Katholiek N ieuws- en Advertentieblad
No. 33.
Zaterdag 14 November 1903.
Zeventiende Jaargang.
DE EEHBIDE
voor Amersfoort, Apeldoorn, Baarn, Barneveld, Blaricum. Bussuni, Drieborgon, Eemnes, Harderwijk, Hilversum, Hoogland,
Laren, Leusden, Naarden, Nijkerk, Soest, Stouteuburg, Veenendaal on Zeist.
Verschijnt eiken ZATERDAG-.
Abonnementsprijs par drie a
Franco per poit
Afzonderlijke nummer*
f 0,40.
f 0,05.
BureauBreedestraat 18, Amersfoort
Uitgave van de Vereenlglng De Eembode.
Prijs dar AdvartantMni
Van 1 tot 6 regolif0.30.
Voor iedoron rcfel moer- 0.05.
a oitoriyk Vrijdagavond
Bij dit nummer behoort
een bijvoegsel.
Keerpunt in de geschiedenis.
I.
De geweldige strijd, welke nog immer
gevoerd wordt tusschen Kerk en Staat,
vindt eeuwen terug zjjn oorsprong in
het op het oude Romeinsche recht ge
baseerde koningschap, dat de kleinzoon
van den heiligen Lodewjjk IX, Filipi
de Schoone, zich aanmatigde en gelden
deed tegenover Paus Bonifacius VIII,
't Was de herleving van de absolute
macht der Romeinsche Keizers, (vandaar
Neo-Caesarisme genoemd) een koning
schap, dat geen hoogere macht boven
zich erkende, de rechthebbende macht
des Pausen uit den Staal verdrong, diens
rechtspositie over de christen-volkeren
aantastte en trachtte te vornietigen. In
zuiver geestelijke zaken wilde men nog
wel het gezag des Pausen erkennen,
maar op gemengd gebied vorderde men
de beslissing voor zich op en maakte
alzoo, tegen Christus' verordening in, de
Kerk lot dienares van den Staat, den
Paus tot dienaar van het koningschap.
Dit absolutisme, zegt een geleerd schrijver,
was zelfmoord plegenelke aanmatiging
eener onbeperkte macht loopt uil op
zelfvernietiging. En zoo geschiedde het
in hel Rijk, waar de strjjd begonhet
koningschap viel onder de guillotine in
den koningsmoord van Lodewjjk XVI.
Zoo werd voltrokken het strafgericht
Gods, en ook hier vervuld de uitspraak
Hiermede echter was do strijd niet
geëindigd ze trad eene nieuwe periode,
cene nieuwe phase in. Een tweev .Mig
heilloos gevolg van het absolute koning
schap openbaarde zich langzamerhand
meer en meer. Door de zegenrijke vrjjheid
der Kerk te belemmeren, den heilzamen
invloed der Pausen te breken, ortaarde het
volk in zedelijk en godsdienstig opzicht.
Voeg daarbij het slechte voorbeeld door
koning en adel gegeven. Het volk wird
meer en meer vatbaar voor de revolutie.
Bovendien joeg het koningschap zelf het
volk tegen zich in het harnas. Want
iedere machtsoverschrijding is dwinge
landij, lyrannie. Buiten de perken door
God ieder gezag op aarde gesteld, houdt
het recht om te gebieden op en vervalt
dienvolgens do plicht der gehoorzaam
heid voor de onderdanen, waardoor
derhalve de weg gebaand wordt tol
verzot, tol opstand, tot revolutie. Eonigen
tjjd kan men den stroom keoren, met
geweld den geest des oproeri beteugelen,
eindelijk zal de uitbarsting komen
ze kwam spoediger dan men
verwachtte. Plotseling, tot ieders verras
sing brak de revolutie uit, zjj drong liet
patcis des konings binnen en vaagde
het koningschap van Frankrjjks bo
dem wog.
Wal de Legisten weleer geweest waren
voor do koningen, de scheppers hunner
absolute macht en bijgevolg de beworkers
der revolutie tegen Paus en Kerk,
dit werden later de Encyclopedisten
voor het volk. Zij verplaatsten het abso
lutisme van den troon tot het volk. Op
welke wijze? Door de wereld te over-
stroomen met godslasterlijke geschriften
legen God en godsdienst, legen de Kerk
en hare instellingen, waardoor millioencii
wankelenden werden medegeileurd in
den aigrond des ongeloofs. Zij maakten
het Fransche volk rijp voor de revolutie.
