GR00TE OPRUIMING J. GROTENDORST - Hof 20 DE EEMBODE KATHOLIEK NIEUWSBLAD VOOR AMERSFOORT EN OMSTREKEN DINSDAG 9 NOV. 1920 XSsts JAARQANO No. 64. Kantoor i Laitf «gracht JB, Amersfoort DB BBMBODB verschijnt Dlnsdae- Vrljdagmlddag. abonnementen kunnen elke week gaan. doch opzegging van abonnement moet geschieden voor den aanvang van een nieuw kwartaal. Pr||» per drie maanden 10.00 Bulten de gemeente Amersfoort 10.05. AfionderlIJke nammera 10 ct. AD VBRTBNTlfiN 25 cent per regel. BI tarieven voor lundel en nijverheid bQ geregeld AdvertentlCn r vóór 0 uur wor plaats kan niet worden gegarandeerd. Aan alle welvaart en vooruit gang moet orde voorafgaan- tioomsebe Sport. Men kan niet erg vóór, enkelen kun nen misschien aelfs, om sommige meer of minder goede redenen, tegen de sport sijn, bijna altijd cal dit slechts ïijn, omdat men de excessen, de over drijving voor oogen boudt. Sport, goed en met sekere mate beoefend, ia gezond en geenszins af te keuren. Sport heeft misschien haar nadeelen, zeker heeft zij ook haar voordeelen. Trouwens, een polemiek over de voor- of nadeelen is hier niet de be doeling i we hebben rekening te houden met de feiten de sport is er, wordt nu eenmaal druk beoefend- ook door ome R. K. jongelui en daarom, al Is men zelfs tegen sport, als goed katho liek kan en mag men er niet tegen xijo, dat de sport, nu ze er eenmaal is en niet weg te kijken of weg te praten, tenminste in goede banen wordt ge leid dat ook hier oase R. K. begin selen worden doorgevoerd en hoogge houden. Overal en van alle zijden wordt dit tegenwoordig al meer gevoeld en •p verschillende plaatsen wordt er krachtig voor gewerkt. In een vergadering van de Limb. R. K. Werkgeversvereniging (Kring Maastricht) hield, volgens een verslag in ,,De(n) Tijd", de Hoogeerw. hcerj. Wouters, Deken van Maastricht, een rede over den R. K. Arbeider en de morderne Arbeiders-sport, wal mutatis mutandis voor alle sportver eenigingén geldt en waaraan wg het volgende ontleenen „Natuurlijk is voetbalspel en andere sport in zich beschouwd heelemaal niet zoo'n voorname kwestie. In zich is het spel en telt op zich niet meer dan een andere ontspanning. Ook is de voor naamheid der kwestie volstrekt niet afhankelijk van het feitof u of ik iets geven om sport in zich. „Het belangrijke der kwestie is veel eer gelegen in het feitdat onze arbei ders juist als alle andere klassen dol zijn op sport dat onze arbeiders door den 8-urigen werkdag volop den tijd ervoor hebben en dat zij er dien royaal voor zullen gebruiken dat die sport niet door ieder op z'n eigen houtje gespeeld wordt, maar in ver- eeniging met anderen en dat deze ver- eeniging een vereenlglngsleven mee brengt, welk vereenigingsleven uiter aard grooten invloed zal hebben op het godsdienstig-zedelijk element van den arbeider. „Wij moeten de zaken nemen zooals ze zijn. Wij leven in een zeer criticken tijd een tijdperk, waarin de scheiding der geesten, de scheiding der partijen zich noodzakelijk, spoedig en beslissend voltrekt in Rechts of links. En of arbeiders goed R. K. blijven ofwel zij afzakken naar de tegenpartij dat is én voor die arbeider» zelf én voor de werkgevers een zaak van be slissend gewicht. En daarom juist is de sport-kwestle van zoo groot belang een feit is dat de R. K. beginselen beslist groot gevaar loopen in de neutrale sportvereeniging. En waarom I „Omdat het uiteraard intieme sport- verkeer hen in vrlendrchappelljk ver band brengt met vijanden der goede zaak. Omdat het neutrale (z.g. neutrale 1) sportleven dikwerf misbruikt wordt tot propaganda voor de kwade zaak. Om dat de neulrale(l) sportvereeniging de katholieke krachten onzer arbeiders lam-ligt en omdat zij er ongemerkt maar zeker hun R. K. beginselvastheid