Heerenbottine Onze reclame van f 10.75 Schoenmagazijn „VEDEA" N. V. Centrale Crediet- en Landbauwfaank Bei dan op No. 42 The Douglas LJ.B.Posthouwer J.i. VAN HAMERSVELO DE EEMBODE KATHOLIEK NIEUWSBLAD VOOR AMERSFOORT EN OMSTREKEN .VRIJDAG 27 MEI 1921. 35ste JAARGANG No. 17. Kantoor i Langegracht 28, Amersfoort „ffl EEMBODE verschijnt Dinsdag- en Vrijdagmiddag. ABONNEMENTEN kunnen elke week Prijs per drie maanden f1.00 Bullen de gemeente Amersfoort f 1.10. Alzonderlflke nummers 10 ct. ADVERTENTlfiN 25 eenl per regel. Billijke tarieven voor handel en nijverheid bij geregeld adverteeren. AdvertentiCn moeten Dinsdag en Vrijdag vóór 8 uur worden bezorgd. Een bepaalde plaats kan niet worden gegarandeerd. Daden spreken luider dan ivoorden. De ttrste jaren der Der» vormde Hork in Eemland. Door T. PLUIM. II. EEMNES-BINNENDIJK. De plaats heeft een kerk, wel ge repareerd, maar «noch vol van der oude afgoderie.c Er zijn twee kerk meesters (als te Baarn gekozeo). De inkomsten moeten gevonden worden uit een hoofdelijken omslag, daan de kerk geen vaste renten bezit. Hier wordt gepredikt door Dirk Rijks- zoon van Amersfoort, 's zomers om 7 uur 's morgens, en 's winters om 12, uur 's middags. Hij ontvangt daarvodr 40 gulden 's jaars, die bij omslag gevonden worden. Peter Tjjmcnsz., alhier goboren, is koster en schoolmeesterhij heeft niets zekers, dan 26 gulden 's jaars, die hem door de gemeente betaald worden, en een geschikte woning. Deze plaats heeft ook een »proper pastoorshuyso, (d.w.z. predikantswoniug of pastory), EEMNES-BU1TENDIJK. De kerk is verbrand, zoodat men hier in de school moet prediken, zijntje een huis vol slank van rook. Deze plaats heeft haar kerkmeesters, als die van Binnendijk gekozen, maar bezit geen eigendommen. De kerkmeesters zeggen evenwel, dat er eenige landerijen aan de kerk belmoren. Wij hebben na onder zoek bevonden op zekeren legger, dat hier aan jaarlijksche landpachten enz. 317 gulden 17 stuivers verschuldigd zijn. Ds predicatie wordt hier gehouden des zomers te 9 uur en eveneens des winters, door Dirk Rijkszoon (zie Eem- nes-binnen), die hier 26 jaar gestaan heeft en f 100 jaarwedde ontvangt. Hij heeft een vrouw, die hij, naar hij zegt, getrouwd heeft, doch zonder vooraf gaande afkondiging, en is belast met vele kinderen. Hij heeft zich nog nooit bij een Gereformeerde kerk aangesloten en is nog niet geëxamineerd. Evenwel is hij bereid zich aan dat oüderzoek te onderwerpen, daar bij blijkbaar de Hervorming niet ongunstig gezind is. Hier nu is koster en schoolmeester Lambrechl Gerritsz., die geen ander vast salaris heeft dan een stuiver van elk huis benevens het «bloote school geldt*. De «pastoor* alhier heelt een huis van de gemeente. (Nog langen tijd werd de predikaut «pastoor* genoemd.) BUNSCHOTEN. Deze plaats heeft een kerk, die nog niet behoorlijk hersteld is. De inkomsten ZIELEN REDDEN. Heel de buurt noemde haar nooit anders dan de gaspijp. De gaspijp was kamermeid geweest in een hotel, en daar verloor zij het restje godsdienst, dat zij nog uit haar verwaarloosde opvoeding had kunnen redden, want zij verdiende grof geld en kon alleen 's avonds uitgaan en 's nachts, en wel met kelners en huis knechts van even droevig allooi. Met een van die maakte zij nader kennis en besloot tot een huwelijk, maar daags voor den trouwdag verdween de bruidegom en nam haar spa; Op den avond daarna werd er onder de dienstlafel voor haar verdieping gescheld maar zij was er Diet ei ging een ander meisje toevallig vroeg een heer om warm water en het meisje ging dat op de badkamer halen, n de deur kort niet open. Toen schoot haar te binnen, dal haar kameraad de laatste dagen i sentimenteel deed en ieder van personeel een portret had gegeven, onder den draDg van haar bang i moeden riep zij den ober, en die trapte de deur in. lag op den grond, een dammaten land, waaruit jaarlijks op Pa6chen een algemeene aal moes aan de armen wordt gegeven. Verder nog anderhalve dammaat op de Groote Maat en zes andere dam maten, staaDde »in questie* (d. w. z. ik vermoed .