Ui
Katholiek Nieuws- en Advertentieblad voor Amersfoort en Omstreken.
Kantoor: Langegracht 28, Amersfoort - Tel. No. 314.
Verschijnt Dinsdag- en Vrijdagmiddag. - Prijs per drie maanden
zestig cent; voor buiten Amersfoort verhoogd met vijf cent voor
incassokosten. Afzonderlijke nummers vijf cent per exemplaar.
Abonnementen kunnen elke week ingaan, doch opzegging van
abonnement moet geschieden vóór den aanvang van een nieuw
Dinsdag 16 Oct. 1917. No. 57. 31»'= Jaargang.
Advertenti'énPrijs per regel 127» ct., met bewijsnummer. Voor incasso
wordt vijf cent per maand-nota in rekening gebracht. - Billijke
tarieven bij geregeld adverteeren. Advertentiön moeten Dinsdag-of
Vrijdagmorgen vóór elf'uur ten Kantore van De Eembode worden
bezorgd. Mededeelingcn, Ingezonden stukken en advertentiën te zenden
aan de Directie van De Eembode, Langegracht 28, Amersfoort.
'n Vrijgestelde.
„Lceglooper" is nog con van de
liefste scheldwooi den voor een priester.
„Waar zijn ze goed voor?" spot dc
ongeloovigczachtjes voor zich zelf,
als hij nog fatsoen heeft openlijk
uitjouwende, als hij dal kwijt is.
Waar ze goed voor zijn
Weet gc wat een vrijgestelde is? Na
tuurlijk, nietwaar, in onzen socialen tijd
van bonden.
Die menschcn zullen zo in den socia
listische» hoek wel geen luilakken, leeg-
Toch staan zc niet in de mijn, in de
fabriek, op het werk, toch zijn het tame
lijke heeren, cn kijkt men cr tegenop
zc hebben dc beweging onder de knie,
zijn of worden leiders.
Die mannen zijn noodig, hard noodig
in het moderne verenigingsleven, roept
men, als door een schee pstorpcr zoo
hard. ,,Je hebt gelijk, man, die zijn
noodig, als brood en aardappelen, cn
Het zijn mcnschen, die, opdat zc
goed zouden kunnen werken, veel zou
den kunnen doen voor dc vereemging,
worden vrijgesteld van werk, van han
denarbeid, zooals de anderen doen, dag
in, dag uit. Daartoe draagt ieder lid zijn
duit bij, want zc worden bezoldigd
de partijkas. Ze zijn de kuiken, w
de vooruitgang van dc vereniging
drijft.
Geen enkel lid, dat begrip heeft
de actie, helaas, dat zijn ze r
allemaal, noemt zulke lui nikst
ters en dagdieven."
Wat zijn dc priesters nu anders
dan vrijgestelden?
Goede menschen, die je ogen dik
maakt over het bestaan van priesters,
als de kikvorsch uit de fabelde Katho
lieke Kerk was jullie weer een heel,
heel eind voor I Zeker, het was ver
standig van je om vrijgestelden te
eischen voor je actie, dan komt cr
fut in maar dal verstand werkte al
eeuwen lang 't is afgekeken werk
Dc Katholieke Kerk heeft hare vrij
gestelden, de geestelijken 1
Hoe kwam du: daarop
Och, toen Christus Zijn Katholieke
Kerk stichtte, stelde Hij ook lui heilig
priesterschap iri. In dc Katholieke K-.rk
is de ziel van den mensch, xijti ccuwigi
zaligheld en al wat daarmee samen
hangt, van hei grootste, van hel eénigc
gewicht.
De zorg voor de zielen ei
zondere personen, die zich d;
aal aan konden geven.
Of zc rijk waren of arm, dat deed
cr niet toe zc besliste, dat de paroehi
anen voor hel IcverisoiuKihoud van hun
eigen priester moesten zorgen; juist
zooals de leden van den bond
den vrijgestelde betalen.
