In aansluiting met de bekendmaking
van dc verschillends bepalingen der
▼uurwapenwet en reglement, deelt de
commiaaaria van Politie thans mede,
dat de verschillende formulieren vanaf
Dinsdag 5 Augustus a.s. tegen betaling
aan rijn commissariaat verkrijgbaar rijn
op werkdagen van 's morgens 10—12
en '«middags van 2—4.
Deter dagen liet men de overbodig
Jordan fabrieksschoorsteen van Mcur-
ngr. broodfabriek vallcu. De wethouder
I» de directeur van Openbare Werken
—den de plechtigheid bij.
E»w Zoadag 7 September tal de R. K.
"vereeniging aArti et Charitati* eea
-ring geven op Birkhoven.
Tot onderwijzer aan de R. K.
«school a. d, Breestraat is be-
d de heer F. M. Brand uit Werk-
Kaasmarkt.
Aangevoerd 13 wagens bevattende
K..G, Kaas. Prijzen f70 tot f79
50 K.G. Handel ving.
rZondag hield de R. K. Ver
Poet. Telegraaf en Telefoonpersoneel
lii»St Stephanus» haar driemanudelijksche
"ering in de R. K. Werklieden-
Iging »St. Jozef* onder leiding
n Voorzitter, de heer W. Kenkeis.
schillende punten van de agenda
zakelijk besproken en afgt
Secretaris, de heer Coops, be-
i den huidigen toestand eu actie
"7 Rijkspersoneel speciaal dien
Post, Telegraaf en Telefoon-
jeel. Spreker ging de geheel»
geschiedenis na vanaf 1914, van a
hetgeen het Post, Telegraaf en Telefoon
personeel heeft medegemaakt en onder-
vonden,
Welk een fiasco b.v., was vooi
Rijkspersoneel dc staatscommissie Stork.
De gevolgen bleven niet uit. Htt;
son cel' bleef ontevreden.
Die «ntevredenheid uitte zich in dc
vakorganisatie, uitte xich op da kantel
overal waar men kwam, kon men
Doch de grootste grief van het per
soneel is nu, dat de definitieve salaris-
regeling niet eerder zal ingaan dan 1
Januari 1920. De Regeering verklaart
pertinent, dat dit niet eerder kan. Laten
w$. zoo reide hfals R. K. organi
aatiemannen «r op vertrouwen, da! de
Regecring, al het mogelijke in het
zal stellen, om aan de verlangens
het R$lcspersonecl te voldoen.
Laten wij nie; met dreigementen
komen, dat i* voor ons als R, K
Poztmenscheo ir 't geheel niet toelaat
baar.
Laten wij toonen, dat wij R, K,
vereerugd zijn in onzen bond «Sr.Pelra-
dic zeer zeker een prijzenswaardig stand
punt in het conflict inneemt en zal
olijven innemen.
De Voorzitter dankte spreker voor
zfnc daïdclijke uiteenzetting, van denj
toestand.
Van de rondvraag werd nog a! druk|
gebruik gemaakt.
Nadat de Voorzitter den leden dank
gebracht te hebben voor hunne trouwe
opkomst sloot hij omstreeks zeven
deze belangrijke vergadering.
Uit den Omtrek
IMilurk
Burgerlijke Stand.
Geboren Albertha. d. van T. v. 't
Land eu G. Termaat Z.irabeth, d.
van J. vaa J, Issard «n M. Tra».
Ondertrouwd: R. Haverlach en G
v. Manen J. Gunst en A. Brouwer
S. dc Liver «n P. Ifihons.
Lauder)en door Kot. Westra ge
veild. Het perc. «Flierbosch en Eldern*
H. v. Steeadelaar f 3C10 Bouwland de*
N. A. Waaijenberg f9275. Bouwtan
Luxooldersteeg W. v. Koot (3640.
Burgerlijke Sand,
Geboren: Jan. z. v. A. Ruitenbeek
en G. Kroon Garrit Z. v, S. Sfffrl
«en co O. H. Vaarkamp Wichma"
t. v. J. v. d. Brink cn A. Hooijer
Willem, z. v. W. Florijn en J. v. d
Graskamp.
