DE EEMBODE KATHOLIEK NIEUWSBLAD VOOR AMERSFOORT EN OMSTREKEN DINSDAG 31 AUG. 1920 Msts JAAROANO Ne, 44. Kantoor i Laniecracht 28, Amersfoort DE EEMBODE verschijnt Dinsdag- Vrijdagmiddag. ABONNEMBNTEN kunnen elke week gaan, doch opzegging van abonnement i geschieden voor den aanvang van een nieuw kwartaal. Prijs per drie maanden (0.90 Bulten de gemeente Amersfoort f0.95. Afzonderlijke nummers 10 ct. ADVBRTBNTI&N 25 cent per regel. Billijke b rieven voor handel en nijverheid bij geregeld Advertentlün moeten Dinsdag en Vrijdag vóór 9 uur worden bezorgd. Een bepaalde plaats kan niet worden gegarandeerd. Niet geld en goed bepalen de waarde van den mensch. Op Honinainntdaa. „Geen samenleving kan ooit bestaafl, tenzij iemand onder de anderen de éérste plaats inneemt. Hij moet de leden der maatschappij door een werk dndige en gelijke impulsie hcenrichten naar het gemeenschappelijk doel. Zoo heelt de burgerlijke samenleving be hoefte aan een gezag door hetwelk zij wordt bestuurd en dat derhalve niet minder dan de samenleving zelve, van natuurwege en dus Godswege bestaat." Aldus Leo XIII in de Encycliek „Immortale Dei". Het gezagsbeginsel moeten wij heilig houden. Wij mogen nooit onverschillig sijn voor leerstellige beginselen, voor theo- rieCn, waarop de praktijk des levens steunt. De gevaren zijn velen in dezen tijd, en dik de duisternissen, die den geest omringen. Onder de gevaren letten wij toch vooral op de onverschilligheid tegen over beginselen. Hooren wij niet dagelijks „Waartoe eeuw van de praktijk nen de leerstellingen Wij zijn zaken- menschen en geen bespiegelende droomers." Die meening leeft bij duizenden menschen, die zich lieten misleiden I Treurig is het te zien, hoe onder de predikers dier onverschilligheid ook lieden gevonden worden, die gaarne plaats {nemen in de rijen der welden- kendemanneo. Dit slag van weldenkende mannen noemt alles wat verheffing is eene theorie. Alle waarheid, die zij willen dood drukken, die hun niet bevalt, noemen zij theorie. Wie de waarachtige beginselen ver dedigen wil kan erop rekenen, dat bij onder de droomers wordt gerangschikt, bij wordt afgewezen zoo goed als zij n beginselen I Nu zijn de apostelen van die dwaal leer wel geen groote mannen, maai toch vei breidt zich de dwaling zeer spoedig en zeer ver. Om ze te weerleggen zouden wij moeten zeggenzie de feiten, gij die van feiten zwetst. De geschiedenis geeft ons de volken te aanschouwen in alle verscheidenheid maar altoos in overeenstemming met de waarheden, die zij hoog hielden, of de dwaling, die zij toelieten. Tusschen Voltaire en de revolutii van 1793, tusschen zijn theorie in sar castlschen spot voorgedragen en dc ellenden, die de wereld in rouw dom en, zou geen verband zijn Hij had in geestelijker, zin de hoofden afgesla gen, d« guillotine deed het verder op hare manier. Het spotte met het altaar en den godsdienst en brak met de kerken ook de tronen af en de paleizen, zoowel als 4e buizen der burgers. Zijn valsche beginselen hebben vergehaald en verwoest, wat door de ware beginselen van den godsdienst en het gezond verstand eeuwen lang was opgebouwd en gevestigd. Zijn wijsbegeerte verdelgde veel van hetgeen door de wijsbegeerte" van Au gustlnus, Thomas en anderen was tot stand gekomen. En men zou loochenen de kracht van beginselen I Alsof zegen en vloek in de maatschappij niet grootendcels afhangen van de beginselen, die ge- 'olgd worden 1 Om die redenen klemmen wij ons in dezen tijd vast aan het autoriteitsbe ginsel. Hoe meer de beginselen van onaf hankelijkheid en anarchie worden ver kondigd, des te meeT vestigen wfl ons in de oude, nooit verouderde waarheid, dat alle wettig gezag van God is. Er is geen liefde of eerbied voor de dragers van het gezag denkbaar, er is geen ware onderwerping aan het ge zag mogelijk, als deze theorie niet vast sat in onze overtuiging. Belijders en beoefenaars