Nieuws- en Advertentieblad voor Amersfoort en Omstreken. DE EEMBODE XXVIII' laargang No. 26. Vrijdag 3 Juli 1914. UITGAVE VAN DE VEREENIG ING DE EEMBODE TE AMERSFOORT. Dit blad verschijnt Dinsdag- en Vrijdagavond. Prijs per drie maanden zestig cent. Afzonderlijke nummers vijf cent. Abunemeiiie» kunnen eiken dag ingaan, doch opzegging van abonnement moet geschieden vóór den aanvang van een nieuw kwartaal. KANTOOR EN DRUKKERIJ: LANGEGRACHT 13, AMERSFOORT. TELEFOON No. 314. Advertentieprijs: van één tot vijf regels 40 cent. Elke regel meer 7', cent. Reclames: tien cent per regel. Advertenties in het redactioneel gedeelte vijftien cent per regel. Billijke tarieven bl) abonnement. Alle mededeelingen en advertentién gelieve men in te zenden vóór twaalf uur op den dag van uitgifte. Bij dit nummer behoort een bijvoegsel. Herwonnen Levenskracht. Dc ziekte, welke liet meest ons volks bestaan bedreigt, is ongetwijfeld de tuberculose, het wille gevaar, ook wel de witte dood of pest genoemd. Het aantal slachtoffers, dat deze ziekte maakt, is onrustbarend. Zij is als een witte wolf. die overal rondwaart en ons volk dreigt uil te moorden en da gelijks honderden slachtoffers maakt. In Frankrijk maait die gevreesde ziekte jaarlijks 150.000 menschenlevens weg en liet aantal teringlijders wordt op meer dan een V2 millioen geschat. In 20 jaren stierven in l'ruissen bijna 1.7<X).000 mensclien den witten dood. Is liet waar. dat sinds 1875 (Ierland op de 10,000 inwon, sterftecijfer aan deze ziekte van 34 op 10 gedaald Is. liet is toch een jaarlijks nog 10.000 mensclien bezwijken in de kracht van hun leven. Een st; zooals ICnkhuizeti, sterft ieder jaar aan de tering. Het behoeft geeil nader betoog, de lubercelbaccil juist onder den arb dersstand de meeste slachtoffers maakt. De slechte behuizing, do onvoldocm voeding en kleeding. de overmatij arbeid, in één woord de slechte ccon ntische omstandigheden, waaronder de arbeider vaak leeft, zijn niet zelden oorzaak, dat men onder dezen stand de meeste tuberculoselijders aantreft. I)e woningnood ot voor zijn gezin evenredige verdiensten, verplichtend den arbeider dikwijls een woning te betrekke die bij gebrek aan lucht, licht en zii delijkhcid ile meest geschikte haard voor de lubercelbaccil. die met oi geloolelijke snelheid voortwoekertet waar broeinest der tuberculose. II gaal met deze ziekte als met de jjadd- stoelen, zii vloeien bel best iu hel dm Iter. Waar men de zon en dc 'ucl buitensluit, haalt men den genceshei De arbeider, vooral wanneer hij groot gezin heeft te onderhouden, k. zich niet altijd voldoende voeden, da.i door komt zijn lichaam iu slechte co: ditie. wordt hel niet gehard tegeil den verraderlijken invloed dezer gevreesde ziekte. In ons land van ..mest en mist. var vuile, koude regen", zooals de Gciiestel zegt. is voldoende en doelmatige Mee ding meer dan noodig. Om zijn slechte economische omstandigheden is dc ar beider niet altijd in slaat, zich dusdanig te kleeden en staat hij bloot aan de wisselende weersgesteldheid cn zei hij door een hardnekkige koude te vatten met zelden den eersten stap op den langen lijdensweg der tuberculose. De overmatig zware arbeid, als ge volg wederom der slechte economische omstandigheden, verzwakt het gestel van den arbeider dermate, dat hij Algemeen is het bekend, dat er som- lige beroepen zijn, die meer dan an deren blootstaan aan de besmetting der tuberculose, beroepen, die verbonden itjn met veel slof, als mijnwerker-, ■leenhouwer-, faienciers, of die in be- lauwde lokalen worden uitgeoefend, als kantoor- en magazijnpcrsoneel. In de schoennijverheid, in de veenen, de sleenindustrie, in de textielnijver- plaatscn, waar het wakend oog der