varllezen het eerste, wat zij leeren is.... de Kerkelijke Overheid, die het neutrale vereenigiDgsleven veroordeelt, te laten praten en zich daar niet aan te storen Het is dus van het grootste belang, dat in deze treurige leemte spoedig en afdoende wordt voorzien. >En als deken van Maastricht acht Ik mij niet verantwoord, zoolang dit werk niet is tot stand gebracht.... Wij moeten zorgen de zakea vooruit te zien, ze in de hand te nemen en in veilige banen te leiden vóór de kans ons ontnomen is. Nu is het nog tijd, maar het is dan ook bepaald tijd W Aan het bovenstaande is weinig eer toe te voegen. Het zal voor iedereen duidelijk zijn, hoe dringend noodzakelijk onze R. K. Sportvareeni- gingen zijn dringend noodzakelijk om onze jongelui hun geloof en hun zeden te doen behouden van groot belang dus ook voor onze katholieke ouders, jor lederen weidenkenden katholiek. Dit alles dringt temeer in verband met het komende wetsontwerp der Regeering over de verplichte lichame lijke ontwikkeling van jongelieden van 14 tot 19 jaar, waar toch met bestaande 'ereenigingen wel rekening zal worden gehouden en wat clubs en leiders be treft zal de katholiek dezelfde gedragslijn moeten volgen als bij het Bijzonder Onderwijs. Een en ander was aanleiding, dat hier in Amersfoort is opgericht de K. Federatie van Lichamelijke Ont wikkeling, die de verschillende R. K. Sportbonden en R. K. Vereenigingen voor lichamelijke ontwikkeling in Amersfoort omvat en zich ten doel stelt, te bevorderen de harmonische lichamelijke ontwikkeling van de ge- heele R. K. Jeugd, in den ruimen zin genomen, en daarnaast bij die ont wikkeling te waken voor de gods- dienstig-zedelijke belangen jeugd. Als Directeur-Voorzitter t I noemde Federatie is aangezocht eo door den heogeerw. Deken als zoo danig benoemd de weleerw. heer G. Janssen, kapelaan der St. Henricus- kerk, terwijl bet 9fcretariaat berust bij J. Schwilzner, Krommestraat 14, bg welke personen men dus alle inlichtingen en steun kan ontvangen voor het lid maatschap van een bestaande vereeni- ging of voor nieuw op te richten vereenigingen. Maar hier is weer geld, veel geld ioodigop de eerste plaats en direct roor inrichting van terreinen om de sport te kunnen beoefenen. Bovenge- noemden Deken van Maastricht werd staande dc vergadering door enkele personen ruim f 1200 ter hand gesteld het bleek sl weer duidelijk voor zulke hooge belangen der R. K. jeugd wordt door weldenkende katho lieken veel gevoeld. De Amersfoortsche katholieken moeten en mogen hierin niet achterblijven. Om den Kerw. Voorzitter tijd en moeite te besparen, worden bijdrngen gaarne verwacht bij den Voorzitter ot bij den penning meester A. Jordi, Utrechtsche weg 50. Een wandeling door Oud* Amersfoort (1770), Door T. PLUIM. Dezer dagen kwam mij est boek in handen, dat ons beschrijft, hoe Amersfoort, nu.juist 150 jaren geleden g. Ik kan mg voorstellen, dat vele geboren Amersfoort er» dat met belangstelling zullen lezen, en daarom 'aat ik hier in onze tegenwoordige ipelling het voornaamste uit dat boek volgen. Op enkele zaken zal ik door cursiveering bgzonder dc aandacht laten vallen. Eerst wordt er een en ander gezegd LIGGING. Amersfoort is gelegen in 't oosten der Provincie, dicht bg de Geldersche grenzen, aan en op een Rivier, die hier ter plaatse baar aanvang neemt door de samenvloeiing van verschei dene beken, die uit de Veluwe en de Rhenentche Venen, haar oorsprong hebben en vervolgens onder den naam van de Eem ten Noordwesten der stad met een kronkelenden stroom naar de Zuiderzee loopen. Van deze zee ligt Amersfoort omtrent drie, eo van de stad Utrecht ongeveer vier :rwgderd. De stad is omringd door aangename tuinen. Westwaarts ligt een hooge idige streek, de Amersfoorter Berg