Voor de rest gaf zc hun een „wissel
op dc eeuwigheid", d. w, z. deden ze
hun best, dan zou God ze later beloor
Kn wie durft volhouden, dat zulk
werken lceglooperij is
Louter eigenbelang?
Zijn ze alleen voor dc rijken
Dat weten allen wel beter. Dc 1
ligc Sacramenten worden allen toege
diend zonder onderscheid een priester
kent alleen zielen, en de ziel van
armen tobber is misschien nog meer
't oog van God dan die van een
ichatrijkcn meneer I
Eigenbelang
Wat valt cr te halen in dc missie-
streken
Wat voor pret is het bij nacht cn
ontij klaar te staan voor stervenden
Zou het uit louter stoffelijk inzicht
zijn, dat een geestelijke totaal afhanke
lijk wil zijn van z'n overheid, wil gaan
i staan, wanneer en waarheen hij ge-
Uit welk motief zijn zc bij de sol
daten aan het front
'aarom midden onder alle ellende
ziekenhuizen
?at doet hem niet bang zijn voor
welke besmetting ook als zijn plicht als
priester roept
Men zou toch eerlijkheidshalve moe-
i) zeggen, dat hij zijn verecniging nog
o slecht niet dient
En al zijn cr mcnschelijke tekortko
mingen hier en daar, welke stand
zoo gunstig op dc wereld
Vrijgestelde I Vrijwilliger ook, De
Kerk dwingt nu mand. Doch ook
ieder wordt aangenomen. Ze cischt
voorbereiding van studie cn geestelijke
sterking. Ze weigert er jaar na jaar, T
geschikter), die naar mcnschclijk inzie
dien plicht naar behooren kunnen
zullen vervullen, behoudt zc.
Hierbij is natuurlijk een vergissi
niet uitgesloten.
Die opleiding is toch ook niet
Mie de beste. Twaalf jaren studie
volbrachte lagere school.
Zeker, ze kennen niet ailes, op geen
.tukken na I M tar wie cischt voor een
goed schoenmaker, dat hij perfect tec-
kenaar is, kunstschilder of cc modern
kostuum kan in elkaar gooien
Ieder
daarin kan de priester zijn tegen-
Hij is cr mn de zielen te leiden, voor
ziel t «rgeii. Wa; daarvoor noodig
weet de Kath. Kerk zelf locli zeker,
zij kiest hare vrijgestelden.
I'. QUIRINUS. Kapucijn,
Binneniandschs Berichten.
Brandstof.
Omtrent den aanvoer van steenkool
uit Duitschland -en Oostenrijk-Hongariji
zcide dc heer van Aalst hoofdinspee
ur va» de N. O. T. het volgende.
Do bij voorwaarden ter zijde latend,
men lot sluiting van een beperkt
otlkiec! krediet gekomen en heeft
zich daarvoor den maandclijkschen
oer van tenminste 250,000 ton
steenkool en 20,000 ton ijzer en staal
tot 31 Maart 1918 verzekerd, waardoor
idustric cn duizenden daarbij be
trokkenen den arbeid zuilen kunnen
Met Oostoniijk-Hongarije i» een kre
diet iifgesloten, dal ons den aa
verzekert van talrijke hier te lande be-
noodigde artikelen, waaronder bijvoor
beeld smeerolie.
Wanneer men verder in aanmerking
neemt, dat deze maand 100,000 ton
steenkool uit Engeland zal kunnen
worden betrokken, dat Limburg, een
productie zal kunnen bereiken van
r dan 250,000 tou' 's maand», dan
alle aanleiding tot dankbaarheid,
wij den winterdag wat huisbrand
industrie betreft, zullen kunnen
doorkomen.
Nieuws Boerenvrlenden.