Het wachtte slechts op hel sein, op de
lont om tol uitbarsting te komenaan
voerders moesten komen, leiders om den
opstand te regelen en ter overwinning
te voeren. Z\j waren er, zij stonden ge
reed, zjj traden op met de rcvolutionnairc
beginselenGolykhoid, vrijheid en broeder
schap. Onder deze schoonklinkende leuze
zetten zjj de menigte in beweging, voer
den hen aan tot den strijd en weldra
werd de zegepraal gevierd op de puin-
hoopen van het koningschap, der hoogere
standen en der geestelijkheid. En
wondervol spel der historie, die aan Gods
hand voortrolt: de souvereiniteit dus
volks wordt geproclameerd, de absolute
macht is afgegleden langs de trappen
van den koninklijken troon tot den derden
stand, tot het volk; het absolutisme
treedt in het volk op, vertrapt liet
koningschap en maakt het woord der
absolute koningsmacht tot het zync
,1'Etat c'est moiik ben de staat, mjjn
wil is wet!" Gelijk bekend, de Fransche
revolutie ging voorbij; ze was als de
vallende ster, die knetterend in rooden
gloed uiteenspattend een oogenblik zicht
baar is. De orde werd hersteld, niet op
den hoeksteen Christus, maar op neu
tralen, atiicïstischen grondslag. Hel be
ginsel blijft voortleven.
Na den val van Napoleon werden
door hel Europcesch Congres de Rijkon
hersteld, de Staten gercgold. De ongods
dienstige, ongeloovigc olomonlon wooker-
den voort, einduiyk tot een alles heheor-
scliende macht. Do behoudende part (jon
werden langzamerhand verdrongen, zjj
schoven zich op don voorgrond onder
de verlokkende leuze van neutralisme.
Echter uil de revolutie geboren kan het
niet anders of zy moest de rcvolutionnaire
kiemen in zich omdragen 't liberalisme
toonde de incarnatie te zjjn van do
revolutie.
Meer dan een halve eeuw vierde het
zijn trioinflochL door do geschiedenis.
Het veroverde do groole pers.de koningin,
die de publieke opinie kneedthet vor-
overde de gemeentc-bcsturon, de provin
ciale staten, om door de laulslen meester
te zijn der Eerste Kamer het veroverde
de parlementen en daardoor de regeering
en aldus werd hot in Europa alver
mogend de Staat kon worden ingericht
volgens zjjn beginselen. Niets anders kon
verwacht worden dan een atheïstische
staatkunde. Neutraal werd do wetgeving,
neutraal de school lot vorming der
toekomstige staatsburgers, neutraal dn
ambtenaarswereldde liberalistische
Staal verrees, een Staat zonder God.
Doch nauwlijks was het einddoel bereikt,
of de ontgoocheling komt, de bitterste
teleurstelling daagt op. 't Blijkt, dat het
staatsgebouw op moerasgrond is opge
trokken; verzakking heeft plaats, scheuren,
brcede scheuren, openbaron zich, ge-
bindten breken, dreigender wordt het
gevaar, dat het weldra geheel in dn
diepte zal worden verzwolgen.
IJdel is het pogen gebleken van het
liberalisme een Staat op te bouwen
zonder God met verwonderlijke goed
moedigheid heeft liet zjjn eigen graf ge
dolven. Door het godsdienstloos onder
wijs heeft hel do elementen der lagere
volksklassen tegen zich ontketend, die
door volksmenners georganiseerd en aan
gevoerd de macht, in handen der bour
geoisie, kwamen opeischen. Ze bleek
tegen de logica der socialisten uit de
door haar verkondigde beginselen niet
bestandzjj werd door 't socialisme
uiteengeslagen, dat steeds terrein ver
overde, meer en meer toenam in getal,
invloed en kracht. Maar tegenover de
party der revolutie staat nog immer de
Kerk van Christus, gebouwd op de on
vergankelijke steenrots tegen haar za
het absolutisme den laatsten stryd heb
ben te voeren. Het keerpunt in de ge
schiedenis is gekomen.
