V. Centrals CreÉt- en Landbouwfaaok
Bel dan op No. 42
J.J. VAN HAMERSVELD
DE EEMBODE
KATHOLIEK NIEUWSBLAD VOOR AMERSFOORT EN OMSTREKEN
VRIJDAG 9 SEPT. 1921.
35ste JAARGANG No. 48.
Kantoori
»o*egrscbt 28,
DB BBMBODB verschijnt Dinsdag- en
Vrijdagmiddag.
ABONNEMENTEN kunnen elke week In
gaan, doch opzegging van abonnement moet
geschieden voor den aanvang van een nieuw
kwartaal.
Pr|j* per drie maanden 11.00 Bultende
gemeente Amersfoort f 1.10. Afzonderlijke
adverteeren.
AdvertentlCn moeten Dinsdag en Vrijdag
vóór 8 uur worden bezorgd. Een bepaalde
plaats kan niet worden gegarandeerd.
Het leven bestaat uit kleinig
heden, maar men kan met kleinig
heden groote diensten betvijzen.
R. K. Universiteit
Het volgende schrijven werd door
Z. H. den Paus aan het Doorluchtig Epi
copaat van Nederland gericht over c
stichting der R. K. yniversiteit.
Aan onze Eerbiedwaardige Broe
ders Henricus, Aartsbisschop
Utrecht, en de andere Bisschoppen
van Nederland.
Benedictus XV, Paus.
Eerbiedwaardige Broeders.
Heil en Apostolische» Zegen.
In Nederland eene Katholieke Univer
siteit te stichten, ziedaar een plan, welks
verwezenlijking sinds lang te recht het
voorwerp was van Uwe vurigste w
schen want de bekende uitspraak i
den proleet indachtig «dat wijsheid
kennis rijkdom zijn ten heilhieldt Gij
U overtuigd, dat niets voor Uwe kerk
provincie van grooter nut zou zijn, dan
het opgroeiend geslacht zoo op te leiden,
dat het, voorgelicht door het Geloof,
in alle soort van wetenschappen, godde
lijke zoowel als menschelijke, tot hooge
vorming zou geraken.
Met de grootste voldoening hebben
Wij daarom dan ook de tijding
vangen, dat Gij tbaDS op het punt
dat plan ten uitvoer te leggen. Steeds
immers plachten de Pausen van Rome
in den loop der eeuwen, zoowel tot
beveiliging van den godsdienst als
bevordering der ware wetenschap, tdele
burchten voor hoogere studiën te 9tichten
of tot rijker bloei te brengen.
Zou het dan ook wel iemand kunnen
ontgaan, dat, zoo ooit dan
tijd, het algemeen welzijn het bestaan
en den Urachtigen bloei van zulke
Hoogescholeo vordert, in onzen tijd,
waarin zich allerwegen een zoo groote
vloed van dwalingen baBnbreekt, dat
met de heiligheid der zeden het geloof
zelf der volkeren in het ernstigste ge
vaar gaat verkeeren
Elders, niet alleen over geheel Europa,
maar ook in Amerika, richtte de wel
doordachte vrijgevigheid der katholieke
bevolking dan ook Bedert lang haar
ernstig pogen op het verwezenlijken van
dit doel, zoodat men zou kunnen zeggen,
dat er nagenoeg geen volk is, bij het
welk de godsdienst bloeit en dat wel
vaart geniet, waar zulke hoogere onder-
wija-inrichtinge.i nog ontbreken.
In dezen, wij zouden willen zeggen,
wedstrijd der volkeren, zullen de Katho
lieken van Nederland, die immers door
een waarlijk buitengewone geestdrift
voor de IgeestesbeschaviDg uitblinken,
stellig voor niemand onderdoen,
En nauwelijks behoeft vermeld te
wordea, wat rijke weelde van aller
edelste vruchten, daarvan valt te ver
wachten.
Wanneer immers tal van jongelieden,
uitmuntend door deugd en geleerdheid,
opeenvolgende rijen het openbaar!
leven zullen iogaan, bezield met den
vurigsten ijver voor de katholieke zaak,
dan moeten er, zoo voor de Kerk ais
voor den Staat zelf, betere tijden gaan
aanbreken.
Wilt dan, Eerbiedwaardige Broeders,
et alle kracht en één van zin aan
dringen, om dat werk tot stand te
brengen, waaraan zoo groote winst voor
uw vaderland is verbonden.
