Katholiek Nieuws- en Advertentieblad
No. 37.
Zaterdag 14 December 1901.
Vijftiende Jaargang.
DE EEMBODE
voor Amersfoort, Apeldoorn, Baarn, Barneveld, Blaricum, Bussum, Driebergen. Eemnes, Harderwijk, Hilversum, Hoogland,
Laren, Leusden, Naarden, Nijkerk, Soest, Stoutenburg, Veenendaal en Zeist.
Verschijnt eiken ZATERDAG.
Abonnementeprij" per drie n
Franco per post
Afzonderlijke nummers
f 0,40.
f 0,05.
BureauBreedestraat, 18 Amersfoort.
Uitgave van de Vereenlging De Eembode.
Prijs dor Advertontiém
Van 1 tot 6 regelsf 0.30
Voor icdercn regel meer-0.06
n nitorl(|k Vrijdagavond
Jan Holland, f
(Ingezonden.)
Aan Jan Holland zijn eigen naam
is dr.- A. J. Vilringa den lalentvollen
schrijver en altijd slagvaardigen polemist,
die in onze letterkunde een bizondere
plaats inneemt, is door den dood, 5
Dec. j!., zijn wapen, de pen, ontvallen.
Dr. A. J. Vitringa werd op 23 Septem
ber 1827 te Harderwijk geboren, pro
moveerde in 1853 als doctor in de
Letteren, na een dissertatie over den
Griekschen Sofist Protagoras. Hij werd
docent, later conrector aan 't gymnasium
te Gouda, later rector te Enkhuizen,
eindelijk te Deventer fwaar hij een wijle
hoogleeraar was aan 't toenmalig athe
neum) tot hij ruim tien jaren geleden,
wegens doofheid vooral, ontslag ver
zocht en eervol verkreeg.
Jan Holland onder dien naam
verschenen zijne meeste werken be
hoorde volstrekt niet tot de stille ge
leerden, die zich bepalen om de opgedane
kundigheden in de les of kollegiezaal
t te deelen, in den geest wal orde
ning en leiding brengend. Daarvoor had
hij te strijdlustige natuur. Meedeelen,
regelen, besturen, dat alles deed hij,
maar van hem ging een bizondere kracht
uit. Bedeeld met volle male van be
gaafdheden, wilde hij meer zijn dan een
intellectueel museum, waar schatten
van wetenschap zijn opgetast. Die volle
maat stortte over, en wat door hem
vergaard en verwerkt was, maakte hij
i veertig jaren lang tot publiek do-
in, en 't geen hij den lezer aanbood,
droeg een eigenaardig cachet.
Zijn wijsgeerig aangelegde geest werd
aangetrokken door de hoogste en diepst-
gaande vraagstukken. Edoch, wie hier
bij, zooals in die periode van zijn
leven V. deed, aan de Duitsche rationa
listische .school gidsen vraagt, raakt op
den doolweg, zoowel in 'l rijk der krach
ten ais op 't gebied des geestes.
Met het kriticisme van Kant schieten
we niet op. Terecht is dezen filosoof
nagegeven, dat hij sloopen beter dan
opbouwen verstaathij laat van 't
positief Christendom weinig overeind,
de geloofsgeheimen ralelt hij uit tot sym
bolen, zinnebeelden, en zijn bewijzen
voor 't bestaan van God, komen voor
hem, die met gezonde hersenen ze toetst
en weegt, ten slotte hier op neer, dat
het bestaan van God mogciijk is. We
wenschen echter vaster grond en heb
ben dien ook.
Met het systeem van den Duitschen
filosoof Hegel liep liet nog verder uit
het spoor. Het bestaan der wereld te
verklaren door een vrije scheppingsdaad
Gods was goed voor menschen, die aan
ordinair ei: primitief standpunt
nog niet waren ontgroeid. Hegel echter
is tot de ontdekking gekomen, dat de
ireld, ja alles, ocrie eeuwige en nood
zakelijke ontwikkeling is van een door
hem udgedacht idee. Noem het incl
hooger woord: alles is een zich ont
wikkelende Godheid, waarvan alle en
alles dan deeltjes uitmaken, liet leek
wel of het record was geslagen tol
lleuerbach en zijn gevolg op den nuclt-
leren inval kwamen, dat deze idee
overkompleet wasaan een zich eeu
wig ontwikkelende stof had men genoeg
met één slag werd alles omgedraaid,
geest en versland werden tot voort
brengsel der materie ol stof verklaard
Zoo'n handgreep, welke het wegneve
lend idealisme vcrschakclde aan het
oor-slijm van 't platte materialisme, be
koorde Mars, om van 't verhaspelde
ding filosofische onderlagen te maken
voor de Sociaal-Democratie.