Gehuwd: J. Admiraal en G. v. Be-W
Overleden: Htintje Vastcnburg, 83
j.. wen. P. v. d. Kuit Teunis v. d
Bor 8 maandan.
Utr«cbt
Van 10 tot en met 14 September
gaat men Utrecht »<n de bloemetjes
zetten». Niet zuinig!
Dan nl. heeft alhier de groote natio
nale planten- en blocmenkcuring plaat-
met een tenteonsieliwg, uitgaande van
«le N'ederlar.dschc Maatschappij van
Tuinbouw r.n plantkunde. Men rekent
daaihij op een bezoek van minstens
40.00D vreemdelingen.
Versie.ing van etalages. Deze
wcdstrij.1 zal niet zoozeer een wedstiijd
zijn op vakkundig gebied cn dan ook
geen groepen indeeling bevatten,
mee' staan ia het teeken der bloemen
en derhalve beoordeeld worden uit een
algemeen oogpunt van schoonheid.
Verder zal. plaats hebben eea gevcl-
cn balkonversiering. En eindelijk een
bloemencorso in 4 groepen nl. ver
sierde auto's, versierde equipages, riji
Benosind tot rechter in de recht
bank tc Utrecht Mr. J. A. F. van As-
peren. inspecteur der registratie te
Rotterdam.
Op de markt
Aardappelen f 5.20 4 f 590boter
per kilo f 3.00 f3.10 eieren per 100
t 13.00 4 15.00.
vette stieren f 20 4 f 700
kalveren f 70 4 I 140; magere varkens
f 90 4 f 290; biggen f 25.— t\ f4.50
Soesttrbftra
Vtjjdagtxvond is op Soesterberg
Bat-toestel aangekomen met den heer
Fr. Koolhoven als bestuurder en
dame en twee heeren als passagiers.
Zij waren om vijf uur uit Londen ver
trokken en landden om 8 uur teSoes-
Socstdijk
De aanwezigheid van tal van zomer
gasten in de gemeenten Baarn en Soest
veroorzaakt des Zondags steeds een
groote drukte in de omgeving van het
Paleis, omdat dc Soestdijker straatweg
een van de meest geliefde wandelwegci
is. Deze drukte werd Zondag nog ver
hoogd door het verblijf van H. M. di
Koningin en Prinses Juliana ten Paleize.
Om drie uur stonden vele honderden
menschen ia dichte rijen voor het hek
geschaard, toen de Koningin Moeder
met Prinses Juliana uitreed voor e
rijtoer in de naaste omgeving.
De vorstelijke familie weid door
talrijke menigte hartelijk toegejuicht.
Ingezonden.
(Buiten verantwoordelïkheid der Redactie.)
Mijnheer dc Rcd«cteur.
Wat is dat toch met die socialistischi
wethouders
In November en da vrna het heele land
in beroering tegen de socialisten overal
Burgerwachten, vergaderingen, meetings
tegen de revolutie, dus ook tegen hei
die het revolutionair beginsel aanvaai
den. In de kerken wordt gebeden voe
afwenden van 't icvoluliegevaar. Room-
sche patroons wordt in overweging
gegeven socialistische werklieden
weren. Het lidmaatschap van aa
socialisme verwante vakverectiigingen
wordt verboden enz. ent.
Is het dan nog wel nnodig, dat
wordt gepraat over de mogelfjkhi
van een ronden wethouder met mede
werking van onze raadsleden? Mij
dunkt, dat onze afgevaardigden gec
jciahst aan een weihouderszetel kur
Met dank voor de plaatsing.
Uw lezer J. v. d. W.
Amersfoort. 3 Aug). 1919.
gen -n zegewagens.
versierde motor-
Rckscnproccsscn in
Ecmland.
Door T. PLUIM.
Het geloof aan heksen is al zeer
oud. Men beschuldigde deze ongeluk-
kigen. dit zij met den duivel een ver-
:d hadden aingegaan, en zoo door
invloed van dm Hellevorst
Vlei wonderdaden in staat wa
Reeds in 1235 werden te Trier de
eerste heksen voor 't gerecht gedaagd
ij hadden zich in padden veranderd.
