Nieuws- en Advertentieblad voor Amersfoort en Omstreken.
DE EEMBODE
XXVHe Jaargang. No. 90.
UITGAVE VAN DE VEREENIGING DE EEMBODE TE AMERSFOORT.
Dit blad verschijnt Dinsdag- en Vrijdagavond.
Prijs per drie maanden vijftig cent. - Afzonderlijke nummers drie cent.
Ahoiincmenten kunnen eiken dag Ingaan, doch opzegging van abonnement moet ge
schieden vóór den aanvang van een nieuw kwartaal.
Dinsdag 6 Februari 1914.
KANTOOR EN DRUKKERIJ: LANGEGRACHT 13, AMERSFOORT.
Alle medcdeelingen e
Uit nummer bestaat uit twee bladen.
ekrstt: blad.
Tegen den Godsdienst.
I^eil is, ilat de opwerpingen tegen
den godsdienst legio zijn.
l)at verwondert.
En ge vraagtis dat niet vreemd
Als de godsdienst toch werkelijk de
waarheid, werkelijk zoo heerlijk, zoo
edel en goed is, is dan dat feit niet
erg bevreemdend, niet haast onver
klaarbaar (iij voor u hebt hem lief
en zoudt dat anders willen zien. Waar
om is het niet anders
Het is inderdaad een feit.
Dal de mcnschelijke geest tegen den
godsdienst moeilijkheden opwerpt en
dat «leze moeilijkheden haast ontelbaar
zijn ia. dat is zoo. Dat feit zien
wc allen, zien we overal, zien wc
dagelijks.
Wat zegt men niet tegen den gods-
dienst tegen den Katholieken vooral
in de salons, in de herbergen, in de
werkplaatsen, in de hoogescholcn, in
•Ie parlementen, in de dagbladen, in de
buckctt
Van den wijsgeer tol den loopknecht,
tot den sjouwerman en den straalslun-
gel zelfs, zal ieder, die slechts eenige
gedachte van zichzclvcn heeft (en wie
heeft dal niet?) zijn stellingen tegen
hem opzetten en zijn wijsheden tegen
hem uitkramen de eer. met groote
schetterende woorden, dc ander vulgair
en grof. deze inel ernstig en dettig ge
laat, gene met spottender, en minach
tenden glimlach.
Als de godsdienst kwetsbaar en
sterfelijk was, zou bij reeds lang
zijn afgemaakt, zoo talrijk zijn de stec-
ncn die men hem naar 't hoofd gooit
en de moeilijkheden die men tegen
hem maakt.
Het feit dus is zoo.
Maar dat moet niet verwonderen,
want dat moet zoo zijn. het is verklaar
baar en zelfs onvermijdelijk.
Waarom
Keeds hierom, wijl dc godsdienst is
een zeer verbreide instelling.
'/.iet zijne oppervlakte, zijn omtrek,
zijne onmetelijkheid. Hij omvat alles.
Hij bereikt de diepten van het godde
lijk wezen, en de diepte van de mcn
schelijke ziel. de geheimen der geschie
denis en de geheimen der ruimte. Hij
verkeert gemeenzaam niet geheimen
en met wonderen, met het onzichtbare
en het onbegrijpelijke. Hij wortelt
het verleden en op grooten afstand
Hij biedt dus aan de moeielijkhcden
een onbegrensd veld. En op het ter
rein van wijsbegcerie. wetenschap cn
geschiedenis moet hij tegenwerpingen
zonder tal verwachten.
Vcibeeldt u een leger, dat reeds sinds
eeuwen slag levert op alle zeeiin en
in alle wcrelddeclcn. Hoeveel scher
mutselingen zal dit leger niet doorslaan
hebben.
Zoo is liet met den godsdienst.
Keeds zijne onmetelijke uitgebreid
heid alleen veroorzaakt hem duizenden
tegenwerpingen, die op hem neervallen
als zoovele steunen, die van alle kan
ten geworpen worden.
ilgcns, de godsdienst is een zeer
hinderlijke instelling.
