DE EEMBODE
KATHOLIEK NIEUWSBLAD VOOR AMERSFOORT EN OMSTREKEN
DINSDAG 31 AUG. 1920
Msts JAAROANO Ne, 44.
Kantoor i Laniecracht 28, Amersfoort
DE EEMBODE verschijnt Dinsdag-
Vrijdagmiddag.
ABONNEMBNTEN kunnen elke week
gaan, doch opzegging van abonnement i
geschieden voor den aanvang van een nieuw
kwartaal.
Prijs per drie maanden (0.90 Bulten de
gemeente Amersfoort f0.95. Afzonderlijke
nummers 10 ct.
ADVBRTBNTI&N 25 cent per regel. Billijke
b rieven voor handel en nijverheid bij geregeld
Advertentlün moeten Dinsdag en Vrijdag
vóór 9 uur worden bezorgd. Een bepaalde
plaats kan niet worden gegarandeerd.
Niet geld en goed bepalen de
waarde van den mensch.
Op Honinainntdaa.
„Geen samenleving kan ooit bestaafl,
tenzij iemand onder de anderen de
éérste plaats inneemt. Hij moet de
leden der maatschappij door een werk
dndige en gelijke impulsie hcenrichten
naar het gemeenschappelijk doel. Zoo
heelt de burgerlijke samenleving be
hoefte aan een gezag door hetwelk zij
wordt bestuurd en dat derhalve niet
minder dan de samenleving zelve, van
natuurwege en dus Godswege bestaat."
Aldus Leo XIII in de Encycliek
„Immortale Dei".
Het gezagsbeginsel moeten wij heilig
houden.
Wij mogen nooit onverschillig sijn
voor leerstellige beginselen, voor theo-
rieCn, waarop de praktijk des levens
steunt.
De gevaren zijn velen in dezen tijd,
en dik de duisternissen, die den geest
omringen.
Onder de gevaren letten wij toch
vooral op de onverschilligheid tegen
over beginselen.
Hooren wij niet dagelijks „Waartoe
eeuw van de praktijk
nen de leerstellingen Wij zijn zaken-
menschen en geen bespiegelende
droomers."
Die meening leeft bij duizenden
menschen, die zich lieten misleiden I
Treurig is het te zien, hoe onder de
predikers dier onverschilligheid ook
lieden gevonden worden, die gaarne
plaats {nemen in de rijen der welden-
kendemanneo.
Dit slag van weldenkende mannen
noemt alles wat verheffing is eene
theorie.
Alle waarheid, die zij willen dood
drukken, die hun niet bevalt, noemen zij
theorie.
Wie de waarachtige beginselen ver
dedigen wil kan erop rekenen, dat bij
onder de droomers wordt gerangschikt,
bij wordt afgewezen zoo goed als zij n
beginselen I
Nu zijn de apostelen van die dwaal
leer wel geen groote mannen, maai
toch vei breidt zich de dwaling zeer
spoedig en zeer ver.
Om ze te weerleggen zouden wij
moeten zeggenzie de feiten, gij die
van feiten zwetst.
De geschiedenis geeft ons de volken
te aanschouwen in alle verscheidenheid
maar altoos in overeenstemming met
de waarheden, die zij hoog hielden, of
de dwaling, die zij toelieten.
Tusschen Voltaire en de revolutii
van 1793, tusschen zijn theorie in sar
castlschen spot voorgedragen en dc
ellenden, die de wereld in rouw dom
en, zou geen verband zijn Hij had
in geestelijker, zin de hoofden afgesla
gen, d« guillotine deed het verder op
hare manier.
Het spotte met het altaar en den
godsdienst en brak met de kerken ook
de tronen af en de paleizen, zoowel
als 4e buizen der burgers.
Zijn valsche beginselen hebben
vergehaald en verwoest, wat door de
ware beginselen van den godsdienst en
het gezond verstand eeuwen lang was
opgebouwd en gevestigd.
Zijn wijsbegeerte verdelgde veel van
hetgeen door de wijsbegeerte" van Au
gustlnus, Thomas en anderen was tot
stand gekomen.
