DE EEMBODE
KATHOLIEK NIEUWSBLAD VOOR AMERSFOORT EN OMSTREKEN
DINSDAG 23 NOV. 1920
34sts JAAROANd No. 68.
DB BBMBODB verschijnt Dinsdag- en
Vrijdagmiddag.
ABONNEMENTEN kunnen elke week In
gaan. doch opzegging van abonnement moet
geschieden voor den aanvang van een nieuw
a 10 ct.
advertentiBn 25 cent per regeL BUU|ke
tarieven voor handel en nijverheid bQ geregeld
ad verteeren,
Advertentlen moeten Dinsdag en Vrijdag
vóór 9 uur worden bezorgd. Tien bepaalde
plaats kan niet worden gegarandeerd.
Bisschop David van BourgondiS placht
hier tijg verblijf te houden, toen hij uit
Utrecht verdreven was. Hierom heetten
naastbij tijode buizen, die ook tot
oude Minderbroederklooster be
hoorden, nog langen tijd ,,Davids~Hof
Waag. Achter de St. Joriskerk, aan
Appelmarkt, staat de Waag, een
gebouw, dat vroeger voor Latijn-
sche of Groote school was ingericht
maar nadat deze in 1622 verplaatst
werd, is de Waag van achter 't Stad
huis herwaarts overgebracht en sedert
een gedeelte van 't gebouw geschikt
gemaakt voor een Lakenhal en een
Hoofdwacht voor het garnizoen.
KERKEN.
Leer de jongens plezier in hun
werk krijgen en energie ont
wikkelen. Dat kweekt gélukkige
en krachtige mannen.
Saneta eatctlia.
22 Novamber.
Caecilia, wier luit den lof
Zong van 't gezegend hemelsch hof,
Is«pp den klank van stem en snaren
Ten open hemel ingevaren,
En vleit daar met muziekgerucht
Een witgewiekte Eng'lenvlucht
Te volgen waar heur zuiv're voeten
De heerlijkheid des Lamsjontmoeten.
O maged, leid ons met uw stem
Naar 't luiaterlijk Jeruzalem,
Waar in Zijn zonne-lichte zalen
De Heiland heerseht, die wilde dalen
Voor ons in 't duister Bethlehem
Eeti wandeling door Oud»
Amersfoort (1770).
Door T. PLUIM.
ra.
De Groenmarkt heeft men
Zuidzijde van het Havik, en de Turf
markt op den Singel vóór 't St. Pietets-
Gasthnis, waar de turfschepen
komen en lossen.
GEBOUWEN.
Behalve de kerken en godshuizen
heeft Amersfoort weinig openbare ge
bouwen.
a. 't Stadhuis. Dit staat in 't midden
der stad aan den reeds genoemden Hof.
Het heeft een witten gevel en een op
gang (bordes) met trappen ter weers
zijden, op welker 4 pilaren het wapen
der stad door 4 leeuwen wordt vast
gehouden. Uit 't dak rijst een koepel
torentje. In de Raadszaal ziet men de
beeltenis van Willem III, stadhouder
dezer gewesten, benevens een schilderij,
dat het laatste oordeel voorstelthet
is door den bouwkunstenaar Jacob
Campen geschilderd en door zijn erf
genamen aan de stad geschonken.
b. De Doelen. In 't Westen der stad,
aan den Singel naast het St. Pieters-
Gasthuis, staat de Doelen, die voorheen
een kerk en klooster der Minderbroeders
(het Observantenklooster geheeteo)
placht te zijn, maar ten tjjde der be
roerten der zestiende eeuw (de invoe
ring der Hervorming) in een Schut
tershof' werd veranderd. Thans Is hel
een drflige herberg, waar aanzienlijk,
lieden kunnen logeeren en verscheidene
Heemraadschappen en Collegiëa hun
vergaderingen en maaltijden houden.
Zij is omringd door tuinen en lommer
rijke wandelpaden, o.a, het Jufferpad.
ingericht,
'aarvoor de stad 100 ducatons schonk.
(Een ducaton deed 13.15.) De Lutber-
schen werden terzelfder tijd ook van
schuttersdiensten (het betrekken der
wacht, ens.) vrij vertelaard, doch deze
vrijstelling is in 1748 weer ingetrokken.
De vergaderplaats des Remonstranten
staat in de Vijverstraat. Op de« plaats
vond men voorheen een Beggribof. Zij
is klein, gelijk ook de gemeente, die
door een Predikant bediend wordt.
Wordt vervolgd.
hij hun de gegevens
te be oordeel eo. Ook in de overheids
bedrijven dient dezelfde eisch gesteld.