van deze beginselen, richten alle Katholieken heden deze bede tot God Heer, behoed en behoud onze Koningin Leve Koningin Wilhelmina! een oude Hmersfoortscbe Gemeentewet. Door T. PLUIM, mijn vorig opstel .Amersfoort ingenomen» zeide ik reeds, hoe de stad bij haar onderwerping door Karei V, al haar voorrechten verloor en van hem ieuwegemeentewet verkreeg(1544) Ik zal eenige bepalingen daaruit laten volgen, zij geven een aardig kijkje op oud-Amersfoort. (Ik neem gemakshalve ize hedendaagsche spelling). De Schout, dien wij in de stad aan stellen, zal de hoogste macht nitocfenen. Hij zal echter niemand op depgnbank mogen leggen, dan bij voorafgaand vonnis van de Schepenen. De burgemeesters, schepenen raadsleden mogen geen vergadering houden, zonder verlof en tegenwoordig heid van den schout, ('t Recht van vrije vergadering voor het stadsbestuur werd dus ingetrokken). De schout of zijn plaatsvervangei zal de sleutels der stadspoorten bewa- nniemand zal daar bij nacht ol itijd uit of in mogen gaan, zonder gegronde redenen, ter beoordeeling van den schout of eeo der burgemeesters. Van uu af aan zal de stadsklok niet eer geluid mogen worden (tot afkon diging van raadsbesluitenf enz.) dan op bevel van den schout. Alle ambten binnen de stad zullen door ons, d.i. den Keizer, begeven worden, zonder dat de burgers zich daartegen mogen verzettA. Voortaan zuilen door ons of stadhouder jaarlijks twee Burgemcc .gesteld worden. Ook acht schepenen en 16 raadsleden zullen jaarlijks door ons benoemd wor den. (De burgerij hBd dut haar kies recht verlorei Een weduwe, jonkvrouw of jongeling, die vóór zijn 25ste jaar in het huwelijk treedt zonder verlof van de ouders, verliest alle aanspraken op zijn erfdeel. Wie van buiten komende in Amers foort gaat wonen en burger der stad wenscht te worden, zal voor schout, burgemeesters en schepenen den eed afleggen en 12 stuivers tot voordeel der stad betalen. En wie een jaai een dag in de stsd woonde, zonder en licht te branden, zal zijn burgerschap verliezen. Degene, die een mes trekt of iemand dreigt met verboden wapenen, zal 5 carolusgulden (elk van 24 stuiver») ver beuren. En wie een ander slaat of sloot met de band of met de vuist, zal 2 carolusgulden verbeuren. Wie iemand met niet verbodo» wapens slaat, zonder bloedstorting of blauwe plekken, ver beurt 5 carolusgulden, maar als er bloed komt, zal hg 10 carolusgulden verbeu- En wie een ander de kleeren mocht scheuren, zal twee carolusgulden betalen. Wie iemand van de •schoutcndie- iars« (politieagenten) bij het gevangen nemen wondt of slaat, zoodat e* bloed 'olgt, zal zijn leven verbeuren. Wie met een geweer of boog naar een ander schiet en hem niet raakt, zal 25 carolusgulden verbeurenen indien hg raakt, zal hg zgn leven verliezen. Ook zal degene, die gewapend op straat loopt om oproer te verwekken, met den dood gestraft worden. Indien iemaod, burger of vreemde ling, des nachts na het luiden der poort klok gewapend op straat wordt aange- tr ffen zonder licht, zal hg 2 carolus gulden verbeuren. Wie stadspoorten, muren, sloten of onze gevangenis openbreekt of met geweld stukslaat, zal met den dood gestraft worden. En mocht hg ontsnap pen, zoo zal uit zgn goederen 80 caro lusgulden betaald worden, terwgi bg levenslang uit de stad verbannen wordt. In wiens huis of eifbg'ongeluk brand ontstaat, waarvoor de klok geluid moet worden, zal 5 carolusgulden veibeuren. Wie bedorven vleesch of visch veilt, zal twee carolusgulden boete betalen. Een iegeigit zal de straat voor zijn huis op eigen kosten onderhouden. Wie dit niet doet, zal de kosten van herstel moeten betalen. Wie ongegkte maten gebruikt, zal 1 carolusgulden verbeuren. Als een knecht zich verhuurd heeft, zal hg in zgn dienst gaan en den igd uitdienen. En wie dit niet doet, zal in dien lijd niet in Amersfoort mogen dienen. Dit geldt ook voor dienst maagden. Er