En men zou loochenen de kracht
van beginselen I Alsof zegen en vloek
in de maatschappij niet grootendcels
afhangen van de beginselen, die ge-
'olgd worden 1
Om die redenen klemmen wij ons in
dezen tijd vast aan het autoriteitsbe
ginsel.
Hoe meer de beginselen van onaf
hankelijkheid en anarchie worden ver
kondigd, des te meeT vestigen wfl ons
in de oude, nooit verouderde waarheid,
dat alle wettig gezag van God is.
Er is geen liefde of eerbied voor
de dragers van het gezag denkbaar, er
is geen ware onderwerping aan het ge
zag mogelijk, als deze theorie niet vast
sat in onze overtuiging.
Belijders en beoefenaars van deze
beginselen, richten alle Katholieken
heden deze bede tot God
Heer, behoed en behoud onze
Koningin
Leve Koningin Wilhelmina!
een oude Hmersfoortscbe
Gemeentewet.
Door T. PLUIM,
mijn vorig opstel .Amersfoort
ingenomen» zeide ik reeds, hoe de stad
bij haar onderwerping door Karei V,
al haar voorrechten verloor en van hem
ieuwegemeentewet verkreeg(1544)
Ik zal eenige bepalingen daaruit laten
volgen, zij geven een aardig kijkje op
oud-Amersfoort. (Ik neem gemakshalve
ize hedendaagsche spelling).
De Schout, dien wij in de stad aan
stellen, zal de hoogste macht nitocfenen.
Hij zal echter niemand op depgnbank
mogen leggen, dan bij voorafgaand
vonnis van de Schepenen.
De burgemeesters, schepenen
raadsleden mogen geen vergadering
houden, zonder verlof en tegenwoordig
heid van den schout, ('t Recht van vrije
vergadering voor het stadsbestuur werd
dus ingetrokken).
De schout of zijn plaatsvervangei
zal de sleutels der stadspoorten bewa-
nniemand zal daar bij nacht ol
itijd uit of in mogen gaan, zonder
gegronde redenen, ter beoordeeling van
den schout of eeo der burgemeesters.
Van uu af aan zal de stadsklok niet
eer geluid mogen worden (tot afkon
diging van raadsbesluitenf enz.) dan op
bevel van den schout.
Alle ambten binnen de stad zullen
door ons, d.i. den Keizer, begeven
worden, zonder dat de burgers zich
daartegen mogen verzettA.
Voortaan zuilen door ons of
stadhouder jaarlijks twee Burgemcc
.gesteld worden.
Ook acht schepenen en 16 raadsleden
zullen jaarlijks door ons benoemd wor
den. (De burgerij hBd dut haar kies
recht verlorei
Een weduwe, jonkvrouw of jongeling,
die vóór zijn 25ste jaar in het huwelijk
treedt zonder verlof van de ouders,
verliest alle aanspraken op zijn erfdeel.
Wie van buiten komende in Amers
foort gaat wonen en burger der stad
wenscht te worden, zal voor schout,
burgemeesters en schepenen den eed
afleggen en 12 stuivers tot voordeel
der stad betalen. En wie een jaai
een dag in de stsd woonde, zonder
en licht te branden, zal zijn burgerschap
verliezen.
Degene, die een mes trekt of iemand
dreigt met verboden wapenen, zal 5
carolusgulden (elk van 24 stuiver») ver
beuren. En wie een ander slaat of sloot
met de band of met de vuist, zal 2
carolusgulden verbeuren. Wie iemand
met niet verbodo» wapens slaat, zonder
bloedstorting of blauwe plekken, ver
beurt 5 carolusgulden, maar als er bloed
komt, zal hg 10 carolusgulden verbeu-
En wie een ander de kleeren mocht
scheuren, zal twee carolusgulden betalen.
Wie iemand van de •schoutcndie-
iars« (politieagenten) bij het gevangen
nemen wondt of slaat, zoodat e* bloed
'olgt, zal zijn leven verbeuren.
