N.V. MiddenstandsCredietbank
Credieten - Incasso's - Deposito's
DE EEMBODE
KATHOLIEK NIEUWSBLAD VOOR AMERSFOORT EN OMSTREKEN
DINSDAG 25 OC T. 1921.
35ste JAARGANG No. 61.
Langefracht 28,
DE EEMBODE verschijnt Dinsdag- en
Vrijdagmiddag.
ABONNEMENTEN kunnen elke week in
gaan, doch opzegging van abonnement moet
geschieden voor den a
n aanvang v;
..„„.«.W.. 10 cl.
ADVEKTENTIËN 25 cent per regel. Billijke
tarieven voor handel en nijverheid bij geregeld
advertceren.
Advertentiën moeten Dinsdag en Vrijdag
vóór 8 uur worden bezorgd. Een bepaalde
plaats kan niet worden gegarandeerd.
Wat waardig is {/edaan Ie wor
den, dal is ook waardin goed ge
(laan Ie worden.
Uolgetingen
van Geert Grootc in de stad
Utrecht.
Te Utrecht, de zetel der Bisschop
pelijke macht, toonde men eerst weinig
gezindheid, om het voorbeeld van
mindere steden, gelijk Deventt
Zwolle, te volgen. Overtollig scheen
het, eene nieuwe broederschap in te
voeren, daar waar reedB onderscheidene
zeer vermogende kloosterstichtingen in
hooge eer stonden. Sedert de bekende
verordeningen van Karei den Groole
omtrent het onderwijs, was elke stad,
die eene vergadering van Kanunniken
bezat, ook vrij algemeen met
eene Kapittel School voorzien geworden.
Niettegenstaande dergelijke kweekscho
len bijna uitsluitend tot opleiding van
Geestelijken bestemd waren, was hel
echter den aanzienlijken standen veroor
loofd, daarvan ter vorming hunner kin
deren gebruik te maken. Dit blijkt ten
overvloede omtrent Utrecht uit de han
delwijze van Hendrik 1, Keizer van
Duitschland, van welken verhaald wordt,
dat hij zijnen zoon Bruno, in de lie
eeuw, aan de zorg van den Utrecht-
schen bisschop Balderik toevertrouwde,
dien men in staat keurde, om hem in
de oude talen grondig te onderwijzen,
en hem tot redenaar, ja zelfs tot dich
ter, t
Behalve de namen van eenigc ge
leerde Geestelijken, die meo meent,
dat de aloude Uirechtsche Bisschoppe
lijke School bestuurden, zijn onsgecne
sporen bekend waaruit men de
wetenschappelijke waarde van het aldaar
gegeven onderwijs alleiden mag. Dan
de goede naam, in dit opzicht door de
Broeders van Florentius verworven,
noopte eenige Utrechtschc ingezetenen,
ten jare 1474, aanzoek te doen bij de
Hieronymus-broeders teDeltt.ten einde
zij zich binnen hunne stad zouden
komen vestigen. De Delftsche geeste
lijken vaardigden hiertoe twee priester?
en een klerk naar Utrecht af. Zij voor
zagen dezelve niet alleen van goede
boeken naar hun vermogen, i
met al hetgeen tot hunne huisvesting
noodig was, en daarbij ,een aanzienlijke
som gelds. Te Utrecht bleef men weder
keerig in milddadigheid niet ten achter.
Men schonk hun een huis en erf, een
Priestergewaad van «saffraankleur», een
zilver vergulden beker en 300 Rijnsche
gulden. Men was allereerst verlegen,
aan welken Heilige de stichting ter
bescherming zou worden opgedragen.
n even veel redenen orn Gre-
gorius, Hieronymus ol Willebrordus
't te kiezen. Men besloot zich
ot te gedragen. Het geluk be
gunstigde Hieronymus en van luer dat
:t Uirechtsche Fratershuis, Hierony-
ushuis in vervolg van tijd genoemd
Buiten hunne woning op de Nieuwe
gracht bij het Hof van Adrianus VI,
kochten zij, in 1478 nabij de stadspoort
nog eenige kamers of huizen, alwaar
zij terstond met het onderwijs der jeugd
bedrijvig waren. Spoedig groeiden hunne
bezittingen aanmerkelijk aan. Ook zij
verkregen kerkelijke voorrechten, als
mede diegenen, die de school ijverig be
zochten.