Welke slraf zij ondergingen is niet be
kend. ll.i..r in 1275 werd in 'l'aulouse
ikrijk), voor zoover uit de kronie
ken blijkt, de eerste heks verbrand
Snel g'eep nu dit ontzettend bijgeloof
om zich heen, en weldra kwame» in
bijna alle landen heksenprocessen voor.
De toverheksen hielden, naar men
geloofde, eenmaal per jaar (in den
itcn Meinacht) een veigadermg met
den du'-vc!in Duitschland geschiedde
dit »p d rn B-weken, ia het Sticht reden
'j op haar bezemsteel naar Oostbroek
1 aarten sdijk bij Utrecht) of ook wel
lar den Amersfoortsche-i berg.
Tndcr.s de regcering van Frans 1
(1515-1547, dus goed 30j»rei>) werde:
in Frankrijk meer dan 100000 heksci
ter dood veroordeeld. Vooral zij, die
waren, vielen vaak als slacht
i»r dc goederen verbeurd ver
klaard werden, en dit aldus voor de
rechter* ren bron vim rijke inkomsten
i-i ten onrechte schreef met
bijtend'.- «pot cn krachtig en moedig
'rgenstander, de Katii. priester,
I Eerw. heer C, Loos uit Gouda,
lie dagen: ..Het heksenproces in e
ueuwe proefondervindelijke goede
ilcbymie. waardoor goud cn zilver uit
nensehenbloed worden gehaald."
Ook ons land bleef i iet achter, a'
;mg het rr Irer gelukkig niet zoe
Spaansch toe. Miiscbie') wa* dit tc
danken aan de ..heksen wang" tc Oude-
r. Keizer Karei V verleende n.l
Oudew.Her het voorrecht de hek
sen tc mogen wegen want r
vast meende, warcr. zij óf zwaarder óf
Mchter dan een gewoon rnensch. Kon
den de beschuldigden nu aantoonen,
dat zij een gewicht hadden, wel accor-
dcerende met de natuurlijke proportie
het lichaam'', (dus vari gewone
arte) dan werden zij van alle rechts
'olging ontslagen. Oudewater nu
kreeg dat voorrecht de schriftelijke
'crklaring der stadsregeering had zelfs
'er buiten ons land gezag; nog in 1754
bijv. kwAinen twee menschen uit Koes-
feld en Tclligt (bij Munster in Duitsch
land) om zich m Oudewater te laten
wegen.
Doch langzamerhand ontstond er een
ildere stemming. Nadat Erasmus om
streeks 1500 de heksenprocessen be-
laohclijk had gemaakt, schreef dc Zeer-
Eerw. Hctr Jacob Vsllick, pastoor te
Groessen bij Zevenaar, «en boekje tegen
de heksenvervolging (1558). Maar zeer
krachtig trad Johannis Wier, lijfarts van
den hertog van Gulik, togen 't geloof
aan toovenj op (1563), zoodat gaande
weg de vervolging verminderde enUn
slotte geheyl ophield.
In ons land had liet laatste dood
vonnis wegens hekserij in 1597 plaats,
toen Marrigje Arriens tc Schoonhoven
eerst geworgd cn daarna tot asch ver
brand werd.
Voor onze omgeving was nog in
'595 (dus slechts 2 ja-u tc voren) in
Utrecbt «en merkwaardig proces ge
voerd, dat mei doodvonnissen eindigde.
Ik zsl het dus in het kott ineedeelen.
Daar weiden Anton Bulk, Maria Bur-
icns, Volkert Hendiiks en zijn dochter
Hendrikje, allen uit Hoogland, levend
verbrand. Dit meisje was 17 jaer «:i
had een jaar te voren haar moeder als
heks zien verbranden thans
hear broertjes van 8. 13 cn 14 jaar
getuige zijn van den vuurdood
hun vader en hun zuster, waarna jij
ten bloede toe gegeeseld werden, om
de booze gcesus er uit te drijven. De
vader was, evenals de kinderen, meer
malen op de pijnbank geweest, be
•chuldigd van dc onmogelijkste mis
drijven. Zij hadden bijv. in. tegenwoor
digheid van den duivel als katten poe
aan poot gedanst op eea bleek bij
Amersfoortzij hadden zich in weer
wolven verauderd en toen achter de
koeien gejaagd cn haar gebeten. Eén
der kinderen had verder aog bekend
tea sloot boter gekarnd te hebben,
like zijn vader met een lepel
boternap had gedaan.
