Nieuws- en Advertentieblad voor Amersfoort en Omstreken.
DE EEMBODE
XXVIIIe Jaargang. No. 12.
UITGAVE VAN DE VEREENIGING DE EEMBODE TE AMERSFOORT.
Dit blad verschijnt Dinsdag- en Vrijdagavond.
Prijs per drie maanden vijftig cent. - Afzonderlijke nummers drie cent.
Vrijdag 15 Mei 1914.
Kantoor en DrukkerijLangegracht 13, Amersfoort
Telefoon No. 314.
Alle mededcclingen
Billijke tarieven bij abonnement.
n advertentiSn in te zenden vóór twaalf uur op den dag van uitgifte
Dit nummer bestaat uit twee bladen.
EERSTE BLAD.
De Romeinsche Quaestie.
Voor de vereeniging „Geloot en
Weienschap" te Amersfoort hield de
Zeereerw. Zeergel. heer dr. J. de Jong,
Dinsdagavond eene belangwekkende
lezing over de Romeinsche Quaestie,
een onderwerp dat. gelijk terecht werd
opgemerkt, actueel blijft, waar het gaat
om «Ie vraag of 's Pausen vrijheid vol
doende is gewaarborgdeene levens
vraag voor de Katholieke Kerk.
Spr. gaf allereerst eene definitie van
de Romeinsche Quaestie en kenschetste
haar als de moeilijke verhouding, die
er ontstaan is tusschen den Paus en het
koninkrijk Italië, hetwelk den Paus van
zijn Staten beroofd heeft. Door deze
berooving is er een vijandige houding
ontstaan tusschen den Paus en het
Quirinaal; de Paus erkent niet het on
rechtmatige koninkrijk en bovendien,
doordat de Paus niet meer een eigen,
onafhankelijk grondgebied bezit, wordt
hij belemmerd in de vrije uitoetening
van zijn herdersambt. De Romeinsche
Quaestie zou zijn opgelost, als de vrede
tusschen den Paus en Italië zou zijn
hersteld en de Paus volkomen vrij en
onafhankelijk zou zijn in de uitoefening
van zijn verheven bediening.
De Romeinsche Quaestie is dus ont
staan doordat nten den Paus van zijn
Staten beroofd heeft.
1 Iet is onmogelijk met juistheid te
zeggen, wanneer de wereldlijke macht
drs Pausen een begin nam. In de drie
eei -te eeuwen van haar bestaan moest
de II. Kerk zich meestal in de cata
comben vei bergen. Doch reeds de eerste
christenkeizer t onstantrjn schonk aan de
Kerk groote bezittingen en ook vele
christenen volgden dal voorbeeld, zoo
dal de Kerk langzamerhand uitgebreide
gut deren bezat, wier opbrengst be
steed werd vuor het welzijn der kerk
en het onderhoud der armen. Lang
zamerhand werd de Paus de machtigste
wereldlijke persoon van Italië en de
natuurlijke beschermer van Rome tegen
ile barbaren, zoodat Pepijn de Korte, de
koning der Franken, in hel jaar Tób
o,in. Rome het cxcrcliaat van Ra
venna dal hij op de Loiigobardeii
Karei de Groote bevestigde later de
schenking van zijn vader. )p het einde
der elfde eeuw werd het gebied van den
II. Stoel nog vergroot door de schenkin
gen van Mathilde, markgravin van
Toskane. De Pausen hebben dus hun
wereldlijk gebied op wettige wijze ver
kregen.
Met een korte onderbreking tijdens
de l'ransehe overheersching onderNnpo-
leon, bleven de Pausen immer souve-
rcincn van hun gebied, tot in het midden
der vorige eeuw de Italianen pogingen
begonnen aan tc wenden, om
van zijn Stalen te bcrooven. I
van favour, Garibaldi, Yictoi
nucl, zijn berucht in deze ornlc
Duizenden zouavon, wanrundc
pere Hollanders niet de gerings
boden hun hulp den Paus aan. Maar
legen dc overmacht was Pius niet bc
standden 20 Sept. 1870 trokken dc
Piemonteezen door de Porta Pia Rome
binnende roof van den Kerkelijken
Staat was een voldongen feit.