arbeidsinspectie en vakbeweging ont- cekt, daar wordt het grootste percen- gc tuberculoselijders bereikt. In ile fabriekscentra sterven jaarlijks :r 10.000 inwoners pl.m. 35 aan tu berculose. >nd men vroeger vrijwel niachle- tegen de verwoestingen door deze ziekte teweeggebracht en bepaalde men ot een lijdelijk verzet, tegen woordig kan men zeggen, dat door een reek- van stelselmatig en goed door gevoerde maatregelen deze ziekte met goed succes kan bestreden worden. Sinds de ontdekking van de lubercel baccil in 1883 door prof. Koch in Her lijn, daalde hel sterftecijfer aan lubcr- Jen K. K. Houd van Spoor- en Tram wegpersoneel ..St. Raphael" en de bond van R. K. Onderofficieren zullen ook liier een beroep doen op de offervaar digheid van Amersfoorts ingezetenen. Dat ditberocpinaclitigen weerklankmoge vinden. Verschillende Roomsche meis jes hebben zich reeds bereid verklaard, door het verkoopen van een bloempje een gave te vragen voor het tubercu- losefonds ..Herwonnen levenskracht". Nog vele Roomsche meisjes zouden hare gelederen kunnen versterken. Een me gelegenheid voor de jonge da- uit de meer gegoede standen om daden van zelfopoffering te doen blijken van die ware christelijke naas tenliefde. die niet volstaan wil niet het geven van een gift, maar die door in te helpen, den arme niedebroe- -zusters opbeuring en vertroos ting schenkt naast de gave der liefde. Mogen zij er trots op zijn. met hare eenvoudige zusters uit den arbeiders stand samen te werken tot leniging ellende, door het witte gevaar over beidersstand gebracht. rulos l'ri i 33.5 t ot 17. i 16 ja: Ie 10.000 levenden, bijna tot op dc helft. Voor een succesvolle besirijdiii) tuberculose is de samenwerking noodig van allen zonder uitzondering: oud jong, rijk en arm. gezonden cn aan tasten moeten dc handen ineensl; Patrootis en arbeiders moutten in dc -trijd schouder aan schouder slaan de arbeiders ill wier rijen hel witte vaar dc meeste slachtoffers ma moeten vooraan staan in den strijil Waar onder de vakgroepen zulk hoog percentage tuberculoselijders wi gevonden, kan het geen verwonde: hel vakbe De tuberculosebestrijding der-belang bij uitucmcndheii Op de 3e vergadering van het Hu ls. Vakorganii jot me die l bene Deelt z uit die bloeu -Pi-- de hand. want elk bloempje beteekent gave tot herstel van levenskracht. Laat uw liefde, die alles lijdt, die alles verdraagt, die zich gaarne opof fert. die alleen het goede zoekt. laat die liefde tot 'iod en den even- mensch dan vooral werkzaam zijn voor de arme tuberculoselijders, die hulp vragen aan Herwonnen levenskracht. is-hcf 10.000 pelgrims ontvangen. Dc H. Vader werd door de groote nenigte geestdriftig toegejuicht en schonk zijn zegen. Deze audiëntie was afgesteld in ver band met de tragische gebeurtenissen Serajevo. Daar eclitec reeds alle uit- noodigingen verzonden waren, kon men niet meer tot een afstellen overgaan. Wel heeft de H. Vader ten teeken van het gebeurde, zijn particuliere audiënties onderbroken. Uit Frankrijk. De Fransche regeerders leverden de er dagen weer het bewijs, dat bestrij- verdrukken van de Kerk der v Allerzielen. de Maasbode van 26 Jur geilde bericht oiidi verboden", ou Roo>.«ard's tooneelge- Willem De Vic .