- waarvan het nog niet zeker is, of zij lot de kerkelijke goederen behooren). Jacob Moy iff alhier 7 jaar pastoor (d. w. z, predikant) geweest en aan genomen door de gemeente voor de somma van 200 daalders 's jaars, daar hier geen vaste pastorie-goederen zijn. Deze Moy volgt thans in zijn be diening bij 't doopen, trouwen en bidden de Christelijke ceremonieën en gebeden, achter den catechismus gedrukt, hij is ook bereid zich aan een examen te onderwerpen. Maar dewijl hij een man is van een ongebonden, schaamteloos leven, niet alleen vanwege zijn dage- lijkschc dronkenschap, maar ook wegens de openbare geruchten van zijn zede loos leven, zijn dobbelen en spelen, als ook wegens den grooten twist, die hij onder de gemeentenaren veroorzaakt, met het pachten der accijnzen, zoo dient in overweging genomen te worden of men hem verder wil houden, dan wel ol niet beter zou zijn hem maar te laten gaan. Trouwens hiermee heeft bij zelf den Schout en anderen in onze tegenwoordigheid gedreigd, als men n.l. niet in alles zijn zin deed. En dit ont slag is nog des te meer gewensebt, omdat eenige lidmaten die tijdens ons onderzoek te Bunschoten niet aanwezig waren, (ik vermoed van visschers), later bij ons in Utrecht gekomen zijn. Hier hebben zij hem van bovengenoemde punten beschuldigd en ons dringend verzocht, dat zij van hem mochten ontslagen worden, opdat zij hunne ge meente van een anderen, vromen herder iu worden voorzieD. Koster en schoolmeester is een zekere Hermanus Troost, die van de gemeente 20 gld. 's jaars ontvangt. Hij is 'n man berucht om een moedwilligen dood slag, staande in twist met den predikant Moy. Hij verklaarde is, dal hij van hier grilde vertrekken lar de Betuwe, zijn geboorteland, of De gemeente voorziet den predikant in een woning. Ook is hier een kostershuis met een school. De stadsgracht (vermoedelijk een wei land) eertijds gebruikt tot de schutterij (d.w.z. waarvan een schuttersgilde de pacht genoot), wordt nu aangewend lot ondeihoud van de kerk en inzonderheid t betaling van eenige renten, waar- ee ze belast is. EEMBRUGGE. Deze plaats hefeft een kerk, die men op redelijke wijze aan het inrichten is, itgezonderd, dat nog eenige altaren en de andere superstitueuse reliquiën* daarin zijo. De inkomsten bestaan in de opbrengsten van vier dammaten bouwland en drie dammaten weiland, doende jaarlijks samen ongeveer 42 gld. De rekening en verantwoording geschiedt voor den Maarschalk, het gerecht, en de buren (d. w. z. de inge zetenen). Elbertus Richardi Proot, geboren te Bunschoten, is hier omstreeks 23 jaren werkzaam geweest, en heeft zijn be noeming ontvangen van den Abt van St. Paulus te Utrecht en geniet voor zijn bediening de goederen daartoe slaande. Hij is een man, die blijkbaar de volle reformatie toegedaan ishij houdt rich in zijn bediening alreeds kussen onder baar hoofd de gaskraan stond open. Gelukkig de kier onder de deur had haar voor verstikktDg bewaard. En sedert dien noemde ieder haar de gaspijp. Teugevolge echter van die geschie denis werd haar de dienst opgezegd, bleef ook verder ieder fatsoenlijke be trekking voor haar gesloten, en i reilde en zeilde zij van armoede armoede, lot zij den man, die haar ongelukkig maakte, wt :n er mee trouwde. In een slop werd er toen een nering ipgezet van Lompen en Beenen*, die ij clilcr al spoedig alleen dreef, daar laar man meestentijds wegens dronken schap, diefstal en vechtpartijen in het spinhuis zat. En als hij loskwam, werd zij voor haar moeite nog mishandeld ook. In die ellende trof haar bij zijn huis bezoek pater Waal, en deed al het mogelijke om haar op het goede pad terug te brengen, en met veel moeite gelukte het hem. Zijn toenadering werd haar tot wonder rijken zegen. In zijn jarenlange praktijk had hij nog nooit een ziel ontmoet, die zoo diep haar vroegere misslagen betreurde, en de Christelijke ceremoniën en ge beden en is bereid zich aan een examen te onderwerpen. Hier is geen koster en geen school meester, maar de predikant heeft op het verzoek van den Schout en het gerecht (het gemeentebestuur) reeds jaren lang de kinderen zelf onderwezen. Elk huis evenwel de schoolmeester jaarlijks Huivers schuldig, terwijl bovendien degene, die dit ambt bedient van een •ije woning moet voorzien worden. (Er kon dus een schoolmeester zijn.) Deze plaats bezit ook een pastoors Verdere bezoelrau zullen wij met de niet afleggen. Inderdaad, hel' :r voor de Hervorming nog lang rooskleurig uit. Voor Eemlaud komt dan ook de Commissie tot de slotsom, dat er 'eigenlijk maar twee Gereformeerde predikanten zijn, n.l. Corn, van Dungen te Baarn en Lam- bertus Brioxius tp Leusden. Genegen tot de Hervorming zija Dirk Rijkszoon Eemnes en Efb. Richardi Proot te Eembrugge. (De laatstgenoemde blijkt later, zooals wij in 't vervolg zullen tot de R. Kath. kerk teruggekeerd te zijn). «Onlyde.vcke en onstichtelycke predicanten* hebben Bunschoten iu deo persoon van Jacob Moy, Soest Bruno jacobi en Woudenberg waar van Corn. Jansen evenmin veel goeds gezegd is. doet daarom de vol gende voorstellen tot combioalie, opdat na het ontslag d,--r 3 «onlydelycite pre dikanten«, toch zooveel doenlijk voor iedere gemeente eeu leeraar beschik baar kou komen, n.l. De beide Eer messen onder Dirk Rijksen, zoodra deze geëxamineerd is. Eembrugge met Baarn onder Corn. Dungen, daar beide plaatsen dicht bij elkaar liggen, Hierdoor zal Rich, Proot van Eembrugge vrij komen, en naar Bunschoten kunnen gaan. Voor Soest en Woudenberg dient men dus elk een nieuwen predikant te beroepen. (Later blijkt ds. Moy tóch in Bunscho ten te zijn geble.en, ik vermoed, toen beer Proot niet raar Bunschoten wilde gaaD, maar tot de R. K. kerk terug keerde. In 1606 zullen wij n.l. ds. Moy oog altijd tc Bunschoten ontmoeten en hooren dan geen kwaad meer van hem. Ja, het waren toen vreemde toestanden I) Verder doet de commissie eenige voorstellen om de Hervo- ning mét klem dan tot nog toe in te voeren. Zij wenscht nl. bij plakkaat de kerk meesters te gelasten de kerken van de rgebleven altaren «ende andere reliquieën ende vuylnissen der papis- terie« weg te nemen. (Zeer eerbiedig andersdenkenden gesprokenMen moet het «superstitueuse clockcleppenc (het bijgeloovig klokluiden) 's morgens, 's middags en 's avonds verbieden. (Men ziet ook hieruit, hoezeerj de Ka tholieke gebruiken nog steeds niet af geschaft konden worden, al werd het >k van hoogerhand gelast.) De herbergen moeten op straffe van geldboeten belet worden onder de pre dikatie te tappen. Ook moet aan het schoolwezen meer zorg worden besteed; den schoolmeesters «50 gulden min of te meer* per jaar toe een onderzoek ingesteld de «zuivering* der kerken, de rekeningen moeten gecontroleerd 'ordeD en de oowilligen vermaand. En hiermede nemen wij afscheid van isie. Men ziet het opnieuw Noch niet geëvenaard Langestraat 116 - Telephoon 70 JOH. VAN DIJK rooskleurig voor de Hervorming was de toestand nog in geene deele, want als zulke middelen worden Doodig ge acht, blijft er nog veel te wenschen over. Vermoedelijk zijn wel eenige maat- gelen genomen, maar veel schijnen in de eerste tijden nog niet te hebben uitgewerktde bevolking was en bleef aan de Katholieke kerk gehecht ondanks den drang der Regeering om de Her vorming in te voeren. Dit blijkt althans nog 10 jaar later (in 1606); toen werd r op de Utrechtsche synode (een Her- onnde kerkvergadering) nog ernstig geklaagd over den weinigen voortgang der Rcfy.malie, -- doch daarover een ilgenden keer, (Wordt vervolgd.) flink de gevolgen van die misslagen onder de oogen zag en aanvaardde ter itboeting als een straf van God. Maar haar man bleef ongevoelig voor alle godsdienstig vermaan. it de goedheid Gods ook eenmaal :t was twee dagen voor Kerstmis, pater Waal van zijn overste op dracht kreeg, om deze week den aal moezenier der gevangenis te vervangen, en juist verliet hij diens kamer, waar hij inlichtingen omtrent zijn nieuwen werkkring had gevraagd, als hem een smoezelig papierlje werd gebracht. Hij herkende het schriftde gaspijp vroeg om schoenen, daar zij anders met naar de kerk kon met Kerstmis. En hij