Wij van onsen kant kunnen uw her-
rlijk pogen niet genoeg prijzen en
Wij bevelen uwe Universiteit met den
allermeesten nadruk aan in de onbe
krompen mildheid van alle welgezinden.
Van God voor U de noodige mid
delen afsmeekend, opdat Gjj dit werk
ten spoedigste tot de gewenschte uit
voering moogt brengen, schenken Wij
U, Eerbiedwaardige Broeder», en
degenen, die sich zuilen beijveren,
met raad of daad bij te staan,
ganscher harte Onzen Apostolischen
Zegen, niet alleen als voorbode van
Hemels gunBten, maar ook als onder-
and van Onze vaderlijke toegenegen
heid.
Gegeven te Rome bij Sint Pieter, het
zevende jaar van Ons Pausschap.
Benedictus XV, Paus.
Binnenland
Te Deventer heeft hel 8-jarig zoontje
van zekere S., dat met lucifers speelde,
bij ongeluk de kleertjes van zijn 5jarig
zusje in brand gestoken, waardoor het
meisje ernstige brandwonden bekwam.
In het ziekenhuis is het daar aan de
bekomen verwondingen overleden.
Bij het afrijden der helling te Maarn
remde een fietsrijder uit Utrecht te sterk,
zoodat hij over het stuur vloog en op
het hoofd terecht kwam. Hij bekwam
een schedelbreuk en werd naar het
wijkhuis te Maarn overgebracht. De
ongelukkige overleed zonder bij kennis
geweest te zijn. Hij is vader
kinderen.
Men meldt, dat het Hotel Pension
»'t Laar« bij Ommen, schitterend ge
legen te midden van uitgestrekte wan
delbosscheo, voor het publiek gesloten
zal wordeo, daar het door den bezitter,
baron van Palland van Eerde,
j de Theosofische Vereeniging.
Alleen leden dier vereenigiog zullen er
dan kunnen logeeren, terwijl de keuken
vegetarisch wordt. Van Pallandt, als
voorstander dier beginseleo, zal, of
schoon vroeger liefhebber van de jacht,
die liefhebberij opgeven.
Met de Pylhagorasschool v
Laar» dan te Ommen voor de Theoso
fische Vereeoiging een geheel.
Voor de betrekking van gemeente
secretaris te Noordwijk hebben zich 158
sollicitanten aangemeld.
Te Zwolle kwam het schip »de
Verwisseling» in aanvaring met de bad-
richting. Door den schok sloeg het
lerjarig dochtertje van den schipper,
dat het roer vasthield, overboord
werd levenloos opgehaald.
De Liturgische Vereeniging in
Aartsbisdom Utrecht hield haar jaar
vergadering te Oldenzaal,
Tot burgemeester van Arnhem is
benoemd mr. S. de Meuchy te Rotterdam.
Oud-minister Trebb bedankt als lid
der Tweede Kamer en gaat in zaken.
In het «Patroonsblad» wordt er op
gewezen, da» er te weinig aandacht is
geschonken aan een uitstekend middel,
om de ethische vruchten van den korten
arbeidsdag spoediger te doen rijpeB.
Men denkt uitsluitend aan de avond
en, te weinig aan den ochtend.
Vooral voor Katholieken met hun
vroege godsdienstoefeningen en daar
mede gepaard gaapde bediening d<
Sacramenten, voor ons, die deD dag
God moeten beginnen, die op
die wijze wijding aan ons geheele werk
den dag kunnen geven, kan de
verkorte arbeidsduur van buitengewoon
veel nut zijn.
Waarom zouden wijniettrachten.de
arbeidsuren een weinig op te schuiven,
oodat de aanvang van den dagelijk-
schen arbeid zou vallen op zulk een
katholieke arbeiders vol
op gelegenheid hebben, vóór den arbeid
de kerk te bezoeken, de H. Mis bij te
de H. Communie teontvBngen,
indien zij dat verkiezen.
Neen, wij zijn niet zoo optimistisch,
n te geloovcn, dat, waaneer de arbeid
v. om 8 uur aanvangt en vlak daar-
>or een dienst plaats beeft, onmiddel
lijk alle werklieden daarin aanleiding
zullen vinden, om dagelijks Daar de
kerk te gaan. Maar door den voort-
durenden invloed der Geestelijkheid en
vereenigingen, door de medewerking
bet voorbeelJ, vooral van de werk
gevers, door retraite» van werklieden
richting heel wat te be
reiken. Daar getuigen dc ervartugen
welke men op enkele plaatsen reeds
heeft opgedaan.