•ulo liet i den bi< de luberculcuse infectie, eiale misstanden cn tuberctilo.' hand aan hand. zij zijn van elkai taak had. ritten lot bestrijding dei tuberculose en ter verpleging van aan tuberculose lijdende leden der R. K. Vakbeweging. Dit fonds kwam tot stand onder den naam van 'Ifrwonnen levenskraehf' Deze naam typeert geheel het karakte: en liet ideaal van de instelling. Eet betere naam had kwalijk kunnen ge kozen worden. Herwonnen levenskracht heeft tot taak op het terrein der vakbeweging de berculose te bestrijdenut haar oorzaak door liet bevorderen van wettelijke maatregelenin haar gevolgen door de bij liet bureau aangesloten leden en hun huisgenooteii. wanneer zij aan tu berculose iijilendc zijn, zoover de mid delen zulks toelaten, in een herstellings oord ter verpleging te doen opnemen tsmiddelen te verschaffen, -mis zal Zondag 16 Juli a.s. een bloemendag organiseeren over. liet ge- heele land. De aangesloten vakafdce- Xmersfoortscheii R. K. Volksbond, de afd. Amersfoort van •el kw. „een bericht van den burgemeester, „waarbij de opvoering werd verboden. „Dit verbod is een gevolg van hel eenige Venlo: zich r hei t Istuk „gekwetst Dit stukje herinnerde mij nog eens weer aan de opvoering van het schaud- stuk „Allerzielen" te dezer slede. Het was bekend, dat een derde der bevolking alhier protesteerde legen de opvoering van dit voor katholieken kwetsende stuk. Helaasdit scheen hier geen voldoende reden te zijn 0111 het stuk te weren. Venlo handelt men anders. Wan daar „eenige" Israëlieten het stuk kwetsend vinden, wordt het verboden. aarom ook moet men medeburgers ïoodeloos kwetsen Maar katholieken zijn toch leburgers 1 Uit het Buitenland. Uit Rome. Op den feestdag van dellH.Pel i Paul us. heeft de Paus c geeringsprogramma is en blijft. Zij besloten wederom 15 kloos te sluiten na de religieuzen te hebben verdreven. Ook de 126 laatste onder wijsinrichtingen door kloosterlingen be stuurd. zullen krachtens de wet 1604 worden gesloten. Oostenrijk in rouw. De laffe moord op aartshertog F" Ferdinand en zijne gemalin door misdadig jonkman gepleegd, wel Oostenrijk groote ontroering. De vermoorde aartshertog was i krachtige persoonlijkheid en van hem mocht gehoopt worden, dat hj n 's keizer- dood, een energiek besluurdt van de woelige monarchie zou zijn. Te meer is zijn droef verscheiden i betreuren, wijl hij een voorbeeldig ka-' tholiek. een echt-godsdienstig Die verdienstelijke eigenschappen maakten hem natuurlijk minder gezien :n geëerd bij de mannen, die meenen liet zonder God of Godsdienst wel te kunnen stellen. I-lil zelfs na /.ju Iragischeu dood treft n in enkele organen, welke als spreek- is van 't anti-clericalisme fungeeren. schouwingen aan, welke doen ver leden een grooten afkeer van 't open baar belijden en beleven van onzen 1-1. "zuo'e"maalt de Matin, een Franscll dagblad, dal de Jezuieteu z'n beste vrienden waren en hekelt zijn gods- Het zou een weldaad zijn voor Frankrijk al» 't geregeerd werd door 11. de Paus'heeft een eigenhan dig schrijven aan keizer F'ranz Jozef gezonden, waarin de H. Vader o.a. eedeelt, dat hij den bijzonderen zegen s Hemels voor de verweesde kinde- n van het vermoorde aartshertogelijk lar heeft ingeroepen. Verbitterd en verbolgen op de ers, wegens den vorstenmoord hadden hel'tige anti-Servische betoogingefj plaat- Verschillende personen werden gedood en gewond. In Moslar. de hoofdstad van Herzegowina. kwamen duizenden Mohannnedaansche en Katholieke Croatische boeren bijeen en hielden een betooging door de stad. waarbij de Servische wijk uit de huizen m revolvers werd gescholen. De woedende menigte bestormde deze huizen. li< juwelierswinkel werd geplunderd. Jok Serajevo. waar de moord werd gepleegd, kwam in opstand. De anti-Servische bctoogingen in Serajevo duurden meer dan 10 uur. Hotels en drukkerijen werden ge plunderd. Talrijke Serviërs hebben Bosnië verlaten. De verbitterde menigte gaf zich overal aan buitensporigheden iver. De Slavische opschriften werden ernield. de winkels in brand gestoken n de huizen geplunderd. Dc regeering heeft nu de krijgswet iver geheel Bosnië en Hcrzegow: -fgekondigd. Het huwelijksleven van liet vermoorde orstenpaar, zoo schrijft