NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR AMERSFOORT EN OMSTREKEN.
Zes en twintigste Jaargang. Nummer 38.
Zaterdag 9 November 1912.
Verschijnt eiken Woonsdag en Zaterdag
Bureau: Langegracht No. 13 - Amersfoort.
Uitgave van de Vereeniging Do Eembode.
OE EEMBODE
ABONNEMENTSPRIJS
Per drie maanden50 cent
Afzonderlijke nummers 3
ADVERTENTIEPRIJS:
Van I tot 5 regels30 cent.
Eiken regel meer6
Bij abonnement minder.
Dit nummer bestaat uit twee bladen.
EERSTE BLAD.
De Kerk en de Beschaving.
Velerlei zijn ilc omstandigheden,
waarvan hel geluk des menscheii
op aarde afhangt. De inensch toch
doel zich in de natuurlijke orde van
het leven voor in drie verschillende,
ofschoon van elkander onafscheidelijke
toestanden, namelijk als op zich-zelf
staand persoon, als lid van een huis
gezin of familie en als lid der Maat
schappij.
)pdat het geluk van tien nienseh
dus zoo volmaakt mogelijk zij, is het
noodig dat de wettige en noodzakelijke
behoeften van ziel en lichaam bevre
digd worden, en «lat hij. zoowel in zijn
huisgezin als in tie burgclijke maat
schappij, die orde, vrede en vreugde
vindt, welke redelijkerwijze het leven
veraangenamen, en het uitvloeisel zijn
zijner welbegrepen geestelijke, zedelijke
en stoffelijke verheffing en veredeling;
met een woord het gevolg der ware
beschaving.
Hij de juiste bcoordueling en bepaling
van den vooruitgang tier Maatschappij
is het derhalve noodzakelijk haar en in
haar geheel, én in de tleclen, welke
haar uitmaken, te beschouwen.
Men kan de dcelcn ecnur machine
elk at/onderlijk aan een nauwkeurig
onderzoek onderwerpen, men verlieze
evenwel het gebruik, waartoe zij be
stemd is, niet uit het oog.
In het algemeen kan men zeggen,
dat tic Maatschappij in bloei verkeert
1. wanneer het welzijn zich over den
gcheclcn inensch uitstrekt en in eene
juiste verhouding en volkomen even
wicht zijne stoffelijke, godsdienstige
cn zedelijke belangen omvat; 2. wan
neer dit welzijn zich zoowel over de
Maatschappij in haar geheel genomen,
als over elk individu afzonderlijk, uit
strekt.
I)e declen mogen niet aan het ge
heel. noch liet geheel aan tie declen
opgeofferd worden.
In het eerste geval toch ontstaat
despotisme, in het tweede anarchie.
Wanneer dan ook een of meer dezer
voorwaarden tol het geluk der Maat
schappij ontbreken, zoo is het algemeen
welzijn óf geheel óf gedeeltelijk ver
dwenen.
Dc beschaving dus heeft tot doel de
ontwikkeling, de volmaking van den
geheelcn inensch.
Het komt hier vooral op aan op het
recht begrip der uitdrukking: „van den
geheelen inensch."
Men stelle zich een volk voor, welks
stoffelijk geluk niets te wenschcri over
laat. De belastingen zijn weinig in gc-
tal en gemakkelijk te drageneene
goed geregelde rechtspraak draagt zorg
voor de algcipgcne belangen; geen
oorlogen niet naburige volken of twis
ten in eigen boezem matten het af; in
één woord, de stoffelijke welvaart, in
haar geheel genomen, is uitstekend.
Tegelijkertijd echter wordt het gods-
dienstig en zedelijk bestaan van dit
volk in een soort van verdooving. van
onmacht gehouden.