Tot eere van Jan Holland zij gezegd,
dat hij niet opging in 't ongeloof, waar
toe het stelsel heenleidde van mannen,
die enkel uitgaan van 's menschen rede,
welke ook door Adam's zonde is gewond.
Ook op de vlakte, op pradisch ter
rein hanteerde deze strijder het wapen
en doorkneed in hetgeen 't onderwijs
raakte, trol' hij met rake slagen, vooral
in de Familie Willem.* het middelbaar
onderwijs, zooals dit door Thorbecke
was georganiseerd. En wat aangaat de
neutrale Staatsschool deed hij scherp
uitkomen, dat onze volksschool niet
neutraal kan zijn, of ze houdt op volks
school te zijn.
Bij zooveel arbeid bleven er nog
snipperuurtjes over, ze werden bestemd
tot het schrijven van artikelen in 't
Overbetuws Weekblad, waarvan dr. V.
eigenaar was.
Het jaar 1884 was een keerpunt
in zijn leven. Het rationalisme kon
hem 't bevredigend antwoord op de
vraag Wat is waarheid V niet geven.
Hel protestantisme bood evenmin een ten
volle bevredigend antwoord. Ja, het
belijdt den Christus als den God-mensch,
maar hoe 't bezwaar te weerleggen,
indien de Katholieke Kerk niet is de
door Christus geslichte Kerk, waarschuil-
de dan die Kerk voor de komst der
Hervormers
Ja het Protestantisme houdt vast aan
de Bovennatuurlijke Openbaring, getuigt
dat die Openbaring vervat is in het
Bijbelwoord en hiervoor de rede geloo-
vig moet buigen en hel laat de private
geest, derhalve de rede, oeslissen over
n zin van 't Bijbelwoord
En wij beschouwen hier het Prote-
sl anlismc, zooals het door zijne orthodoks-
gezinden beleden wordt. Waar het tot
modernisme vervloeit, werkt het zich
de Bovennatuurlijke Openbaring los.
Want dat modernisme, met alles op
religieus gebied aan de Suprematie der
rede te onderwerpen, staal met beide
voelen op 't rationalistisch standpunt.
Dr. Vitringa vond alleen bevrediging
op de vraagWat is waarheid V in hei
antwoord door de Katholieke Kerk ge
geven en hij wilde voortaan als linar
zoon leven en in haar schoot sterven.
Sedert hij tot du Katholieke Kerk be
hoorde, trad hij op als verdediger der
waarheid, haar tol verkondiging toever
trouwd en als bestrijder van de veel
vormige dwaling, die zjj immer bekampl.
In die periode schroef h(j zijn „De Woord
en zijn kring" dat als een stukje door
leefd eigen "Ziclolcvcn schetst, toen lijj
onder den indruk wns van Go-ls-Genadc-
inwerking, hem roepende tot de Katho
lieke waarheid. Toen schroef hij nok
zijn: .Athanasius Mors" en zijn beslist,
zoo als de titel luidt, ..Neen", ltoomsch
wordende had hij van zijn veerkracht
niets ingeboet, hij bleef slag' aardig om
het wapen te kitiiscn met het rationa
lisme en de dwaze theorieën op opvoed
kundig gebied.
Ook den strijd op de vlakte gestroden,
het maatschappelijk vraagstuk, de be
stemming van hel kapitaal en de cischon
van den arbeid, had hij ingestudeerd.
Het resultaat dier studie deelde hjj
mede in ,Hct Smeult" en verzuimde
niet naar middelen te verwijzen, welke
tot verzoening van kapitaal en arbeid
leiden kunnen. Puntig bleef zijn pen,
scherp zijn woord, en hel sarcasme liet
hem niet in den stock. Was het laatste
als een scalpel, waarmee hij op de dwaling
opereerde, het goedlachs verliet hem
niet en voorkwam bij hem een dene-
geeren van personen.