een inzender ii een Duitsch Vrijzinnig hoofdorgaan vees op de diepgevoelde eenheid levensbeschouwing. De grondslag van deze wereldbe schouwing was het Katholicisme onbeschroomd en met beslistheid be leden werd. Voor beiden was er slechts één vrede.... n.l. in de katholieke kerk. De hertogin van Hohcnberg was beschermvrouwe van tal van katholieke liefdadige instellingen, evenals F Ferdinand protector was van de Ka tholieke schoolvereeniging. Zelfs op niet direct religieus gebied kwam hun levensbeschouwingtot uiting, dragen. Achter de lijkbaar volgden de Ncderlandsche officieren, een vertegen woordiger der internationale controle- nisste en de ministers. Bij het pa- van den vorst voegde deze zicli ook onder den stoet. De toestand wordt in het nieuwe :orstendom met den dag verwarder. Men leeft er in een sfeer van ver raad. Verraders worden aangetroffen in het ministerie zoowel als in de laagste rangen van het leger. Zoo wordt de positie van onze of ficieren onhoudbaar. Alleen de mogendheden, die tot nog toe bedachtzaam bleven toezien, kuil er met eenige honderden mannetjes orde cn regel brengen. vleugel iu de keizerlijke burcht te W nen met religieuze voorstellingen vooral uit den tijd der tegen-reformatie versierd. Hertogin van Hohenberg kleedde zich eenvoudig en had het voorkomen een dame uit de burgerij, die zelf ■lol'dig de handen uit de ntouw kon steken. Zij leefde en van zijn liefde icker Amersfoortsch Nieuws. ie moordenaar Gabriel Pi de gevangenis van Serajevo nog maals in verhoor genomen. Hij klaarde daarbij o.m. het volgende ,lk ben schuldig, en heb. zo: daartoe door anderen beïnvloed te de aanslag uit eigen beweging gepleegd, Reeds in de 4,1e klasse van -uinasiuiii hield ik mij veel met anar- sch lectuur bezig, hetgeen tot een i hartstocht in mij werddeze hartstocht is nu bevredigd. Door ,1e lectuur van verschillende anarchistische boeken cn van berichten over aansla- in dagbladen, kwam ik tot de tuiging. dat er niets verhevener» dan een aanslag te plegen; en ik stelde mij lot levenstaak, om een van )o»tcnrijksch-Hongaarsche monar chie te doodeu. waarin ik nu eindelijk ook geslaagd ben. Ik heb geen berouw over mijn daad, ik ben integendeel zeer verheugd, dat mijn plan zoo schitterend gelukt Van den aanslag, welke den mijnen voorafging heb ik niets gewete Albanië. Het stoffelijk overschot van Thomson is te Durazzo door Alba- :he gendarmen naar de 1 LICHAMELIJKE OPVOEDING. De die zich hier had gevormd tot het inrichten van een speel- en .portterrein, heeft gemeend hare taak -limer te moeten opvatten en te trach- :en in Amersfoort een Bond op te richten ter bevordering van lichamelijke opvoeding. Hare bedoeling is de volks gezondheid. kracht, levensgereedheid n tucht te bevorderen door voorzoo- •eel noodig, de bevolking van Amers foort en in het bijzonder de jeugd te aan gezamelijken lichaamsoefe ningen, lichaamsbeweging en spel en haar daartoe gelegenheid, aanmoediging en leiding te verschaffen. Zij tracht dit doel te bereiken door bevordering van de inrichting van oefen- en speel terreinen, oefen- en speellokalen de vorming van leiders bij het spel. het verspreiden van spel- en leidingsvoor- schriften en het verieenen van steun bij liet houden van wedstrijden en wan deltochten het verzamelen van gege vens, die licht kunnen verspreiden over bestaande behoeften, ook in verband met het onderwijs en over middelen, waarmede die behoeften kunnen wor den bevredigd liet samenwerken met instellingen in Nederland, die het zelfde doel beoogen bemiddeling bij de over heden. in liet bijzonder bij het Gemeen tebestuur. lot het verkrijgen van steun medewerking van georganiseerde groepen. Als eerste nummer staat op het werkprogramma