De landbouwers, en vooral die uit
dc zandstreken, zoo lezen wc in „De
Tijd," hebben zich tot dusver niet bij
zonder mogen verheugen in den steun
der liberale peis. De economische spc-
lalitciten, die daarin de pen voeren
ver de onderwerpen van den dag,
bleken aanvankelijk niet geneigd, om
den boer veel toe te denken. Zij ken
nen hem ook weinig. Want. gelijk men
bijv. te Amsterdam van ons vogelen-
heir niet veel meer' afweet, dan dat
het bestaat uit musschen, vinken cn
duiven, zoo kent men er ook van hoe
veel meer dan melkboeren,
groenteboeren cn vischbocren. Natuur
lijk weet men er op de liberale dag-
btad-bureaux wel meer van. maar het
scheen niet de moeite waard, den land-
die één derde deel van heel de
bezighoudt, als hoofdbedrijf cn
het meest onmisbare element in onze
samenleving tc beschouwen. Men ziet
soms het bosch niet, als men vlak
een dikken boom staat.
De jongste boerenbeweging heeft
daarin iets veranderd. Men begint ook
in de liberale pers cr aan te denken,
een boer precies doet als iedereen
zijn productie, voor zoover het van
hem afhangt, regelt naar het voordeel,
dat hij er allereerst voor zich zelf uit
kan trekker.
Prof. van Hamel wees in de groene
„Amsterdammer" op de beteekenis
den boerenstand voor de productie
stelde in het licht, dat het resultaat
daarvan nauw samenhangt met dc tc
behalen winst. Ook het „Handelsblad"
wil alsnog zoo spoedig mogelijk be
paald hebben, dat de boeren van den
'oogst 1918 een zeker percentage, bijv.
10 of 15 pCt. mogen behouden voor
eigen gebruik en voor veevoeder. Men
zal dan lot een veel ruimeren uitzaai
van koren overgaan, omdat de boeren
het bewustzijn zullen hebben, niet lan
ger heelemnal alleen voor anderen tc
Het advies is ou<", maar hel komt
i voor den Minister van een beteren
kant, als toen wij het gaven. Misschien
is het echter nu op weg naar de soci
alistische organen, waarnaar de Minis
ter meer schijnt te luisteren. Als deze
zeggen, dat dc arbeid allereerst den
arbeider moet looncn cn dat dc land
bouw dus allereerst den landbouwer
moet voeden, dan zal dc Minister het
wellicht gaan gelooven,
Engelsche willekour.
De Daily News zegt in een beschou
wing over het stop zetten van de tele
grafische verbinding met Nederland voor
handels- cn financleele telegrammen cn
het Amerikaanschc bunkerkolcn verbod,
dat, welke de beweegredenen daarvoor
mogen zijn, de gevolgen voor Neder
land rampspoedig zijn. Het land wordt
door deze maatregelen metterdaad be
dreigd door iets dat bijna met een
commercioele ui economische vernic-
'iging gelijk staat en dat nog wel op
een oogenblik, waarop zijn positie reeds
zonder deze verergering bijna wanhopig
is. Het is duidelijk, dat men zulke maat
regelen niet heeft kunnen nemen, zon
der de crisis te voorzien, die zij moes
ten veroorzaken. Het kan zijn dat er
eer gebeurd is dan gebleken is, maar
elk geval kan de nu geschapen toe
stand met duren. Nederland kan op
zulke voorwaarden ternauwernood het
levcg houden.
Gemengde Berichten.
Oorlogsberichten-
In verb>nd met de propaganda,
Zwecdschc bladen door een Ér.gcl-
sche redacteur gemaakt voor de zaak
beschaving en recht," schrijft
„Aftonbladcl" een artikel, waaraan wij
Int volgende ontleonen Wij
dat Duitschland zoowel wn
gaat de algcmcene ontwikkeling des
volks a's ook wat de hoogere weten
schappelijke ontwikkeling betreft, een
standpunt bereikt heeft, waarmede ver
geleken de Entcnte-state», Engeland
itgezonderd. kunnen worden be
schouwd ais aanzienlijk ten achter ge
bleven. Wij weten verder, dat Duitsch
land door ccne sociale wetgeving, die
alle zijne burgers ten goede komt
waarvan men wedergade in geen enkel
ander land vindt, in al de klassen zijner
samenleving een welstand heeft
stand gebracht, waartegen de toe:
den in de arbeiderswijken van een deel
der Engelsche steden zich ,afteekencn
als donkere schaduwen,
Het blad meent dan, dat het sterl
gevoel voor recht, dat de Engclsclim:
beweert .- bezitten, een arbeidsveld
zou kuni.e - vinden, dat ccnigszins na
der lag dan Duitschland. „Aftoubladct"
wijst in dat verband op dc Engelsche
koloniün cn in het bijzonder op Ierland.