Pieter 'sGravesande en Cornelis van
Driel waren de eerste opzieners der
nieuwe inrichting. Hunne opvolgers zijn
onbekend tot Hendrik van Bommel
(overl. in 1542) tevens opzienci
een Ulrechtsch Nonnenklooster. Meer
bekend is Johannes Rode, mede uit het
begin der 16e eeuw, wegens zijne ge
leerdheid hooggeschat bij den letter-
lievenden Bisschop Filips van Bourgon-
die. Maar Rode begunstigde later onder
zijne leerlingen de-beginselen der Her
vorming. Men heeft een brief van I.uther
aan hem gericht. Hij kwam ook
betrekking tot Zwinglius. Zijn vriend
:erling te Utrecht was, onder an
deren, Jan de Bakker uit Woerden, in
de geschiedenis der Nederlandschc Her
vorming overbekend. Rode's denkwijze
moest hem spoedig het verblijf in
Utrecht onveilig maken, Men vindt hem
als predikant te Nordcii in
Oost-l-'riesland, van waar hij in 153Ü
,ar Wolfhuizen nabij die stad vertrok,
aldaar kort daarop overleed.
Na Rode treft men don naam aan
van Theodortis Cornelis Berg, schiijver
beklag over den Geest der
Nederland. Toen volgde Lam-
bertus Hortensius, onderwijzer in 1527
bij de Hieror ymiaansche Broederschool,
alwaar hij inzonderheid les gat in de
Geschiedenis. Zijne verschillende ge
schriften mochten de goedkeuring van
bevoegden niet erlangen. Deze Lamber-
tus Hortensius, een luinmanszoon van
Montfoort, was de Hervormde leer niet
ongenegen. Wellicht bezorgde zijn denk
wijze hem den bijnaam van »Luijtersc
I'acp«. Hij oveileed bij Naarden, alwaar
hij, van 1544 tot aan zijn dood 1574,
schoolvoogd gewee6t is. T"
(Wordt vervolgd.
3 Di Wnklieden in niigii lijf.
dook T. Pluim.
Een der hoofddoeleinden van de gil
den was n.l., dat men zekerheid had
bekwame werklieden of hand wei kers
krijgen; men zorgde dus voor een b
hoorltjke opleiding.
Het was niet altijd even gemakkelijk
reeds als leerling geplaatst te worden,
immers geen meester (of patroon) mocht
meer dan twee leeikuapen houden, ja
voor de meeste gilden
één toegestaan. Deze beperking lag
geheel in den geest van het gildewezen
de gilden toch streefden zooveel
gelijk naar gelijkheid onder dc leden
het
De
Amersfoort
De Hanze.
Donderdag hield de R. K. Midden
standsvereeiuging De Hanze een alge
vergadering. Bevredigende op
komst bewees de noodzakelijkheid om
vooral in dezen crisistijd elkander met
en daad terzijde te staan door
hechte organisatie op echt chris-
telijken grondslag. Vooral ook door de
kleine middenstander te steunen, opdat
:t worden verdrukt, door overhecr-
schende machten, want ook de kleine
middenstander heeft recht van bestaan.
Alle redenen waarom de voorzitter er
alle kracht op aandrong, mede
organisatie.
Dat deze woorden ingang vonden
bij de leden, bewees de uitbreiding der
propaganda-commissie, die nu is samen
gesteld uit Th. H. J. Nieuwendijk, H.
"icuwendijk, G. Boekenoogen, S, G.
Kortbeek en Vcrhaaff. Ook werd een
rrkprogramma vastgesteld.
Besloten werd een adres aan den
Gemeenteraad te zenden, om veibete-
marklwczen in casu de
kaasmarkt, teneinde een
betere standplaats voor de venters te
verkrijgen, r.u vooral daar de win'er
ophanden is.
Vervolgens leverde de heer Hassirg
:n keurig verslag over het gehouden
Middenstandscongres te Roermond.