van deit Bond hel inrichten van een speel- en sport terrein. De commissie stelt zicli voor: schoolgaande jeugd buiten de schooluren dus ook in de vacantte de gelegenheid te geven onder leiding cn toezicht te spelen aan ver- eenigingen. die een ot meer openlucht spelen beoefenen, liet terrein tegen nader ie bepalen voorwaarden af te in schoolfeesten aldaar te organi- ren. bijv. op nationale feestdagen bij bijzondere gelegenheden wed strijden te doen uitschrijven onder be ding. dat deze niet op Zondag zullen worden gehoudenzoodanige bijeen komsten aldaar te organiseeren als nuttig cn noodig worden geacht voor de lichamelijke ontwikkeling, en cursus sen te houden tot liet vormen van spelleiders. FEUILLETON. STRIJD. Zwaar hing het ouweder over ongelukkige staddc donder rati als wilde de vertoornde hemel uil dc wolken de misdaad vloeken de bliksemstralen flikkerden, de paarde zijn gehuil aan den donde de regen viel bij stroonicn op de a neder, maar de sissende gloed dronk hem begeerig op. Dc vlammen uit al de huizen van zeven en veertig sti sloegen in een omtrek van eeti hemelhoog tot cene enkele vui samen, krakend stortten dc gebot in puin, knetterend vlogen inillio vonken in hoogte, gloeiende balken schoten oj) de vleugelen van storm door de lucht; het vuur hemels vermengde zicli met den brand. cn firmament vcran uitgestrektheid van vele ur ml gekleurd, et joegen, door getuige te zijn rijk zonk door di I.odewijk XIV' ir Na middernacht was het onw 'orbij. doch de storm woedde v et onverminderde kracht. Daar vloog •a brandend stuk hout, gedragen door :n wind. in den westelijken koejiel in den Dom. Weldra sloeg de vlam t den koepel omhoog, doch onmid dellijk snelden de stadhouder en de onvermoeide Georg naar dc bedreig de plek cn bluschten den brand. Kort daarop ontstond er brand in den klokkentoren, tot driemaal toe maar ook driemaal werd hij metbovenmenschen- lijke inspanning gebluscht. lntussclicn hadden dc brandstichters nieuwe pek kransen in den kruisgang gcwor|>en het vuur laste de kapittelzaal en het archief aan. Hoog boven aan denj hoofdkocpcl vertoonde zicli plotseling cene kleine vlammet levensgevaar snelde Georg ook daarheen en klauterde op naar de duizelingwekkende hoogte doch al zijn pogingen, om den braad te bhischen. waren vruchteloos. Dc wind nam elke minuut in kracht toe cn zweepte de vlammen door hel dorre houtwerkde gehcele koepel stond weldra in lichte laaie, en hel lood van het hoofddak smolt en stroom de ziedend op de blusschers neder. Zij zagen zicli gedwongen voor hel ontketende clement te wijken, cn onbe lemmerd sloegen de vlammen van alle kanten naar buiten. Terzelfder tijd hadden de vliegende] vonken ook brand gesticht in den noordelijken toren naast den klokken- koepel, cn als bij looverstag stond liet gansche college en de kerk der Jezv in volle vlam. Nu was ook liet lo Domkerk beslist. Als een alles over weldigden stroom stortte hel vuur van den noordelijken toren naar beneden, liep oni den voel van den klokkcnkoepcl heen, sprong in het dak der kerk, ver spreidde zich door het houtwerk, greep de dwarsbalken over de kruisgewelven aan. klauterde legen de kolossale spar ren op. sloeg door de luiken, vrat de stijlen door, die het looden dak schraag den en raasde niet zulk cene woede. de looden platen smolten en als gloeiend vuur naar beneden stroomden. De stadhouder zag weldra de onmoge lijkheid in, den brand te stuiten; de kerk was verloren. Hij snelde dus met zijne helpers naar den Dom. die met een dikken rook was gevuld. Onver schrokken drongen echter de moedige mannen de kerk binnen om van al de kostbaarheden, die daar waren neerge legd, ten minsten eenige te redden maar het gesmolten lood