De Pausen Pius IX, Leo XIII, I'
hebben niet opgehouden tegen
wederrechtelijke berooving te protes
tveren maar tot dusver te vergeel:
het êéne Italië heeft er nooit de minsi
rekening mee gehouden.
I >e Paus erkent het Koninkrijk Italië
in zijn tegenwoordige samenstelling
zulk e
e erkei
i:nK
van afstand zijn. Het is den Ka
tholieken dan ook verboden een ei>
Katholieke partij te vormen en alle
voorwaardelijk* in enkele gevallen,
hun deelnemen aan dc verkiezingen
toegestaan.
Waarom eischt de Paus nog iinn
zijn staten op, waarom sluit hij gi
vrede niet hel Quirinaal, waarom legt
hij zich niet neer bij den Ix-staandeu
sj.imlr Ln het antwoord luidt: le de
I'aus kan zonder meer geen afstand
doen van zijn gebied, omdat hel niet
zijn eigendom is; hetbelioort aan de Kerk
en de Paus is slechts bestuurder «lier
goederen.
I )och ei is nog een tweede reden,
en hier ligt de eigenlijke kern der Ro
meinsche quaestiede Paus kan geen
id doen van wereldlijk gebied, om-
dal dit noodzakelijk is, opdat hij de
Kerk goed kunne besturen, opdat hij
volkomen vrij zij in het bestuur der
Kerk.
n eigen rechtsgebied is niet vol
strekt nootzakelijk voor het bestaan der
Kerk. Immers in de eerste drie eeuwen
bezat de Paus ook geen wereldlijk
grondgebied. God had dit aldus be-
ichikl; opdat iedereen zou kunnen zien.
dat de H. Kerk een goddelijke instel
ling is. die zonder menschelijke mid
delen, dus alleen door de bovennatuur
lijke hulp van God het heidendom over
all en de wereld bekeerde.
Doch dit was een buitengewone toe
stand. In den gewonen toestand
wil God dat de H. Kerk, die een maat-
ihappij van menschep is, ook mensche
lijke middelen tot hare beschikking
liebbc, om haar doel tc bereiken. En
Ier menschelijke middelen, die de
Kerk noodig heeft om met vrucht hare
zegenrijke werkzaamheid te ontplooien,
is een onafhankelijk grondgebied. De
Paus heelt n.l. een eigen, onafhankelijk
grondgebied noodig om in volle vrij
heid, zonder eenige belemmering te
kunnen arbeiden voor de geheele Ka
tholieke wereld.
Hij moet de vrijheid niet alleen be-
itten. die vrijheid moet ook aan alle
'olkcren bekend zijn.
Wanneer de Paus geen eigen. onaf-|
hankclijk grondgebied bezit, is hij on-1
derdaan van den vorst in wiens land)
"aar hoe gemakkelijk Pan dan zulk
regeering den Paus belemmeren in
de uitoefening van zijn herdersambt.
Hij zou immers het verkeer van den
Paus met Bisschoppen van andere lau
den kunnen tegengaan, zijn briefwisse
ling onderscheppen, zelfs met physiek
of moreel geweld heil kunnen dwingen
maatregelen te nemen, die wel voor dei
respectievelijke regeering. maar niet het
heil der Kerk bevorderlijk zijn.
"v'e kennen allen den grouleu naijver
volkeren onder elkanderITanschen
Duitschers en Kngelschen en Rus-
men moet het van nabij gezien
hebben welk een naijver, welk een
nationale prikkelbaarheid er heerscht
tusschen Oostenrijkers en Italianen. En
eronderstellen wij nu eens, dat de Paus
gewoon Italiaanse!) onderdaan was. hoe
gemakkelijk zouden dan andere volkeren
'auselijke maatregelen kunnen toe
schrijven aan den invloed der Ital.
regecring.