In Engeland is hel verknopen van
iolinlltoudvndii dranken nan vrouwen
veibodcn.
Tengevolge van de schnarschte
spek cn de duurte van eieren,
h, enz. uordt het Engelsche ontbijt
:ds kariger en duurder.
Dc minimumprijs van spek bedraagt
iccds fl.40 per pond (4'/j ons).
Uit alle Engelsche districten komen
iillguusligc oogstbcrichtcn. Het slechte
veel schade aangc-
-t het graan dun cn
s over liet algemeen
heeft
richt. Over
dc korrel vu
cr slecht.
liet I'.aliannschc blad Li Tribun»
e'.dt dat de graanoogst in Italit! 10
illiocn Centenaars minder heeft opge-
verd dan verleden jaar.
Er is, volgen» verklaring van ge
deserteerde Duittclic
ernstig oproer geweest op de
Duitschc vloot. Verscheidene officieren,
benevens een aantal kanonnen werden
a zee geworpen.
De schepen, welker bemanning aan
iet muiten sloeg, zijn de Kaiser",
.Wcslfalen", „Prinz Regent Llrtfjfold"
en „Hamburg",
Op zekeren van tc voren vastgestel-
den dag werden aan boord van ge
noemde schepen roode vlaggen gche-
schen en weigerden alle minderen op
het appél te verschijnen.
De officieren meerden het „op
stootje" spoedig te kunnen onderdruk
ken, doch toen zij zich met de revol-
in de hand naar dc muitende ma-
en begaven cn dezen, onder be
dreiging op hen te zullen schieten,
bevalen aan het werk te gaan, weiger
den allen als één man hun tc gehoor
zamen. Zij namen een zeer dreigende
houding aan en spoedig vielen zij op
de officieren,aan. Een gevecht ontstond,
het gevolg, dal verscheidene offi
cieren overboord geworpen werden en
den dood in de golven vonden. Zeer
ging het o.a. toe op dc „Prinz-
Regent Luitpold", een schip van 24.700
ton, behoorende tot de „Kniscr"-kl88ac,
waar zelf» dc commandant door dc
muiters niet ontzien, ïdoch eveneens
overboord geworpen werd. Na de offi
cieren moest ook het materieel het
ontgelden en verscheidene kanonnen
verdwenen in du diepte, terwijl aan de
ichcpen nog verschillende andere be
schadigingen werden aangericht.
De regeering gevoelt zich door het
bekend worden van deze muiterij tegen
over het buitenland gccompromiteerd,
cn de met aanvankelijk succes bekroon
de operatie van niet minder dan 90
grooten en kleine Duitschc oorlogs
schepen tegen Russische eilanden bij
Riga komt juist in tijd om den on-
gunstigen indruk ccnigermatn weg te
Dc positie van Frankrijk is zeer
moeilijk. Ongetwijfeld moet het Fran-
sclic leger liet zwaarst bloeden cn lijdt
Frankrijk tlczc verliezen ook terwllte
van de oorlogsdoeleinde» van Enge
land. Amerika cn Japan. Frankrijk zou
•ngelwijfcld door de Duilschc leger»
overweldigd worden, al» de Krgcitche
legers weer naar htm eiland scheep
gingen, zoodat Frankrijk toch nog altijd
dankbaarheid dient to tooncn voor deze
hulp der Kngclsclicn.
Dat liet cr met den landbouw in
Frankrijk slecli» voorslaat, blijkt ook
wel uit de mcdcdceling van de regee
ring, dat liet broodrantsoen tot 200
gram verminderd zal worden.