zal binnen Amersfoort geen ander dak op kerken, huizen, schuren of ander getimmerte gelegd worden, dat leien of pannen, op boete van 10 :olusgulden terwijl het rieten of strot dak terstond zal worden afgebroken. Wie eenig gtaf op 't kerkhof (dat ishet plein om de ketk) opent om daarin iemand te begraven, moet het graf weder dicht makeD, zoodat er als te voren over kan gaan, o_ boete van eea halven carolusgulden. Er zullen in Amersfoort drie wees meesters zgn van de voortri ffeUjkste, rjkste en bekwaamste burgers om de goederen der weeskinderen te beheeren te bewaren tot voordcel Tot besluit laat ik deze bepalinu volgen »Wie op gewgde plaatsen vecht of het mes trekt, zal dubbele boeten ver beuren. Natuurigk waren de keiken en kerk hoven gewgde piaatzeo, waar men geen verbrel^g der orde kon dulden. Maar behalve die plaatsen bezat Amersfoort nog e«& afzonderlijke vrijplaats, waar heen men kon vluchten en waar men voorioopig althans niet mocht gevangen genomen worden. Deze plaats heette eigenigk de Montade, maar schgnt in de archieven ook wet mcmtaglen en mandaat genoemd te zgn. Zulk een Montade was een vrgplaats, dertig schreden in het rond, die met de huizen welke er op stonden aan de kerk (St. Joriskerk) toebehoorde. De schout mocht niemand in de kerken, kloosters, en andere gewgde plaatsen gevangen nemen, maar ook niet in de montade. Reeds van ouds had de Frankische koning Karei de Stamelaar bepaald, dat iemand, die in de Montade inbraak of diefstal pleegde, heiligschen nis beging. Dit recht van vrgplaats vrgthofj, was door dc Christenen reeds n de 4e eeuw overgenomen van de Jodenop zulk een plaats konden de vluchtenden voor de wraakgierigheid hunner vervolgers bescherming vinden, totdat hoogere machten tusschenbeide kwamen om de zaak te onderzoeken. De Montade te Amersfoort lag, zoo als de Zeereerw. Heer Rootselaar ver ft, bij de Appelmarkt. Schuins tegenover de Windsteeg loopt een Btraatje, dat op de Appelmarkt begint en naar 't einde van i Havik voert. Tusschen dit straatje en de Lavendel straat was de montade gelegen, ook wel de Papenhofstede geheeten, de woonplaats van de Kapittelheeren, die bg de Kerk behoorden. In 1520 werden deze huizen een prooi der vlammen, maar zgn weer opgebouwd; sommige dragen nog de teekenen, in dien tgd te zgn ontstaan. Baarg, -Aug. 1920, Binnenland. «Ik "houd meer van een lang leven n van vggen", zegt een jongmensch een stuk van Shakespeare. Maar bg de meeste menschen schgnt het omge keerde het geval te zgn. Uit een s:ati- stiek van de Duitsche levensverzcking- maatschappij te Golha maakt dr. Ch. Bles in „De Verzekeriogsbode" o.m. de onderstaande gevolgtrekkingen. De laagste klassen hebben natuurigk het meeste te igden van de oadeelen, aan het beroep verbonden stof, slechte lucht, werken in natte kleeren, te korte nachtrust. Een tegenwicht wordt gevon den ïb den spierarbeid, die de stof wisseling duchtig aanzet en daardoor eenigszins een psychisch tegenwicht scheptook voortdurende excessen uitgezonderd die in alcohol komen hierbg natuurigk om economische rede nen slechts zelden voor. De bemiddelde klasse kan zich hoe den voor menig nadeel voor de ge zondheid, dat de anderen niet uit den weg kunnen gaan en tg zou ongetwg- feld de gezondste zgn, indien rij haar vrijheid van beweging uitsluitend daar toe gebruikte. Maar al te dikwgls ziet men helaas, dat zg door het jagen naar genof (althans naar hetgeen zg als genot beschouwt) het verkregen voordeel omzet in het nadeel. Zg zou de psydti, sche oververmoeidheid, de opwinding- het verbigf binnenskamers, den achter uitgang der spierontwikkeling, die voo* de stofwisseling zoo noodig is, niette genstaande haar vrg wei uitsluitend psychischen arbeid toch wel binnen bepaalde perken kunnen houden, wan neer ze maar leerde hare ontspanning 'meet hygiënische wijze te zoeken. De voeding mag in lagere klaaacn gebrekkig