En veronderstellen we dat er een
orlog uitbreekt zooals bv. voor twee
i.ar tusschen Italië en T urkijeals de
Paus ltaliaansch onderdaan was. al zou
ilij nog zoo neutraal zijn, dan zouden
dc Katholieken van Turkije hem toch
eenigermate als vijand beschouwen, zij
zouden mcenen dat hij huil niet gunstig
gezind was en hein niet zoo gemakkelijk
de gehoorzaamheid bewijzen waarop hij
recht heeft. Deze redenccring wordt ook
door de geschiedenis bevestigd, gelijk
in liet volgend nummer zal wo
aangetoond.
baar een /waar-gewonde jonge vrouw
gedragen. Achter de baar liep de man,
het hoofd met bebloede lappen om
wikkeld en op zijn arm «en pasgeboren
kind, waarvan de beentjes verpletterd
Hoe verder hij ging. hoe meer van
dergelijke droeve tooneeltjes de corres
pondent ontmoette. Daar stond een
troepje ntenschen om den pastoor, die1
met betraande oogen zijn kinderen moed
insprak. In een tuin, vol puin nu, weende
een moeder over de lijken van haar
drie kinderen, die bij het spelen, door
den instortenden tuinmuur verpletterd
Het infernale naluur-geweld, zoo be
schrijft de journalist verder, was zoo
geweldig, dat de groote bronzen klok
uit dc instortende toren werd ge
slingerd en enkele honderden meters
vertier in het veld terecht kwam.
Overal is men nu, dag en nacht door,
bezig om de puinen te doorzoeken en
soldaten met het geweer in de vuist
houden daarbij de wacht, om desnoods
plunderingen of diefstallen te voorkomen,
't Is ontstellend, wanneer men ziet.
oe zes seconden voldoende zijn ge-
-eest. om van die lachende gehuchten
ii vriendelijke dorpjes, die gelegen
•aren in de landstreek van ongeveer
20 K.M. lang. welke door de aardbe-
ving geteisterd werd, zulke doodsche
puinhoopen te maken.
Amersfoort, zal binnenkort met een
Regeeringsopdracht in zake de rechter
lijke macht in West-Indlë voor den
tijd van ongeveer anderhalf jaar naar
vertrekken.
mr. F. D. graaf Schimmalpenninck.
De Staatscourant bevatte een Kon.
besi.. waarbij aan mr. F. D. graat"
Schimmelpenninck, Commissaris der
Koningin in de provincie Utrecht, op
verzoek, met 1 Augustus op de
meest eervolle wijze uit gemelde be
trekking ontslag is verleend met dank
betuiging voor de vele en gewichtige
diensten doorhem aan den landebewe/en.
Uit het Buitenland.
In Frankrijk
heeft men de verkiezingen weer achter
ilen rug.
De uitslag is weinig bemoedigend.
Alleen de socialisten wonnen, ten
koste der meer behoudende elementen.
Van een eensgezind optredende Ka
tholieke partij met een vast omlijnd
programma van beginselen js in Frank
rijk nog geen sprake.
En tochhet zal niet verandt
Je bedorven rcgeeriiigskriiigen. zoolang
Jat uitblijft.
Nu slaat weer verscherping van de
aanvallen tegen Kerk en Godsdienst
'achten.
Wai
erschei.
ling
raagstukken ook
hierin stemmen radicalen, socialisten en
consorten overeen: de Kerk
streden uleGodsdienst uitgeroeid worden.
Bij de uitvoering dezer helsclie plannen
vinden die mannen elkander altijd \v-
Italië.
I Ie correspondenten der groote bladen,
die dc streek welke door i'
werd geteisterd, bezochten, melden
droeve bizonderheden.
