Katholiek Nieuws= en Advertentieblad
No. 22.
Zaterdag 28 Augustus 1909.
Drie en twintigste Jaargang.
DE EEMBODE
voor Amersfoort, Apeldoorn, Baarn, Barneveld, Blaricum, Bussum, Driebergen, Eemnes, Harderwijk, Hilversum, Hoogland, Laren,
Lensden, Naarden, Nijkerk, Soest, Stoutenburg, Veenendaal en Zeist.
Verschijnt eiken ZATERDAG.
Frnncn per post
Afzonderlijk)
t 0.40
f 0.05
Bureau: Langegracm 13, Amersfoort.
Uitgave van de Vereeniging De Eembode.
Prijs der Advertenliën
Van 1 tot 6 regelsf 0.30
Voor icdcren regel meerf 0.05
Dit nummer bestaat uit
twee bladen.
EERSTE BLAD.
Dt katholieke pers in Frankrijk.
Een der voornaamste redenen van
Erankrijks godsdienstig en zedelijk
verval is het vcrwaarloozcn der katho
lieke pers.
Een droeve waarheid, die alle te
genspraak uitsluit.
Edouard Drumont, die toch zeker
zijn Fransche landslui kende, schrijft
de „Gelderlander", heelt luin eens het
volgende coinjiliment gemaakt:
„De Franschen denken niet meer, zij
hebben geen tijd meer om te denken.
Zij denken alleen nog maar door hun
dagblad. Zij hebben hersens van pa
pier."
Dat is hard. gaat genoemd blad voort,
maar naar waarheid gesproken, en be
ter dan in deze woorden kan de ont
zettende macht der pers in Frankrijk
niet gekarakteriseerd worden. Misschien
in geen ander land beheerscht zij zóó
de openbare mcening als in de Fransche
republiek.
Ongelukkig heeft men in de Fransche
katholieke kringen aan deze waarheid
te weinig aandacht geschonken, en te
laat, helaas, ziet een grondig kenner
van den tegenwoordigen toestand, de
abhê Lcnotre in zijn boek „La Paroisse"
zich gedwongen tot de bekentenis:
„Terwijl de Katholieken zich zelf
bedrogen omtrent de grootc niacht en
list van hun tegenstanders en met grootc
kosten tot welzijn des volks kerken,
ziekenhuizen, scholen, kloosters en
allerlei instellingen van algemeen nut
lot stand brachten, bewerkten veelvcr-
spreidc dagbladen onophoudelijk de
openbare tneening om de ideeën der
massa's te verduisteren en te bederven.
Eindelijk brak de dag aan, waarop die
openbare meening, die in Frankrijk
alles beheerscht, mei behulp van hel
algemeen stemrecht den godsdienst den
bons gaf en zonder groote aandoen
lijkheid de brutale en onrechtvaardige
tegeldemaking aanzag van de meeste
der werken, door de inspanning en
de offers der Katholieken tot stand
gebracht. Deze (de Katholieken) had
den aan alles gedacht, zij vergaten
alleen zich het rustig bezit te verzeke
ren van liet terrein, waarop zij bouwden."
Deze opmerking is m de laatste jaren
hier en daar al meer gemaakt. Met
name na de treurige uitkomsten der
verkiezingen van 6 Mei 1906 heeft
Francois Veuillot die terecht in den
„Univcrs" aan de ontzaglijke verbrei
ding der atlti-clericale bladen toege
schreven. en daaraan toegevoegd:
„De rechtschapen lieden zijn van een
betrcurenswaardigen waan bevangen.
Zij beelden zich in, dat liet volk ge
troffen en verontwaardigd is door de
gebeurtenissen, waardoor zij zelf zoo
getroffen en verontwaardigd zijn. Om
dat de regccring een ploertige daad be
gaat, gelooven zij, dat het openbaar ge
weten daartegen opkomt. Zij vergeten
helaas, dat lusschen de schurkerij der
regeering en het volksbewustzijn een
derde staat: de krant."
