Katholiek Nieuws- en Advertentieblad
No. 40.
Zaterdag 4 Januari 1902.
Vijftiende Jaargang.
DE EEMBODE
voor Amersfoort, Apeldoorn, Baarn, Barneveld, Blaricum, Bussum, Driebergen, Eemnes, Harderwijk, Hilversum, Hoogland,
Laren, Leusden, Naarden, Nijkerk, Soest, Stoutenburg, Veenendaal en Zeist.
Verschijnt eiken ZATEBDAG.
A'jonnemontnprije por drie maanden i
Franco per posti 0,40.
Afzonderlijke nummer*f 0,05.
BureauBreedestraat, 18 Amersfoort.
Uitgave van de Vereeniging De Eembode.
Prijs der Advertentiêni
Van 1 tot 6 regel*
Voor iederen regel meer
f 0.30
-0.05
uiterlijk Vrjjdagovond
Bij dit nummer behoort
een bijvoegsel
Het eerste jaar der XXs eeuw.
I.
Onze planeet heeft hare eerste om
wenteling om de zon in deze eeuw vol
bracht. ordelijk als naar eeuwenoud ge
bruik. Wat in dien omlooptijd onder ons,
bewoners der planeet, voorviel, vormt een
rijk materiaal voor den toekomstigcn
geschiedïchrijver. Hem zij een kritisch
oordeel toegewenscht.
Voor een kronykpen is het voldoende
hier en daar de hoofdfeiten op te diepen,
op het verband wijzend met voorafge
gane feiten en even de oorzaken aan te
stippen, welke in die leiten werken.
Men taxeert de krachten van dezen
eersteling der eeuw te licht, met hem
voor een jong loopertje op onvaste bee-
nen te houden. Gehelmd en gespoord
trad hij het leven in, met bewuste en
gewilde kracht. De geweldige denionen,
die zijn laatste voorgangers hadden inge
blazen, nam hij aan al* geleigeesten
de spookgestalten, welke oprijzen uit de
doodenkampen door 't imperialisme in
Zuid-Afrika opgericht, dc anarchistische
revolver, welke Mac Kinley vermoordde,
getuigen het.
Evenwel duldde nummer één dor eeuw.
dat niet alle hoogere gevoelens dakloos
zouden zijn niet overal vond het goede
zaad slechts een steengrond, voor de
kiemkracht doodend.
De kreet van verontwaardiging, die
in elke taal, door beschaafde volkeren
gesproken, Engeland schandvlekte, werd
aloinine als door een wereld-echo her
haald. De geschiedïchrijver zal het ver
schijnsel noemen, een heerlijke uiting
van een der edelste gevoelens van het
menschenhart.
Zoo'n roos onder de doornen!
Daarentegen handhaafde Anno 1901
het grcMe onrecht, dal reeds 30 jaren
telt, gepleegd jegens de Majesteit, op hel
licaan gezeteld. Men denke toch niet,
t hier voorlduur van een daad van
geweld, op een overbruggen kan uitloo-
pen van 't geen onvervreemdbaar, onver-
jaarbaar is. Aan de wereldlijke souvereini-
teit is het Pausdom gekomen onder de
leiding der Voorzienigheid, teneinde volle
vrijheid en geheele onafhankelijkheid der
Pausen te verzekeren, bij hel uitoefenen
hunner geestelijke macht
Dat fs het woord van Pius IX en het
oord van Leo XIII. Daarom lieslerlt
het protest niet op de lippen van Leo
't besterft evenmin op de lippen
't katholieke volk. Er mag zelfs geen
schijn overblijven alsof tijdelijk voort
duren van een toestand, uit een brulale
gewelddaad ontstaan, bier de aard der
booze daad verandert of hare gevolgen
wettigt.
Uit ons leesboek over de Komeinsclte
geschiedenis leerden wc op do school,
hoe de oude Cato hij elk zijner rede
voeringen in den Senaat gehouden, aan
de consuls cn aan zijne collega's mee
deelde, dat voor alle* en wal ook zijne
opinie was, dat Carthago moest verdelgd
worden.
Dit voorbeeld van dien ouden Romein
zweeft de deelnemers van Katholieken
dagen voor oogen, vandaar, dal zij tel
kens protestceren tegen de herooving,
waarvan de Paus-Koning hel slacht
offer is.