Ken hunner schrijft dat. toen hij
nabijheid kwam - an wal eens het stadje
Linera geweest was, hein een kleim
droeve stoet van menschen tegemoet
kwam. Voor den stoet uit werd op een
Weergevend wat wij schreven
over eene aanstaande verhooging der
jaarwedden van het onderwijzend per
soneel in gemeentelijken dienst, laat de
redactie van 't Amersf. Dagblad volgen
:n :ou vermoeden, dat het roomschc| or-
dat too lol de finesses ingelicht schijni.
bijiom' - -us.'-
Binnenlandsche Berichten.
Ter overweging.
In de liberale Arnhemsche Courant
iclireef de heer Obreen. een vrijzinnige,
ver tarief en belasting, een stuk waarvan
ve hieronder een brokske laten volgen
„Het gaat niet goed in ons vader
land. Het gaat er zelfs zeer slecht. Dat
ziet men aan de ongelukkige opbrengst
der belastingen. Zoodra wij een pi
millioen gulden meer moeten uitgevi
zitten wij verlegen, om te welen w;
het geld te vinden. Onze openbare w
ken zijn erg ten achter. Sinds jaren
worden geen nieuwe spoorwegen meer
gebouwd, t )nze groote steden verkeeren
de eene voor, de andere na. in krijti
den geldnood. Het gaat van kwaad tol
erger. en. vergeleken met onze
buren, gelijkt de Nederlandsclle
leving hue langer hoe meer
lerloopen rommeltje. En dat alles door
liet anders, dan dat er in oi
land geen arbeidsloon te vere
Duizenden gaan buitenslands
als hel niet is om werk te zoeken, dan
•rede te genieten
hetgeen zij hebben, wat in Nederland
tor een groot deel door belastingen j
'U worden opgegeten.
„Het is noodig, dat dit alles ter doge
;ii de groote klok wordt gehangen,
want vele landgenootcn zijn verblind voor
hetgeen in hun naaste omgeving plaats
vindt. Men staat versteld dat menschen
die toch hun gezond verstand hebbt
het vaderland voortdrijven op dezen
weg. welke kan leiden tot niet anders
ral en armoede, Maar voor hen
slechts één heil. dat is de bloei
effectenbeurs. Wanneer daai
uitzet heerscht, dan is alles be
houden en dan moet ieder tevreden zijn
Het is scherp maar juist gezegd.
En dit krachtige betoog tegen het
rijhandel-dogma dor Vrijzinnigen mo
e helpen, om ook ter Linkerzijde d<
ogen te doen opengaan.
Vooral ile arbeiders mogen er door
eren z.icli niet weer te laten wijsmaken
at de hooge tarieven hen n-adectig
ouden zijn.
Eerste Kamer.
In de Eerste Kamer heeft de nieuwe
oorzitter, di
Amersfoortsch Nieuws.
echter
gebleken.
:t geheel uil ile lucht gegrepen is.
Dm de heeren gerust te stellen, zij
er medegedeeld, dat we geen bijzon
dere connecties ten stadhuize hebben.
onschuld de meening
toegedaan, dat. onder een flink ge
meentebestuur, er geen sprake mag
zijn van bijzondere connecties ten stad
huize met welk blad of blaadje dan ook.
't Wil ons echter voorkomen, dat
de mededeeling van een en ander over
salarisvcrhooging enz., zeer wel moge
lijk is, zonder het ..Stadhuis" er direct
in te betrekken.
De geëerde redactie zal hel wel
ons eens zijn. dat voorstellen of
zoeken dienaangaande niet per s<
komstig behoeven te zijn van „B. en W".
•au voorbarigheid zal
later beter geoordeeld kunnen worden.
Nieuwe telefonische aansluitingen
No. 14b mej. S. A. v. Walree, v. Per-
sijnsir. No. 118 H. R. Visser, slager.
Langestraat. No. .127 firma Heyligers
cn Verhoel. kassiers .Muurhuizen 25.