Zoo, en zoo alleen laat zich het
succes verklaren van de anti-clericale
kerkelijke politiek. Het is dan ook niet
meer dan natuurlijk, dat de Fransche
Katholieken eindelijk, nu het bijna tc
laat is, zich met een planmatige orga
nisatie der katholieke pers bezighouden.
Van groot belang is het, de snelle
ontwikkeling der Fransche pers sedert
een halve eeuw na tc gaan. In 1850
bezat Parijs maar 26 bladen, de pro
vincial nog minder; in 1900 echter
telde Parijs 2709 kranten en 185 tijd
schriften de provinciën 3972 bladen
te zamen. Van dit reusachtig
cijfer maakt dc katholieke pers
op nog niet het achttiende ge
deelte aanspraak.
Dit verklaart inderdaad veelTerwijl
een blad als de „Petil Parisicn" een
oplaag heeft van 1.250.000 per dag.
het „Petit Journal" van 850.000, het
„Journal" van 600.000, de „Matin" van
650.000 exemplaren, staan van de katho
lieke bladen de „Croix" met 160.000
de „Echo de Paris" met 100.000, de
„Gaulois" met 30.000 bovenaan, waar
naast een vroeger onder Louis Veuillut's
leiding zoo hoogstaand blad als de
„Univcrs" zoo weinig levenskracht
heeft, dat liet zich met de „Vérité
francaise" vereenigen moest.
Het geheele zuiden is met anti-cle-
ricale bladen overstroomd. Dat dc
Petit Marseillais" in godsdienstkwesties
onzijdig en fatsoenlijk is, wordt hem
tot bijzondere eer aangerekend. Van
Lyon uit bedienen de blok-bladen „Le
Progrès," en „Le Lyon républicain"
vijftien departementen, maar daar staan
de „Nouvelliste de Lyon" en „Le Saint
Public" met tamelijk succes tegenover.
In het westen echter domineeren de
organen van het blok. In het oosten,
met name in Bretagne, ziet het er wat
beter uit, maar te Nantes zelf kan geen
blad tegen „Le Pharc" op. In het cen
trum van Frankrijk ziet het er met
de katholieke pers het bedroevendst
uitdaar moet alles nog gedaan worden.
Het noorden vertoont zich wat gun
stiger. de „Dépêche de Lille", het
„Journal de Roubaix" en de „Croix du
Nord" vinden zoowat 170.000 koopers.
Men ziet uit dit beknopt overzicht,
dat dc Fransche Katholieken voor een
reuzentaak staan, wanneer zij door
een planmatige organisatie hunner pers,
die om allerlei op zich zelf ongetwij
feld goede, maar thans verwoeste in
stellingen verwaarloosd werd, de ver
loren stellingen in het openbare leven
weer willen heroveren.
De geopperde plannen tot oprichting,
uitbreiding, volmaking en grootere ver
spreiding der katholieke bladen ver
dienen allen lof; ten deele is al een
begin gemaakt met hun verwezenlijking.
Ongetwijfeld zal het moeilijk zijn, de
onverschilligheid ook van geloovige
Katholieken voor bladen van hun rich
ting met goed gevolg te bestrijden.
Ook buiten Frankrijk, in ons vaderland
b.v.. treft men het verschijnsel aan dat
veie Katholieken niets voelen voor de
katholieke pers.
Maar zoo erg als daar is het stellig
nergens. Als men nagaat, dat in den tijd
der groote Fransche pelgrimstochten
naar Lourdes de anti-katholieke „Dé
pêche de Toulouse" iiaar oplage ver
dubbelen inoest, dan begrijpt men, dat
nog vele Fransche Katholieken licht
vaardig naar onkatholieke bladen grij
pen en daardoor hun eigen zaak den
ernstigsten albreuk doen. Mogen zij wel
dra tot betere gedachten komen en
eindelijk inzien, dat in onzen tijd. en
in Frankrijk vooral, alles afhangt van
een degelijk ontwikkelde en aioin ge
steunde katholieke pers.