„Die mij beveelt, hiudcrl mij", zcide
Hossuet; welnu de godsdienst beveelt
zonder ophouden, en hij beveelt in den
am van (ïud.
Hij regelt alles in ons en dringt zich
n ons op niet gezug. inet zeer groot
gezag; hij bestuurt en regelt onze ge
dachten, onze woorden cn werken. Hij
'erbiedt veel dingen die ons behagen en
verbiedt veel wat ons tegenstaat.
Christus predikte zelfverloochening.
Hij preekte 't opnemen van een kruis.
Hij preekte„Zalig de
Hoe wilt gij. dal men zulkeii gods
dienst aanneemt zonder hem te be-
Dat is onmogelijk
Slechte scholieren zijn altijd ontevre-
len over hunne leermeesters en heb
ben hun duizend verwijten te doen.
Zoo zijn veel inenschen ten opzichte
in den godsdienst.
Zij willen niet gelooven aan zijn god-
delijken oorsprong, uit vrees verplicht
;ijn gezag te gehoorzamen,
ilc gevolgen van het geloof
te ontkomen, maken zij er zich af mei
eenige gemakkelijke en gezochte tegen
werpingen. met eenige schoonschijnende
i spitsvoudige argumenten.
Zij tooncn in de godsdienstige wet
i een of andere bestrijdbarc neven
zaak, in het schilderstuk een of ander
gebrekkig punt. de een of andere meer
of minder belangrijke onregelmatigheid,
de wet haar goddelijken glans
En dan is het gedaan.
Dan zijn zij gered van het gevaa
n te gelooven. en tegelijk van di
noodzakelijkheid om een hinderlijke!
godsdienst in beoefening te brengen.
Twijfel er niet aan. dit is de wonde-
plekde bron van de meeste opwer
pingen.
Een geleerd man, zcide eens Mgr.
Gibier. had een groot getal beroemde
schrijvers aan zijn tafel vcreenigd, en
durfde, zonder dat hij tegenspraak vond,
deze woorden spreken „Laten wij het
bekennen, mijne hceren, dat wij den
moed zouden hebben om christen te
zijn, als wij den moed hadden om kuisch
te zijn."
Tijdens de Commune te Parijs werd
in kapelaan van de parochie St.
Philippe gevangen genomen, cn hij
vroeg„Welke misdaad heb ik dan
bedreven „Dat is de zaak niet,"
dt men hem, „wij willen ons
slaan van den godsdienst, hij hindert
is reeds 1800 jaren."
De godsdienst is hinderlijk, ziedaar
i ware en geheime en diepe vcrkla-
ïg van veel ongeloof, veel onverschil
ligheid, veel opwerpingen. En met dat te
zeggen wordt niet belasterd dc mcn
schelijke natuur, maar alleen hare ellende,
hare zwakheid, hare dikwijls half onbe
wuste tekortkomingen blootgelegd.
Eindelijk is de god'dienst eene, lu
izc dagen vooral, zeer weinig gekende
Weest dus- niet verwonderd, dat ei
ontelbare opwerpingen tegen hem ge
maakt worden.
Hoe minder men een zaak kent, des
meer is men geneigd oin ze te be
strijden.
In alle zaken zijn het incest de onbe-
'oegden, die de meeste en dc meest
ongerijmde qunesties opwerpen.
Het is niet mouielijk opwerpingen te
maken. Het is volstrekt niet een bewijs
in buitengewoon verstand.
Een kiezer zelde tot zijn afgevaar
digde in een openbare vergadering
„Wat hebt gij nu eigenlijk gedaan sinds
wij u gekozen hebben?" „Ik heb 103
vragen gesteld aan de verschillende
ministers." En de ander antwoordde
ernstig, onder toejuiching van de aan
wezigen: „Als gij zooveel vragenstelt,
'in moet gij wel zeer dom zijn."