genoemd, over welken een bgna rechte weg naar Utrecht loopt. Ten Oosten en ten Zuidea der stad heeft men vruchtbare graanakkers, ruimt tabaks- landtrijen, eiken geboomte, en veel kreupelbosch. West- en zuidwestwaarts ontmoet men heideo, heuvels en hakhout. Noord- en Noordwestwaarts liggen vette weiden langs de Eem, welke stroom ook een bevallig aanzien heeft in uit de stad. Amersfoort is binnen tijn muren omtrent half zoo groot als Utrecht, en zgn omtrek wordt op omtrent 4000 schreden gerekend (dus omstreeks 3'/> K.M., of 40 minuten gaaos, Amersfoort werd eertijds voor een stsrke stad gehouden, doch thans (dus in 1770) verdient zij dien naam niet meer, schoon zij van een wal of muur, twintig torens versterkt en door een ouiteugracht omringd wordt, GRACHTEN EN POORTEN. Binnen door de stad loopt nog e gracht, de Singel genoemd, twee binnenpoorten staan, n.l. de Kamp- of Kamper Binnenpoort en de Blocmendaalsche Binnenpoort, [(Vroe ger hield hier de stad op, maar later werd er een nieuw gedeelte bggebouwd, zoodat beide poorten toen binnenpoor ten werden). Door deze Binnengracht (dus de Singel) wordt de oude van de nieuwe stad gescheiden. Midden door de stad loopt nog een andere gracht, wegens uitbreiding mijner zaak Alleen onze bekende kwaliteiten. Spotprijzen. die het water, dat van de beken komt, ontvangt en in den Singel brengt. Behalve de reeds genoemde poorten »gn er nog tes voorname en injf min dere buitenfioorten, De zes eersten zijn de Koppel-, de Utrechtsche-, de Slijk-, de St. Andries-, de Kamp- en de BloemendaaUche Poort. (De twee laat ste waren buiten poorten, die de twee gelijknamige blonenpoorten moesten vervangen, toen de stad uitgebouwd werd.) De vgf mindere buitenpoorten zgn de Heeren-, de Koning»-, de St. Aagten-, de Varkens- en de Kleine Koppelpoort. De Koppelpoort, weleer Spoel- ol Spuipoort genoemd, wordt tegenwoordig (1770) onderscheiden in de Groote, de Kleine en de Nieuwe Koppelpoort De Kleine en de Groote n ter weerszgden van de Haven en it een groote Waterpoort, waarin schot ia. dat voormaals schgot ge diend te hebben om het water te schut- r nu alleen gebruikt wordt om bg nacht het in- en uitvaren te beletten. (Toen was er dus reeds de schutsluis tegenover Flehite.) Deze Koppelpoort schgnt hi gekregen te hebben van verscheidene wateren, die hier vereenigd of „gekop peld" worden of misschien naar een stuk grond in de stad, de „Koppel" geheeten en in 1394 vermeld, en waar van waarschgnigk de naam van de oude Koppelstraat nog eenoverbigfsells. Boven de Koppelpoort hebben de Veerschippers hun GildekameT en er onder hebben die van het Dragcrsgildc de sjouwerlieden, Christoffelsgasten genoemd, een vertrek. (Ik vermoed, dat ■Jcze „Dragers" St. Christophorus tot Patroon hebben gekozen, omdat deze Heilige het Kindeke Jezus door den stroom droeg.) Buiten de Koppelpoort de Veerkaai. en een schoone Haven de Eem voor tamelijk groote tuigen, die met Utbak beladen van hier naar Frankrijk en elders afvaren. Een stuk weegs buiten deze poort aan de Eem is een glasblazerij opgericht (In mfn artikel over Pieter Pijpers heb ik daarvan ook gewag gemaakt). Dicht bg de Koppelpoort binnen de stad is het Spui gegraven, waarin twee schutssluiren (feitelijk is het één paar) gelegd zgn, door middel waarvan het bovenwater (bedoeld wordt het water der beken) naar welgevallen opgehou den of in dc Eem geloosd kan worden. Behalve de Waterpoort bg de Kop pelpoort is er nog een aan de Zuid. zgde der stad, Monnikendam geheeten. waarschgnigk, omdat zg door Monniken zal zgn aangelegd. Door deze Water poort met aan elke tijde een wacht/oren (die staan er nog I) vloeit het water van eenige beekjes in de binnenstad, die den Singel en de Lange- en de Kortegracht voorzien, en daarna niet verre van het Spui en met het water der buitengrachten in de Eem samen- loopen. Hierdoor is er een gedurige stuwing en doortocht van vertch water in da stad. Wordt vervolgd. Amersfoort De Commissie die tk*i ten doH stelt gelden bgeen te brengen voor bet St. Nicolaasfeest der Lagere Scholen is hare werkzaamheden weder begonnen. Zg heeft dit jaar hsre bemoeiingen uitgebreid, door ook de soholen van het Bgzonder Ondcrwgs er in te be steken. 