Is dit mi een beschaafd volk
Niemand die hierop bevestigend zal
antwoorden, tenzij hij genoegen neemt
met tie bepaling, dat het menschdijk
geslacht slechts een..bijenzwerm is. tot
wiens geluk niets noodig is, dan bloot
stoffelijke welt
De
tluor
•rdeel e
irblindc inenschelijkt
ooi tiedt beslist zoodanige bekrompen
ipvatting van 'smenschen bestemming,
et zuiver gevoel schrikt terug voor
tie gevolgen van zulk een leer.
Te dikwerf verliest'men uit het oog,
dat tic behartiging tier stoffelijke be
langen niet het cenig doel tier be
schaving mag zijn, maar «Int de gods
dienstige en zetielijke belangen wel
degelijk en op de eerste plaats door
haar dienen ter harte genomen (e worden.
Het stoffelijke behoort dus aan het
godsdienstige en zedelijke onderworpen
'e zijn.
Heide laatslcu zijn hel eerste en het
loogste in den mcnsch.
Hel
hier de plaats, de vraag te
nellen: Is tic beschaving het onmid
dellijk tloei Ier Kerk.' Het antwoord
the vraag is niet twijfelachtig.
Ie Kerk heelt niet onmiddellijk de
icliaving der Maatschappij tot duel.
irdcnng -Ier sloffe-
licht.
(Iü<
ijke welvaart
liet doel,
■estroefd ligt oneindig huogcr.
De heiliging van den inensch, de
volmaking van zijn godsdienstig en
«cdclijk leven, zijne opleiding voorden
Hemel, zictlaar het onmiddellijk doel
Ier Kerk. zictlaar de taak welke Haar
ten tlcel gevallen is.
Hieruit het besluit te trekken, tl.it
uit dit allereerste doel tier Kerk volgt,
lat zij der beschaving vijandig tegen-
aver staat, is echter ten cencmale valsch.
De inensch toch is. krachtens aard
schiep
n.lig
.vijs is. kan hem geenc tijdelijke be-
temming gegeven hebben, welke tegen
zijne eindbestemming indruischi.
Dc leer nu. die als de ware
idsilicnstleer de ware uitdrukking
van liet schepsel tot den Schepper,
e leer bevat in zich tie ware leer der
are stoffelijke beschaving.
Wanneer dus het Katholicisme dc
are Godsdienst is, dan is ook het
Katholicisme de verkondiger der ware
schappelijke leer. der beschavende
leer bij uitnemendheid.
Diepzinnig en juist is het woord,
at Montcsipiieu uitsprak: ,,Hoc won
derbaar! tic Christelijke godsdienst, (lie
.■clits het geluk van den mcnsch hier
namaals lot tlocl schijnt te hebben,
mankt bovendien ons geluk hier op aar
de uit."
Kruis tegen Halve Maan?
De blikken van gansch de beschaafde
wereld zijn thans gericht op liet
crciland van den Halkan, waar zich
gebeurtenissen afspelen, zoo schrijft
aan de „Limburger Koerier", tlie
eren zullen beslissen,
e vier ChristcnstalenHulgarije,
Servië, Griekenland en Montenegro, heb
ben zicli onderling verbonden en zijn
te veld getrokken tegen Turkije, het
rijk van den Islam. Daarom zou men
oppervlakkig beschouwd, geneigd zijn.
"jog. gevoerd als hij wordt lilsscheil
tie wereld van het Kruis tegen tlie van
Ie Halve maan.
I le tsaar tier Huigaren, generalissimus
der verbondenen, heelt, In tien oproep,
tlien hij, na tie oorlogsverklaring tot
<ijn volk richtte, dezen krijg betiteld,
ils een Kruistocht. Koning George van
firickcniaml heeft zich m ilcnxelftlen
«in uitgelaten, cn Gcschof iniiiUlcr-
■resident van Hulgarije, onderslrcepte
leze woorden van zijn vorst, door te
zeggen, dat dc belangen der Kerk bc-
iciïermd dienen te worden tegen de
■ntlcriieiningcn van den aartsvijand van
rcloc
Jcnkt v
K >lct g
ste gedeelte der Turksche troepen, dat
zij hoofdzakelijk tie wapens voeren
tegen het christendom, en tie soldaten
tier verbondenen zijn van hun kant
bijna allen tic overtuiging toegedaan,
dat zij strijden voor tie vrijheid hunner
jcloofsgcnootcn en de christelijke be-
-chiving.