Van de bedrijfsraden wenschcn wij i
geen zuiver katholieke instellingen te|t
maken, doch w) wenschcn
publiekrechtelijke
Binnenland
Er zijn twee Hervormde kerken in
stad, o.l. de Groote of St. Joriskerk
de Kleine of Lieve Vrouwekerk.
De St. Joriskerk staat aan den Hof,
alwaar zij baar hoofdingang heeft, ter
wijl er Dog een andere ingang is aao de
Appelmarkt Ten Oosten, in de Lange-
straat, zijn de dusgenaamde teven hui
tegen de kerk aangebouwd. (Volgt
een beschrijving der kerk.) Zij wr
ds in 1248 voltooid en werd tot
door Otto Hl, bisschop van Utrecht,
aan St. Joris als beschermheilige toe
gewijd. Men zegt, dat er wel 50 altaren
;estaan hebben. In 't jaar 1340 brand
je zij geheel af, doch werd naderhand
veel sierlijker herbouwd. Bisschop Jan
van Diest heeft haar in 1337 verheven
tot Collegiale kerk en er een Kapittel,
bestaande uit een Deken en twaalf
kanunniken, in gesticht.
De Kleine kerk wordt de Lieve
Vrouwekapel genoemd, omdat zij
ouds aan de H. Maria was toegewijd.
san de Breedestraat ter plaatse,
waar eertijds een klein kerkj; of kapel,
de St. Joostenkapel gehceten, gesticht
was. Z§ werd in den Komeinschen tijd
veel bezocht zegt de schrijver
door Vreemdelingen, omdat er i
Lieve Vrouwebeeld bewaard w«
vele en groote wonderwerken
>erden toegeschreven, eveoals de stich
ting der kerk in de 14e eeuw. 't Ge
bouw heeft weinig aanziens, (Zooals ik
reeds in mijn opstel over Pieter Pijpers
meedeelde, is deze kerk in 1787, toen
de soldaten der Prinsgezinden er in
gelegerd waren, en er bommen in ver-
aardigd werden, in de lucht gevlogen.)
bezit een zeer boogen sierlijken
die met drie omgangen zeer
kunstvol is gebouwd en een fraai
klokkenspel van den vermaarden Frans
Hemony bezit. Nu volgt een beschrij
ving der kerk.
Van ouds stond aan de Oostzijde der
ad, kort bij den stadsmuur, een kerkje,
de St. Janskapel genoemd, en in 1388
gesticht door een Priester uit Deventer,
Floris Radewijn, den leermeester van
Thomas Kempis. De kapel werd nog
de voorgaande (d.i. hier in de 17e)
uw, door de Fransche en Engelschi
Hervormden gebruiktdoch zij is door
een storm ingestort en vertoont nu niets
meer dan een muur. De woningen van
Broederschap van St. Maarten, die
aan- deze kapel toegevoegd waren, zijn
reeds voor lang tot Burgerhi
bouwd.
De Lutherschc kerk, een klein ge
bouw met een spitsen toren, staat i
dfe Langestraat bij de Vtschmarkt
wordt door een Predikant bediend. De
dezer keik is in 1552 geheel
uwd, doch de keik is oud en was
weleer de H. Geest-kapel, de oudste
kerk der stad zij werd in 1686 door
de stadsregeering aan de Lulherschen
afgestaan met het recht van begraven
in de kerk. Het gebouw werd toen
belangrijk hersteld en tot het houden
Bij de algeraeene beschouwingen in
de Tweede Kamer gehouden naar
leiding van de Staatsbegrooting
blaarde bet lid Hermans dat geen van
de katholieke afgevaardigden zich ge
voelt als vertegenwoordiger van een
bepaalde klasse. De katholieke fractie
verdedigt de belangen van de geheele
gemeenschap, omdat er eenheid van
beginsel is bij^ mogelijk verschil van
practische toepassing. Juist de midden
weg tussehen socialisme en indivi
dualisme wordt door de katholieken
het
trokken Raad van Arbeid vernietiging
van de voor hem opgemaakte rente-
kaart te vragen. Wordt op het versoek
door den Raad of ia beroep door den
gunstig beslist, dan worden de
echte betaalde premiftt aan den
rechthebbende terugbetaald. In bet bij
zonder is het bovenstaande van belang
voor t>3 •-
solidarisme. Het uitgangspunt van de
klassepoliliek deugt niet, al zijn de
vertegenwoordigers daarvan .dikwijls
beter dan bun beginselen.
