon ben veel minder be
ducht voor de sociaal-democratie van
heden, dan die der toekomst, welke
opwast uit onze jeugd. Men heeft uit
onzinnige politieke berekening, dc school
overal meer en meer aan godsdiensligen
invloed onttrokken. Daardoor heelt men,
zonder hel te willen, hare deuren voor
de sociaal-dctnocralie opengezet. In deze
moderne pacdagogick, ik moet wel zeg
gen deze moderne sehoolwoede, is de
kweekplaats der sociaal-democratie. Dan,
willens of onwillens, hare werking is
mellcrdaad er op gericht om een ieder
te tillen boven zijn sland, en zoo hel
d van ontevredenheid uit Ie strooien
alle kringen van het volk. Zoo wil
ik het verstaan hebben, wanneer ik
openlijk zeg een door zijn werk gebukt
en afgetobd arbeider, die niet meer bidt
of te bidden verleerde, wordt heel
gemakkelijk de buit der socii.al-demo-
cratie, zoodra zij komt om hem te
halen."
Hieraan knoopen wij de vraag vast,
of het de neutrale of godsdiunsllooze is,
welke uiteraard de gebedsplichl inscherpt.
Zeer juist zag dr. Jiirg de toekomst
duister in, en den uitwas van het socia
lisme. In 1871 werden bij dc verkiezin-
voor den Rijksdag op sociaal demo
cratische candidaten uitgebracht ruim
118000 stemmen: in 1898 was dit getal
bijna verlwintigvoudigd en bedroeg meer
dan 2 millioen stemmen. In Frankrijk,
waar het liberalisme tot radicalisme
zich opwerkte en het vi ijmctselaars-
wachtwoordde verwereldlijking der
openbare school overnam, steeg in 1898
het getalcijfer der op socialisten uitge
brachte stemmen tol bijna één millioen.
En in Nederland, waar hel openbaar
onderwijs neutraal is en door het nu
afgetreden liberaal Kabinel, tengevolge
der struikeling van een paard en de
meerderheid van één slem, schooldwang
is opgelegd, zijn hun thans 7 zetels hij de
jongste verkiezingen voor de Tweede
Kamer ten deel gevallen, voor de grootste
helft op de liberale leden veroverd.
Het socialisme dweept met hel ge
lijkheidsbegrip, en belooft de wegneming
van ieder beletsel, voor zoo ver slechts
mogelijk, in den toekomst-Staat, welke
het in zijne verbeelding en op het papier
tracht te schetsengelijkheid van rech
ten voor man en vrouw, gelijk onderwjjs
voor knapen en meisjes, ja, voor beiden
dezelfde spelen. Uitteiaard is hier inge
sloten opheffing van gezin. Want de
echt wordt eigenlijk een wilde echt
is louter een private saak, een overeen
komst, die beide partijen kunnen aangaan
of verbreken naar gril en luiin. De kin
deren zullen dan moeten beschouwd
worden als kinderen van den Staat.
Toch naar onze ouderwetsche moraal,
zedeljjker dan het schandelijk Neo-Mal-
thuiianisme, ziet Bebel ia de geboorte
van eiken knaap of meisje een welkomen
,vas der maatschappij, welke haar
'tbestaan verzekert. Voor allen dezelf
de hemel, namelijk 'I lief en de geneug
ten, die de aarde kan opleveren, want
'n de materialistische, atheïstische wereld-
leschouwing van het socialisme, is voor
:cn bovcnaardscli hcinelgeluk geen
plaats.
Het weinigje geluk op onze planeet
zal voor velen wel erg minimaal zijn,
de ongelukjes zijn evenmin uitgesloten.
Dat moeten dc volgelingen van het
stelsel maar voor lief nemen.
Maar hel liberalisme kan toch onbe
schroomd tegenover dit enorm program,
waarvan het beste in hel land Utopia
thuis behoort, schoono handen toonen,
blank van onschuld? In deze is toch
het liberaal stelsel van alle sociaal-
demoeral ische smetten vrij?
'I Mocht wall'aler Cathrein, een
.lesuïet, schreef in 'l Duitsch over het
socialisme een werkje, dal van 1890'98
"innaai werd herdrukt. In zijn onder
zoek naar dc grondslagen van het
socialisme, maakt hij 't aan zijn lezers
duidelijk, dat hel liberalisme de bodem
aai uit het socialisme ontstond. Het
is derhalve niet plotseling geharnast en
gepantserd opgetreden, gelijk de godin Mi
nerva der fabelleer uil 't hoofd van Jupiter,
toen op zekeren dag laatstgenoemd op
pergod der heidensche goden van Grie
kenland en het land der Romeinen,
aan koppijn leed.