En wat het beteekenen zou,
verkregen kon worden, dat langs dien
weg onze ai beidende broeders-in-het-
geloof hun godsdienstig leven konden
verdiepen, daarin een schild vonden
tegen vele gevaren en veel misleiding,
dat behoeft voor niemand eenige
klaring.
Prachtige vergezichten opent dit
schiet. En men moet zelf wel geen
ivoelend katholiek zijn, om daar
voor onverschillig te blijven.
Laten ooze katholieke werkgevers
ns nadenken over dit onderwerp. In
Limburg heelt men hier en daar reeds
heel wat bereikt en ervaring opgedaan.
Het best is, dat daar, waar meerdere
katholieke patroons wonen, met geheel
of gedeeltelijk katholiek personeel, deze
werkgevers eeD8 samenkomen om de
zaak te bespreken. Een en ander kan
praktisch mogelijk geregeld
Hier en daar zal men moeten gaan
ipreken met de Geestelijkheid,
coodanige regeling der kerkelijke dien
sten te verkrijgen, dat de arbeiders
wat aan hebben kunnen.
Overleg zal elders gepleegd moe
worden met de plaatselijke of parochiale
werklieden-vereeniging of met een of
anderen vakbond.
Maar bier vooral geldt: waar
daar is een weg. En wat een heer
lijk doel streeft men na bij zulk onder-
De innerlijke verbetering en verede
ling der menschen kan niet doeltreffen
der wordea bewerkt. En indien boven
aangegeven opzet algemeen mocht
worden aanvaard, zou dat inderdaad
onschatbaar goede zijde kunnen
worden van den achturendag.
ARNHEM
TWELLO
SOEST -
UTRECHT
Rentevergoeding voor Deposito's
:t «pvorterdur 2'/, pc«. i
0 <Us«a «SimlSI i P«t
Een |aar opzegging 5 pet.
Te Rotterdam is een auto die op
den Ouden Kleiweg van Rotterdam
.ar Ovcrschic een proefrit deed en
n 100 K.M. vaart had, verongelukt
in de Wetering terecht gekomen.
Van de inzittenden werd de bedrijfs
leider ir. F. van Peski van «Electro
Stroom» wonende te Scheveningen, on
middellijk gedood.
De monteur J. Ledenburg uit Rot
terdam geraakte onder den wagen en
erdronk. Een der andere inzittenden
mstige wonden naar het Rol-
terdamsche Ziekenhuis gebracht.
De droogte een natuurramp. De afd.
Usselo der Overrijsselsche Landb. Mij.
zal de aandacht van het hoofdbestuur
vestigen op de wenschelijkheid
heffing van grondbelasting nu de oogst
door aanhoudende droogte oncindigmi
dan 20 pCt. onder de normale opbrengst
blijft. Wordt 20 pCt. of meer van den
oogst door een natuurramp vernietigd
dan kan ontheffing gevraagd worden
en de vergadering was van meening,
dat de droogte van deze zomer als een
natuurramp mag beschouwd worden.
Dinsdagnacht bemerkte de luitenant,
dienstdoende in de militaire cantiue te
Harskamp, dat uit de brandkast aldaar
een bedrag van f 1400 was outvreemd.
Van den dader is et geen spoor.
Door onbekende oorzaak
brand ontstaan op den hooizolder
eu stal te Arnhem. In den sta!
11 paarden. Drie daarvan kwa-
i de vlammen om. De hooizolder
bevatte 20 000 K.G. hooi. De stal
brandde geheel uit.
Te Pijnakker is waarschijnlijk door
dat kinderen met lucifers hebben ge-
ipeeld een hooiberg van Rensen
Bezuiden in brand geraakt, het
iloeg over op dc wooing die mede
den grond afbrandde.
De opening van bet nieuwe zitting
jaar der Staten-Generaal op Dinsdag
20 dezer door de Koningin zal op
dezelfde wijze geschieden als vorig jaar.
Hebt li een
Taxi of Auto noodig
Amersfoort.
Amersfoort
De Zeereerw. Zeergel. Pater dr. C.
Damen, C.ss.R., is benoemd tot reel
aan de Theologische Hoogeschool
Rome.
Dr. Damen was rector aan het Hooger-
Studiehuis der Redemptoristen te Wit-
tem. Hij zal als zoodanig worden op
gevolgd door den Pater mr. Duyastee
tot voor kort verbonden aan het St.