Toen hardhoorendheid hem noopte
zijne betrekking neer te leggen, staakte
hij zijn werkzaamheid niet geheel. Aan
de redactie van De Tijd was hij verbon
den vun 1890-96, schreef zijn „Willoo-
zen" en eindigde de serie zjjner werken
metAdam Almensch," waarin hij iets van
den Uebermcnich schetst en een kijkje
in eigen binnenste doet slaan.
Maar neen, de serie was niet gesloten
mannen als Jan Holland sterven in het
harnas. Tijdens zjjn laatste zickto was
hij nog bezig een boekwerk tegen hot
determinisme gericht voor den druk ge
reed te maken.
De werktaak van dezen vicronze-
ventiger was hiermede geëindigd, de
goede strjjd was volstredon, met volle
berusting boog hjj 'l hoofd toen de dood,
bode Gods, wenkte. Als schrijver neemt
hij een eigenaardige plaats in om de ori
ginaliteit zijner gedachten, den vorm
iriti hij ze kleedde. Als behoerichur
zijn itof, en het moostorichap over de
taal, munt hy niet minder uit dun
Ij. v. Buskon Iluot, of Multaluli.
Vinden wij als Nederlander het echter
streelond in Jan Holland een schrijver
to noemen, die de roem onzer letterkun
de, ook tegenover het buitenland hoog
hield, als Katholiek doet het ons vooral
goed, dat alleen het antwoord door de
Katholieke Kerk gegeven op de vraag
Wat is waarheid hom kon bevredigen.
BUITENLAND.
Dat de Engelschen hard naar het
einde van den oorlog in Zuid-Afrika
verlangen, is gorecdolijk te verklaren.
Een verrassing voor hen bracht daarom
do Memorial Di/ilomalio mot het be
richt, dat de Britsche regeoring den
mogendheden te verstaan heeft gegeven,
dat de Zuid-Afrikaanscho oorlog zeker
voor het eind van Maart a. s. geëindigd
iu zijn.
Toch werd do vreugde weder spoedig
•rgald, door een telegram d. d. (I de-
r uit Pretoria uan de Times, waarin
icr den huidigen toestand daar gemold
wordt
De commando's, om Botha verzameld,
zyn verspreid naar hut noordoosten en
zuiden. Britz met 300 en van Nickcrk
100 man zijn naar het zuiden go-
gaan het grootste deel vau zijn macht
in het noord-oosten bestaat uit verschil
lende groepen, te zamen ongeveer 1000
man tellend waarschijnlijk zal een po
ging worden gedaan om naar hel noor
den te gaan. Naar men meldt, heeft
Botha den burgers aangeraden noord
waarts te gaan, indien zij te veel ver
ontrust worden in het hooge veld. Men
moet daarom niet vorwonderd zjjn, in
dien hij zelf in de eerstvolgende dagen
blijkt dienzclfdcn weg te hebben inge
slagen.
Den volgenden dag werd in een nader
boriciit uit Pretoria in de Times gezegd,
dat in de afgeloopen week groote werk
zaamheid getoond werd door do Boe-
ron in Oost-Transvaal. Hcrhaaldeiyk
werden aanvallen op den spoorweg ge
daan, hoewel niet mot groote macht,
en nooit slaagden er meer dan enkelen
in om den spoorweg over te steken.
De aanvallen werden zoowel ton noor
den nis ten zuiden van den spoorweg
ondernomen.
De gehcele weck vervolgden de Engcl-
sche colonnes den vijand, doch slechts
bij een enkele gelegenheid z(jn zy er in
geslaagd voeling met hem te krygen.
Er moot nog heel wat gedaan worden
om het land to verdoelen door blok
huizen-linies voor de Engelschen kunnen
hopen deze groote districten afdoende
van Boeren te zuiveren. Hel is reeds
gebleken, dat blokhuizen een mijl of
verder van elkander staande, machte
loos zyn. Wanneer de Boeren vastbe
raden zyn, kunnen zy daar bij nacht
gemnkkelijk tusschen doortrokken. De
hlokhuizon moeten niet verder van ol-
kandor staan dan 600 of 700 yards en
in verhand met krachtigo ijzerdraad
versperringen zal dat blijken afdoende
te zijn. Om het land op die wyze af
te sluiten, cischt tyd, en eveneens man
schappen om de hlokhuizon te bezetten
maar naar de mooning van de militaire
autoriteiten is dit do cenign manier om
op te treden tegenover een v(jand, die
weigert te vechten en do guerilla-taktlek
volgt.