BUITENLAND.
In hot Maandag gehouden gohoim con
sistorie hield Z. H. Pius X oen toespraak,
waarin lij) zei, dat hjj getracht hoeft,
niet met hut Opperpriesterschap be
kleed te worden, maar zich gevoegd
bobbende naur Gods wil, er naar stroven
zal, liet pand des gelooft ongeschonden
te bewaren. Voor het heil dor Kerk is
het nootlig, dat de Paus vrjj wordt, en
Pius X betreurt het, dat de Kerk op
dit gebied wordt verdrukt. De Paus hield
een lofrede op zjjn grooten voorganger,
Leo XIII, en wees op de groote wijsheid
dien Paus vooral in den oorlog,
dien hjj de dwalingen iiad aangedaan
en in zjjn vérziende zorgen, om de
nederige» en armen uit hun droevig
lot op te richten en de sociale ziekten
te genezen. De H. Vader zei, dat hij ver
rast was ovur het opzien, door do uiteen
zetting zijner rngeuringulicginselon teweeg
gebracht; hjj zou immors geen weg
volgen, afwijkende van dien zijner voor
gangers, en hjj kwam op tegen de
mcening, dat de Paus zich niet met de
politiek zou moeten bemoeienhet is
immers onmogelijk, do staatkunde af te
scheiden van de opperpriesterlijke leiding
geloof en zedenleer. Do Puus moet
botrekkingen blyven onderhouden met
vorston en regeeringen, ton einde de
veiligheid on vrjjhoid der Katholieken te
kunnen handhaven. De II. Vader geloofde
niet, dat hjj du overwinning dar waar
heid en gerechtigheid nog zou aan
schouwen, maar hij zal er naar trachten,
de waarheid hechter te vestigen en haar
te verbreiden. Do Paus besloot zyn
toespraak met een lofrede op de nieuwe
kardinalen Merry del Val en Callegari.
Na zjjn allocutie benoemde de Paus
Mgr. Merry del Val en Mgr. Callegari,
bisschop van Padua, tot kardinaal. Ver
volgens bevestigde dn H. Vader do bo-
noerning, reeds bjj breve geschied, van
Mgr. Gallier, bisschop van Haarlom, en
Mgr. Dccuriel, bisschop van Monaco.
Het antwoord der Porte op de Oosten-
rjjkscli-Russische nota is boalist wei
gerend.
De Porie verwerpt do contróle door
Europeesche agenten van don inspec
teur-generaal en verklaart, dat do con
trole, door de consuls uitgeoefend, vol
doende is, Ook de nieuwe iudeoling van
bestuur verwerpt do Poriede logon-
woordigu beantwoordt aan alle eischen,
zegt zjj.
Op gcon enaol punt dus gooft de
Porie algoheclo voldoening uan do Ooston-
rijksch-Russischo eischen.
In diplomatioko kringen te Konstan-
tinopcl heerscht levendige opgewonden
heid over het antwoord der Porto, dat
verschillend beoordeeld wordt. Met de
meeste belangstolling wordt do repliek
der beide mogendheden verwacht en
eene zekere ongerustheid over do
mogelijke gevolgon van don toestand
wordt niet verheeld.
Sommigen zjjn van oordeol, dut do
Sultan slechts don schyn wil roddunon
hy zal toestommen by do eerste ernstige
bedreiging.
En deze is niet uitgebleven. De go-
zanten van Oostenrjjk-Hongarye en Rus
land dcoldon Woensdag persoonlijk dun
Turkschen minister van buitenlandscho
zaken Tewfik Pacha hot weder-antwoord
der beide regeoringon mede, op het
antwoord, dal de Porto don 8don Novem
ber gegeven hooft op do mededMliflg
van het programma van Milrzstog.
Het antwoord herhaalt de aansporin
gen, verval in het memorandum van 22
October jl.