No. 13b C. Ruitenberg, metselaar,
Westsingcl 2. No. 341 firma Kaniselaar,
in manui'., Krommestraat 4. No, 342
Beltman, gcm.-arclviiect. Vlasakki
No. 343 firma W. v. Beek, rijwielhan
delaar, Kerkstraat 4. No. 144 I). Juffer
timmerman en aannemer. Kampstraat
04.
Mr. J. D. Werkman,
maanden secretaris
heeft le Leiden examen afgelegd vo
den Rechterlijken Dienst in Ned. Oost
IndiC
Kolonel Piepers der huzaren te
Tilburg, is bestemd voor inspecteur
der cavalerie, in plaats van inspecteur
Mathon. die met pensioen gaat.
Hel Amersf. Dagbl. deelt mede,
dat alhier is opgericht een afdeeling
van den Ned. Bond voor Stautspcnsi-
oneering met aanvankelijk J8 leden.
Het voorloopig bestuur beslaat uit de
heeren A. J. Looxma van Weideren
baron Kengcrs, J. W. Krom en mr.
1). J. van Schaardenburg.
Tot kantonrechter alhier is benoemd
geen reden tot tevredenheidhel is door
slechts 8 jongens bezocht, liet ware te
wenschen. dat daar meer gebruik van
as gemaakt.
De feestavond den 21en December
den jongens aangeboden, mag op zich
zelf geslaagd heeten, maar heeft niet
veel blijvend nut achtergelaten.
Bewonderenswaardig is de stuwkracht
e van den directeur uitgaat en de
ijver waarmede Z.Eerw. ook de andere
bestuursleden beïnvloedter heerscht
:n opgeruimde geest en er is prettige
menwerking bij het bestuur.
Alle bestuursleden wonen trouw de
vergaderingen bij en bijna allen komen
geregeld op de bijeenkomsten hunne
beurten vervullen.
:en algemeen overzicht kan
beter doen. dan het patronaat
tc vergelijken bij een autoritje.
~"ot voor kort dan, liep die auto door
tnullig heidepaadje, niets zagen we
>ns dan dorre heide onvruchtbaar, hoe
kon daar eenige oogst gehaald worden.
Daar zien wij een klein huisje (onze
feestavond) een rustpunt dus. een ver-
frissching. helaas het is niet veel. men
biedt ei slechts chocolademelk en de
humor en uitgelatenheid die er heerscht,
nrdt gebracht door betaalde krachten.
Kostbaar is het oponthoud en de
penningmeester hoopt niet meer derge
lijke pleisterplaatsen te ontmoeten. En
langzaam cn doelloos sjokt de auto
•oorwaarts. Men tracht door het zingen
an liederen 'onze zanglessen) de ver
deling die ons tegengaapt te verdrijven,
helaas het is niet afdoende. Maar, daar
kromming in den weg, en
hoopvol vragen wij ons if: ..wat zal
daar komen
chauffeur staat daar. hij beziet de wa-
ons patronaat1 die er werkelijk
kwaad bijstaat, het inzittende be
is het mulligc heidepaadje moede
raagt Item, hen te voeren langs
vlakken weg dien zij nu
die
echter
Hij hield bij die gelegenheid ec
tarin hij herdacht de verdiensten
n voorganger Baron Schimmelp
nek en deed vervolgens een ben
op aller medewerking.
Tweede Kamer,
e wet regelende helling en im
dering eenci rijks-inkomstenbelasting
houdt nog altijd Je Tweede Ka
bezig. Doch 't loopt toch ten ei
Minister Hcrtling is dan van zijn et
zorgjes af. Trekt hij nu wijselijk
tabaksbelasting in. dan is het mogelijk
dat hij 't nog wel eenigen lijd
uister van financiën uithoudt.
Naar Suriname.