- Dc olficicrcn van een Anu-rik.isnsche mail
boot deelden liet volgende
lotgevallen van 't Duitschc
Adier".
roofschip „Sec-
De „Sec-Adlcr" vcrirok uit Duitschland,
vermomd als een Noorsch houtschip. Hel
schip werd door een torpcdo|ager onderzocht
en toen de papieren In orde waren bevonden,
kon hel zijn reis al» Noorsch schip voort
zetten. Toen dc „Sec-Adlcr" de Stille Zuidzee
bereikt had, werd hel hout over hoord ge
worpen. De bemanning beweert, dat schepen
Ier waarde van H mllllocn pond lot zinken
werden gebracht. Mailbootcn werden onge-
Se onanist een Anlweipen
Gedurende deze drie dagen verlieten
David en zijne dochter en zijn vriend
hunne vrijplaats niet. Het orgel blei
even stil als zijn meester, en Cecilii
'hield niet op met wccnen. Eerst toen
alles tot dc vorige orde was terugge
keerd, sloeg Lybens den weg n
zijne eenvoudige woning in hij ht
vestte ook den jougen kunstenaar
Beren, wiens woning in asch was
legden dc overwinnaars verlieten
stad den 26 Maait 1577, toen dc Cita
del voor den koning van Spanje
den hertog van Aerschot wetd i
geleverd.
Den eersten Augustus van genoemd
jaar maakte de schrik zich op
van de bewoners van Antwerpen
meestermen strooide het gerucht uit,
dat de duitschc bezetting, die
citadel lag, dc stad wilde plunderen.
De burgers grepen naar dc wapenen,
en de Duitschers stonden in slagorde
geschaard. De leden van den raad, die
hunne omkoopbaarheid kenden, boden
hen 150,000 gulden aan, indien zij dc
sterkte wilden verlate». Terwijl men
onderhandelde, ontwaarde men van
verre schepen, die onder een gunstigen
wind de Schelde overvoeren, Weldra
verscheen ccne vloot voor de siad, be
mand met Watergeuzen. Met volle
zeilen stevende zij tot ouder de cit.i
beschoot de sterkte. Oogcnblik-
kelijk weerklonk In de gelederen der
Duitschers dc kreet: „De watergeuzen I"
cn de schrik beving l|en dermate, dat
de citadel binnen een uur outiuimd was.
De stad schonk den heer van Hau
tain, die het bevel over de vloot
voerde, tot dankbaarheid een gouden
keten. De inwoners snelden naar dc
citadel, verbrijzelden het stalen stand
beeld vau Alba, cn de stad genoot
ecnigc verademing,
Maar die rust en vrede waren slechts
kort van duur. Alexander Farneze,
prins van I'arma, die de plaats van
don Juan van Oostenrijk verving, ver
toonde zich den 3 Maart 1579 voor
Antwerpen, om er dc Geuzen uit te
verjagen. De stad verdedigde zich met
verwoedheid cn dwong den prins van
I'arma liet beleg op te breken,
Terwijl Maastricht hein de handen
vol gaf, ver.-preidden dc Protestanten
het gerucht, dat de «priesters cn mon
niken de stad aan de Spanjaarden wil
den overleveren. Zij maakten op eene
laaghartige wijze van de verontwaardi
ging, welke deze valsche beschuldiging
veroorzaakte, gebruik, om een oproer
tot stand tc brengen, dat den 28 Mei,
bij gelegenheid van cene katholieke
processie, uitbarstte. Men joeg alle
priesters en religicuscn uit Antwerpen,
en ijlde naar de kerken, om Ze, e
als in het jaar 1566, te plunderen
te vernielen.
II.