Alfonsus Retraitenhuis alhier.
Zondag houdt de R, K. Teiticl-
arbeiders-verceniging een feestvergade-
ring in het bondsgebouw St. Jozef, ter
gelegenheid van de vaandelwijding.
Zaterdags né 1.00 uur
worden geen bestellingen
meer aan huis bezorgd.
Hoofdagent „AmsteC-Bieren.
Kapitein J, H, Lamoer, is werkzaam
gesteld als leeraar in de wiskunde
aan dc R.-K. H.B.S. voor jongens te
Maastricht.
De door bet bestuur van het Departe
ment Amersfoort van de Ned. Maat
schappij voor Nijverheid en Handel,
georganiseerde excursie naar het radio
station te Kootwijk, is in verband met
dc H.B.S, feesten uitgesteld tot 23
September a.s.
De feesten van de Hoogere Burger
school zullen Woensdagmiddag beginnen
met een sportmiddag voor leerlingen
oDder leiding van Veen, leeraar
lichaamsoefeningen op het terrein
vao de renbaan, Birkhoven.
De toegang tot het terrein is voor
deze gelegenheid geheel vrij.
Woensdagmiddag heeft in Amicitia
de prijsuitreiking plaats, verder zal de
avond met een gemengd programma
worden aangevuld.
Donderdag heeft de offlcieele opening
plaats van de nieuwe school. Dan zal
ook plaats hebben, namens oud-leer
lingen, de aanbieding van de klok in
het torentje.
Vrijdag tocht naar de Pyramide van
Austerlitz, |waar geluncht zal worden,
's Middags wordt door Jhr. De Beaufort
op huize «De Treek» de thee aange
boden.
Vrijdagavond heeft in Amicitia de
opvoering plaats, door leerlingen en
oud-leeriiogen, van het tooneelstuk «De
Bibliothecaris van Von Moser,
Dr. J. Th. de Visser, Minister van
Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen
zal Donderdag 15 September de opening
der nieuwe Hoogere Burger School bij
De twee Buurlui.
't Is waar, men voegde er niet bij
«Als ge daar niet mee tevreden zijt,
kunt ge gaan,» maai de gedachte drong
zich onwillekeurig aan den hoorder op.
Hier echter vraagde de directeur«Hoe
hoog schat ge uw arbeid?» Na eenig
over en weer praten werd het loon
vastgesteldmisschien kwam het op
dezelfde som neer. Maar men verplaats)
zich slechts in den toestand van det
werkgever, en onmiddelijk zal het onder
scheid duidelijk worden, De fabrikant
eischt een prijs voor zijne war
wil niet, dat de klant hem eei
doet, voor hij den prijs heeft genoemd.
De heer Rechtman bracht slecht» dat
gene, wat hij voor zich zei ven als billijk
beschouwde, over op de betrekking, die
tusschen hem en zijne arbeiders bestond.
Dit was echter niet het eerste
Karei Wolfram opviel. Hij voüd
menigte inrichtingen in de fabriek, die
slechts de persoonlijke zekerheid i
welstand der arbeiders ten doel hadden
inrichtingen, waarvan hij dikwijls in
sociaal-democratische geschriften had
gelezen, en waarvan hij hier de werking
kon nagaanziekenkas, invalidenkas,
spaarkas, voorschotkas, badinrichting,
waschinrichting, en». Ja, de fabrikant
had een groot huis gebouwd voor zijne
aibeiders, waarin feest gevierd en onder
richt gegeven werd. Daar kon men zicb
de vrije uren ophouden, zijn middag-
ia! gebruiken, of zich dit ook laten
brengen en warm houden. Daar werd
voor de oogehuwden, die geheel vreemd
waien, een soort huishouden gevoerd.
Alleen dat de huishoudsters liefdezusters
waren, deed den heer Wolfram den
eersten dag pijnlek aanmaar de anderen
schenen aan dc zwarte gewaden
witte kappen volstrekt geen aanst
nemen, en zonderling, nadat ze hem
eens een afgerukten knoop hadden
geoaaid, was ook zijn afkeer verdweneu.
F.r waren echter dingen, waarover de
heer Wolfram zich oog veel meer ver
wonderde. Hij had zich voorgesteld,
dat in de fabriek veel huichelaars waren.