4500 kinderen komen dezen keer voor een geschenk in aanmerking. Zeer veel geld Is daarvoor noodig. Wanneer wij voor elk kind de luttele som van fó.75 rekenen, dan nog komen we tot een bedrag van pl.m. 73500. Helpt het geld bgeen brengen*. Helpt den Sen December tot een feestdag te maken. Bedenkt dat voor tal van kinderen het feest op de school de viering thuis moet vervangen. Wan neer allen bijdragen naar vermogen, dan zal het mogeigk zgn het goede doel te bereiken. De Commissie is samengesteld als olgtA. Bezf«~ian. Jan Steenstr. 25 J. P. van Bug te. «n, Matthias Withoos straat 26Mevr. F.. Dros-Keisev. Hof genslaan 2 F. Fabcr. H. v. Vlanden- •traat 14 H. Kuilman, P. Borstraat 33 Jansen, Fred, van Blankenh str. 36, 2e seer.H. J. Martens, 't Zand 33 G. A. v. Mechelen, Stellingwerf»». 87, voorzitter; M. de Pool, L. Berg straat 1voorzitterMej. W. Raven horst, Hof 19L, W. Ravesloot, Sta tionsstraat 32b, secretaris Mevr. San- y demon G. de Weerd, Joh. v. Oldenbarnevrldt- laan 34, penningmeester. Tgdens diens afwezigheid is, bg den bakker M. op den Bisschopsweg door onbekende oorzaak braad uitge broken in een gebouwtje achter zgn woning. Ofschoon de brandweer spoedig ter plaaue was, brandde het gebouwtje geheel uit. Overzicht van de werkzaamheden der arbeidsbeurs gedurende de maand October *20. Afdeeling voor mannen aanvragen in werkgevers 168; aanbiedingen van erkzoekenden 412 aantal plaatsingen 60; (over de maand October van het vorige jaar waren deze cgfers reap. 305, 535 en 127). Afdeeling voor vrouwenaanvragen werkgevers 20; aanbiedingen i 8; (over vorige ja 31. 21 en 3). deze cgfers resp. GeborenHinderica, d. v, E. Homan J. H. Hulsman Gerritje, d. v. A. v. d. Bom en M. v. Drie Nicolsas Hcndrikus, t. v. P. J. de Wit en H. M. Opscherp er j jhanna Geertniida, d. v. G. J. Fitslde en C. Ahrens. Albertje Gerritje, d. v. E. Windbouwer en G. Rekers Johanna Elisabeth, d. v. J. F. Linkester en P. Degens Anthonia Johanna, d. v. H. u> Aan de Ganges. •Spreek, beveel, ons leven is in uwe hsnd.a •Loopen we geen gevaar beluisterd te worden?* •Allen zgn op het dek,* zei Palavan. Waar is de kapitein Macpherson •In de kajuit, hij slaapt nog.* Weet ge, waarheen het fregat u voert •Niemand weet het, De kapitein dat hg 't ons eerst zou laten we: alt wg op de plaats van bestemming aangekomen waren. Wg vreezen, dat het fregat ons naar Raimangel voert, om de broeders aan te grijpen. •Gg hebt u niet vergist, ma» fregat zal zgne manschappen niet la ten landen.* Hoexoo? Waarom?* - •Wg laten de heele boel in de lucht vliegen, voordat men het eiland heeft bereikt'" Als gg 't wenscht, steken wg het vuur In de kruitvaten." •Wanneer kunnen wg volgens uwe berekening op Raimangal landen ?i •Te middernacht l« •Hocvrel soldaten sijn er aan boord •Ongeveer Honderd.* •GoedOm «lf uur tie ik den kapi tein, dan laten wg het schip in de lucht rliegen. Eén woord nogl* •Spreek I* Het is noodig, dat de kapitein om :lf uur in diepen slaap verzonken is,< •Ik zal hem een slaapmiddel in zgn sijn mengen,* zei Palavan. Kan men zgn kajuit bereiken, der gezien te worden «Ja wel, heden avond zal de deur der kajuit open staan.