Wie met een geweer of boog naar
een ander schiet en hem niet raakt, zal
25 carolusgulden verbeurenen indien
hg raakt, zal hg zgn leven verliezen.
Ook zal degene, die gewapend op straat
loopt om oproer te verwekken, met den
dood gestraft worden.
Indien iemaod, burger of vreemde
ling, des nachts na het luiden der poort
klok gewapend op straat wordt aange-
tr ffen zonder licht, zal hg 2 carolus
gulden verbeuren.
Wie stadspoorten, muren, sloten of
onze gevangenis openbreekt of met
geweld stukslaat, zal met den dood
gestraft worden. En mocht hg ontsnap
pen, zoo zal uit zgn goederen 80 caro
lusgulden betaald worden, terwgi bg
levenslang uit de stad verbannen wordt.
In wiens huis of eifbg'ongeluk brand
ontstaat, waarvoor de klok geluid moet
worden, zal 5 carolusgulden veibeuren.
Wie bedorven vleesch of visch veilt,
zal twee carolusgulden boete betalen.
Een iegeigit zal de straat voor zijn
huis op eigen kosten onderhouden. Wie
dit niet doet, zal de kosten van herstel
moeten betalen.
Wie ongegkte maten gebruikt, zal 1
carolusgulden verbeuren.
Als een knecht zich verhuurd heeft,
zal hg in zgn dienst gaan en den igd
uitdienen. En wie dit niet doet, zal in
dien lijd niet in Amersfoort mogen
dienen. Dit geldt ook voor dienst
maagden.
Er zal binnen Amersfoort geen ander
dak op kerken, huizen, schuren of ander
getimmerte gelegd worden, dat
leien of pannen, op boete van 10
:olusgulden terwijl het rieten of strot
dak terstond zal worden afgebroken.
Wie eenig gtaf op 't kerkhof (dat
ishet plein om de ketk) opent om
daarin iemand te begraven, moet het
graf weder dicht makeD, zoodat
er als te voren over kan gaan, o_
boete van eea halven carolusgulden.
Er zullen in Amersfoort drie wees
meesters zgn van de voortri ffeUjkste,
rjkste en bekwaamste burgers om de
goederen der weeskinderen te beheeren
te bewaren tot voordcel
Tot besluit laat ik deze bepalinu
volgen
»Wie op gewgde plaatsen vecht of
het mes trekt, zal dubbele boeten ver
beuren.
Natuurigk waren de keiken en kerk
hoven gewgde piaatzeo, waar men geen
verbrel^g der orde kon dulden. Maar
behalve die plaatsen bezat Amersfoort
nog e«& afzonderlijke vrijplaats, waar
heen men kon vluchten en waar men
voorioopig althans niet mocht
gevangen genomen worden. Deze plaats
heette eigenigk de Montade, maar schgnt
in de archieven ook wet mcmtaglen en
mandaat genoemd te zgn.
Zulk een Montade was een vrgplaats,
dertig schreden in het rond, die met de
huizen welke er op stonden aan de
kerk (St. Joriskerk) toebehoorde. De
schout mocht niemand in de kerken,
kloosters, en andere gewgde plaatsen
gevangen nemen, maar ook niet in de
montade. Reeds van ouds had de
Frankische koning Karei de Stamelaar
bepaald, dat iemand, die in de Montade
inbraak of diefstal pleegde, heiligschen
nis beging. Dit recht van vrgplaats
vrgthofj, was door dc Christenen reeds
n de 4e eeuw overgenomen van de
Jodenop zulk een plaats konden de
vluchtenden voor de wraakgierigheid
hunner vervolgers bescherming vinden,
totdat hoogere machten tusschenbeide
kwamen om de zaak te onderzoeken.
De Montade te Amersfoort lag, zoo
als de Zeereerw. Heer Rootselaar ver
ft, bij de Appelmarkt. Schuins
tegenover de Windsteeg loopt een
Btraatje, dat op de Appelmarkt begint
en naar 't einde van i Havik voert.