Een ander kind had beleden, melk
t een bics getapt en van den grond
opgeschept tehebben, tctwijl een derde-
had gezegd, dat hij meik gehaald had
het heft van een nies, dat hij in
boom had gestoken. Het meisje
had bekesd, dat zij het door hulp van
den booze zwaar had doen hageics.
Wesendc*. zoo «egt het slot van 't
onnis. »*lle die vaorsegde feyteu seer
leehck ende afgrysselick, en geensinds
te gedoegen in laudea dacr die vreese
Gods ende Justitie plaets hebben.*
Maar met de volgerfde eeuw (d<
17c) brak in ons land althans een mildere
Wel wordt in 1601 te Z'.crik-
rouw van heksciij aangeklaagd,
doch zij wordt niet gedood, maar alleen
verbannenwel wordt ia IC
Gorinehem nog een heks ten vu
oorderld doch in hoogcr beroep di
Huf van Holland vrijgesproken. Ook de
i in 1610 te Gocree en Sehic-
dam aanhangig gemaakt, eindigden
volledige vrijspraak. Dit is in ons!
liet laatste heksenproces geweest,
lut geloof aa-i heksen bij velen nog
uitgestorven. Ia bet buitenlan
ti d: doodvonnissen evenwellangi
bestaan eerst na dc verschijning va
het beroemd: werk »Dc Betoov:rdt
.an den Anisterdamschen predi
kant Balthasar Bekker, volgde het buiten
land langzamerhand ook hel Hollatrd-
sclie voorbeeld.
Ook Baarn heeft zijn heksen proci
gehad, zooals ik onlang* in het Dag
boek (Diariutu) var. Buchellius Us. Dit
Utrechtsch geleerde die dc 18
Maart 1565 we.d geboren en 15 Juli
1741 in zijn vaderstad (Utrecht) over
leed. Hij was een lijdgcsoot vail he
heksenproces van Baarn (ook dal vat
Hoogland vermeldt hij. hoewel slecht-
ter loops). Hij schrijft dan (iut het La-
;ijn in orxe taal ovct gebracht) ooge-
veer volgt:
»Op den len Juli 1598 is in d: open
bare zitting van 'l geiecht te Utrecht
dus slechts 3 jaar r.a 't beruchte Hoog
ander pioce») een vrouw var. looverrj
aangeklaagd. Hel was een zekere Am
van Baarn. Wij zullen strak* zien. d
zij eigenlijk Anna Laurenlia heette; Zij
was zeer rijk, voor zoover men dat vaa
den boerenstand kan zeggen. (AIzoo
ook hier verbeurd verklaring
goederen geen windeieren leggen
De hoofdinhoud van dc beschuldi
ging was als volgt:
1. Zij had door tooverkunsten
jaar lang van brouwer te Amersfoort
Ikcas liet bier bedorven, zoodat de
an aan den rand van zijn financëelc;
idergaog gebracht was.
2. Zij liet door haar tooverkunstc;
een meisje op afschuwelijke wijze lijder,
terwijl zij c»n andere vrouw teer lan
gen tijd onder den ir.vlocd hield va'
:n wondrrba;;. lijk toovermiddel
3. zij had ook d-r koeien van men
nen uit de buuit (betooverd zoodai
zij of geen m Ik meer gaven of stierven)
4. zij had ook andere wonderlijke
dingen verricht, die 's menschen be
ing te boven gaan. (Men ziethet
is een zeer vage beschuldiging, ei
als no. 2.)