De heer Willenborg als afgevaardigde
ior een Diocesane jaarvergadering
Zwolle gaf een overzicht van deze v<
gadering. die eigenlijk geen vergadering
was, reden waarom v
besloten een buitengewone vergaderi
er te noemen datum te
houden. Beide sprekers werd door den
Voorzitter dank gebracht voor de moeite
zich getroost in 't belang van den
Bond.
Bij de rondvraag btkwam de heer
Boekenoogen 'l woord. Deze stelde
voor nu de gelegenheid zich voordeed,
om door de Hanzeleilen een keikraam
te schenken, in de l'aiochiekctk van
O. L. Vr. Hemelvaart, om daardoor
te toonen de aanhankelijkheid jegens
den Adviseur van den Bond, den
Hoogeerw. Deken, en er prijs op
stellen mede te werken tot opluistering
ran het Huis van God. Na enkele be-
prekingen voor en tegen, kon het ten
slotte de goedkeuring der vergadering
wegdragen en werd besloten
l'ropaganda-Commissie, in overleg met
Bestuur, de verdere regeling op te
dragen.
De heer Hasaing deed nog eenigc
lorstellen, o,n. om meer co
't leven te roepen, die verschillende
Middenstands-vraagstukken of voorstel
ten zouden kunnen uitwerken,
doende de actie uit te breiden of levendig
e houden. De voorzitter beloofde den
eer Hassing in een volgende bestums-
'crgadering een en ander aan de orde
te stellen,
Verder maakten nog veischiller.de
leden van de rondvraag gebruik die
deels door den Voorzitter weiden beant
woord, Eenige punten werden verdaagd
een volgende vergadering, daar het
uur gebood deze zeer geanimeerde
nuttige vergadering te eindigen met
den christelijkcn groet.
R. K. Handels- en Kantoorbedienden.
Vrijdagavond vergaderde dc R. K.
Bond v. Handels-, Kantoor- en Winkel
bedienden. Bij zijn inleiding wres de
Voorzitter er op, dat men ondanks alle
pogingen om dc sluiting ongewijzigd te
laten, deze toch gebracht had op 8 uur
's avonds en 6'uur voor den Zaterdag.
Verder werd medegedeeld dat er 2
stand gekomen zijn n.l,
>or Boekhouden en 1 voor Duitsche
dels Correspondentievoor beide
vangen de deelnemende
leden subsidie van het Hooidbestu.
De notulen werden goedgekeurd. Hier
installeerde de Z.Eerw. Adviseur twee
leden, Z.Eerw. hoopte dat
veel plezier van elkander mocht beleven
wekte hun op tot propagandistische
:r. Hel lijstje met de ontwikkeiings-
ondenwasnog niet gereed. Wel kon
uden medegedeeld dat het Bestuur
in geslaagd was van Mevr. Steenbof-
Smulders toezegging te kiijgen voor eer
lezing. Daarna komen eenige leden var
het Hoofdbestuur terwijl met de Z.Eerw
Heer Rector de Groot nog onderhandeld
wordt. Nog een gunstig nieui
afdceling was, dat het lid, de Heer A.
voor Amersfoort en Omstreken
AMERSFOORT.
Lange Gracht no. 4 - Telefoon no. 304
Deposito rente van 3'/2 - 5%
kend i
Beckers, het gunstige lot
name aan 't Federatie-i
houden getrokken heeft. Deze gunst en
ubsidie bij Handelsonderwijs
voordeden vei krijgt
bij 't lidmaatschap var, Bond.
Daar de maand Novi i. 't teeken
der Propaganda staat or de ver-
eeniging een uitnoodiging -oor deel
name hieraan, waartoe eenige leden
bereid gevonden werden.
Vervolgens werd de Z.Eerw. Adviseur
de gelegenheid gesteld, zijn lezing
rer «Spiritisme» te houden. In 't kort
ging spreker na de oorsprong van het
moderne spiritisme, beBprak verschillen
de spiritistische verschijnselen en kwam
tot de conclusie, dat drie kwait dier
vertooningen kunstenmakerij en bedrog
is. Van de feiten, die niet kunnen ge
loochend worden, kunnen sommige na
tuurlijk zijn, terwijl anderen moeten toe
geschreven worden aan'n kracht buiten
de zichtbare natuur. Die kracht kan geen j Kuikens f4 u f6 p. st.
andere zijn dar. die des duivels. De (0.40 ii 11.50 p. st.
an wachtmeester Rethans van
Reg. huzaren.