Het treffende woord van Z. H. Paus
Leo XIII z.g. moge wel ter harte ge
nomen, waar hij vermanend toe
riep „Onder de meest geschikte
middelen ter verdediging van den gods
dienst, is er naar onze meening geen
middel krachtiger, en geen middel meer
geschikt voor omen tijd dan dc pers."
BUITENLAND.
Den 8en September wordt keizer
Wilhelm te Iglau verwacht. Aartsher
tog Frans Ferdinand zal hem daar be
groeten en in een auto naar Gross-
Meseritseh brengen, waar keizer Frans
Jozef dan is: Den 9en en lOen woont
keizer Wilhelm de manoeuvres van het
Oostenrijkschc leger bij. Den lOen
keert hij naar Karlsruhe terug.
De betrekkingen tusschen Engeland
en Oostenrijk worden weer vriendschap-
pelijker. Het ofiicieuse Fremdenblatt
sehreef daaromtrent: De wisseling van
telegrammen tusschen keizer Frans
Jozef en koning Eduard, nadat deze in
Mariënbad was aangekomen, wordt
algemeen opgeval als een bevestiging
van verschillende verzekeringen, dat de
hartelijkheid van de persoonlijke be
trekkingen tusschen dc twee vorsten
onveranderd is gebleven. De juistheid
van dien indruk komt uit in den harte-
lijken toost, dien koning Eduard op
's keizers verjaardag heeft uitgebracht.
Die betuigingen zijn tegelijkertijd een
teeken van de steeds toenemende
vriendschappelijkheid indebetrekkingen
tusschen de twee landen.
Het blad spreekt voorts zijn waar
deering uit over den veranderden toon
in de Engelsche pers, de Times met
name. Dit blad heeft nu erkend, dat
baron von Aehrenthal in zijn verkla
ringen, kort voor de inlijving van
Bosnië afgelegd, niet ter kwader trouw
was tegenover de Engelsche diploma
tie. Vele moeilijkheden, die aan het
volledige herstel van de oude, innige
betrekkingen in den weg stonden
moeilijkheden meer van psychologi-
schen dan van pnlitieken aard acht
het Fremdenblatt reeds uit den weg
geruimd.
Door dc gloeiende hitte zijn niet
minder dan 200 Oostenrijksche solda
ten en 10 officieren, die in Dalmatië
FRANKRIJK.
De kerkvervolging wordt door de
Fransche regeering nog met hardnek
kigheid voortgezetkerkenroof en an
dere gruwelen zijn nog steeds aan de
orde van den dag.
De aartsbisschop van Parijs, mgr.
Amette heeft dezer dagen aan alle
priesters van zijn diocees een rond
schrijven verzonden, waarin hij volgens
de lijst, die den 11 Augustus in 't
Staatsblad verscheen, de schandelijke
onwettige kerk- en kloosteroiiteigenin-
gen in het Seine-dcpartemcnt bespreekt.
Eerst en vooral wijdt de groote
Fransche bisschop zijn aandacht aan
de kerk van het H. Hart van Jezus op
de Montmartre. Met kracht protesteert
de kerkvorst tegen deze schandelijke
berooving èn als zielenherder èn als
behoeder en beschermer van die goe
deren, „die het rechtmatig eigendom
der kerk zijn, en die niet kunnen wor
den aangetast, zonder dat het godde
lijk en menschelijk recht geschonden
worden".
„De goederen," zoo schrijft mgr.
Amette verder, „die het eigendom der
kerk- waren, welke God het recht'ge-
geven heeft om zooveel te bezitten als
toebehooren en ieder, die deze goede-
FEUILLETON.
De Turk.