Daar haar verdediger Fetrus Vedius
h aar te vergeefs rechterlijken bijstand
verleende (li) kon haar dus niet vrij
pleiten), werd besloten, dat zij zich in
boeien voor het gerecht zou moeten
verdedigen.* Tet zoover de eerste aan
teekening van haar tijdgenoot. Waar
schijnlijk hebben de rechters ditmaal
hcldrrder begrippen dan die van 1595
gehad, althans op zulke vage beschul
digingen zijn zij niet ingegaan, en heb
ben zij Anna Laurentia vrijgesproken.
Ten minste, dit zien wij uit een tweede
iteekening van het dagboek, nl.
-Op 5 Aug. 1598 (*lu« een maand
de vorige aanteekening) ben ik naar
Baarn vertrokken, om mijn rentmeester
te bezoeken, waar men m) allerlei
'ouderlijke dingen verhaalde van eeu
zekere toovensarster, Anna Laurentia
gcheeten, die kort te voren (nl. 3 Juli)
door 't gerecht vaa Utrecht van alle
rechtsvervolging was ontslagen.
Verschillende menschen klaagden nl.
over allerlei schade en verliezen, die
zij dagelijks (door haar tooveikuusteu)
leden,"
Wordt vervolgd.
Binnenland.
Te Amsterdam werd de eerste Lucht
vaart tentooustcllirig geopend. Er wat
veel belangstelling. Men verwacht var
deze tentoonstelling een toenemen var
't gebruik van vliegtoestellen. len ge
regelde vliegdienst op Engeland is in
gesteld cn vliegers van naam, menschen
met stoute tochten achter den rug, ko
men te Amsterdam per vliegtuig op
Met een Hollandsch toestel gebc.irdi
op den openingsdag een ongeluk waar
bij een luchtvaarder het leven verloor
en een ander zware kwetsuren opliep.
Waarom wordt de coöperatie iu het
slageisbedrijf weinig toegepast. Dit
komt, legt »De Ceöperator» uit, omdat
van alle mogelijke ondernemingsvor
men de slagerij het moeilijkst is toe t«
passen ie de coöperatie;
lo. is het vlcesch moeilijk te bewarer
de verkoop onregelmatig en de prijs
van de grondstof, bet vee, zeer
anderlijk
2o, leent zich de waAr ten gevolge
van dc ongelijkheid van de kwaliteit
waarde der verschillende stukken nro
lijk tot het inachtaemsn van de gelijk
heid, die natuurlijkerwijze moet heer-
schen tusscheu dc leden vaa dezelfde
veieeuigmg en indien daaraan wordt
geraakt, duurt de goede verstandhou
ding nooit lang
3a. eischt de slagerij, hoewel men
dit oppervlakkig beschouwd, niet zoo
zou denken, zeer bijzondere vakbe
kwaamheden zoo ten aanzien van dea
aankoop van het vee als ten aanzien
vaa den verkoop zoodat liet daar nog
moeilijker is dan in andere bedrijven
»hel c
i de it
4o. eischt de exploitatie van een sla
gerij een grootr lenigheid in de bepa
ling van de prijren in het algemeen en
van elk stuk in het bijzonder, maat
een dergelijke bevoegdheid tan d« pa
troon zelf .vel uitoefenen, doch de:
kan men moeilijk laten aan ecu b
heerdcr;
5o. kunnen de slagers zich verstaan
mei hu.me vakgenootcn om zich te ont
doen van stukken, die zij te veel heb
ber: of die hun klanten niet vragen
de een verkoopt xoo doende het mit
dere de andere het biste vleesch aa
ces vrienden-slager, incur een coöpi
ratieve slagerij kan hiertoe de toeilucht
De 13-jsrige J. B. vermaakte
met eenige kaïneraadje* op het sla-
■ions-empiaeeineut tc Hilversum, door
wagons weg te duwen. Hij gerankte
daardoor met het hoofd bekneld tus-
schcn de buffers. Een geneesheer con
stateerde hersenschudding cu onder-
ksakbteuk.
Toen een tisntal arbeiders bezig
waren met de dakpannen in eei
aanbouw zijnde bioscoop ie Dover
brak de steiger, waardoor 4 arbeiders
van 10 M. hoogte nsar beneden stort
ten. Drie van hen kregen ernstige
kwetsuren aan been en hcofd.