Nog een ander protest, levens eene
belijdenis, telken jare herhaald, ware
hierbij op zijne plaats.
Het moest hierin bestaan, dat de
roomsche parlementsleden, in de ver
schuilende landen door het roomsche
kiezersvolk afgevaardigd, bij elke respec
tieve begrooling van Uuitcnlandsche Za
ken, als hunne meeniug uitspraken, dat
alles en wat ook. dc overweldiging
Rome, hoofdstad der katholieke
wereld, eindigen en de Paus-Koning in
zijn wereldlijke souvereipileit hersteld
worden moet.
Het ware een kloeke daad van echt
roomsche taktiek, waarbij het roomsche
volk zich geheel eens zou gevoelen met
zijn roomsche vertegenwoordigers.
Met vlugge pennekrassen wenschen we
hier een en ander op te teckenen ter
kenschetsing van toestanden in verschil
lende landen.
Geen jaar der Regeecing van Leo XIII
is er. waarin hij niet tot de katholieke
wereld een Encylivk heelt gericht. In
1901 sprak hij lot haar in dc Encycliek:
Graves de communi re, verduidelijking
van lteriim Sootirum, verklaring hoe het
christelijk-democraat te bezigen isbe
roep op degenen, die wal meer aanzien
in de maatschappij hebben, bij het stre
ven der Katholieken naar lotsverbetering
en opheffing van 't volk. Dc blik van
Leo XIII doorschouwt de komende lijden,
zijn oor verneemt de slem der afgronden
en de strijdleuze, die ze elkaar toeroe-
:n, en hij waarschuwt, da' van de maat-
liappij zoowel als van den godsdienst
dc belangen op het spel staan.
Zou eenmaal een kataslrofe met de
inslaande kracht van het onweer, de
wereld treffen, hare beangste bewoners
kunnen in die ure niet zeggende waar
schuwing heeft ontbroken.
hl Italië is geschied, dat het anti-clc-
ricalisme zich onvoldaan gevoelde. Men
kan daar is men gehuwd zich niet
laten echtscheiden, door den hiertoe be
voegd verklaarden burgerlijken ambte
naar. In die leemte zal deze Kcgcering
voorzien, en diende reeds een ontwerp
<id hue bij 't Parlement in. Reeds heelt
de 11. Vader zjjn afkeurend oordeel uit
gesproken, over dit met den godsdienst
geheel in strijd zijnde ontwerp. Het chris
ten-huwelijk toch heelt tot grondslag
een onverbreekbare eenheid. Maar wat
stoort een Italiaanschc Uegccring zich
aan 't geen Christus stichtte, Zijne Kerk
heeft vastgesteld! Die Regecring zal in
haar begrip over reinheid van zeden
beweren, dat hel verbod .Wat God ver
bonden heeft, schcide de inensch niet,"
de moderne en de itaiiuunsche zede
lijkheid zich niet meer laai aanpassen.
Zij zal nog eens de valsche en veroor
deelde stelling pogen te verdedigen, dat
het burgerlijk kontrakt is afgescheiden
van 'l Sacrament, door haar kerkelijk
huwelijk genoemd, om langs dien weg
den Slaat bevoegd te verklaren echt
scheiding uit te spreken.
Hebben de zwevende geruchten over
een scheiding in politiek inzicht, grond
van waarheid of waarschijnlijkheid Die
geruchten fluisteren, dat hel ééne llaliö.
genoeg heeft van den Driebond, en wan
neer het tarieven-ontwerp in Duilschland
wet wordt, de Italiaanschc export een
gevoeligen knak zou krijgen. En dal kon
liet land, waar volgens het lied dc citroe
nen bloeien, niet lijden. De economische
kwestie zou dan boven de politieke
kwestie primeeren. Een hoofdfactor te zijn
tot behoud van den Europeeschen vrede,
moge strooiend wezen, 's lands welvaart
en de eet-kweslie der burgers is meer
van belang. Daarbij missen de Italiaansche
Dricbonders den steun van Crispi, die
deze zaak regelde met Von Bismarck.
Crispi is gestorven, gelijk hij leefde,
als atiieïst. Als rcvoiulionnair zal zijn
naam genoemd blijven, maar als staats
man zal niemand er aan denken hem
maar in de verte gelijk te stellen niet
eens mei een Cavour.