Sommige bladen schijnen eenzelfde
ncening le tleclen en stellen deze oor-
og voor als een nieuwe kruisvaart.
En toch heeft men ongelijk dc feiten
iltltis voor tc spiegelen, cn dient er
;en groot voorbehoud tc worden ge
naakt.
Vooreerst zij opgemerkt, dat met „de
II. Kerk", waar dc minister-president
van Hulgarije liet over heeft, uitsluitend
bedoeld wordt de Gneksch-sehismatieke.
dc t
aller k
sieraad nok al boven een edele cn licl-
hcbbenilc cchtgcnootc, want koningin
Marie Louise, geboren hertogin van
l'nrmn, heeft zich deze lage handelwijze
van den vorst zoozeer ter harte ge-
ikken, dal zij er van ten gravt
land hcc
zelfs no|
n die de katholieken overal bijna
verbeten vervolgt als de bum
zelf. Hel is immers ook in tleze ge-
vesten, en door de vooronders tier
■erbondenen. dat de kreet: „liever
Turksch dan Paapsch!" uitgevonden
is. En hieraan kan toegevoegd worden,
dat de katholieken ui Rusland nu zelfs
minder vrijheid genieten dan hun
geloofsgenooten in Turkije.
Van een andere zijde moet men zich
vragen, welk doel de verbonden
vorsten nastreven. Dit kan uitgedrukt
worden in de leuze„den Balkan aan
de Balkan staten I" Zoo beschouwd Is
oorlog feitelijk niets anders dan
jewone resultaat van den expansic-
oroveringsgcest, die den naam van
„landhonger" gekregen heeft.
Tsaar Ferdinand van Hulgarije is
hecrschzuchtig. Dit heeft hij getoond,
toen hij, een katholiek, zijn zoon, kroon
prins Boris, ook als katholiek gedoopt
'olgens den schismatielcen ritus liet
herdoopen, trots tie vermaningen van
Paus Leo XIII z.g. en de smeekbeden
•alien zijner godvruchtige gemalin,
enkel en alleen om aan zijn wankelen-
Jen troon wat meer stevigheid te ge
ven. Hij verried toen dus het Kruis
voor een kroontje; en hij verkoos dit
■«heul
door tc hevelen, dat ook zijn andere
kinderen in <le Gricksch-ichismalieke
leer opgevoed zouden worden.
De koning van Hulgarije i« van een
middelmatige gestalte en tamelijk cor
pulent hij L« zonder majesteit en heeft
een stug. gewoon burgerlijk voorkomen.
Op het eerste gezicht herkent men
een opvliegend man. waarmee hel zeer
lastig j. om te gaan. 't Is er een die zijn
nukken cn wemchen weet door tc
drijven. Voeg daarbij dat hij een be
hendig politicus en misschien ook een
goed veldheer is. Met deze eigenschap
pen, goede cn kwade, kan hij 't ver
Koning Ferdinand zou kiesch
getiaan hebben als hij liet Kruis
in dezen oorlog niet gemengd
had. want hij i« zeker een vreemd
soortige kruisvaarder. Ook at omdat hij
in I'XJH, zijn huwelijk met een protes
tant «olie prinses. Klconora an Rcusx-
Kostritz. dat voor een katholieken prics-
Itgc voorschriften tier H. Kerk nog
eens heelt laten inzegenen door een
protestant«chen predikant.
En koning Peter van Servië?