Die opmerking is van toepassing op
het onderwerp, dat ons bezig houdt.
Daar in onze dagen de onwetendheid
op liet punt van godsdienst verschrik
kelijk is. volgt er van zelf uit, dat de
opwerpingen als hagelbuien op den
godsdienst neervallen.
Een geleerd priester, abbé Boycr, die
geheel zijn leven had doorgebracht met
den godsdienst te bestudeeren en te
onderwijzen, ontmoette op zekeren dag
op reis een ongeloovige dame, die de
christelijke waarheden bespotte met een
zelfgenoegzaamheid, die slechts door
hare onwetendheid geëvenaard werd,
„Laat ons eens zien. Mevrouw, zeide
hij tot haar, hebt gij het Christendom
een weinig bestudeerd? Kent gij de
geschriften van Bossuet, Fcnélon, Bour-
daloue. Lacordaire. Félix, Nicolas
„Neen." „Maar, Mevrouw, als gij niets
dat alles kent, zeg dan, dat gij
onwetende zljt, maar niet een
geloovigc."
Allerzielen.
Deopvoeringvan Heyerman's schand-
stuk Allerzielen passeert schier nergens
zonder Katholiek protest.
En ook tegen andere toonechverken,
e niet door den beugel kunnen wordt
geregeld gewaarschuwd.
Zoo hebben de Katholieke leden-:
deelhouders van den Haagschen Dicten-
eenigen tijd geleden geprotesteerd
tegen de opvoering van divers slecht
tooneelwerk in hun zaal, Zij drongen
aan op censuur opdat niet langer
deel der leden in eigen huis
worden gekrenkt.
Bij 't Allcrziclen-incideni in
Haag hebben de vrijzinnige bladen hun
uiterste best gedaan om te betoogen,
dat de Katholieken geen reilen cn recht
hebben om ergernis te nemen
Heyermans' „Allerzielen".
Er is niets kwetsends voor het Ka
tholieke gevoel in het bewuste stuk
ontdekken.
Alzoo redeneert öok de Haagschc
briefschrijver van dc „Arnhcmschc
Courant."
„Opnieuw" schrijft deze „moet
het publick zich verbaasd hebben, waar
toch de felle haat dei I<. K. geestelijk
heid tegen dit stuk zijn oorspiong vindt.
Aan den godsdienst wordt niet getornd
pastoor Nansen, in wlen het ideale
christelijke geloof belichaamd is, lalijft
zijn godsdienst getrouw, en werpt de
wcreldsche levensbeschouwing van Rita
en haar man verre van zich. Is de
boosheid dan alleen te verklaren, om
dat er geestelijken ten tooneele worden
gevoerd
Pastoor Nansen is een ideaal pries-
r. waarom ergeren de Katholieken
zich dan aan deze liguur?
Eerder moesten zij er zich over ver
heugen, dat zoo'n ideaal priester ten
■orbccld wordt gesteld.
Maar dit is juist de bedoeling van
eyermans, hier den menschcn een
piiester te doen zien, zooals hij moest
""n. maar helaas niet is.
Want luistert wat de Haagschc
briefschrijver verder vertelt:
„Een merkwaardig moment deed zich
tijdens de voorstelling voor, toen Wil-
van der Veer. die de rol van pas-
Nansen vertolkte, een warm en
langdurig applaus bij open doek kreeg.
Het was in liet derde bedrijf, toen het
„fatale geval", waarover pastoor Bronk
zijn collega Nansen hard valt, door de
zen laatste in een krachtigen aanval
tegen het liefdeloos kerkelijk dogma
van den eerste werd gekeerd. Dat was
de triumf van dc ware christelijke liefde
tegenover den schijngodsdienst, en eigen
lijk was het deze innerlijke gedachte,
die aanleiding gaf tot deze ovatie."