Op dei 28 Mei, den dag
oproer, door de Geuzen verwekt, zag
David Lybens, die de gezangen der
processie begeleid had, bij het uitgaan
der kcik, haar weldra in wanorde tc-
rugkeerenen een cogcnblik later be
merkte hij met afgrijzen, dat cr in dc
groote keilt niets anders dan heilig
schenners waren, die hem de vernieler»
van 1566 in het geheugen riepen,
tijden van onlusten, bij alle openbare
wanordelijkheden, is cr een ras van
menschen, dat zich altijd gelijk blijft,
dat men nergens opmerkt in rustige
dagen, dat men in onstuimige oogen-
blikken ziet, en dat uit de straatstcc-
ncn te voorschijn schijnt tc kruipen
Deze lieden gewapend met scherpt
ijzers, die aan lange staken waren
vastgemaaktwaren vergezeld van
menschen die dc vernieling eenen lach
om de lippen doet spelen cn waa
onze voorouders geloofden, dat
hclsche geest beu bezieldegem
vrouwspersonen, gingen voorop
flesschcn in de liaud.
Toen deze afschuwelijke bende
meester zag van de verlatene hoofd
kerk, verdeelde zij zich in kleine groe
pen de steenen vlogen In het rond
zonderlinge kreten doorklonken de kerk
schrikwekkende vreugdekreten kondig
den de plundering aan. Ze namen dc
kaarsen van het altaar om dc schilde
rijen in brand tc steken i dit gelukte
haar echter niet, Dc beelden der heili
gen werden omvergesmeten dc alta
ren cn koorstoelen verbrijzeld; de
priestergewaden in het midden van
het keikruim, verbrand.
David Lybens, onbewegelijk tegen
:n orgclpilaar leunende, zag met een
kloppend hart dit duivelen feest. De
hemel was duister en betrokken een
verschrikkelijk onweder omringde de
stad; dc duisternis werd slechts ge
deeltelijk verdreven door den zwakken
schijn van de kaarsenhel gerommel
des donders kon den plunderaars niet
beletten in het ruim der kcik tc dan
sen. De hoofdkerk was skchts een
veld van brokstukken, toen cene ruwe
stem zich deed hooren
Laat ons het orgel verbrijzelen
Ongetwijfeld was dit de treurigste
stond uit het leve» van den armen
David. Hij wa* alleenwant zijne
dochter had hij ziek. te hui» gelaten.
Zijne beeni») schraagden hem nog
maar zijn ht»l was al» verpletterd.
Wankelend viel hij op eene bank
voor zijn klaviej neder; hij onder
steunde zich nog eene poo-,, om aan
zijn bloed, dat met alle kracht stroom
de, den tijd tc geven van zich te ver
koelen. HIJ maakte een kruisteeken
beval zich aan God, aan de Heiligt
Maagd, aan de heilige Cecilia, ei
plaatste zijn geliefkoosd orgel onder
hunne bescherming. Toen werd de
verschrikkelijke kreet: Laat ons het
org'l vei brijzelen 1 door de reed»
nakende bende herhaald.
Maar op hetzelfde oogenblik, ver
spreidde zich ccne machtige, zware
stern, gelijk aan dc overstromende
golven, in dc groote kerk, en deed de
ruiten in hare verste hoeken trillen.
Men meende den indrukwekkende!)
aanhef van dc heilige trompetten en de
heerlijke bazuinen te hooren, die op
SinaV dc tafel» der wet, aan Moxe»
gegeven, aankondigden. Nooit had zul
ke harmonie dc mcnschclijkc ooren
getroffen.
De verstomde bende stond stil.
ccne ijzeren ziel hnd zij het ge-
imel des donders gehoord; zij ge-
1de hare vezel» verslappen bij de
iboczcntingen des orgels, dat David
machtig genie be-
'eldc.
Na den schiik ingeboezemd te heb
ben, nam iiet statige orgel de stem
gezag* Ran. Het bevalhet deed
die menschen van stof cn slijk sidde
ren geheel de bende viel op dc knieCn,
het voorhoofd naar dc zoo even ont-
eerde vloerstccncn gebogen.
Nu keerde dc hoofdkerk In cje vroe
gere stille terug. Ongetwijfeld had de
kunstenaar dooi uitputting geen leven
noch krachten meer. Dc geestdrift, die