Wie herinnert zich niet meer boete
midden van zekeren gehcimzinnigen
nacht, laffe samenzweerder* den konak
te Belgrado, binnengedrongen zijn. tien
xlapemicn jongen koning cn zijn ge
malin. koningin Draga gruwelijk ver
moord en het geslacht tier Obreno-
wiuch uitgeroeid hebben r De huidige
monarch wist van de samenzwering af,
heeft ervan geprofiteerd en geen der moor-
irs laten straffen, in tegendeel hen
met eerbetuigingen overladen en be-
Wat koning George van Griekenland
betreft, deze behoort lol den Lutheraan-
lellen godsdienst; hij is getrouwd met
ussische prinses, een schismatieke,
venals koning Ferdinand, heeft hij.
zijn troon zekerder te behouden,
zijn kinderen in het schisma laten op
alen. Hij behoort daarenboven tot
Je vrijmetselarij.
t is zeer zeker, dat tie koningen van
Bulgarije, Servië cn Griekenland, in het
-heel niet de belangen van den gods
dienst, zelfs niet die van een schismn-
i in het oog hebben. Zij zijn
radlg van plan de grenzen van
rijk uit te zetten ten koste van
Turkije.
't Is dus niets anders dan een vcr-
reringsoorlog, tlie in den Balkan ge-
ïerd wordt.
Toch zou hel der verblijding waard
zijn als Europa eindelijk bevrijd kon
worden van de schande dc Turksche
overhccrsclting. Doch het is meer dat
schijnlijk, dat Contstantinopel et
Saloniki met wat achterland aan d<
Moslims zullen moeten blijven, wijl de
grootc mogendheden liet bezit ervi
niemand gunnen.
I Je katholieke zaak zal er echter niet
veel bij winnen als dc Balkan onder
«Je heerschappij der schismntlckcn komt,
cn daarom kan van een kruistocht, in
liet onderhavige geval, allerminst gerept
worden.
Uit het Buitenland.
Nnord Amerika.
Het
vrij zeker, dat 'l'aft
icli Roosevelt president tier Veree-
g'lv Staten wordt 't volgend jaar.
Wilson i* de uitverkorene tier Ame
rikanen.
Hij staat bekend al* een rechtscha
pen en eerlijk man, tlie niet zal dansen
naar 't pijpen der olie-, katoen-of staal-
koningen.
Vastbesloten moet hij zijn maatrege
len tc nemen tegen den invloed cn de
dit der corporatie» die op verschil
lend gebied uit pure geldzucht en zeer
ten nadeele van dc grootc massa, den
handel in allerlei artikelen bchccrschcn.
I Je president der Republiek wordt
gekozen voor vier jaren.
Zijn macht staat in vele opzichten
gelijk met die van een koning of keizer
cider».
Voor de Voreenigde Staten is dc
prcsidcntskcuzc een gewichtig feit. Ver
onderstel. dut in een staal een demo*
plaats van een republikein
wordt gekozen, dan worden in den
kortst mogelijken tijd alle ambten en
posten aan democraten gegeven. Even-
,oo gaat het ook in de gemeenten,
:oodat vele kiezers hunne stem laten
ifhangen van de meerdere of mindere
kan» op een postje.
De Oorlog.
Turkije hijgt naar vrede cn rust, 't Is op.
Als de Mogendheden Bulgarije en Co.
laten begaan is over een dag of tien
liet Turksche Rijk gesloopt; zitten de
Bulgaren iu Constantinopel.
Dat willen de mogendheden, kost
wat 't kost, verhoeden.
En daarom stelt de diplomatie alles
in het werk om het krijgsbedrijf stop
Oudergewoonte zijn dc Mogendheden
niet eenstemmig in hun wenichen en
begeeren.
Onderlinge naijver doet angstvallig
waken voor eenigerlci oplossing welke
de een bevoordeelt boven tic ander.
Daarbij komt nog dat de overwin
nende Balkail-staten niet geneigd zijn
alles maar goed te vinden wat de
hoogc ooms voorstellen.