Troelstra zelf beeft in 1915 erkend,
dat bet historisch materialisme niet
bevredigend is ter verklaring van de
meer diepere roerselen van des men-
3chen ziel. T'oelstra zal dus ook
moeten erkennen het goed recht van
beslaan der christelijke arbeidersbewe
ging. De leiders van de niet-christelijke
arbeidersbeweging stellen alleen de
materieele motieven op den voorgrond,
hetgeen op diepe teleurstelling moet
uitloopen daar niet alle wenschen
kunnen worden bevredigd. Het geroep
om socialisatie is het beste middel om
ontevredenheid te wekken. De sociali-
satie-roep moet op bitte
uitloopen en nieuwe reactie wekken.
Zooals men die nu al eens hoort tegen
den 8 urendag 1 De achturendag zal
uitnemend kunnen werken, indien de
toenemende arbeidsscbuwheid
streep door de rekening haalt. Er moet
zedelijke kracht aangekweekt wor-
in de arbeiders, welke alleen mo
gelijk is door het behoud van de ideo
logieën in ons christelijk volk. De ka
tholieke arbeidersbeweging groeit voort
durend, door haar ideologische kracht.
De socialistische arbeidersbeweging
heeft nu echter haar stuur verloren,
waardoor zij slingert. Met het kapita
lisme rekenen de socialisten hier af,
zij zijn zelf nog niet klaar met
de organisatie van de productie. Jaren
lang praten ze al over de socialisatie,
zonder te weten wat zij is. Wel mag
vastgesteld worden, dat het den socia
listen mankeert aan rechte propaganda
middelen. De socialisatie is slechts een
magere leuze, meer niet. Doorvoering
daarvan zou geen verbetering brengen
het lot van de arbeiders. Opvoering
n de productie mag niet geschieden
i koste van de vrijheid en het geluk
van de arbeiders Men wachte het rap
port van de Staats-commissie rustig af.
De katholieke bedrijfsorganisatie
overal in wording.
Het ligt in de bedoeling van
bedrijfsradenstelsel, den arbeiders t
veel mogelijk medezeggenschap
geven, niet slechts over de arbeids
voorwaarden, maar ook o
drijfspolitiek. De patroon
atbeiders, die hooger loon eischen,
niet kunnen afschepen met
De groote moeilijkheid bij de rege
ling van der ambtenaren rechtspositie,
zegt de A. R. Rotterdammer, is recht
te laten wedervaren aan het eigenaar
dig karakter der atbeidavcthoudmg, die
navolging van het burgerrechtelijk
model uitsluit.
Waarin dat karakteristieke gelenge is
In tweeërleiDegccn die in over
heidsdienst gaat, doet afstand van de
wisselende kansen van het vrije maat
schappelijke leven. Hij treedt in
hiërarchisch ambtelijk verband, gaat
niet op eigen risico op verovering uit,
maar volgt de enger afgebakende
ambtelijke loopbaan eu geeft daarmee
verschillende rechten prijs.
De tweede karaktertrek is dat het
overheidspersoneel heeft tot patroon de
Overheid en alzoo in verband met het
gezagselcment eene afwijkende positie
inneemt.
Ditmaal slechts over het eerste.
Uit de ambtelijke positie vloeit voort
dat de ambtenaar mag vorderen dat bij,
doende zijn plicht, /niet lichtvaardig
worde ontzet van zijn post en dat zijn
dienstvoorwaarden hem tot behoorlijke
bi| d» invoering tbr
verzekering door den Raad van Arbeid
op grond van hun werkzaam zfétnde
ringsplichüg zijn verk
Bij uitspraak van 10 Jmd LL beeft
de Centrale Read van beroep beslist,
dat ais regel die kinderen niet verse-
keringsplichtig zijn. Belanghebbenden
worden daarom in hun eigen belang
geraden t$«lig in elk geval vóór 3
December 1920, zich met een aan
vraag tot vernietiging hunner rentekaar l
te wenden tot den Raad van Arbeid
binnen wiens ressort zij hun woon
plaats hebben.
Bij aankomst van een trein Is te
Zwolle een jougeman door de loco
motief gehee' "-rmnrzeld. 7ijn zuster
die het za wanzinnig var
schrik.
Te Enschede is in de fabriek der
firma Blijdenstein de 63 jarige tim
merman door een drgfas gegrepen et
onmiddellijk gedood.
ontplooiing van zijn krachten in het
maatschappelijk leven in
Amersfoort
Evenwel schuilt in die vastheid een
Het gevaar dreigt, dat een bevoor
rechte kaste van lieden wordt gescha
pen, die met het „eens ambtenaar
altijd ambtenaar" tot leuze een inge-
zonkenbeid en sleur vertoonen, welke
een gezonde plichtsbetrachting in den
Die vastheid mag niet aldos op de
de spits worden gedreven, dat het be
lang van de ambtenaren praevaleert
boven bet belang van den dienst.