De Ned. Herv. Gemeente alhier hield
gemeenteavond in de St. Joriskerk
aanleiding van 't tekort der kerke
lijke financiën. Medegedeeld werd, dat
het tekort der kerkvoogdij dit jaar zal
klimmen tot 1 28.000.
Op de Leusderheide had 'n oefening
plaats in het werpen met handgranaten.
Door een kleine fout in de constructie
ontplofte een der granaten binnen den
vastgestelden tijd van 2 seconden met
het noodlottig gevolg, dat een luitenant
en een onderofficier verwondingen op
liepen.
Marktbericht.
Appelen f4 a f 12 per heet. Peren
f 6 a f 20 p. heet. Zandaardappelen
f5 ii f 6 Hoendereieren f 19 a f 21.50
p. 100 st. Grasboter f3 a f3.50 p.
Kippen f 1.50 a f 2.75 p. st.
- Piepkuikens
■■PH Oude eenden
Katholieke kerk verbiedt daarom aan fQ.80 a f 1.70. p. st. Hazen f2.50
alle geloovigen ten strengste spiritis-I (4 p st. Duiven f0.80 a fl.20
tische mededeelingen of verschijnselenp paar Tamme konijnen f 1.50 a
bij te wonen. f2.50 p. st. Zeugen f85 a f140 p.
sl_ Biggen 18 a f21 p. st.
Aangevoeld waren ongeveer 250 heet.
De Voorzitter dankte den Z.Eerw.
Adviseur voor zijn welwillendheid.
Bij de verkiezing van een bestuurslid,
werd weder niemand bereid gevonden
een functie te aanvaarden.
Medegedeeld werd dat in Januari de
Jaarlijksche Feestavond zal gehouden
wordenvervolgens dal gecollecteerd
zal worden na afloop d»r vergadering
om gelden te verzamelen v
vaandel, terwijl een deel van de op
brengst van de feestavond hiervoor ook
zou besteed worden.
Nadat nog door eenige leden
ndvraag gebruik gemaakt was, werd
vergadering met den Christelijkcn
groet gesloten. N.
R K. Kiesvereeniging.
Niet Woensdag, maar Donderdag
avond vergadert het Centraal Bestuur
der R. K. Kiesvereeniging «Recht
Orde».
Als blgk van goedkeuring en
vredenheid is de bronzen eerepenning
menschlievend hulpbetoon en een
loffelijk getuigschrift toegekc nd aan onzen
stadgenoot, den heer B. Walet, werk
zaam aan de gem. gasfabriek, wegens
het met levensgevaar tot staan brengen
van hollende paarden.
Een vliegkamp-auto met een be
schonken bemanning reed op den Utr.
weg een telefoonpaal aan stukken. De
heeren reden door, maar hun nummer
werd genoteerd.
De bronzen medaille voor 12 jaar
militairen dienst wordt toegc-
patroon mocht dus niet
nen verdienen dan de ander eu vooral
het grootbedrijf moest worden tcg<
gegaan vandaar dat een meester (baas)
maar een klein, voorgeschreven getal
van knechts en leerknapen mocht hou
den. Daar er dus niet veel leerknapen
werden aangenomen, kwamen er niet
te veel meesters, zoodat de spoeling
niet te dun werd gemaakt.
Was er nu een plaats open voor een
leerknaap, dan sloten zijn ouders of
voogden een overeenkomst met den
De leerling verbond zich zijn
en (vooraldiens vrouw
gehoorzamen op lijd ter werkplaat»
winkel te konten, met vlijt te arbeidt
rlijlcs een zekere som te beta
len. Gewoonlijk werd daarbij
schenk voor de vrouw of de dochter
bedongen.