Het liberalisme heeft do heuvelen
geslecht, de dalen gevuld, de wegen
geëffend voor zijn zoon en diens talrijk
geslacht, waarvan het thans niets wil
weten, ja hem beschuldigt van een
valsche geboorte acte aan degoö gemeen
te voor te houden. Maar Cathrein houdt
voel bij stuk; ook onze Nederlandsche
sociaal-democraten hebber, volgens hem,
met de liberalen een gemeenschappelijk
stelsel.
Neen het liberalisme heelt hier geen
schoone handen; zelfzucht, niet het
beginsel, houdt het binnen de palen
van 't terrein der maatschappelijke
ongelijkheid. Van eone gelijkheid, die
een radicale verdeeling der fortuin-
goederen meebrengt, eigendom stempelt
lot diefstal ten nadeele der gemeenschap,
welke alles wil gebezigd zien ten alge-
meenen nutte, hebben zijne tevreden
burgers een hartgrondigen afkeer. Dit
op halfweg als eindstation beschouwen,
gaat echter niet op.
Voort zegt het socialisme, en in zijn
reeds genoemd geschrift toont Cathrein
met den vinger aan, dat het socialisme
slechts de gevolgen trekt uit deliberate
beginselen. We geven hem 't woord
„Wie heeft de leuze vrijheid, gelijkheid,
broederschap rondgedeeld, en daarmee
de Fransche Revolutie als een recht,
ja als een plicht verheerlijkt Het waren
dc aanhangors van 't liberalisme. De
revolutiemannen, Jacobijnen zoowel als
Girondijnen, echte voorvaderen der mo
derne in halfslachtigheid vervallen
liberalen, hadden de vrjjheid en de ge
lijkheid immer in den mond.
.Met hel beroep op deze vrjjheid en
gelijkheid werd de oude orde omver
geslooten, werden de privilegies van
adel en geestelijkheid opgedoekt, de
herinnering aan de oude inrichting door
nieuwe indeeling uitgewischt, het volk
voor Soeverein verklaard en gcvolgeljjk
.Burger Capet'' (Lodewjjk XVI) op 't
schavot gebracht. En zoo waar, terwijl
nu de liberale Bourgoisie de teugels in
handen heeft genomen, daar wil zjj de
verdere gevolgen harer grondstellingen
slop zetlen I
.Nadien men de Kerk vervolgd, en,
ware 't mogelijk geweest, vernietigd had,
wilde men, met Robespierre aan de
spitse, den eerediensl van een Opper-
wezen invoeren, teneinde de ma sa ir
bedwang te houden. Nadut men ziel:
aan de goederen van Kerk en adel ver
grepen, en zich met hel vermogen der
natie verrijkt had, zette men iu de wet
hel privaat eigendom is heilig en onaan
tastbaar. Nadat men de aristocratie van ge
boorte of door den godsdienst verleend,
had op zij gezet, wilde men een aristocratie
van 't verstand of' van het geld erkend
zien. Lag dit in de lijn der consequentie
Had men het recht van 't volk tc
langen zich met zulk eenc gelijkheid te
vergenoegen, die het, ja, de forraccle
vrijheid bracht, maar het tegelijk geheel
onbeschermd liet en bijgevolg als arbei
ders-massa aan de handen der kapita
listen overleverde? Had hel niet daar
entegen veel meer recht te verlangen,
dal die hooggeroemde gelijkheid eindelijk
in allen ernsl en voorgoed ter hand
werd genomen Er behoort geen groote
male van consequente denkingskracht toe
om hier het juiste en rechte antwoord
te geven."
BUITENLAND.
leder vreugdebetoon der Engclschen
schijnt door de Boeren in Zuid-Afrika
te moeten worden vergald. Juist op den
dag der terugkomst van de City Impe
rial Volunteers kwam de tjjding van
een ernstige nederlaag de feestvreugde
verstoren, die bij het binnenhalen dier
strjjders zich geestdriftig wilde uiten.
En nu weer, bij de terugkomst van den
troonopvolger van zjjne reis om de we
reld, terwijl hij zijnen intocht in Londen
deed, werd door de pers wereldkundig
geinaakl, dat de Colonne-Benson, waar
op de schoonste verwachtingen werden
gebouwd, een ramp overkomen was,
en wel onder het opschrift.Colonne-
Benson vernietigd 250 dooden eo ge
wonden."