Bij eer, eicrerihandvlaar te Haarlem
rijn 50.000 eieren op last der Regec-
rir.g in beslag genomen.
De Minister van Landbouw heeft
aan gemeentebesturen medegedeeld,
dat de benoeming en overplaatsing
van onder zijn departement ressorte
rende ambtenaren ernstige moeilijkhi
den ondervindt, tengevolge van het
gebrek aan voor hen geschikte wonin
gen. Hij doet een beroep op de mede
werking van de gemeenten, weike
hierin zou kunnen bestaan, dat de g-_-
nte zich belast met den bouw var:
benoodigde woningen, waartegen-
het Rijk zich verplicht, die wo
ningen voor een eenigszins ruim tijd
vak (b.v. 20 jarcr.) op nader over
te komen voorwaarden te huren.
De Minister van Oorlog heeft
aanzien van onder zijn departement
ressorleerend personeel een scluij'
van soortgelijke strekking arm geme
tebesturen gericht.
Het ligt iu liet
Regecring dc kerkgenootschappen nu
e noodigen op 31 Auguitui in de
ipcnbare godsilienstocfer.ingen te doen
herdenken, dat Nederland buiten den
oorlog blet-f. Feestelijkheden in verband
met het sluiten va» den vrede zullen
ook op 31 Augustus en 1 September
worden gcliosden.
Ten einde drankmisbruik op die da-
:n te voorkomen, worden de burge
meesters dringend uilgeuoodigd.) daar
tegen zooveel mogelijk mualregJtn te
Te Rotterdam werden in d« laat
ste dagen verschillende jeugdige kin-
op straat van hun schoenen be
roofd, Thans zijn de daders, twee jon
gens vau resp. 12 en 15 jaar, aange
houden,
Te Deventer zijn twee marechaussees
die op surveillance waren, door
nog onbekende individuen plotseling
met revolvers beschoten. De wacht
meester w«rd zwaar gewond in
borst, terwijl dc andere licht in de knie
werd getroffen.
De aanvallers ontkwamen met ach
terlating van hun rijwiel.
Buitenland
Duitschland zucht onder de gevol
gen van den verloren oorlog. De
Duitschers hebben Noord-Frankrijk
Belgis verwoest, de cene stad na
andere in puin gelegd en liet land
platgebrand: de Entente heeft met de
blokkade de gezondheid van het Duit-
schc volk verwoest en het is nog de
vraag welke verwoesting iu zijr
volgen verschrikkelijker zal zijn.
Hierbij behoeft men werkelijk n
denken aan den schuldige en zijn sttaf.
De schuldige heeft het goed. De land
jonker zorgt wel voor zijn lichaam, hij
heeft de middelen om zijn maag te
bevredigen. Maar zij die gestraft wor
den hebben ten slotte geen andere
ecliidd dan hun goed geloof, hun
zij toch al zwaar beproefd. Om van de
kinderen niet te spreken.
Dc greep van de blokkade: In den
trein vau Berlijn naar Passau reisde
jonge moeder, een kind van 6 mi
den in de armen. Den geheelen nacht
bracht zij in den zijgang van dc over
volle wagen door, een mager uitgeteerd
gezichtje, bleek en ondcorvocd met
veel te groote treurige oogen. Des
ochtends bsgoa het kind te schreien.
De moeder had i.iclt om ziju honger
te stillen. Het beetje meik,
dat zij uit Hamburg meegenomen had.
was natuurlijk zuur geworden. Eu pas
tegen 2 uur 's middags zou zij te
Munchen zijn, waar haar schuQiimocdcr
voor het steeds luider schre<uwem
wicht „vielleichl" melk zou kunni
schaffen. Dat „vicllciehl" klonk hart
verscheurend.