De omstandigheden in 'l tijdens zijn
periode van kracht zoo fel beroerd Italië,
hebben hem gediend en hij wist ze be
hendig voor zijn eigenbelang te exploi-
leeren.
Den binnenlandschen toestand heeft
onlangs de afgevaardigde Ferri geschetst,
mot een paar woordenMoraliteit in 't
Noorden, misdaad in het Zuiden aan
eik deel zijn oase, verschillend als dag
en nacht.
Met ergerde hol Zuiden! alsof de
tffia, do financieele gemeenteraad-
schandalen en Mussolino niet aldaar
«reit le vinden.
Maar in 'l Noorden heeft toch, als er
onlusten uitbreken, Milaan aanspraak op
vermelding. Bovendien is er de landbouw-
sland zoo verarmd, dal de socialisten
bij die anders conservatieve klasse een
'hlbaar veld ter bewerking vinden.
BUITENLAND.
De reeks nederlagen, door de Engel-
schen in Zuid-Alrika in dc laatste da-
van 't jaar 1901 geleden, hebben,
Londen vooral, een zeer pijnlijken
indruk gemaakt, te meer nog omdat ie
Engelschc regeering zich juist zuo be
ijverd had om een spoedig einde van
den oorlog voor te spiegelen. De ont
goocheling is dan ook ai te kras. Maan
dag 23 Dcc. jl. maakte eerst een duis
ter telegram melding van een gevecht
tusschen generaal Dartnell en De Wet.
Dinsdag vernam men, dat dit gevecht
voortgevloeid uit eene verrassing en
aanval van Bocrcnzijde, en dien-
zelfden dag, dat kolonel Damant dertig
mijlen vorder was aangevallen en een
gedeelte van zijne troepen verloren had.
Daarna dal de colonne van kolonel Park
aangevallen cn in oostelijk Trans
vaal hij Holland, twee compagnieën be
reden infanterie .overweldigd waren."
Dat kwam in twee dagen en toen liep
gerucht, dat een agent van het
Kaapsche ministerie met den vijand in
aanraking [was geweest cn dat deze de
voorwaarden, die hem werden aangebo
den, verworpen bad, en voorts een an
der gerucht, dul Damant zijne kanonnen
had verloren. Toen kwam het bericht,
dat de vijand vier compagnieën Yeo
manry had verrast en een kamp bij
Tweefontein met twee kanonnen had
genomen op den hoofdweg tusschen
twee belangrijke poslsn, op een grooten
dagmarsch afstand van een der voor
naamste garnizoenen en aan het hoofd
een der steeds aangroeiende lijnen
blokhuizen.
De verliezen bij Tweefontein geleden,
werden door Kitchener reeds opgegeven
als zijnde
8 officieren en 51 man gedood, 9 of
ficieren gewond, 5 officieren en 205
man krijgsgevangen. Het aantal gewon
den bedroeg 50.
En eigenaardigis, dal Kitchener thans
met lof over de Boeren gesproken heeft.
Hij seinde, dat de Boeren zich bij Twee
fontein goed gedroegen en manschappen
achterlieten om naar de gewonden te
De beschrijving van het gevecht bij
Tweefontein door Kitchener luidt als
volgt
De kolonne-Firman, lijdelijk onder be-
1 van majoor Williams was gekam
peerd op een afgelegen kopje, welks
zuidelijke helling buitengewoon steil
is. Aan den rand van deze helling
iren voorposten uitgezet.
Aan de noordzijde liep het kopje
Hauw glooiend af, zoodat daar de
ürilsche voorposten vooruitgeschoven
aren cn versterkingen hadden aangelegd.
Uil de volledige bijzonderheden, welke
ik (Kitchener) heb ontvangen, volgt dat
de Boeren in den nacht de bijna lood
rechte zuidelijke helling beklommen en
zich van den top meester maakten door
op het onverwachts de voorposten aan
le grjjpen. De Boeren hadden de over
macht.
Nog vóürdat de Britsche soldalen de
tenten konden verlaten, drongen de
Boeren hel kamp binnen, een ieder dood
schietend, die hun in den weg trad. De
soldaten, die uit de tenten traden, de
officieren, die den stroom wilden sluiten,
werden met geweerschoten begroet. Een
luitenant, die in persoon een Maxim be
diende, viel door een kogel in hi t hart
getroffen. Er ontstond een paniek on
der de Britsche soldaten, die zich ech
ter zoo goed mogelijk hielden.