De nederlaag is inderdaad ernstig
geweest, want een nader bericht van
Kitchener, ild. 4 Nov., hetwelk natuur-
Ijjk voor het publiek pasklaar was ge
maakt, en derhalve onder het snoeimes
is doorgegaan, meldt, dat tengevolge
van den hevigen storm, gepaard met
regen en hagel, de aanval bij Braken
laagte niet eerder werd ontdekt, voordat
dc vijand de geschulopslellingen tot op
korten afstand genaderd was, vanwaar
de Boeren dc artillerie-bedekking en de
bespanningen neerschoten.
.Kolonel Benson, kolonel Guinnes
werden beiden doodgeschoten bij de
kanonnen. Tengevolge van een schijn-
aanval op het kamp werd geen krach
tige steun gezonden naar de stelling bij
de kloof. De Boeren waren niet in staat
de kanonnen weg te voeren, totdat de
Engelsche ambulance uittrok, toen on
der bedekking hiervan de Boeren de
kanonnen wegvoerden. De Boeren trok
ken toen terug en onderhielden een
afwisselend vuur gedurende den nacht
van 31 October, maar deden geen ver
deren aanval op het kamp."
Als gewoonlijk wordt er aan toege
voegd, dat de verliezen der Boeren on
getwijfeld .hevig" zijn, maar daarmede
wordt de geleden nederlaag voor Albion
niets minder pjjnlijk en verontrustend.
Zeker om den indruk der tegenspoe
den eenigermate voor de geldwereld te
verzachten, word te gelijkertijd uit Ba-
berlon gemeld, dat verscheidene mjjn-
bestuurders daar zijn teruggekeerd met
hel doel de mijnen in orde te brengen,
ten einde bij de eerste gelegenheid den
arbeid te kunnen hervatten. De mjjnen
zijn in den regel betrekkelijk weinig
beschadigd, en men verwacht geen
moeilijkheden in 't verkrijgen van vol
doende werkkrachten.
Een heele troost voor de eerloozen,
die door gouddorst gedreven, den ont-
zettenden oorlog hebbpn uitgelokt.
De Londensche anarchisten hebben
de terechtstelling van Czolgosz feeste
lijk gevierd en zijne nagedachtenis
vereeerd door een soort bal, waarop
voortdurend de kreet weerklonk :„Leve
de dappere Czolgosz!"
Aan dit schandaal werd door de
politie een einde gemaakt.
De Fransche Kamer hield Maandag
weder eene merkwaardige zitting. Door
Berry werd eene interpellatie ingediend
over een uilvoerbaar middel om te be
werken, dat Engeland de vrouwen en
FEUILLETON.
Wedergevonden.
.Wel, 't is toch geen Zondag, en ook geen
geboden feestdag? Waarom ton ik dan met je
ter kerke gaan," vroeg Jozef Dnpons, die te
Parge een elegante raenbelwinkei bad, zeer
verwonderd.
,lk moet lieden joist eene novene ten einde
brengen, welke ik ter eere van den heiligen
Jozef ben begonnen, en ik zon nu gaarne et
H, Uia bjjwonen, welke ik lot dank laat le:
r het beratel van onzen lieven jongen,
daarin tevens de H. Communie ontvaogen.
t toch ook wel gaarne den heiligen Jozef
danken willen en te vena al» meubelmaker
handelaar zjjne bescherming inroepen voor ons
webtjjn in de loekomat, en den zegen dee hemels
roor ons aller geluk afsmeekeo."
,0. zeker, besle Agues, gaarne zal ik
medegaan," antwoordde de echtgenoot der
rronw, met wie hg twee jaren geleden gehuwd
vaa, en die hem het leven op aarde tot
vaar paradgs had gamaakt.
Het liep togeo 'i einde van den winter. I)e
jonge vrouw, tenger van gestalte, liep gearmd
met haar man, sloeg een warmen mantel om
eo slapte door den mistigen eo zeer kouden
morgen vlug en licht naar de nabyzgnde kerk.
Een groat balt oor had de H. Mis geduurd eo
oa een vorig dankgebed gingeD beide ecbtgc-
noolen naar buie terug. Aan de kerkdeur zaten
verscheidene jonge en oude bedelaars, die de
vrome kerkbezoekera de band toestaken om een
aalmoes te ontvangen. Agnes keek met zicht
baar medelijden naar een bleeke, vermagerde
vrouw, daarna richtte zy bare blikken op haren
echtgenoot, die baar stomme oogeoepraak zeer
goed begreep; hy tastte iu den zak en bood
de arme vrouw een stuk geld atn, dal deze
aannam mei de woorden: „God loone u!"