Zij hebben met opoffering van goed
en bloed overwinning op overwinning
behaald en willen daarvan zelf op de
eerste plaats prolitecron. Vast vcrccnigtl
willen ze blijven, ook nil tien oorlog
en zoo dient zich dan dc Halknnbond
aan als een macht waarmede inoet
gerekend worden.
Dc Servcn hebben de hun toebedeelde
rul in liet oorlogsspel reeds afgespeeld.
Hun legercorpsen staan thans de overige
Ualkanstaten ten dienste.
De Montenegtijncn prolitecren er van
om Skutari tc bemachtigen. Rondom
Adrianopcl komen ze de Bulgaren hel-
Feuilleton.
DE PASTOOR VAN OBERSALZBACH.
En ik geloof toch, dat hij daar dikwijls
verborgen is", meende de winkelier.
„Het beste zou wel zijn, dat het huis
maar eens heel toevallig afbrandde,
dan kwam de vogel uit het nest",
lachttc aan de andere tafel dc eerste
spreker en zijn kameraden schreeuwden
„bravo" daarbij.
Tijdens dit voorval, had in de wo
ning van den trouwen katholiek Hat-
tenbergcr een verheven schouwspel
plaats. De nog gcloovig gebleven lie
den mochten met genadige toestem
ming van den burgemeester in dit
huis tc zamen komen om den rozen
krans te bidden. Maar het was ten
strengste verboden dat de pastoor
daarbij zou zijn en een Sacrament "»»■-
Dien avond nu waren zoo vele n
tien en vrouwen bijeen gekomen,
de kamer en een vertrek er ne'
niet allen kon bevatten. Op de trap
stonden er nog en baden luid te samen
den rozenkrans. En dan fluisterden zij
onderling zacht cn nikten slechts tot
tceken van instemming. Velen gingen
daarop naar huis, anderen bleven staan.
Na middernacht echter opende zich
zacht een verborgen deur in een muur
vak en de priester stond onder dc zijnen.
Hij richtte zachte woorden van tr<
en vermaning tot hen, kleedde zich
voor de heilige Mis, en dan werd
geconsacreerde steen door den pasi
op een tafel gelegd. In diepe aandacht
knielden allen neer en een ganschc rij
ontving de H. Communie, en een stroom
van dank welde uit hunne harten daar
voor naar bovenzij dankten den goe
den God. dal Hij hun zijn priester ge
laten had, en dat Hij zelf in het heilige
Offer ook in de nederige boerenwoning
in huil midden verblijven wilde, slechts
uit liefde tot hen. uit zorg voor hunne
zielen.
De dag begon reeds te naderen, de
godsdienstoefening was ten einde, toer
nog een moedertje binnenkwamz
weende bitter cu verzocht den pastoo
te mogen biechten. Vcelbetcckencnd
zagen de lieden naar het oude
vrouwtje. Het was dc moeder vat
gemeenteagent, den vijand en vervolger
der priesters. Met vreugde verklaarde
zich dc pastoor bereid en hoorde dc
biecht der vrouw.
Plotseling ontstond een verdachte
beweging; en liet volgende oogenblik
rukte iemand dc deur open en riep naar
binnen: „Vlucht spoedig; er is brand
in huis!"
De pastoor, wicn door het oude vr
tje weenend werd verzocht, haar
de H. Communie uit te reiken, bleef
rustig tot de biecht geëindigd
Daarna hielp hij het gebrekkige moe
dertje buiten de woning. Het wai
noodig, want reeds vulde rook het bui
en de brandklokken luidden zoo sclic
en onrustwekkend door den stillen nacht,
dat liet vee loeide eu brulde. Intussclicii
trachtte men le redden wat te redden
„Het is hoog tijd", riep nu wcdei
de boer zelf, „blussohen is niet moge
lijk; kom slechts en zie!" De pastooi
nam nu den gewijden steen en net bre
vier; hij wist nauwlijlts meer wat hij
deed, en spoedde zich naar bui
ten: rondom stonden de mensclicn ei
zagen hem. Dolt de gemeentengent ei
zijn medehelpers waren erzij grinnikten
van leedvermaak, toen zij dun priester
zagen. Plotseling echter greep hij zich
aan het voorhoofd, sloeg de handen
met een luide verzuchting ineen en
wilde in het brandende huis teruggaan
een der mannen trachtte hem evenwel
terug te houden, want het gebouw stond
van onder tot boven in lichte laaie,
ontzettend was het knetteren en kraken
van het brandende hout. De pastoor
echter rukte zich los, en verdween in
het volgende oogenblik in het bran
dende huis.