van hel dak. dat als een kokend regen door de gewelven ,lroo|>. belette hun weldra hel reddingswerk, en het gevaar iu den dichten rook te stikken, dreef hen Naast den Dom had het vuur inlu«- schen zijn tocht voortgezet; het had liet onder-bisschoppelijk paleis, de wo ning van den wijbisschop, die van den deken en de kapittelzaal aangegrepen cn omgaf riu dc kathedraal als met een gordel van vlammen. De stadhouder zag voor zich den vlamnienden tempel, links en rechts de brandende rij ge bouwen, achter zicli de ineenstortende stad. nu liet hij alle hoop varen, cl sprong hij met zijn volgelingen paard en reed tusschcn de invallende gevels en neerstortende balken door de hoofdstraat naar het vrije veld De geheele Domkerk was thans vuurklomp. In het inwendige huilde de wind, die door de gesprongen vensters ongehindern naar binnen drong en dc vlammen door dc zijbeuken en gewel ven jaagde; buiten stortten de daken der koren en van het schip, alsti de twee koepels, met donderend geweld ineen. l)e doorgebrande klokkenstoelen braken en vielen met de klokken met een vreeselijken slag oj) den grond. De gedeeltelijk gesmolten klokken stroomden met het lood door de Kanun- nikeiistraat lot aan de Rijnpooti een groote, gloeiende vuurbeek I Van uit hun kantp sloegen de F" schen het vreeaclijkc schouwspel gade, eene sombere bedekking over d< stad hing. was het toch zoo licht ah op den dag. want tot aan den morgen brandde de kolosale vlam. waarin di Dom zich vertoonde, als een onzaglijki uurpyrainide. In Heidelberg zeil» zag nen duidelijk den brand. De F'ratischcn hoorden het ineenstorten der verschil lende torens, het ontzettend kraken r neervallende koepels der Domkerk. zagen de andere brandende gebouwen, dc opvliegende balken en daken - en v erheugden zicli over hun vernietings- De zon van den 2 Juni verlichte nog slechts rookendc puinln en waar voor drie dagen noj_ bloeiende stad had gestaan, daar vond men nu zwartgeblakerde muren en leeg- gebrande ruinen. Drie liefdegestichten vijf kloosters, acht parochiekerken, dertien kapellen, veertien gildehuizen. negen en twintig openbaren gebouwen, cn zevenhonderd tachtig burgerwonin gen waren eene prooi geworden dér vlammen. De I)om was slechts vier torens en de uitgebrande reusachtige romp van liet schip herin nerden nog aan het beroem de koorboeken en atlderc kostbaarhe den in kisten en vaten op het slot Philipsburg in veiligheid te brengen. lil den morgen van den 2 Juni meld de zich een man in dc kleederdracht der kosters van den Dom op de ves ting aan. Hij beweerde gezonden te zijn om te waken over de hierheen gebrachte schatten. Hij toonde een schrijven, dat de generaal hem op ver zoek van den stadhouder had gegeven en hetwelk het bevelinhield. den toonder liet opzicht over de geredde goederen over te dragen. Georg Spengel want deze was het werd met dc benier- laatregcl gcltcel over land dc hand I king, dat deze i bodig was, daar uitstrekken in liet slot volle i olikte, Ofschoon de opstijgende rook Wij weten, dat Mouclar den stad houder had toegestaan de voornaamste brieven der Domkerk, dc kerksieraden. kamer aangewezen, gendarme, welken' Calumet daarheen had gezonden ter bewaking i Johanna. ïeorg wist zijn rol als koster uitstekend «pelen eenvoudig, vroom cn gelaten, i middeling tusschcn leek en gees telijke bescheiden cn nederig was zijn optreden en zijne wijze van spreken. Hij verzocht de door hem ontvangen opdracht niet op te vatten als een wantrouwen van den bisschoppelijke» stadhouder tegenover de F'ranschcn. maar die te beschouwen als een soort geruststelling en opmerkzaamheid den j ncraal. Wordt voortgezet.

Historische kranten - Archief Eemland

De Eembode | 1914 | | pagina 1