De helft der colonne ongeveer bevindt
zich thans aan de Elandsrivierbrug. De
andere helft is krijgsgevangen.
De vijftien-ponder weigerde na twee
salvo's en de bediening viel onder
de schoten der aanvallers.
Een gewonde luitenant, die door de Boe
ren voor dood werd gehouden, ontkwam.
De luitenant, zegt men, heeft twee
karren beladen met gesneuvelde of
gewonde Boeren zien vertrekken; de
meesten van hen waren gevallen in den
aanval op de voorposten. Een Britsch
FEUILLETON.
In het stervensuur.
(Een u
1). De zon van Middel-Afrika zond bare b
neer. Zelfs voor den neger, die anders nog i
hitle verduren knn, was deze gloed onui
slaanbaar, eo wie niet noodzakelijk op het bi
nznen-veld moest werkeD, ging in zijne hul of
zocht de schaduw van boom ol struik op.
s midden van een bananenveld, niet ver
een dorp, dat bewoond werd door heideo-
sche negers, stond eene zeer armoedige hul,
io ellendig, dal men haar nauwljjks den naam
in hnt geven kon. Vier bamboespalen waren
den grond gestoken en daaroverheen eenige door-
neolakken uitgespreidde brandende z
stralen konden van boven en van alle k
er binnendringen. En toch ware het bet(
it, dat de ellende, thans door de zo
schenen, door de donkere schaduwen vai
nacht bedekt ware geworden.
Op een gescheurde mat, welke men hel
meer kon aanzien van welke stof zij gemaakt
was, en welke ook sedert jaren niet meer
wat zindelijkheid beteekende, lag een jan
'ijk wezen, slechts schaars met lompen bedekt.
Was het een mensch ot het geraamte er
Zoo niet het aanhoudend kermen en kreunen,
de afgematte bowegingen van bet uitgeteerde
zon meo tot bet laatste beslulen hebben. Het
was een meoscli, ol liever gezegd, de schaduw
de groole spierkracht nit lang vervlogen jaren
was niets overgebleven dan vel en been. Het
ingevallen gelaal, de malle blik duidden klaar
aan, dat de arme, oude neger, het einddoel
zijner aatdsche loopbaan spoedig bereikt zou
hebben.
Meer echter nog dan dc ouderdom bad een
afschuwelijke ziekte de kracht van zjjn leven
gebroken. In Afrika, evenals in andere tropi
sche landen, leeft een vjjaml der menschen, die,
schoon klein van gestalte, niterst verwoestend
is in tgne uitwerkingen, als niet eene onafge
broken waakzaamheid zijne moorddadige aan
vallen voorkomt. Deze vjjand is de zandvloo.
Hfi komt in onlzagljjk.-. menigte voor en is
daarom des le gevaarlijker, omdat de Neger,
die barrevoets loopt, niet in staat is, zich tegen
zjjoe aanvallen te verzetten. In het zand ot
het drooge gras op den loer liggend, stort bjj
zicb met woede op de bloole voelen der voor
bijgangers, en grjjpl ze met zgn lange, scherpe
kaken aan. Is de aangevallene niet op zjjn hoe
de, en bevrijdt bij zicb niet onmiddellijk van de
ongenoode gasten, Jan boren de wjjljes zicb
door de boid lot op bet beeo, zwellen daar erg
op en leggen daar bare eieren. De gevolgen
daarvan zjjn pynlgke ontstekingen en gevaar
lijke verzweringen, die dikwijls hot verlies van
ledematen, veelal den dood ten gevolge heb
ben. Door deze kwaal was ook onze artne, oude
Mbogo aangetast vandaar zgn geheele taulpe-
tuosheid. De voelen, zonder teenen en
nlgcvreten. Weigerden hem langer hunnen d
en daar hg aldus gedwongen was, vonrtdi
op den grond le blijven liggen, werden o(
Onrustig eo met een ongeduldig gekerm
wentelde hjj zich op zijn ellendig leger. De he
vige pjjoen der ontstoken wonden deden hem
geen rust vinden, hoe bjj zich ook keerde. Nog
heviger werden zijne smarten, toen de zon van
terzijde op hem neerviel met al hare branden-
ajjne rechterhand naar een walerkruik, die op
den grond stond, telkens vergal de ongelukkige,
dat zjj reeds lang ledig was, en met een zucht
van vertwijfeling viel zijn hand naast zjjn zijde
neer. O, ware er toch iemand gekomen, oi
hem medelijdend de kruik le vullentevergeefs
echter keek hij uit, niemand liet zich ziel
Daar zag bjj op een afstand den kro
eens negers, die dwars door het banane
io de richting vao het dorp voortstapte. Uet
groote moeite richtte de zieke zich op en hl
kende Mbnogo, die eens, toen bjj bjj zjjot ki
deren woonde, zgn haarman, en op jacht
in den oorlog zjjn trouwe kameraad was y
.Mbnogo I" riep de grijsaard, „Mbungo I"
Maar Mbungo scheen hem niet te booren
liep door.