Alzoo. schrijft De Maasbode, hebben
wij in het stuk van Heyermans ccn
ideaal priester, den drager van dc ge
dachte der ware christelijke liefde, en
deze liguur is een schepping van Her
man Heyermans.
Maar daartegenover staat dc andere,
de eigenlijk regel bestaande priester,
de man van het „liefdeloos kerkelijk
dogma," de man van den „schijngods
dienst," de man die gesteund en ge
protegeerd wordt door zijn bisschop.
'Cortoni de katholieke priester in zijn
vare gedaante.
En dan zegt de Haagsche briefschrij-
ïcr, dan schrijven alle vrijzinnige bladen,
dan beweren alle vrijzinnige aandeel
houders van den Haagschen Dierentuin,
dat wij Katholieken geen reden cn
recht hebben om boos te zijn over
Heyermans' tooneelstuk, dat dit stuk
:ts kwetsends of belccdigends bevat,
dal wij steeds noodeloos protesteeren,
Uit het Buitenland.
Anti-clericaal gedoe.
Tot do treurige anti-ctericalc fo
behoort het heenzenden der religieuzen
't de ziekenhuizen.
Maar 't duurt meestal niet lang of
de openbare meening. wakker geschud
door allerlei wanbeheer, cischt met klem
den terugkeer der liefdezusters.
Te Grenoble in Frankrijk was
campagne begonnen, om de Zusters
in dc ziekenhuizen te doen terugkeeren.
In weinig tijds verzamelde men 27000
handtcckeningen ten gunste van petitie
in dien geest aan den gemeenteraad.
Deze heeft een besluit ten gunste van
den terugkeer der Zusters aangenomen
zoodnt dc liefdezusters weer terugge-
S«n zijn.
ok in het naburige België, tc Ant
werpen, had men een besluit tot uit
zetting der Zusters weten door te drij
ven. Maar protest bleef ook hier niet
uit. In den Burgerkring had een groote
protestmeeting plaats. Meer dan vier
duizend personen, waaronder alle klas
sen der samenleving vertegenwoordigd
uren, vulden de zaal.
Senator Rijckmans bracht hulde aan
dc gasthuiszusters. vóórhaar onbegrens
de toewijding en groote zelfopoffering.
Hij zette duidelijk uiteen, wat de ver-
leekers met hun werk beoogden, cn
er echter op dat zij bij de uit
voering van hun plannen ccn tegen
stand zouden ondervinden, waarop zij
niet gerekend hebben.
Vervolgens spraken nog anderen,
die de Zusters huldigden.
Zaken doen.
De Fransche pers houdt zich bezig
et onderhandelingen tusschen de firma
Krupp en de Turksche regeering. Vol
gens de „Matin" heeft de firma Krupp
aan Turkije aangeboden een som van
40 milliocn te zullen verstrekken. Van
andere zijde wordt evenwel medege
deeld. dat het Turkije door bemiddeling
Krupp mogelijk gemaakt zal wor-
ccn leening van 200 millioen aan
te gaan. waarvan eerst de schulden aan
Krupp betaald zullen worden. Men
rekent erop. dat Turkije ongetwijfeld
liet voorstel zal aannemen, wanneer de
Turksche leening in Parijs niet binnen
of 10 dagen gesloten is.
Uit Portugal,
Naar gemeld wordt, zijn nieuwe on
lusten in Lissabon uitgebroken. Op 6
verschillende plaatsen in de stad ont
ploften bommen, waardoor groote scha
de werd aangericht. Of er menschen-
levcns zijn tc betreuren, is nog niet be
kend. Men meent te mogen aan-
dat deze bomaanslagen ge
pleegd zijn door gewezen spoorweg
arbeiders. die. omdat zij aan de staking
hadden deelgenomen, waren ontslagen.