In het terrein ten noorden van den
Delagoa-haai-spoorweg zyn de Boeren
voor hel oogenblik bovryd van de aan
wezigheid onzer colonnes het terrein
is daar minder gezond dan het hooge
veld, doch de bergketenen bieden er
talloozo gelegenheden voor de Boeren
om zich te verschuilen en hunne voor
den zijn nog zeer aanzienlijk.
De üliringstadvallci, die de Engcliche
troepen nog nooit konden binnentrekkon,
is verbazend vruchtbaar. De boeren
maken van elke gelegenheid gebruik om
den oogst binnen te halen. Graan werd
overgebracht naar Pelgrims Rust en
daar gemalen, totdat de molen voor
een veertien dagen geleden vernield
werd. Daarna werd het graan naar de
Sabiedrift gezonden.
Tarwe wordt over het geheele land
vervoerd en zorgvuldig verborgen voor
later gebruik.
In westeiyk Transvaal wa» er doze
week een Boercnbewcging merkbaar
van een zuidelyke richting naar het
gebied Kustonburg en Zcerust, waar
1000 man byeon zyn. Kemp en Loeken-
berg met 300 man en Dutoit met 100
man blijven ten noorden van Wolma-
ransstad.
FEUILLETON.
DE ZEEROOVER.
3 Forbosb op het dek vao zjjn schip,
keek over de watervlakteop korten afst
ijj de brik, die de kapersvlag in top v<
de. ,Hoe", riep de kapitein verwonderd
dnrlt de toover ons uitdagen Bjj mijn i
at xal hem slecht bekomen. .Vooruit
jannen, aan de kanonnen, het magazjjn geopend
n roept Severn boven 1"
.Kapitein, Severn is niet in zjjn kajuittneld-
e de echeepsjongeu na een poos. .Het kruit
magazijn slaat onder water," riep een kanon
ier bleek van schrik.
.Wat?" riep de kapitein. Het .krnitmaga-
ijnHjj snelde naar beneden, vraat bjj kon
oo iets niet gelooven, maar zag weldra de
waarheid dier woorden met eigen oogen. Wan
hopig snelde de kapitein weer op bet dek en
[af bevel, dat de twintig kanonnen, die de La-
lark droeg, en die allo geladen waren, niet
noeslea worden afgevuurd dan op nader com
mando. Eensklaps trol een kogel der brik bet
oorlogsschip in den boeg.
.Alle kanonnen zjjn vernageld," iaidde de
tweede Jobstijding van den kanonnier
kapitein, ,en die verrader is SevernHjj lie
groep nu alles, msar er was niet veel tjjd om
lang na te denken, lntusschen bleet do kaper
boot maar vaar en vlam braken en stortte al
zjjn .gal" uit over het groote oorlogsschip.
Heeds waren er vele manschappen neergeval
len de officieren zagen het nutteloozo van ver
deren tegenstand in, en toen do brik al dichter
on dichter naderde en een geweerkogel door den
hoed van den kapitein vloog, riep deze moede
loos: .Haal de vlag neer bit bevel werd on
middellijk uitgevoerd, weinige oogenblikkan la
ter lag de brik naast bet oorlogsschip eo steeg
de zc.roover Gower, dien de bemanoing van
de Lanark als den grappigon Severn herkende,
aan boord.
,Ik wenscb u goeden morgen, kapitein For-
bush," zei bjj en groette beleefd.
.Hoe?... Zjjt gjj bef..."
.Gondebald Gower, om n te dienen Ik
bad u beloofd, den zeeschuimer bjj n aan boord
te brengen Uw degen, als het u belieft,ka
pitein, monster nu uw lieden."
De bemanning werd geïnspecteerd, de dooden,
vier en twintig in getal, in de zee begraven.
Gowor had er voor gezorgd, bet oorlogsschip
zoo weiuig mogeljjk schade toe te bre
en het was nog in goeden toestand. Onm
ljjk liet bjj alle voorwerpen van WVarde op zjjn
brik naar het oorlogsschip overbrengen, en ver
gat ook het kruit niet, dat in groote boeveel
heid aanwezig was. Daarna werd bet oado
vaartuig uan de golven overgeluton Gower
dood vervolgens de booten uitzetten en gal don
kapitein der Lanark bevel, zich mot ziju man
schappen daarin te begeven.