Nauwlgka wareo beideo een paar passen
doorgeloopen of de beielares slrompelde roe
pend beiden achterna, en zeide: ,G(j hebt u
zeker vergist, mynheer I U bebt mg een goud-
Ue meubelmaker was niet weinig verwonderd
over de eeriykheid dezer bedelares. Hg keek
de oude vrouw aan, op wier trekken kommer, ont-
bering, eo alle mogelgke lydco geteekend ston
den. .Zeker," antwoordde hy, .ik heb my ver
gist, maar tot belooniog uwer eerlijkheid, welke
meer waard ia dan goud, moogt gij het voor
uwe kinderen behouden."
Het scheen of de bedelares oen electriscUe
schok door de leden voerIraneo welden uit
bare oogen en zy leunde snikkend tegen een
.Arme vrouw," vroeg Agnes, „Igilt gij
veel kommer?"
„Ach, goede dame," antwoordde de oude
vrouw, ,er zjjn zeer ongelukkige moeders."
Vol medeiydeu noodigde de jeudige echlge-
uoote de arme door bemoedigende woorden uil,
baar naar hare woning te volgen, om daar
een kleine versterking te nemen.
Dat liet zicb de bedelares geen tweemaal
zeggenzg volgde de edele weldoenster en
spoedig smulde de arme vrouw van eeoe heer
lijke vleeechsoep bg de warme kachel.
Aangemoedigd door de vertrouwelyke bedie
ning en de hartelgke toespraak, begon de arme
baar levensgeschiedenis te verhelen.
.Het is berd, hel is zeer treurig, en slechis
noode begin ik bet mg pijn veroorzakende,
hartbrekend verhaal vso mgn leven, en wel,
wgl gij zulk een goed, medelijdend hart bezit.
Hebt gy al eeos booren vertellen van de onge
lukken eeoer echlgenoote zonder man, van eene
Ik hen de dochter van een handwerksman, en
heb in mjjne jeugd met myoe handen oen eer-
Igk stuk brood verdiend, Ik werkle, spaarde en
huwde ecu door eu door braven liandswerks-
man, die my door de Voorzienigheid scheen aan
gewezen, en geheel met my overeenkwam in
karakter, opvoeding en stand. Hoe gelokkig
leefden wy hel eerste jaar van ons buwelyk.
Helaas, ons geluk duurde slechis korj. In de
fabriek, waar mjjn man weikle, werd veelgeld
gestolen door het verbreken der brandkast,
waardoor veel schade werd berokkend, Door
een helscb schandelijk overleg ven dan dief
viel de verdenking op mgn armen man, die
werkelgk werd gegrepen, gevangengezet en
veroordeeld. Nu kwamen dagen van angst, van
zorgen, van slapeloosheid, van bitter klagen,
van ellende lol vertwgfelens toe. Ik had eeo
klein kind, een zoontje. Ik was thans do vrouw
van een dief, van een gevangene. Spoedig was
het weinige geld op, en weldra vertoonde zich
de ellende in haar vreeselgkste vormen, waar
door ik het eene meubelstuk voor, het andere
na le gelde moest maken. Vertwijfeling maakte
ziel: van mgn hart meestereersl in slapelooza
nachten, daarna in angstige uren op den dag
riep zg my toescl eid n van uw kiod over
win nw moederlieldo, sta uw eenigen troost af,
gy kunt het toch niet opvoeden, gg zult met
hem ellendig le gronde gaan.
.Maar besle vrouw," viel Agnei haar in
de rede, „waarom zocht gg geen troost aan bet
altaar, bg de H. Moeder Gods, de Troosteres
der Bedrukten, of bg den H. Jozef?"
,U hebt gelijk, edele dame, maar verplaats
u ia gedachten eens in de ongeloovlge omge
ving, waarin ik voortleefde. Immers, nog heden
liet men eeo menigte arbeiders nit onze groote
steden zonder God of gebod, tla dieren op
groeien on wild en woest door 't leven geen.
Eerst als bedelares leerde ik beter den rozen
krans bidden en Gods huis betreden. Zon ik n
de slapelooze nachten, de gewetenswroeging, de
'renen en zochten, kortom mgn verscheurd hart
kannen beschaven O, In vlammenschrift is
die avond in mgn hart geschreven, toen ik
hall verhongerd en vol vettwyfeling, mgne zin
nen niet meer machtig, op bet pont stond mgn
geliefd kind naar hel vondeliogeabnie te bren-
gea. Sedert drie dagen bad ik den naam, den
dag zyner geboorte, van zyne doop opgeteekend,
in de windselen verborgen en maal te ik my
telkens gereed naar dat bnis te gaan. Eo tel
kens wanneer ik den drempel wilde overschrij
den, alond ik daar als door een geheimzinni
ge hand tornggehouden.
{Wordt vervolgd.)