Ill Oporto is in de hal een bom ont
ploft, waardoor ernstige materieele scha
de werd aangericht en vele personen
verwond werden. Er loopen geruchten,
dat de royalisten een nieuwen inval in
hot Noorden van Portugal beproefd
hebben. Eene bevestiging hiervan is
nog niet ontvangen, doch wel staat het
vast. dat dc regeering van Portugal
een groote troepenmacht naar het
Noorden van het land heeft gezonden.
Binnenlandsche Berichten.
Belangrijke datums.
Van 1 tot cn met 14 Februari gele
genheid tot aangifte voor de kiezerslijst.
\Yx5r 20 Februari kennisgeving aan dc
FEUILLETON.
DE BEVRIJDING DER ZWARTEN.
Hij nam dc teugels van het paard
cn leidde liet door 't woud. Albert
vroeg hem, wat hij toch wel met zijne
makkers deed.
„Dat is oen geheim, massa dokter,
maar ik durf liet u wol toevertrouwen."
antwoordde Zambo. „De negers, die
„e „inds gezien hebt, bchooren dccli
aan massa ö'Brian, deels aan cci« ••••-
deren meester. Zij worden allen
lituidcld en daarom zijn ze reeds lang
van plan in dc moerassen tc vluchten.
Maai zij zouden nog ongelukkiger wei
den. als zij hun plan ten uitvoer brach
ten de honden zouden ze weldra op
gespoord hebben cn God weet, wat
hun dan te wachten stondOm nu die
vlucht te voorkomen, speet ik eiken
avond eenige deuntjes voor henzij
'vermaken zich dan en vergeten
een tijdje de slechte behandeling.
„Maar gij zult toch wel nooit gesla
pen worden, denk ik."
„Dat gave God, innssa dokter; Ji
|oa is een barbaai niemand kan
Iiciii naar den zin maken en mus
O'Brian ziet gaarne bloed over onz
mg vloeien."
„Wal een monsters 1" riep Albert
uit.,zc verdienden zelt slaven tc zijn.
Gelukkig, dal er niet veel zulke
ichen zijn, want ik heb gezien, dat
bijna alle voorname planters van Loui
siana er op staan, dat hunne opzichters
de slaven rechtvaardig behandelen."
„Dat is waar," antwoordde Zambi
„en toch hccrschl er onder de negers
ontevredenheid. Ik ben hang, dat velen
weldra tot opstand zullen komen."
,,'t Is mogelijk. Zambo, dat is dc
schuld van vele bladen uit 't Noorden,
die alle ten gunste van uwe vrijheid
spreken. Maar nu blijft de vraag, of
dc toestand der negers verbeterd zal
worden door dc afschaffing der slavernij.
Wijl zij niet gewoon zijn in hun levens
onderhoud tc voorzien, zal het voc
velen ecu bezwaar blijven, ceil bestaa
te vinden. Dat doet er echter nii
toe." zcide hij bij zich zelf„dc slavernij
een sclmnde voor het niciischdoin."
Toen zij zoo pratende bij een huis
kwamen, dm |;l,lgs den weg stond,
Zambo
„Dat is Paris, dc plantage van mt
O'Brian."
Zambo
scheen.
„Nu moet gij langs dezen weg gaan,
tot gij aan 't licht komt, massa dokter,"
zei hij, „en dan zijt gij vlak bij Syrakus.
Dan moet gij den zijweg nemen,
naar Sommcrviile leidt. Gij |{Unt u
mogelijk vergissen, maar als gij 't s0
liever hebt, zal ik wel verder me
meegaan."
.Necn, dank je. beste jongen, ga naai
je huis terug; Jim Jou zou wel een;
kunnen merken, dat je er niet waart er
je daarom dan straffen."
Albert stopte Zambo een doller it
de hand, gaf zijn paard de sporen et
vertrok. Het was een heldere nacht ei
welriekende geuren stegen in de lucht
op. Hij liet dc teugels los en lette niet
meer op zijn paard. Na eenigen tijd
bereikte hij Syrakus.