Jhr mr. H. W. van Asch vi
oudlid van de Tweede Kaï
ii Wijck,
mr. W.
het kanton Haarleim
In ile arrondissementsrechtbank te
Utrecht is benoemd tot rechtermr.
Havcrschmidt te 's Hertogenbosch.
Patronaat St. Rafael,
lit de Woensdagavond gehouden ver
gadering van het patronaat St. Rafaël
•rd het volgende jaarverslag
gebracht
its patronaat heeft thans onder hare
bescherming 30 jongens
met genistheid kunnen getuigen, dat
zij allen gaarne het patronaat bezoeken,
getuige dc trouwe opkomst op de bij
eenkomsten en het ruime gebruikmaken
van de hulpmiddelen die het patronaat
hun biedt. Zoo werden gedurende het
winterseizoen 210 boeken ter lezi:
uitgegeven.
In de l'atronaatsspaarkas, in verb:
ding staande met de Arnersf. R.
Spaarbank, werd ruim l"30 ingelegd,
Verblijdend is het zeker, dat on
jongens weinig gebruik behoeven
maken van de arbeidsbeurs, het wijst
er op dat zij pleizier hebben
vak. cn niet door liet telkens willen
veranderen van patroon een zeken
losheid van karakter verraden.
AUcen het herhaiingsondcrwijs geeft
/oor zich z
Met vaste hand omklemt hij nu het
ituurrad en neemt blijde de leiding op
zich. daar schiet de wagen voorwaarts,
angstig zien de inzittenden elkander
aan. zoo'n vaart zijn zij niet gewend en
verzoeken dan ook den chauffeur een
beetje te remmen, en deze wetende,
dat zij den weg kennen, brengt de wa
gen over op een kleinere versnelling,
maar is vast overtuigd ook daarmee
zijn doel te zullen bereiken.
De penningmeester ziet nauwlettend
toe op het zuinig gebruik van olie en
benzine, hij toch moet hiervan reken
schap geven. De zorgzame bibliothecaris
Iet op of de onderdeden aanwezig blij-
m en in goeden staat verkeeren.
Zoo rijden wij door het nu geheel
veranderde landschap. Ziet gij ginds
die villa, het is onze arbeidsbeurs, daai
zullen onze beschermelingen een goede
raadgever vinden bij het zoeken van
n patroon.
Hoe aardig ligt daar dal kleine huisje,
het lijkt wel een spaarpot, dit is ook zoo
:t is ons nieuw spaarsysteem.
De penningmeester laat een angstig
gekreun hooien over de meerdere kos
ten die de idirccteur) chautïeur maakt.
deze weet door een afslag van
huur der garage (ons patronaatsgebouwl
wicht te behouden.
stopt de autoeen der inzit
tenden de heer Op den Akker stapt
uit. maar helaas hij heeft een overstap-
kaartje en neemt nu plaats in het hu
welijksbootje. Onze este wenschen
vergezelden hem Zijn plaats wordt in
genomen door den heer Viester, die
de jongens de zoo noodzakelijke maat
schappelijke ontwikkeling wil brengen.
Links passeeren wij een aardig jong
boompje, het is het boompje der cen
trale patronaatscommissie, het bloeit
reeds. Zouden de vruchten rijp worden
en wij er gelijkluidende statuten en
reglementen van plukken
Daar geheel rechts van den weg, ziet
gij een groot gebouw in wording,
O, dat is het St. Vincentius-patronaat
onze chauffeur zal er ons langs een
omweg wel brengen.
Maar recht voor u doemt de Dom
van Utrecht op, dat wordt een stop
plaats; daar op het nationaal congres
zullen wij nieuwe gegevens, nieuwe
gezichtspunten opdoen, daar zullen wij
ons sterk maken, om straks blijde ons
tienjarig bestaan te vieren en met Gods
zegen en de voorspraak van St. Rafaël
ons patronaat lol grooten bloei te hel
pen brengen."
Het financieel verslag van den pen
ningmeester wees op een tekort van f10.