Een nieuw bewijs van fel anli-clorica-
lisme heeft de Fransche Kamer wcorgo-
geven, door het treurige besluit te nemen
om het kruisbeeld, dat tot nu too In
elke gerechtszaal hing, daaruit Ie doen
verwijderen. BK dit goddoloozo bedryf,
dat mot 254 legen 245 stommen heette
aangenomon te zyn, doet zich weder het
geval voor, dat achteraf bleek, dat het
procesverbaal van die stemming ryk aun
fouten ia. Vier afgevaardigden, die zich
onthouden hebben van stemmen, zyn
onder do voorstemmers gerokond, zes
anderen, die voorgestemd hebben, zyn
als onthouders geteld en een stora vóór
op de iyst, zou uitgebracht moetan zy»
door iemand, die in de vergadering niet
aanwezig was. Houdt men met doze
gegevens rekening, dan is het amende-
raent-Dejeante inderdaad afgestomd met
251 tegen 249 stommen.
En onderwijl de Fransche Kamer
zulke schandalen vertoont, begint de
revolutie racer en meer het hoofd op
te stoken. Maandagavond zyn te Parijs
weer onlusten uitgebarsten tengevolge
van een vorgadering, georganiseord door
do goraoontoraadsleden Galli en Syvelon,
ten gunste van de lotelingen in hot I te
arrondissement. De sprekers worden
FEUILLETON.
Tvee engelen der arbeiders.
{Slot.)
D) Eindelijk verscheen ook Lin» weder. Men
omringde baar, men betloimde hasr met vragen
en men begeleidde hasr en de dame do
alrateo.
Het was Una's laatste gang naar de arbeiders,
zy kon olet meer voort. Er waa een tydperk
ongunstig weer ingetreden, de lucht wm vochtig
en row. Het hoesten en de pyo in de borat waren
heviger geworden.
Geen dag ging voorbg, waarop Clemi
bare sieke niet bezocht.
.Wanneer de ion woder schynt, dan
lk toch immers weder nilgean smeekte het
meisje.
Ja dan moogt ge weder meegaan", antwoordde
Clementine, manr hare slem verried, dat
aan do goneiing van het meisje wenhoople.
De dokter kwam. Badenketyk schudde hjj bel
hoold. Una vroeg, wanneer ijj weder nit i
Dlkwgls kwamen de arbeiders en hnnoo
wen Una betoeken, hunne kinderen mt
weten, boe bet met Lioa ging.
Later verbood de dokter het talijjk bi
Nn vrerd de woning van hel meisje een
De moeder wae goed voor Line. Wat iy
wilde kreeg ry. Het scheeo of de moeder
bet onrecht haar kind aangedaan, wilde goed
maken, liet berouwde haar ook aao de riekte
van het meisje schuldig te zgn. Zg had liet
kind meer moeten sparennn was I el te laat.
Kwam de dime, dan moest tg vertellen van
de zieken, die tü had bezocht. Vao allen bracht
zg groeten rnco, Lioa noemde do dame slechla
nog Clementine. ZIJ wa» vertronwd mol haar
als een kind met bare moeder.
Vao hareo aland ol ran haar verledeo eprak de
dame nooit. Evenwel verried de weemoedige
blik der oogeo en de eroal van baar gelaat,
dat naar zwaarmoedigheid zweemde, dat ook
baar leven niet zooder wee tu smart was voorby
gegaan. In Llna's nabyheid helderde do ver
duisterde hemel op, dan kon zy lachen, dan
vergat zy al het doorgestane leed.
De bloem begon intnsschen Ie verwelkom De
oogen werden moede en dof. Het gozichtjo werd
bleeker en de handen magerder. Slechta wanneerzy
levendig sprak, verschenen op bare wangen twee
oonalunriyk frisscho rozen. Clementine kende
De eerste graf rozen.
Een week later zal Una alleen in haren leun
stoel, die Clementine had laten brengon. Naaat
haar zat de kleine Anna.
De monschen zeggen, wanneer lomand ziek
ia, dan weet dit dadeiyk hel vogeltje in do zieken
kamer. Het laat bet kopje hangen en ia treurig.
Zoo ook de kloieo Anna. Zg had het niet
vergeten, al het goed, dal baar snater haar bad
gedaan. Daarom biog zy met geheel hare stal
aan Una en was trenrig, omdat Una ziek was,
glansden in tranen.
„Neen, Annelje, ik hiyr wel hg o,
Immers een zustertje hehhno," troo
.Maar, Una, ik goloof toch dal u weggaat
eo nimmer lerug koml, heeft juffroui
gezegd', zei weenend het kind.