zgn, deels uit onwetendheid, deel» door armoede, ze wordt door den meer lichamcUJkai arbeid veel beter verbruikt en men behoeft daardoor minder kieskeurig, minder voorzichtig met verteerbaaiheid, minder matig zelfs te zgn. Een oversUooming van het lichaam, met tusschenproducten van de spgsvertering (urinezuur, eiwit, suiker in urine) wordt immers veel gemak- keigker verhinderd bg ingespannen spier- functie. De muider groote vlees chvoe- ding werkt gunstig op de nervcuse prikkelbaarheid en draagt er gewis toe bg dat hersen- en zenuwziekten bg de lagere klassen zeldzamer zgn. De rgice heeft dc gelegenheid zgne voeding in overeenstemming te brengen met wat men aan kracht noodig heeft. Te zelden doet hg dalhg geeft er de voorkeur aan het vuur duchtig te stoken door prikkelende middelen, waartoe ook het dierUJk eiwit, zoodra dit gaat boven een bepaalde hoeveelheid, behoort en Jat riekte daarvan het gevolg is, :hgnt wel zeker. De uitspraak dat er meer menschen sterven aan te veel voedsel dan aan honger, blijkt volgens het bovenstaande nog steeds waar te zgn. Dat de mecr- bemiddelde ouder wordt en gezonder is dan de mindergegoede, omdat hg tgn gezondheid kan koopen en zgn lichaam veel beter kan verzorgen en behouden, zou waar kunnen zgn maar het bUjkt dat dit niet het geval is. Het zgn sterke been en die de weelde kunnen dragen en ledigheid is des duivels oorkussen. Men zou wel haast kunnen zeggen, dat in hoofdzaak de nadeelen, die het gevolg zgn van stand en beroep in de lagere klassen gedwongen worden gedragen, in de hoogere klassen worden nage jaagd en dus vrgwillig worden getorst. Op den Rgksweg MeppelStaphorst is de 50jarige Bisschop te Rouveen, die op de fiets reed, aangereden door een motongder en aan de gevolgen overleden. Een 60 jarige landbouwer te Meers - sen, die bgziende was, is 's avonds door de duisternis misleid, ir de nabg zgn woning gelegen mestpoel geraakt en verdronken. Den volgenden morgen vonden de kinderen het Igk van hun Tc Lienden is een vierjarig knaapje een boterham at, door een groote bond aangevallen en zoo ernstig in den mond en het gelaat gewond, dat geneeskundige hulp terstond nood- zakeigk was. Alle tanden in de boven kaak van het knaapje waren los en oogen beschadigd, men verneemt, zal een bedrag van meer dan een-en-dertig milliocn gulden noodig zgn, om. uit te keeren aan de Ned. Herv. Kerk bg losmaking van den financieclen band tusschen Staat en Kerk. (Naar een rentevoet van 5 pCt. gekapitaliseerd bedrag van bet totaal aan inkomsten over 1919 de Staatskas genotec). Aan de Ganges. 23) Tremal-Naik zond hem een pistool schot na, doch zonder hem te ticffen. «Gemist,» riep hij, terwgl hg woedend het wapen wegwierp. »Wg zgn ontdek' Toch gaan we verder, Kammamoerri. Dezen nacht houden alle Indiërs van Raimangal mg niet tegen. Roei uit alle macht, misschien tanden wij, voordai de ellendelingen zich op onze ontvangst kunnen voorbereiden, Voorwaarts.» «Goed,» zei Kammamoerri. »lk volg u.« Hg greeg de roeispannen en roeide uit alle macht. Tien minuten verliepen, zonder dat iemand zich op een dei oevers vertoonde. D cht bg het dnjvend< kerkhoi gekomen, fluisterde Tremal- Naik: «Langzaam, Kammamoerri, ik voel dat gevaar dreigt.» De Maharat vertraagde het roeien Het bootje stiet tegen een lijk co ver oorzaakte ene dof geluid. De kano stiet ten tweeden male tegen eenige d>gven de igkcn van Hindoes, die zich in dit jaargetijde bg hoopen uit dweepzucht vetdriuken In den «heiligen Ganges.» Iemand komt hier vootbg,» riep eet. stem aan den rechter oever. «Zoudet zg het zgn? Of misschien eenigen dei onzen. Het wachtwoord is «midder nacht.» Nremal-Naik huiverde bij het hoorei in het woord middernacht. «Midder nacht, mompelde hij met bevende stem -Het wachtwoord is middernacht. Ho gruwelijk Holla 1» riep een stem. »Wie pas seert «Antwoc-rd niet, meester,» haa*lt« Kammamoerri