begreep die beschetdeu vraag moest in ruimer geldelijk antwoord worden omgezet, daar haar man wei weer in verzekerde bewaring zou zijo. Morgenochtend, na de gevangenis, zou hij bij haar aangaan dal trof goed met den vastendag hoefde hij toch niet dadelijk naar de pastorie voor ontbijt. Maar vreemdtoen bij 's avonds laat uit zijn biechtstoel kwamdaar brandde bij het half-voltooide kribbetje reeds een offer-kaars, en een vrouw lag er voor te bidden, en die vrouw, dat was de gaspijp maar die AMERSFOORT - ARNHEM TWELLO S0E8T - UTRECHT Rentevergoeding voor Deposito's Direct opvorderbaar 2pet. - Met 10 dagen opzegging 3 pet Een maand vaat 4 pet. Drlo maanden opzegging 4'/, pel. Een (aar opzegging S pcf. Binnenland De landbouwer B te Aogerlo bij Zevenaar is door een dollen stier op de horens genomen en doodgestooten. Door een hevigen brand is de kapitale boerderij van den landbouwer Mulder ïn de Watersteeg bij Zwolle in de asch gelegd. Hoegenaamd niets werd gered en van de levende have kwamen 20 varkens in de vlammen n. Mulder was slechts voor f 11.000, o te laag bedrag, verzekerd. Men zegt, dat de brand ontstaan is door het spelen van kinderen met Amersfoort Onze vroegere stadgenoot, de heer J. M. M. Hamers, te Maastricht, bij Kon. besluit benoemd tot burge meester der gemeente Dreumel. Benoemd tot surnumerair der regi- itie en domeinen, onze stadgenoo- L. E. J. van Kuyk, J. C. Bus, M. E. baron Benünck en R. Mcurstnge Reijnders. Hebt U een Taxi of Auto noodig Amersfoort. vraag om schoenen dat kon niet. Verder dacht hij daar niet meer aan, zeker niet den volgende morgen onder :ijn eerste dienstwerk in de gevangenis al die nieuwe indiukkeu, zoo, wanneer hij zich bij het Dominus-vobiscum om keerde en daar amphilheaterswijzc voor zich zagdie getraliede hokjes met lijn geloovigen I En na de mis hoorde hij biecht, neende toen allen geholpen te hebben, naar een katholiek cipier moest hem :ven spreken over een gevangene, die katholiek was, maar er niets aan deed pijn aan de ingewanden had dieeen mes steek van vroegerd; pijn verergerde niet het uur als die eens bezweek, Oogenbtikkelijk begaf zich pater Waal naar diens cel. Denk u er aan, de deur maar open te laten staan«, waarschuwde de cipier, en als de pater verwonderd omkeek: Zoo'n vechtersbaas heeft laatst nog met de scherven van ziju kruik uw voor ganger te lijf gewild,* De pater glimlachte, deed, toen hij binnentrad juist de deur achter zich dicht, leen blijk van vertrouwen maar de ge vangene bleek te ziek om daar op te letten, lag maar te kreunen, wringen dat zijn brits er van kraakte. Vol medelijden ging de pater The World's best motor cycles Motoring on a Douglas Better than medicine Utrechtschestraat 25 Tel. 81 Amersfoort. Zaterdags ni 1.00 uur worden geen bestellingen meer aan huis bezorgd. Hoofdagent „Amstel"-Bieren. Benoemd voor drie jaren tot ktingcommissaris van het Nederland- sche Roede Kruis in den kring Amers foort ds. J. Visser, directeur van het Rijksopvoedingsgesticht te Amersfoort. hem staan, trachtte hem te troosten, langzaam-aan zijn katholieke gevoelens weer op te wekken en zei zoo, dat het lijden een weldaad was van den goeden God, welke Hij juist aan Zijn beste vrienden gaf. >Zoo, dan wou ik, dat jij Zijn beste vriend waS 11* Met een ruk bad hij zich omgeworpen, zijn verdierlijkt gezicht naar den pater toe. Dat waren zijn eerste woorden, en de eenige, en die klooken als een vloek. Hier moest God anders ingrijpen dan et menschclijk medelijden en troost. En bedroefd ging de pater heeD, be droefd ook, omdat hij den man van de gaspijp herkend had, Door de concierge was die vrouw in den verergden toestand natuurlijk op de hoogte gesteld, zou straks bij lijn bezoek er op aandringen, nog een poging tot bekeering te wagen, terwijl hij wist, dal het niets baten zou. Weldra liep hij buiten de stad, bag gerend door plasserige achterbuurt straatjes. Eeu ontnuchtering ging hij haar brengen. JOS. VAN DINTER S.J. (Wordt vervolgd.)

Historische kranten - Archief Eemland

De Eembode | 1921 | | pagina 1