In bet buis van zijn stiefvader heette
iemand vroom, die het hoofd op
boog, en met het rechteroog naar c
hemel en met het linker scheel n
de menschen keek. Dit laatste mocht
vooral niet nagelaten worden, want
daaraan was de overweging over de
verdorvenheid der menschen verbonden,
alsmede de te verwachten toorn des
hemels. In de fabriek echter was alles
geheel anders. Gedurende den arbeid
was natuurlek alles ernstig,
hoorde men niets dan het rammelen
der machines, het kloppen der hamers
en wat voor geluiden de zaak nog mee
bracht. Maar in de schafturen praatte
schertste men naar hartelust, en
menigmaal stond de heer Rechtman
zelve midden in een groep en lachte
even hartelijk, als maar een van zijne
lieden. Als mijnheer Karei Wolfram
niet geweten had, dat mijnheer Recht
man en minstens negen tiende deelen
van zijne arbeiders verstokte uitramon-
tanen waren, zou hij gedacht hebben,
zich in de werkplaats te bevinden
een idealen socialistischen staat.
Nog veel meikwaard ger dao de bij
zondere inrichtingen dei fabriek scheen
hem de verhouding, die er tusschen dei
fabrikant en zijn arbeiders bestond. D<
inrichtingen weiden namelijk niet dooi
den fabrikant zeiven beheerd, maar elke
inrichting stond onder haar eigen be
stuur, waaraan de labrikant en de
arbeiders deelnamen. Deze gemeen
schappelijke \beraadslagingen met de
gekozen vertegenwoordigers van z$ne
fabriek kweekte eene solidariteit, ten
gevolge waarvan de arbeiders zeer veel
belang stelden in den bloei der fabriek.
Van het tegendeel was zoo weinig
spraak, dat de beer Rechtman zijnen
arbeiders het ongehoorde recht toestond,
hem bij hem zeiven aan te klagen. Dat
gebeurde wel is waar nauwelijks eens
per jaar, maar niemand kon zich her
inneren, dat deze klachten anders dan
tot wederzijdsche tevredenheid waren
afgeloopen.
Zjjne verwondering steeg ten top bij
:n zeker voorval. AaD het terrein der
fabriek, daf door een lagen muur met
staketsel was omgeven, paalde de
van den fabrikant, en van uit eenige
punten kon men eene soort van veranda
zien, die aan een licht paviljoen grensde.
Als het mooi weer was, zaten hier na
den middag dikwijls de vrouw en de
dochter van den fabrikant niet eenig
handweikjeook ontvingen zij daar
bezoek. Zoo was ook op zekeren dag
een majoor met zijne vrouw daar, toen
een op zijn Zondagsch gekleed ai beider,
steunend op zijn stok, door de gang
kwam, die naar de veranda leidde. Het
bleeke gezicht, de eenigszins onzekere
gang en de slap neerhangende kleeding
deden vetmoeden, dat de man herstel
lende was van eene lange zware ziekte.
Pas bad mejuffrouw Rechtman den
arbeider bemerkt, of zij sprong op
snelde, na eene lichte buiging voor
tegemoet, steunde hem onder den arm
en leidde hem naar de veranda. Mevrouw
Rechtman reikte hem de hand, stelde
hem voor, bij ging zitten en
Wolfram hoorde, dat de arbeider aan
de pennemachine stond, maar voor
ongeveer zes weken ziek geworden was.
Natuurlijk hadden mevrouw en mejuf
frouw Rechtman hem bezocht en voor
hem gezorgd, en wat ook van zelf sprak,
toen hij weer kon uitgaan, hij bracht
de dames een bezoek, om baar voor
hare vriendelijke hulp en ondersteuoing
bedanken.
Natuurlijk 1
Denzeliden avond zag Wolfram, toen
hij de fabiiek verliet, twee van zijne
sociaal-democratische arbeiders, die zich
oumiddellijk bij bem voegden.
«Waar zit je toch, Wolfram seide
een, zijn arm nemend. «Waarom
et men u niet meer in de vergade
ringen
«Omdat ik thuis ben,» antwoordde
de gevraagde eenvoudig.
«Zoo zei de andete. «Ge zijt weer
thuis Ik dacht, dat ge bij Schaafs in-
woondet
«Ja, daar ben ik juist thuis.»
1- «Daar zijt ge nog veel vrijer dan bij
gezelschap, die zeker
schuldiging vergezeld giDg dat konIden oude. Gij betaalt immers?»
Wolfram niet hooren den arbeider(Wordt vervolgd.)