De ambtenaar is niet Selbstzweck,
et doel maar middel. Hij is niet meer
in een instrument der Overheid om
het publiek belang te dienen.
Overweging van die eenvoudige
waarheid zal voor veel misverstand bij
de uilwerking van de ambtenaarsrege-
ling behoeden.
In de onderwijzerswereld is onte
vredenheid over de voorgestelde salaris-
regeling. Een goede sa'.arisregeling
moet niet meer geld van de schatkist
vergen, dan strikt noodzakelijk is zij
moet rekening houden met de
wikkeling van den onderwijzer ei
studie die noodzakelijk is, en raag het
vak van onderwijzen financieel niet
achter doen staan bij betrekkingen die
minder of evenveel voorstudie eischen
ook moet ze niet in het nadeel van den
betrokken dienst zijn.
Aan de eerste voorwaarde wordt
voldaanaan de volgende nii
Over de geheele linie zijn het vo ora
tegenwoordige onderwijzers,
door de salarisregeling zoodanig ge
troffen worden, dat er niet slechts geen
sprake is van noemenswaardigen
uitgang in positie, maar soms zelfs ach
teruitzetting is te constateeren.
bevoegde zijde wordt er de
aandacht van belanghebbenden op ge
vestigd, dat degene, die meent door
den Raad van Arbeid ten onrechte
verzekeriogsplichlig ingevolge de
validiteitswct te zijn verklaard, bevoegd
is vóór 3 December a.s. aan den
Woensdag 24 Nov. zal we<
voor de eerste maal na de mobilisatie
jaren de plechtige opdracht dez Leden
van de R. K. Militairen-ver. plaats hch-
ben onder het Lof van 7 unr, is de
garni-zoenskerk aan bet Zand.
Door de politie is terzake straat-
diefstal op heeterdaad betrapt zekere
J. R., oud 14 jaar. Door dezen diefstal,
jeztaande uit het ouvreentdaa vaneen
fietspomp van een onbeheerd staand
rijwiel in de Krommestraat, hóeft de
recherche een draad in handen gekre
gen van in den laatsten tijd veelvuldig
voorkomende diefstallen, waarbij ver
mist werden rijwiellontaars, parapluis®,
portemonnaies, mattenkloppers enz-
Bebaive deze J. R, zijn daarbij betrok
ken P. M„ A. v. L., en P. G. W., allen
jonge lieden van 1214 jaar. Ket
treurig is, dat er ingezetenen z$n, die
van deze kinderen, voor een luttel be
drag gestolen goederen koopen. J. R.
is ter beschikking van den officier van
justitie gesteld,
Geboren Hendrika Jacoba, d. v. W.
v. d. Eshof en M. C J.v. Leeuwen
Elias Lambartu8, z. v. E. J. Ruitenberg
i J. W. v. Gelder.
Overleden: Roelof Rackee, 77 jr.,
ongeh. Petronella Rij pert, 10 m.
Ten overstaan van den notaris Te
Leuken werden geveild:
Perc. 1 en 2. Twee woonhuizen Co-
□inckstraat, E. J, Ruitenberg f5900.
Perc. 3 tot en met 10. Complex ge
bouwen met drukkerij gelegen aan de
Kortegracht en Valkestraat; opgehouden
f26940.—.
f ere. 11 en 12. Twee woningen aan
KI. Nachtegaalstraat opgehouden
f 2520.—.
Not. Johs. Knoppers veilde:
Perc. 1. Winkelbuis Zuidsingel, G.
Aarsen f4950.
Perc. 2 en 3. Twee winkelhuizen
Muurhuizen en perc. 4 woonhuis Stoove-
strsat opgehouden f5350.
2 DE STORM
In den laatsten tijd had de volgende
veronderstelling zijn geweteu herhaal
delijk gepijnigd.
Die zoon kon thans ongeveer pries
ter zijn.
Hij wist van bem, dat het van zijl
jeugd af zijn verlangen was geweest,
missionaris te worden in deze streken,
omdat zijn edelmoedig hart
haakte, de grootste gevaren te onder
staan uit liefde tot God nu bleef het
aantal priesters gering, bleef de
vraag om hier te werken juist door
die gevaren geringais hij nu
kwam aankloppen, zeker bij zijn
aankloppen, zou deze dan even groot
moedig tot alle offers bereid zijn ook
voor den zoon van bèm l
Gods wegen leiden zoo wonderbaar
het kon toch.