(srot.t
2) Maar tjgenover dc Rasji-Roczoeks ge
droeg deze gewillige cn kalme man zich vol
maakt als een wild dier. Oeen wreedheid,
geen kwelling, die hij niet wist toe tc passen
op eiken Rasji-Roezoek, die in zijn handen
vlet. De kolonel zelf, wiens stem cn blik hij
zonder aarzelen gehoorzaamde, kon hem dan
nauwelijks inhouden. Zooals later hlcek, be
stond voor zijn wrccdh.id tegenover dc Rasji-
Bnezoeks een reden.
Dc tijd snelde voort. Dc troepen rukten
verder naar het zuiden van het Turkgche rijk
cn ons detachement vcrocnigdc zich met een
ander. Wij marcheerden naar dccencolandere
Tmkschc stad, waarvan ik mij den naam niet
meer herinner, ik meen Adrianopel, maar
overigens doet het hier niets ter zake. Op
ccnige tientallen wersten afstand van deze
stad, hield ons korps halt in een fraai en vrij
groot dorp. dat als door een wonder voor dc
verwoesting gespaard was gebleven. Toen wij
het plaatsje naderden, legde Hussein een on
gewone gemoedsbeweging aan den dag:het
was duidelijk, dat het dorp hem bekend was,
cn nog waren wij er enkele wersten van ver
wijderd, toen onze Turk spoorloos verdwenen
„Voed geen wolf, of alle anderen in het woud
komen toekijken", dachten wij.
„Hij is naar de zijnen teruggekeerd, wel
wetende, dat de Turken niet ver af zijn",
Hoe dit ook zij, de verdwijning van Hus
sein had op allen, behalve op mij, een onaan-
genanten indruk teweeggebracht. Waarom
weet ik niet, maar ik gelooide vast aan de
gehechtheid cn trouw van onzen gevangene,
cn twijfelde cr.nict aan, of Ik zou hem spoedig
wederzien. Inderdaad, weldra werd mijn ver
moeden bewaarheid.
Nauw hadden wij ons in de nabijheid
van het dorp gelegerd, of daar kwam
'oorschijnhij was
baren leeftijd mei zeer innemend uiterlijk, en
een ferme knaap met zwarte oogen cn om
trent dertien jaren oud, vergezelden hem.
Zonder een woord te spreken gingen zij
naar den kolonel en kusten zijn handen
cn den zoom van zijn mantel. Zoo goed zij
konden drukten dc vrouw en dc knaap
hot waren Hussein's vrouw en zoon hun
dankbaarheid uit jegens den kolonel, die daar
door zichtbaar getroffen was. Half in het
Bulgaarsch. werd ons daarop duidelijk ge
maakt, dat de cchtgcnoolcn nog een dochter
van zeventien jaren hadden gehad, die tijdens
den oorlog door de Basji-Boezoeks mede
gevoerd, cn na wreede martelingen te heb
ben ondergaan, eindelijk door deze troepen
vermoord was. Met tranen in de oogen dankte
Hussein's vrouw den kolonel en ons, voor de
redding van haren man, en vroeg ons mede
naar hare woning te gaan, waar een goede
maaltijd en een keurige inlandschc wijn ons
wachtten. Doch hiermede was de zaak niet
afgeloopen.
Tegen het aanbreken van den dag gaf het
roffelen der trommen ons tc verstaan, dat het
detachement marschvaardig stond. Wij kijken
rond en ziet, Hussein was weer op zijn
post. Evenals vroeger liep hij naast Kalmi-
kow, terwijl zijn zoon Mahomed het toezicht
hield op dc proviand, die in wagens achter
het detachement werd medegevoerd. Oeen
vermaningen konden Hussein overreden thuis
te blijven. Hij werd verdrietig, sloeg zich met
de vuisten op de horst, en vroeg vertol ach
ter dc troepen mede tc mogen gaan. De
vrouw stoot zich dringend bij dit verzoek
van haren man aan.
Daar er niets aan tc doen was, stond de
kolonel dit verzoek toe. Andermaal hernam
het marschleven zijn rechten, en met het ons
bekende gezelschap, waartoe ook dc train
Hussein behoorde, aan het hoofd, trok on
colonne langzaam verder.