Tusschen dit straatje en de Lavendel
straat was de montade gelegen, ook
wel de Papenhofstede geheeten, de
woonplaats van de Kapittelheeren, die
bg de Kerk behoorden. In 1520 werden
deze huizen een prooi der vlammen,
maar zgn weer opgebouwd; sommige
dragen nog de teekenen, in dien tgd
te zgn ontstaan.
Baarg, -Aug. 1920,
Binnenland.
«Ik "houd meer van een lang leven
n van vggen", zegt een jongmensch
een stuk van Shakespeare. Maar bg
de meeste menschen schgnt het omge
keerde het geval te zgn. Uit een s:ati-
stiek van de Duitsche levensverzcking-
maatschappij te Golha maakt dr. Ch.
Bles in „De Verzekeriogsbode" o.m.
de onderstaande gevolgtrekkingen.
De laagste klassen hebben natuurigk
het meeste te igden van de oadeelen,
aan het beroep verbonden stof, slechte
lucht, werken in natte kleeren, te korte
nachtrust. Een tegenwicht wordt gevon
den ïb den spierarbeid, die de stof
wisseling duchtig aanzet en daardoor
eenigszins een psychisch tegenwicht
scheptook voortdurende excessen
uitgezonderd die in alcohol komen
hierbg natuurigk om economische rede
nen slechts zelden voor.
De bemiddelde klasse kan zich hoe
den voor menig nadeel voor de ge
zondheid, dat de anderen niet uit den
weg kunnen gaan en tg zou ongetwg-
feld de gezondste zgn, indien rij haar
vrijheid van beweging uitsluitend daar
toe gebruikte. Maar al te dikwgls ziet
men helaas, dat zg door het jagen naar
genof (althans naar hetgeen zg als genot
beschouwt) het verkregen voordeel
omzet in het nadeel. Zg zou de psydti,
sche oververmoeidheid, de opwinding-
het verbigf binnenskamers, den achter
uitgang der spierontwikkeling, die voo*
de stofwisseling zoo noodig is, niette
genstaande haar vrg wei uitsluitend
psychischen arbeid toch wel binnen
bepaalde perken kunnen houden, wan
neer ze maar leerde hare ontspanning
'meet hygiënische wijze te zoeken.
De voeding mag in lagere klaaacn
gebrekkig zgn, deels uit onwetendheid,
deel» door armoede, ze wordt door den
meer lichamcUJkai arbeid veel beter
verbruikt en men behoeft daardoor
minder kieskeurig, minder voorzichtig
met verteerbaaiheid, minder matig zelfs
te zgn. Een oversUooming van het
lichaam, met tusschenproducten van de
spgsvertering (urinezuur, eiwit, suiker
in urine) wordt immers veel gemak-
keigker verhinderd bg ingespannen spier-
functie. De muider groote vlees chvoe-
ding werkt gunstig op de nervcuse
prikkelbaarheid en draagt er gewis toe
bg dat hersen- en zenuwziekten bg de
lagere klassen zeldzamer zgn. De rgice
heeft dc gelegenheid zgne voeding in
overeenstemming te brengen met wat
men aan kracht noodig heeft. Te zelden
doet hg dalhg geeft er de voorkeur
aan het vuur duchtig te stoken door
prikkelende middelen, waartoe ook het
dierUJk eiwit, zoodra dit gaat boven
een bepaalde hoeveelheid, behoort en
Jat riekte daarvan het gevolg is,
:hgnt wel zeker.
De uitspraak dat er meer menschen
sterven aan te veel voedsel dan aan
honger, blijkt volgens het bovenstaande
nog steeds waar te zgn. Dat de mecr-
bemiddelde ouder wordt en gezonder
is dan de mindergegoede, omdat hg tgn
gezondheid kan koopen en zgn lichaam
veel beter kan verzorgen en behouden,
zou waar kunnen zgn maar het bUjkt
dat dit niet het geval is. Het zgn sterke
been en die de weelde kunnen dragen
en ledigheid is des duivels oorkussen.