Terstond wisten alle aanwezigen het,
en ook de gcmccnteagent, dat de gees
telijke door zijn redding van het oude
moedertje, en geschrokken door liet
brandgcroep, vergeten had, het Aller
heiligste uit het huis mede te ne
men. Om het Hoogheiligste Goed te
redden, was hij in het brandende huis
gesneld. Dc agent werd het bang en
vreemd om het hart, als hij dit hoorde.
Dacht hij wellicht aan de schandelijke
spotternijen, omtrent liet geloof van de
zen priester waaraan liiyiog enkele uren
te voren had deelgenomen? Spra
keloos en somber staarden allen in het
huis, waarin de priester verdwenen was.
Eindelijk ziet men deze. de hand
met het Allerheiligste tegen het hart
drukkend, de trap afsnellcn. „Hij is
geredjubelt het in alter harten
doch een vreeselijk kraken, een plot
seling oplaaien van vuur, dat als een
zuil ten hemel steeg, en dan een
ontzettende schreew der menigte 1 De
dakgebinten zijn ineeri gestort. Maar
een nog vrecsclijkcr weegeroep gilt nu
door den nacht en honderd handen
wijzen naar het inwendige van het bran
dende gebouw, en honderd oogen sta
ren erin met verbijstering. De pastoor,
die nog een oogenblik te voren in zijn
zwart gewand voor allen zichtbaar
was, staat nu roerloos daar als een
vurige gestalte geheel in vlammen ge
huld, brandend van de voeten tot hel
hoofd. Zijn hand houdt echter altijd
nog het Allerheiligste vast.
Dat kan men niet langer aanzien
Een man snelt, door een ander gevolgi
nnar binnenhet gelukte heil, dc gees
telijke naar bulten te brengen, men
overstelpte hem met water; daarna
droeg men den doodclijk gewonde in
een ander huis, waar hij den reeds na
derenden dood verwachtte.
Dij vreest dezen niet; hij lacht, als
dc dokter hem zegt. dat er geen hoop
meer is. De 1T. Dartholomeus, dien zij
dc huid van hot lichaam getrokken
hebben, is mijn patroon", zcide hij, „ik
heb hem dikwijls genoeg gebeden, dat
hij mij ook tot den marteldood zou
helpen. N'u heeft hij 't gedaanik ben
gemarteld om wille van het heiligste
Sacrament, God zij daarvoor duizend
maal geloofd cn geprezen".
Op den volgenden middag kwam
ook de gemeentcagcnt tot den vreese
lijk lijdende. Het was een huiverigwek-
kend schouwspel: hel aangezicht, het
geheele hoofd was een vormloozc
massa geworden.
„Ik heb dorst", prevelde liet van de
lippen iler lijders, terwijl hij een blik
sloeg op den agent.
En hij was door Gods genade ge
troffen. Dikwijls heeft hij later getuigd,
dat hij zich op dat oogenblik* liad ge
voeld, als dc ellendigste mcnsch, van
alle eer ontroofd, cn een nietswaardige
tegenover dezen martelaar, die, reeds
gered uit liet vuur, weder daarin terug-
snelde, om het Allerheiligste niet te
verlaten. Met een enkelen slag werd
hef licht in zijne zielwie zoo zijn le-