Wij waren genoodzaakt ccnige wersten v
door een groot en vrij eenzaam boseti
marchceren. De weg was smal en stre .le zich
als een onbegaanbaar pad voor ons uit
De kolonel, dc kapitein, een tiental k<
ken en ik gingen vooruit. Het was nog
in den morgen: dc schuine straten der
zon drongen ternauwernood door de dichte
takken der hooge woudreuzen geen wolkje
spelde een helderen, frisschcn dag.
Juist hadden wij een kleine heek doorwaad
en begonnen al dieper het woud in te dringen,
toen plotseling in het dichte kreupelhout ge
weren blonken er knalde een schot, gevolgd
door een tweede en derde losbranding.
Nauwelijks had onze kolonel den tijd don
hoornblazer „Verzamelen! AlarmI" toe te
roepen, loen zijn paard, doodelijk getroffen
door een kogel, op dc plaats neerstortte.
De schoten te beantwoorden ware ondoen
lijk geweest, daar onze vijand geheel onzielit-
dc k
n alles
voetvolk afwachten, cn konden eerst diln het
bosch beginnen te zuiveren. Inlusschcn waren
wij weerloos aan de Turksctie kogels bloot
gesteld. Snel maakten wij rechtsomkeert, en
voerden onze paarden langs de andere zijde
van den weg naar den zoom van het woud.
Weldra daagde de infanterie op en nam de
strijd een aanvang. Onze liraillcurlinic begon
de in hel struikgewas verscholen Turken te
bestoken, en hoe meer zij naar den hoscti-
rand voortdrongen, des te heviger werd het
geweervuur. Van uit hun natuurlijke schuil
hoeken viel het den Turken niet moeilijk onze
soldaten te ireifen, cn telkens zag men een
Russischcn dappere vallen.
De treurige uitroep: „Een draagbaar!" her
werd bijgestaan door Kalmikow en een tien
tal verplegers, hadden wij handen vol werk.
Overigens, tot eer onzer soldaten dient ge
zegd te worden, dat alleen crnsligc wonden
hen konden dwingen het gelid te verlaten.
Kleine verwondingen werden door de ge
wonden zeiven op hun plaats In het gelid
verbonden, en dikwijls zag men het bloed
door de uniform van den tirailleur hecn-
zijpclcn.
Nadat de kozakken ijlings ter versterking
der infanterie waren komen aandraven, wer
den de pogingen der onzen metgoeden uit
slag bekroond. Dc Turken begonnen te wij
ken, onmiddellijk door ons voetvolk nagezet.
Een onverwachte gebeurtenis had bijna de
resultaten van dezen strijd bedorven. De ko
lonel was op den rechtervleugel van den
troep vooruitgereden, door struikgewas, boo-
nicn cn ravijnen, en een honderd pas van zijn
soldaten verwijderd: slechts de hoornblazer
was in zijn nabijheid. Plotseling sprongen
ccnige Basji-Boczoeks uit de struiken en
wierpen zich op hem.
De kolonel had nauwelijks den tijd zich
legen een grool rotsblok le plaatsen, en al
dus in den rug gedekt, verdedigde hij zich
heldhaftig tegen de aanstormende Turken.
Nu waren dc soldaten veraf, en zijn dood
scheen onvermijdelijk. Later herhaalde ons
de kolonel, hoe hij, met den dood voor oogen,
reeds van het leven had afscheid genomen,
toen plotseling een zijner tegenstanders, van
achteren getroffen, ter aarde viel; op den
eersten volgde een tweede cn derde, en eerst
loen zag hij Hussein, die met verbrijzeld ge
weer bloedend voor hem stond.
Het gevaar bespeurd hebbende, dat den
kolonel, zijn weldoener, bedreigde, was Hus
sein met fonkelende oogen cn gloeiende van