Weg wilde hij die hatelijke gedachten
verdringen, welke zijn mooi, groot leven
tlAchtten te verkleineD, en hierin werd
hij geholpen door een uitroep van zijn
zoon, die met dc ledige emmers i
naar binnen haastte om daarna
droppels
een kracht,
n het stei-
e dreunde
luiken op de
»Daar komt het, var
is bij
En hij merktede e
begonnen neer te slaan i
dat de paarden er var
geren gingen, en in de
de naderende storm.
Daar het in bedwang houden der
verschrikte dieren alle oplettendheid
vroeg, had hij niet gezien, dat dwars
door de boomgaarden een man kwam
aangeloopen hij keek pas die richting
uit, toen diens polsstok in het water
plonste van de sloot rondom het huis
i hij kwam overgesprongen.
Uiterlijk zag de vreemdeling er heel
gewoon uit, ais de eerste de beste
beider hier uit den omtrek, maar
ijze, waarop hij rond zich keek, vlug
n schuw, zoo van iemand, die altijd
i gevaar verkeert, en zijn oversprin
gen, dat eenigszins onhandig geschiedde,
gaven den boer terstond het vermoe
den, dat di( de nieuwe priester mocBt
zijn.
Bevestigd werd dit vermoeden, toen
de vreemdeling hem naderde eo zachtjes
toefluisterde»Ave Maria U het
wachtwoord der katholieken voor hun
geheime bijeenkomsten.
Talrijker vielen de droppels en zwaar
der geweldiger dreunde de storm en
naderwilder sprongen de bange paar
den, en het werd donkerder.
En slaan deed hij de beesten met
zijn vuisten om ze in bedwang te
houden, meer nog echter om zich zelf
bedwang te houden wegens den
m van kwade begeerten, welke
opstak in zijn hart.
Achter dat wachtwoord had de vreem
deling nog een klein woordje gevoegd
•Oom li en hij had die stem her
kend en dat gelaat.
Nu was het geschied, nu stond bij
tegenover den priester, wiens vader
zijn vrouw had doen sterven.
En de droppels vielen en de storm
dreunde en de paarden sprongen eo
het werd donkerder.
Slaan bleef hij dc beesten, wild en
woest, want zijn gedachten wilde hij
overmeesteren.
Binnen hoorde hij den schout zijn
rakkers roepen om het onderzoek
Maar zouden zij morgen niet terug
komen
Dan misschien de boete, welke a
het geld van moeder zaliger zou vergen'
Zou hij dien priester nu Diet
onderkomen weigereD, want was
niet te gewaagd l
Hoor dien regen Hoor dien storm
Wolken van afgerukte blues i
stoven «usschen hem en de steigerende
Dat was de ramp, de ramp van zijl
buurman.
Dat was de armoede cn het hui
lijksuitstel van zijn kind, wellicht voor
alujd.
En dat alles voor den toon van
hèm, van hem
Daar trad de schout naar buiten
vroeg de paarden.
Alt bij nu eens ssi«Die verkleede
man, dat is 't wat je zoekt" dan
kreeg hij zelfs geld, veel geld.
Hoor dien regen 1 Hoor dien storm
Maar een prieBter verraden.
Maar zijn ondergang en ongeluk ter
wille van den zoon van hèmen
zag zijn verbeelding dat uitge
teerde gelaat zijoer stervende vrouw,
hoorde hij haar roepen om haar broer,
dien zij vergaf.
Onstuimig greep hij de teugels om
de anderen bij het opstggen te helpen.
Die anderen, angstig en gejaagd om
nog het komende noodweer te ontko
men, letten niet op dien vreemden
man, die er als een knecht bij stond,
en zij reden weg, en hij liet ze weg
rijden, duwde daarop den priester met
geweld naar binnen, bracht hem zonder
iets te zeggen naar de schuilplaats in
dén stal en daar in het donker knielde
hij neer en vroeg den zegen.
De regen plofte op het rinkelende dak.
De wind bonkte tegen het trillende
huis.
Gekraak van boom en al rondom.
Maar de geflulstetde woorden dez
priesters waren voor hem als de woor
den des Zaligmakers op het meer, die
den storm bedaarden, den storm xjjns
harten, waarover nederdaalde die stilte
der christelijke gelatenheid, welke tot
alle offer te bereid.
JOH. VAN DINTHER, S. J.