Men spreekt te Berlijn als vreemde
ling liefst geen kinderen aan, wai
men den weg wil vragen. De blecke,
uitgeteerde gezichtjes met de doukcre
kringen onder ds oogen, die ze
u opheffen, maken dat je lievei
hoofd omwendt. Met de inensehen is
het niet anders. Ieder vertoont
spore-i van gebrek cn ontbering
wanneer ge zoo onverschillig zijt ergens
op straat een uit Holland meegebracht
broodje los te wikkelen, wordt ge vai
alle kanten door nieuwsgierige blikkei
gadegeslagen. Men schaamt ziels te eten
De stemming te B.rltjn is lusteloos,
somber. De wanhoop kijkt u van
Dc stakiugsbacil, die eetst hoofd
zakelijk in Duitseliiand welig tierde,
waar een streepje aan de balk werd
gezet als cr eens een dag zender staking
voorbij ging. breidt zich nu eldeis in
Europa uit eu ook in Amerika. Te
Londen cn Liverpool heeft mei:
politic stakiug gehad, die te Liverpool
met wanordelijkheden gepaard ging.
In Zwitserland zijn Bazel en Zurich
de brandpunten van slaking, die zich
over het heele land dreigt uit tc breiden
en hoofdzakelijk een gevolg is
de ongehoorde slijging van de priji
der eerste levensbehoeften.
De nieuwe Hongaarsche regeeri
kondigt aan dat zij de orde zal hand
haven cn daartoe heeft de ministc
oorlog dadelijk omvangrijke en krach
tige maatregelen genomen. Het hoofd
postkantoor te Boedepcst, dc gasfa
brieken, de electrische centrales e
spoorwegstations zijn bezet; wie zich
tegen hel gezag verzet wordt onmiddel
lijk doodgeschoten en na acht uui
's avonds mag niemand zich ineer op
straal vertouncn. Die maatregelen heb
ben het gewenschte gevolg gehad.
Overal is het rustig.
Op c»n vlucht van Vcnelie
Milaan, stortte bij Vcrano een groot
Caproni-vliegluig met 16 passagiers
naar beneden. Alle inzittenden werden
gedood.
Bij Doiergowilz is Crn Puoisch,
it vliegtuig met twe: motoren,
brandend neergevallen. De acht in
zittenden zijn gedood.
R8ira!ten in het St. Alfonsushuls te
Amersfoort.
16—19 Aug. Hccrcn middenstand,
»g. f7 50.
2124 Aug. Handelsreizigers, verg.
f7.50.
2629 Aug. Ongeh. dames midden-
»nd, ve rg. 7.50.
30 Aug.2 S:pt. Mannen en jonge
lingen der St. Alfonsusvereeniging
Utrecht, verg. f5.
4—7 Sept. Mannen cn jongelingen
t Enschede en andere plaatsen,
verg. f5.
912 Sept. Congrcganistcn van Arn
hem, verg. f 5.
1316 Sept. Heeren Vincsntianen,
verg. f7.50,
2023 Sept. Hanze Arnhem, verg.
f7.50.
Beleefd verzoek zich aan te melden
bij dc Directie van het Rctraitenhuis
Landbouw.
De landbouw voorheen
door T. G. (I).
Julius Caesar schrijft in zijn werk-tc
Belio Gallico, lib. IV, peg. 138, ov;:r
de toenmalige bewoners van Nederland
Zij bekommeren zich niet om d n
landbouw en leven bijna geheel van
melk, kaas, visch, vlcesch en eieren.
Niemand heeft er bepaald veld in bezit
of dat hem in het bijzonder toebehoort
maar alle jaar wijst dc Overheid er een,
welke en waar haar behaagt, aan een
gemeente of huisgezin, om lotende bij
liet einde des jnars weder naar elders
vertrekken om te beletten, dat men zich
aan eene plaats gewennc, waardoor de
wapenen voor den landbouw zouden
verwaarloosd worden.*
Latere vondsten in de wierden of
terpen doen «venwel het vet moeden
rijzen, dat er wel degelijk door de
Kimbren en Friezen iets aan den land
bouw werd gedaan.
Wal den tuinbouw aangaat, moeten
wij het begin zoeken in den tijd der
kloosters. Toch zal vóór de 16: eeuw
de tuinbouw niet veel hebben betee-
kend eu begen de warmoezierderij in
ons land pas na ongeveer 1780 ecnigen
omvang te verkrijgen.