.Wees gerust, kind. ik biyi by
wegga dan moogt gy mede gaan, Is. dat goed,
,Eo waar gaan wy dan been?'
.Waar wg heen gaan? Wel wy blyven. M
als wg weggaan, dan gaan wy ver weg, t
Daarbij hief de bleeks sieke den blik n
omhoog, werd ernstig en zwoeg, Op de wam
gloeiden de rozen op, on de hand van Llna
lag op hel hoofd van haar zusje, alsof zy
kind voor dsn hem tl wilde bewareo.
Vertrouwend keek hel kind omhoog naar h
Het was reeds legen den avond, Lina t
wachtte nog haar vriendin Clementine. Om
nar placht zy te komen.
Op het binnenplein wat het stil. Una dacht
aan de gelnkkigo uren, die zy des Zondags la
hel midden der arbeiderskinderen htd doorge
bracht. Heden was het ook Zondag, doch dl
kinderen wachtten te vergeelt op baar.
Lina'i moeder was eve
nn het werk verrichten.
.Om zeven nar beo ik weder tbnie,' had zij
voor haar verlrrk gezegd.
In In l ganache, groote gebouw was hst stil.
Do arbeiders waren bijna allen uitgegaan,
slechla de kinderen hadden zy onder toezicht
der grootere bloeders of zustere sclilorgelaton,
Plotseling hoort men een engtllg gegil, Lina
springt op en ziel, dat op liet plein de vlammen
hoog opMlkkoran. IJn arbeiderswoningen staan
Llna verblaak! nog meer, daarna vorachynao
do rozen haar op de wangen.
.Anna, kom, kom, er Is brandI"
Zy neemt hel kind en stormt de trappen af.
,De kinderen, de kinderen I' wordt angtUg
De zieke voelde zich plolsellng zoo aterk als
oen man.
.Biyf hier, Anonatje, ga niet weg, Ik kom
dadeiyk weder'.
flet kind bl|)ft sUan en weent.
Lina snelt In het brandend huis, *y gevoelt
ilch ale gezond en sterk.
.Kinderen, kinderen I* roept zy.
Do» kinderen hooien haar slem en roepen
terug. Walm en rook maakt allot onzichtbaar.
De kinderen vliegen hear in de armen. Zy gil
met hen de trippen af. Dan stormt ey dezelfde
trappen weder op, slechts nog uan oogenblik,
den I» ook dit gedeelte in rook eu vlammen
gehuld. En loch weel zy, dat er nog kinderen
boven zUo. Zy redt, wat zU aan menschenlareae
redden kan.
Voor de laatste maal enolt zy de trappen af.
zy kan niet meer. Ea toch geeft de llefd
dooden ledematen leven, zy gaat sidderend
zinkt ineen. Achter haar hoort zy een
slem: .Lina, Llaal* roepen.
Het was da stem vao haar zusje bet kind
as de zieke nagesneld.
Bulten hoort men do hoorn van da brandweer,
o ter redding koml opdagen.
.Llna, Llna', roept da klaloe Anna tegen dan
irallkkeoden rook in.
Geen antwoord.
Dan bevend de uitroep: .Anoa'.
Het meisje link! loeen, eeno hand grüpt laog-
lam naar haar, maar geen geluld werd meer
gehoord het waa een ofler dei doods.
Door de sinten van het arbelderskwartisr
beweegt zich nan achlor eindelooss lykatoel. Wat
a kan, gaal mee, mannen, vronwen en
klndoren. Arbeiders dragen do lykklal, kinderen
begeleiden hear. Andere kinderen strooien
bloemen voor de baar.
Men draagt bat melaje tea grave, dat voor
da arbeiden gestorven la. Uoa'e tykatoet iv
een triomftocht der Uafde.
Achter de ïykbaar volgt ook de dame. ZU
dacht aan hal laatste, aan Una's laslatc woord
.Ik wil voor de arbeiders sterven'.
Allea bad, Mannen, die hekenden niet te go-
loovsn, baden Ihana. Een ongel als Una most
slechts biddend ter laatste ruatpUatst worden
gebracht.
Toen de lykkiet In de groeve werd neerge-
laten, kon geen ankel oog droog blyven. Do
prleeler oprek aangapende woorden.
.Zy was een engel der el