Men zou wel haast kunnen zeggen, dat
in hoofdzaak de nadeelen, die het gevolg
zgn van stand en beroep in de lagere
klassen gedwongen worden gedragen,
in de hoogere klassen worden nage
jaagd en dus vrgwillig worden getorst.
Op den Rgksweg MeppelStaphorst
is de 50jarige Bisschop te Rouveen,
die op de fiets reed, aangereden door
een motongder en aan de gevolgen
overleden.
Een 60 jarige landbouwer te Meers -
sen, die bgziende was, is 's avonds
door de duisternis misleid, ir de nabg
zgn woning gelegen mestpoel geraakt
en verdronken. Den volgenden morgen
vonden de kinderen het Igk van hun
Tc Lienden is een vierjarig knaapje
een boterham at, door een
groote bond aangevallen en zoo ernstig
in den mond en het gelaat gewond,
dat geneeskundige hulp terstond nood-
zakeigk was. Alle tanden in de boven
kaak van het knaapje waren los en
oogen beschadigd,
men verneemt, zal een bedrag
van meer dan een-en-dertig milliocn
gulden noodig zgn, om. uit te keeren
aan de Ned. Herv. Kerk bg losmaking
van den financieclen band tusschen
Staat en Kerk. (Naar een rentevoet
van 5 pCt. gekapitaliseerd bedrag van
bet totaal aan inkomsten over 1919
de Staatskas genotec).
Aan de Ganges.
23)
Tremal-Naik zond hem een pistool
schot na, doch zonder hem te ticffen.
«Gemist,» riep hij, terwgl hg woedend
het wapen wegwierp. »Wg zgn ontdek'
Toch gaan we verder, Kammamoerri.
Dezen nacht houden alle Indiërs van
Raimangal mg niet tegen. Roei uit alle
macht, misschien tanden wij, voordai
de ellendelingen zich op onze ontvangst
kunnen voorbereiden, Voorwaarts.»
«Goed,» zei Kammamoerri. »lk volg
u.« Hg greeg de roeispannen en roeide
uit alle macht. Tien minuten verliepen,
zonder dat iemand zich op een dei
oevers vertoonde. D cht bg het dnjvend<
kerkhoi gekomen, fluisterde Tremal-
Naik: «Langzaam, Kammamoerri, ik
voel dat gevaar dreigt.»
De Maharat vertraagde het roeien
Het bootje stiet tegen een lijk co ver
oorzaakte ene dof geluid. De kano stiet
ten tweeden male tegen eenige d>gven
de igkcn van Hindoes, die zich in dit
jaargetijde bg hoopen uit dweepzucht
vetdriuken In den «heiligen Ganges.»
Iemand komt hier vootbg,» riep eet.
stem aan den rechter oever. «Zoudet
zg het zgn? Of misschien eenigen dei
onzen. Het wachtwoord is «midder
nacht.»
Nremal-Naik huiverde bij het hoorei
in het woord middernacht. «Midder
nacht, mompelde hij met bevende stem
-Het wachtwoord is middernacht. Ho
gruwelijk
Holla 1» riep een stem. »Wie pas
seert
«Antwoc-rd niet, meester,» haa*lt«
Kammamoerri zich tc waarschuwen.
«Integendeel, ik zal antwoorden. I'
moet alles weten.»
«Gg «richt u ten gronde.»
«Wie spreekt?» vroeg Trcmal Naik.
«Wie passeert?» h:ihaalde dezclfd.
item.
«Indiërs van Raimangal,»
«Haast u, want middernacht is nabij.»
Wat zal te middernacht gebeuren
De jonkvrouw der heilige pagodt
bestijgt den brandstapel».
Tremal-Naik onderdrukte een kreet
«Vaarwel. Strak* zien we elkaa
terug
De beide Tltoegs (worgers) verdwe
nen in de duisternis.
«Voorwaarts, Knmmamoem. Voor
waart»!» steunde Trcmal Naik als ver
nietigd,
Kammamoerri nam de roeispanci
en begon vol vertwgfeling te roeien. I
korten tijd had hij zich door de lijken
massa lieengewerïu en de landtong vai
Raimangal kwam in licht, met xg>
reusachtigen banaan, welks takken
kreunden onder den hevigen wind.