„Mbungo I" riep de zieke, zyne krachten vi
zamelend, Mbungo, kom Je vriend Mbogo
Mbnogo keek naar hem en richtte zjjn schre-
,Wat wil Mbogo van Mbungo?"
.Ach, Mbogo heelt zoo'n dorst. Ileb je niet
Mbungo toonde hem zjjn ledige kalebas-
ijjno long was zoo droog. Als ik m
ad zou ik liet zelf drinken I"
Troosteloos keek Mbogo naar zijn
mjj naar do bron gaan en de kruik vullen?"
„Ik heb geen lijd!" sprak de hardvochtige
.Ach bedenk toch, Mbungo, eens waren wy
goede vrienden 1"
.Wat heb ik thans aan je vriendschap? En
wat heb jjj aan een dronk water? Je bent toch
gauw dood, dan heb je geen water meer noodigl"
Met deze onbarmhartige woordeo, maakte
Mbungo zich gereed om zjjn vroegeren vriend te
verlaten. Deze kon hem nog slechts naroepen
„O, Mbungo, zeg aan een mijner kinderen,
hoe oogelukkig ik bent"
„Ja, ja," mompelde deze, „als ik er een ziel"
Hierop verdween bjj, terwijl Mbogo terug
zonk in zijn trourigen, bopeloozen toestand.
,Acb, zjj zullen me toch niet helpen," zuchtte
bij droevig, „zij bobbon my reeds laug vergeten;
mjjn eenige hoop is de dood."
Er vergingen meer dan twee aren, welke
Mbogo ia droevig gepeins doorbrachtburen,
vrienden, kinderen, allen hadden bom verlaten.
Voor hem scheen inderdaad de dood slechts
uilkomst te zullen gevenhjj verwachtte dien
dan ook onder ongednldig gekerm. Plotseling
voelde bjj, dat hjj zacht werd aangeraakt, en
een vriendelijken eteui, zoo welluidend als hjj
tiaar nog nooit had gehoord, klonk aan zjjn
oor: „Arino man, Wat scheelt u? En hoe komt
gij zoo geheel verlaten?"
Mbogo koek vol verhaziog op en zeg een
negerknaap onasl zich knielen. Als hjj ooit iels
vnn engelen had gehoord, zou hjj den knaap
voor een ongel hebben gebonden. Zgn vriende
lijk, opea gelaat met schrandere oogen gaf een
verstand te kennen, dat men weinig by een
negerkind aantreft. Hjj liep niet zooals de an
dere negerjongens, ol zooals do groote negers,
maar by was gekleed in een lang, wit gewaad,
dat by Igdeos bet loopen een weinig opgeschort
bad. Terwyl bjj zich naast den grijsaard neer
boog, drnkte zjjn gelaat innig medelijden nit.
Mbogo wist niet wat, bem overkwam, en
bigde verrast vroeg by den kaaap„Wie rgt
gjj, en vanwaar komt gij
„Mgn naam is Petras," luidde bet antwoord,
.ik kom met den goeden Witten Pater, om alle
armen en zieken te troosten en allen bet H.
Evangelie le verkondigen."
,lk begrgp niet, wat gy zegt," zeide Mbo
go, „maar ik zio, dat gy goed zjjt. Heb gg ook
een weinig water, waarmede ik mijben dorst
kan lesschen?"