.Hier hebt gjj voor drie dagen rantsoen," zei
■vel n
Engeland li
Met dozo woorden zotte liet oorlogsschip zich
de schade aan het takelwerk der Lanark her-
noorden. Gedurende de zeven volgende dagen
had Gower weioig rustvau den morgen tot
den avond bevond bjj zich op bet dek. Hjj ont-
gestoord voorbijvaren. Den uchtston dag bemerk
te de zeeroover in do verte een groot vaartuig,
.bat is de Simoon I" riep Gower uit, .wacht,
dio wordt ook de onzel Kwartiermeester, vlug
de vlaggen en het aignaalboek bjj de hand. Laat
het nummer der Laoark zien en signaleer,
dat wjj hem wenschen te sprekeo."
be Simoon vermoedde geen kwaad en zette
koers naar de Lanark, maar toen ze dicht ge
naderd was, liet de zooroover eensklaps allo
kanonnen afvuren. Do kogels troffen alle doel
en richten verschrikkoljjko verwoestingen en
ontatelteois aan. De Simoon verloor zjjn fok-
kemast en een deel van zjjn takelwerk, maar
wat het ergate was, ook veel manschappen.
Tegenstand bieden waa hopeloos, want de Si
moon wn» op niols voorbereid en woldra strook
zjj de vlug. In Mn uur t(jd bud do zoeroovor
hel oorlogsschip vun allo kostbaarheden ont
daan, de bemanning in de hooien doen plaats
nemen en het groote schip doen zinken. Daarna
zette Gower koers naar de kust van (lornwallis.
Toen hei in Engelaud bekend werd, dat de
Nonrdzcrachuimer twue Hrltnche oorlogsschepen
genomen hud, was do schrik en dc outzelting
ullgoznnden om de guludoa nederlaag en scliun-
ontkwam echlor. Eenige weken na deze gebeur
tenissen ontvingen de aanzienlijkste handelshui
zen van het koDiukryz een godruklen brief van
den volgenden inhoud.Gjj kuol in het ver
volg ongehinderd uw schepen over de Noordzee
zonden, want Guudebald Gower is gewroken.
Engeland rooide van hem een vader en twee
broeders, ik rooide Iwec zjjner machtigste oor
logsschepen. Gondebald Gower."
De zeeroo.-er hield woord nooit vernam men
ieta meer van den gedachten kaper.
Brlftlg.
Frédéric Sauvage, de uitvinder van de schroef
mlzag zich niet de vrucht vau jarenlangen ar-
leid in weinige oogenblikken op hot spel
:etten.
Eens wlldo een maatschappij t« Boulogne
Sauvage een deel van zjjn patent afkaopen, en
wel voor 180.000 francs, Hel contract waa
reeds opgemaakt en zou na alloop van een groot
diner onderteekend worden. Ongelukkigerwijze
kwam de vrouw van een der aandeelhouders,
die zich onder de gasten bevond, op hal dwaze
denkbeeld Sauvage te plagen en hot succee van
zjin» ontdokkingoo in twijfel to Irukksn. Deze
kon die plagerijen in zjjno opgewonden stemming
niet verdrngen, gaf aan zijne dcift toe en riep
uit.Weet u wat, mevrouw, u moet liever kou
sen gaan broion en de zaken aan de mannon
overlaten I"
Groote ontsteltenis onder de gasten, en oeoi-
ge oogenblikken later werd hot contract in het
uur geworpen.
Een anderen keer was hjj naar hot ministerie
van binnenl, zaken gegaan om daar z(jn jaar-
Ijjksche subsidie vun 100U francs in ontvangst
de uitbetaling
e biljalleo van
duizend fraoca mot de woorden: Hier hebt
ge uw onderstand."
Verontwaardigd greep Sauvage de biljetten,
scheurde ze in stukken en wierp ze den nmb-
lenner In het gelaat, atlroopeado: .Mijnheer,
ik heb recht op de dankbaarheid van het laad
onderstand verlaug iz niet."
Den volgenden dag kreeg de ambteoaar van
den mtnlater een gedocht standje en zond de
mlnieler aan Frédéric Sauvage Iwoe andere bil-