Een bliksemstraal scheurde dc wolken
en en liet hen zien, dat de oever
geheel verlaten was.
De boot, met groote snelheid voort
gedreven, stiet op den oever en schoot
voor meer dan een derde uit het water.
Tremal-Naik, die io woedende haast d-
ammunitie bg zich gestoken had, Kam
mamoerri en de tgger sprongen aan land
n bereikten den hoofdstam van de
heilige bananen.
«Hoort ge niet*vroeg Tremal-Naik,
Niets,» antwoordde Kammamoerri.
De Indiërs zijn allen in de onderaard-
sche gangen.»
Zgt ge bevreesd?»
Neen, meester,» antwooidde de Ma
harat met vaste stem.
«Dan dalen we af,«
Zg klemden z'ch vast aan de stam
men en bereikten de bovenste takken
van den afecknotten boom. De tggei
was met één sprong bij zgn heer. Tre
mal-Naik keek in de holte. Bij hellich
ten van den bliksem bemerkte hg in-
snijdingen, die het afdalen mogeigV.
maakten.
Laten we gaan, mfln dappere Ma
harat. Ik ga n voor.» En hg daalde
naar beneden gevolgd door Kamma
moerri en den tijger. Vijl" minuten daarna
bevonden zij zich in de onderaardsche
gangen, in een soort half cirkelvormige
schachten, uitgekapt in den steenigen
bodem vijf meter beneden de opper-
lakte der Sunderbands.
-"ELFDE HOOFDSTUK.
Eecmaal in de onderaardsche gan
gen, wan het natuurigk zaak, den groo-
tcn tempel te zoeken, onverwacht de
bende te overvallen en het offer te
en, wanneer dc tgger vrees en schrik
verspreid had, Het was echter volstrekt
niet gcmakkeigk, in dien doolhof
gangen, bij zulk e: n duisternis den weg
vinden. Noch Tremal-Naik, noch Kam-
moerri wisten waar de tempel tc vin
den was. Zij waren er ech'er de man
nen niet naar, zich te laten ontmoedi
gen of slechts te dralen, ofschoon hon
derd gevaren hen dreigde-. Met de har
den tegen den wand gingen zg achter
elkaar voort, tastend met de voeten,
om te voorkomen, dat zg hier of daar
in een holte van den grond vielen. Bo
vendien wisten zg niet, of xg-alleeo wa
ren of dat een wachtpost in de n&bg*
heid was. Spoedig bereikte zg eer.e
opening, een soort deur, op welker
drempel tg bleven staan en luisteren.
«Hoort ge niet» ?»lvroeg Treme'.-Naik
den Maharat.
Niets, meester, behalve den donder.»
Dat 's teekeo, dat de foltering nog
niet begonnen is.»
Tremal-Naik bereikte nu een trap,
die hg met vooruitgestoken handen af
daalde. Nadat hg tien treden gedaald
was, bevond hij zich aan den ingang
eener galerg.
«Hoort ge niets?» vroeg Kamma
moerri.
«Neen, 't komt me voor, alsof ik
blind ben. Zou dit de weg naar de pa
gode zgn
«Vooruit maar, meester, ik vrees,
dat middernacht nabg is.»
Gelukkig overstemde het rollen van
den donder, dat in deze gewelven werd
voortgeplant, elk gedruisch. Onver
wachts stiet de slangenjager tegen een
spits voorwerp, dat hem door zgn klee-
dcren tot op de huid drong maar hem
niet verwondde. «Wie daar?» riep bg
met doordringende stem, terwgi WJ tgn
mes trok.
«Wat hebt ge bemerkt?» vroeg de
Maharat die zich gereed maakte, met
Darma erop los te stormen.
Er is iemand tn de nabijheid. Kam
mamoerri. Pas opl»
«Hebt ge een schaduw gezien?»
Wordt vervolgd.