* Afgesproken. Om elf uur komt ge ig hier halen*. Tremal-Naik begou te eten. Hg sloeg :n stuk vleesch naar binnen, dat voor drie personen als voedsel kon dienen, dronk een glas voortrcffeigke wijn, liet zich een pijp brengen, sproog In hangmat en legde zich te rusten, wijl hg mompelde: »Op het dek gaan is niet te vertrouwen. De kapitein kon mg eens herkennen.* ZESDE HOOFDSTUK. Trsmal Naik's zb|«. Tremal-Naik trachtte te slapeo, maar het was hem totaal onmogeigk. Dui zenden en nog eens duizenden gedach ten loegen door zgn hoofd. Hg dacht aan het verledeö, aan «gn Ada «n aan het oogcoblik, waarop h| baar aa zoo veel lijden en gevaren zou wederzien, en aan den laatsten aanslag dien hg moest volvoeren. Zonderling geheel onbegrgpeigk voor hem altijd als hg aan den moord dacht, dien bg spoedig zou begaan, overviel hem een eigen aardig, voor hem geheel nieuw gevoel. Het was alsof die moord hem afschuw inboezemde. Drie uren verstreken lang zaam. Niemand was in de kajuit ge komen, maar hg liet zich ook niet op 't dek zien. De scheepsklok sloeg negen, tien en eindeigk elf uur. De laatste slag was nog uict weggestorven toen twee schaduwen geluidloos de trap afdaalden. Snel,* zei eene gebiedende stem. Wij hebben geen tijd te veilieien, Raimangal is in zicht.* Tremal-Naik herkende dc beide aan hangers. >De kapitein vroeg hg zacht. •Slaapt,* antwoordde Biadoe. «Hg heeft het slaapmiddel gedronken.* Laten we dan gaan.* Bg hel uitspreken dier woorden beef de Tremal-Naik's stem. Palavan opende een deur, en men bevond zich tus- schendeks voor dc half openstaande deur eener kajuit, die van den kapitein. •Zgt gg nog vast besloteo vroeg Tremal-Naik. •Wg hebben ons leven gesteld in de handen der godin Kali. Ik dood nu den kapitein,* zei hg treurig. »Gg Biadoer, gaat naar de kruitkamer, en tracht den rommel in de lucht te doen vliegen. Gg Palavan, voorsiet u van drie reddlngsgordcls en komt naar mg toe. Gaat en uwe godin moge u beschermen.* Tremal-Naiknam een bgi, overschreed den drempel en bevond zich in cene door een wasfakkel verlichte kajuit. Het eerste wat hg sag, was een spiegel, die hem zgn beeltenis liet zien. Hg ver schrok er zelf van. Zgn gelaat wat ge heel verwrongen, en baadde in het zweet, de oogen gloeiden. Een lichte zucht drong tot hem door. Zonderling,* mompelde hg. »Ikheb i iets nog nooit ondervonden.* Hg deed drie schreden en stond voor het bed, wnarop de kapitein rustte. Deze lachtte. Zeker droomde hg. De Thoegs willen hem,* mompelde de Indiër. Hg hief de bgi op boven den sluimerende trok ze dsdcigk echter weer terug, alsof zijne krachten, bem plotseling in den steek lieten. Hg streek met de hand over zgn voorhoofdhet baade in het zweet. «Wat is dat?* vroeg hg zich verba* asd af. »Zou Ik vrees hebben Wie is die persoon Wat is dat voor eene verschrikkeigke ontroering, dia mg bevangt Wser hief hg de bgi op, nisar wederem liet hq den arm zakken. Het was, alsof c geheimzinnige stem hem toeriep, die penoon voor hem heilig was, dat het bloed dat hg juist vergieten wilde, voor hem geen vreemd bloed was. »Adal Ada!* nep hij bgna toornig. Plotseling verbleekte hg en trok zich snel terug. De kapitein was ontwaakt n zat rechtop in het bed staarde rond. Ada!* riep Macpherson levendig ont roerd. «Wie noemt den naam mgne» dochter Tremal-Naik, versteend van schrik, kon geen voet verzetten. »Ad*her haalde kapitein. De naam mgner doch ter Toen bemerkte hg den Indiër, Wat doet gg hier In mgn kajuit? vroeg hg. Een vreeseigke gedachte was bg Tre mal-Naik opgekomen. «Maar wie »gt gg dan?* vroeg hg met half verstikte stem. .Van welke Ada spreekt gj?« Ik spreek van mgne dochter 1* Waar Is •Waar In dc handen der Thoegs I Almachtige Brahma I Ala dat waar wast Een woord, kapitein, een naam, bid ik u. Hoe heet uwe dochter Wordt v

Historische kranten - Archief Eemland

De Eembode | 1920 | | pagina 1