zich tc waarschuwen. «Integendeel, ik zal antwoorden. I' moet alles weten.» «Gg «richt u ten gronde.» «Wie spreekt?» vroeg Trcmal Naik. «Wie passeert?» h:ihaalde dezclfd. item. «Indiërs van Raimangal,» «Haast u, want middernacht is nabij.» Wat zal te middernacht gebeuren De jonkvrouw der heilige pagodt bestijgt den brandstapel». Tremal-Naik onderdrukte een kreet «Vaarwel. Strak* zien we elkaa terug De beide Tltoegs (worgers) verdwe nen in de duisternis. «Voorwaarts, Knmmamoem. Voor waart»!» steunde Trcmal Naik als ver nietigd, Kammamoerri nam de roeispanci en begon vol vertwgfeling te roeien. I korten tijd had hij zich door de lijken massa lieengewerïu en de landtong vai Raimangal kwam in licht, met xg> reusachtigen banaan, welks takken kreunden onder den hevigen wind. Een bliksemstraal scheurde dc wolken en en liet hen zien, dat de oever geheel verlaten was. De boot, met groote snelheid voort gedreven, stiet op den oever en schoot voor meer dan een derde uit het water. Tremal-Naik, die io woedende haast d- ammunitie bg zich gestoken had, Kam mamoerri en de tgger sprongen aan land n bereikten den hoofdstam van de heilige bananen. «Hoort ge niet*vroeg Tremal-Naik, Niets,» antwoordde Kammamoerri. De Indiërs zijn allen in de onderaard- sche gangen.» Zgt ge bevreesd?» Neen, meester,» antwooidde de Ma harat met vaste stem. «Dan dalen we af,« Zg klemden z'ch vast aan de stam men en bereikten de bovenste takken van den afecknotten boom. De tggei was met één sprong bij zgn heer. Tre mal-Naik keek in de holte. Bij hellich ten van den bliksem bemerkte hg in- snijdingen, die het afdalen mogeigV. maakten. Laten we gaan, mfln dappere Ma harat. Ik ga n voor.» En hg daalde naar beneden gevolgd door Kamma moerri en den tijger. Vijl" minuten daarna bevonden zij zich in de onderaardsche gangen, in een soort half cirkelvormige schachten, uitgekapt in den steenigen bodem vijf meter beneden de opper- lakte der Sunderbands. -"ELFDE HOOFDSTUK. Eecmaal in de onderaardsche gan gen, wan het natuurigk zaak, den groo- tcn tempel te zoeken, onverwacht de bende te overvallen en het offer te en, wanneer dc tgger vrees en schrik verspreid had, Het was echter volstrekt niet gcmakkeigk, in dien doolhof gangen, bij zulk e: n duisternis den weg vinden. Noch Tremal-Naik, noch Kam- moerri wisten waar de tempel tc vin den was. Zij waren er ech'er de man nen niet naar, zich te laten ontmoedi gen of slechts te dralen, ofschoon hon derd gevaren hen dreigde-. Met de har den tegen den wand gingen zg achter elkaar voort, tastend met de voeten, om te voorkomen, dat zg hier of daar in een holte van den grond vielen. Bo vendien wisten zg niet, of xg-alleeo wa ren of dat een wachtpost in de n&bg* heid was. Spoedig bereikte zg eer.e opening, een soort deur, op welker drempel tg bleven staan en luisteren. «Hoort ge niet» ?»lvroeg Treme'.-Naik den Maharat. Niets, meester, behalve den donder.» Dat 's teekeo, dat de foltering nog niet begonnen is.» Tremal-Naik bereikte nu een trap, die hg met vooruitgestoken handen af daalde. Nadat hg tien treden gedaald was, bevond hij zich aan den ingang eener galerg. «Hoort ge niets?» vroeg Kamma moerri. «Neen, 't komt me voor, alsof ik blind ben. Zou dit de weg naar de pa gode zgn «Vooruit maar, meester, ik vrees, dat middernacht nabg is.» Gelukkig overstemde het rollen van den donder, dat in deze gewelven werd voortgeplant, elk gedruisch. Onver wachts stiet de slangenjager tegen een spits voorwerp, dat hem door zgn klee- dcren tot op de huid drong maar hem niet verwondde. «Wie daar?» riep bg met doordringende stem, terwgi WJ tgn mes trok. «Wat hebt ge bemerkt?» vroeg de Maharat die zich gereed maakte, met Darma erop los te stormen. Er is iemand tn de nabijheid. Kam mamoerri. Pas opl» «Hebt ge een schaduw gezien?» Wordt vervolgd.

Historische kranten - Archief Eemland

De Eembode | 1920 | | pagina 1