„De naam is goed gekozen." zei hij
bij zich zelf; „ik ruik den sterken geur
ranjeboomen. Maar wie zingt daar?"
:n zeer welluidende stem zong
Spannsche romance.
Hij reed nog een eindje verder om
beter te kunnen luisteren en bevond
zich weldra voor het venster vat
prachtig gemeubileerd salon. Miss Sil-
iifomls zat aan dc piano cn ccn negerin
td naast haar.
,Hier woont zij dus," sprak hij tol
zich zdlf, ,,'t is vreemd, dat ik het
lerdcr geweten heb."
Op hetzelfde oogcnblik stond Cora
op en verliet de zaal, door dc negerii
gevolgd. Albert vervolgde nu zijn weg,
wel wat beschaamd over zijne
bescheidenheid, maar toch ook op i
Sllllfonds. „Ze had me toch wel
beetje dankbaarder kunnen zijn," dacht
hij cn gaf zijn paard dc sporen. Hij
kwam zonder verder ongeval tc Sommei
ville aan, waar Israël nog op hem wa^litti
„.Mister cn mistress Lcctcrque vragen
icuus, omdat ze niet op u gewacht
hebben," zei de neger, „maar het werd
in beetje tc laat.
„Wil massa dokter nog soupcercn
Albert .had echter geen honger; hij
ging naar zijn kamer, nog boos op de
ondankbaarheid van miss Sillifonds.
IV.
Toen Albert den volgenden morgen
'akker werd. stond de zon reeds hoog
mi den hemel. Hij kleedde zich haas-
g aan en wilde juist de kamer vcrla-
■ii, toen zijn blik viel op ccn brief,
dien hij den vorigen avond niet gezien
had.
Het was een geparfumeerd briefje
cn liet adres: Den Heer Freimanr
dokter tc Somi. ervlllc was zee
net geschreven.
„Wat een prachtig schrift," zei hij i
Zich zelf, toen hij den brief opende.
„Wat, hij komt van miss Sillifonds,
riep hij verbaasd uit, „Wat kan zij mij
te zeggen hebben?"
Hij las het briefje, waarin niet
ders stond dan het volgende
„Mist Cora Sillifonds vraagt of zij
de eer zou mogen hebben, mijnheer
Fruimann morgen op 't bal te zi
dat ze zal geven."
Hij stak het brielje bij zich cn ging
naar beneden.
Leclerque en zijn vrouw waren aan
't ontbijt. De planter had reeds sedert
eenige dagen geen verband meer om
den arm. die goed aan 't genezen was.
„Zie eens, dokter," zei hij, „hoe ge
makkelijk ik vandaag mijn arm kan be
wegen. Gij hebt eer van uw genezing.
Susanne heeft u dan ook onder hare
bijzondere bescherming genomen cn
stellig verzekerd, dat gij Sommcrviile
niet moogt verlaten, voordat gij u in 't
huwelijk begeeft."
„Dan zou uwe genezing wel cent
erg duur kunnen worden. Wie weet of
ik misschien mijn leven lang niet on
gehuwd blijf."
„Daar zijn wc heelemaal niet bang
voor. mister Frcimann. Maar dat zeg
ik u, overal waar ik kom. zul ik over
uwe bekwaamheid spreken. Gij zult dan
wellicht in korten tijd zooveel patiënten
krijgen, dat gij ze niet allen zult kunnen
verzorgen."
„Ik kan mi al meer dan tevreden
zijn." antwoordde Frcimann, „en dit
heb ik aan niemand anders tc danken
dan aan u. Zonder uw» raad was ik
nooit dokter geworden."
„Zonder uwe kennis cn in minder
gunstige omstandigheden, zouden mijne
raadgevingen weinig waarde hebben
gehad. Maar spreken we nu over iets
anders. Heot gij eene ultnoodlgtng voor
't bal van hedenavond gekregen?"
Wordt voortgezet.