In den tijd, dat dc Romeinen iu ons
land kwamen, den lijd waarvan we voor
het eerst iets inet zekerheid weten, om
dat Caesar er in zijn werk ons het een
en ander van mededeelde, was de land
bouw nog bijzaak, 't Leven onzer voor
vaderen was nog meer 'n nomadenleven,
waarbij natuurlijk veeteelt op den voor
grond trad. Wel werd er wat haver en
gerst verbouwd, doch van landbouw in
den eigenlijken zin van 't woord kon
geen sprake zijn.
In Tacitus' tijd was dsar al eenige
verandering in gekomen, daar toender-
lijrl het trekkend leven had plaats ge
maakt voor ccn zich metterwoon ves-
tiger op een eenmaal gekozen plaats.
Toeu zag men der eigenaardiger! trek
der toenmalige bewoners alléén te wo
nen, in verren omtrek geen buren te
hebben ongehinderd den blik overal
heen tc kunnen wenden. Wel zag men
gemeenschappelijk grondbezit, doch dat
was beperkt tot familicgebruik.
Toen legden de bewoncis zich ook
meer toe op het bebeuwen van het
land. Met een eenvoudigen houten
ploeg werd de grond meer gescheurd
dan omgewoeld en verder nog iets
bewerkt, maar veel werd er niet aan
den bodem gedaan en aan verpleging
van het groeiend gewas werd al bij
zander weinig zorg besteed.
De Romeinen hebben hier verande
ring in aangebiacht cn den mensahen
geleerd, den grond beter te bewerken.
Als gewassen vinden we uit dezen tijd
vermeldhaver, gerst en ook viae.
Slechts één jaar werd de grond als
bouwland gebruikt, dan koos men weer
andere. Er was toch grond genoeg
cu waar onlangs de landbouwers niet
dan noode toe overgingen cn dan nog
alleen gedwongen nl. tot scheuren, daar
deden onze voorouders het jaarlijks,
In Friesland schijnt men in dien lijd
ook al boonen verbouwd te hebben.
De Romeinen noemden b.v. 't eiland
Borkum Fabatium. d. i. boonenland.
De granen maalde n
die r
nog als grijze getuigen van
dige leven dier oude tijden uit den
bodem ophaalt.
Welken, invloed dc Romeinen gehad
hebben op de ontwikkeliug van den
landbouw, valt niet met zekeiheid te
zeggen. We lezen i:
dien tijd van linzen, w
en van kers, pruim,
meer doorgevoerde
geschriften uit
.'■eken, kool, radijs
oos enz. Terwijl
dat de meer ea
crdceling van den
landbouwende bevolking
r tc producecren dan
igen gebruik noodig i
aan ruilobjecten tc komen (in casu geld).
Door dc Romeinen is hier verder
gewerkt in do richting van land
bezit. Hun villa's oftewel boerderijen,
omringd door bebouwd land, werden
overal gevonden en zelf bewoond of
verhuurd.
D: volksverhuizing gaf eenige stag
natie iu de ontwikkeling van den land
bouw (behalve in Friesland). Met de
rust, die intrad na dezen woeligen tijd,
schreed de ontwikkeling weer voort en
teekeude zich o.a. af in den woning-
Men woonde nist mee:
aar iu welverdeelde huizi
spicarium, of spijker (graanschuur),
mochalum (graamnijt), een poicaritia
domus (varkenslink), een scuria (vee
schuur). een grania of giaanzolder cu
:n onile (schapenstal).
De akkerbouw had plaats met de
ploeg, die heilig was„Op 't stelen
van een ploegschaar stond een zware
boete, zelfs nog tijdens de liourgon-
diïrs" (twee ossen niet tuig is een vol
ledige ploeg). Later werden plocgdieven
geradbraakt. Verdere werktuigen uitdien
lijd waren da gromsikkcl, dc ztis, de
houw cn dc spade, alle welke werk
tuigen er uitzagen als ongeveer een
halve eeuw geleden. De landbouwtech
niek stond zoo goed als stil gedurende
den tijd van dc 7e eeuw tot dc 19e,
thans met reuzenschreden vooruit
Wordt vervolgd.