De meester van zijn kant vei bond
bond zich den knaap het ambacht te
leeren met alles wat er aan vast wa
eerste plicht van den patroon wï
den jongen voor de o vei lieden (hi
bestuur van het gilde) te brengen en
hem in het lecrlingcnbock te laten in
schrijven met de voorwaarden der over
eenkomst. Tevens betaalt dan de mees
ter (soms ook de leerling) een entice
geld ten behoeve der gildekiy,bijv. bij
de timmerlieden voor poorterskinde
ren 10 stuivers, voor vreemdelingen 15
stuiver. De laatste kwamen bij den
meester in den kost, terwijl een leei
knaap uit dc stad bij zijn ouders kon
blijven of ook van den meester kost en
inwoning Icon vragen.
De leerling kwam dus reeds terstond
onder de gildewetten, die hem zoowel
verplichtingen oplegden, als in bescher
ming namen. Hij was bijv. gehouden
zijn leertijd, gewoonlijk twee jaar, bij
denzelfden meester uit te dienen. Niets
Appelen30 heet. Peren200 heet.
Zandaardappelen 18000 st. Hoender
eieren; 200 kilo Grasboter; 150 Biggen;
10 Zeugen.
Op het eerste der door het Con
certbureau Hans Augustin georgani
seerde Abonnem.-Concerten, Zaterdag
5 November in Amicitia, zal optreden
de Deensche Tenor Mischa-Léon, een
der voortreffelijkste zangers van onzen
lijd. Hij heeft een zeer belangrijk inter
nationaal programma samengesteld.
Marcel van Gooi zal den eminenten
zanger begeleiden.
Burgemeestei en Wethouders bren
gen ter openbare kennis, dat de jaar
lijksche uilloting van aandeelen iu de
geldleeningen. door deze gemeente
aangegaan, zal geschieden op 8 Nov.
a.s. des middags 2 uur ten Raadhuize.
Woensdag j.l. werd in hotel Schwem-
mer de jaarvergadering van de Amers-
foortsche ljsvereeniging gehouden. On
geveer 50 leden waren aanwezig. Hel
belangrijkste gedeelte van de vergade
ring betrof het linancieele verslag. De
onkosten vallen geducht tegen. Ook
betreffend de huur van het terrein
ondervindt de vereeniging niet de ge-
wenschte medewerking. Ten allen tijde
bereid de pachters van het terrein
waarop wordt gereden een billijke ver
goeding te betalen voor het gebruik
van hun grond, stellen dezen hunne
eischen voortdurend hooger; dit be-
jaar de exploitatierekening
kon dien leertijd verkortenzelfs
zuim door ziekte moest de knaap
halen. Kwam echter de meester ie
overlijden of deed hij zijn zaken aan
den kant dan mocht de leerknaap de
rest van zijn leeftijd bij een anderen
meester uitdienen. Natuuihjk werd dit
dan 111 het gildeboek opgeteckend.
Liep de knaap weg. dan kon hij bij
niemand meer werk vindennergens
toch zou hij liet gevraagde bewijs kunnen
toonen. dat hij zijh vorigen mccstei had
voldaan terwijl bovendien de overlieden
terstond met zijn wegloopen in kennis
waren gesteld. Natuurlijk kon de knaap
bij hen zijn beklag indienen, als hij di
werd behandeld. Ook in dat g>
hij als zijn klacht gegrond bl<
een anderen weder rijn leertijd
Omgekeerd mrcht de meester den
knaap niet willekeurig wegzenden, of
hij (d.i. de patroon) verbeurde een zware
boete, terwijl hij de weggezonden leer
ling omniddclijk weer in dienst moest
nemen. Zeil als de jongen zich erger
lijk gedroeg, moest de meester eerst
een klacht bij de overlieden indienen,
die dan. na gehouden onderzoek, zoo
noodig den knaap ontsloegen.
Was de leertijd naar behooreo vol
bracht, dan gaven de overlieden
bewijs, een leerbiief af, waarin zij
verklaarden, dat de kraap aan alle ver
plichting had voldaan, en genoeg ken
nis had verworven om als gezel (d i.
knecht) te kunnen dienen. Gewoonlijk
ontving de gildekas voor die verklaring
een vastgestelde bijdrage. Bij een paar
gilden moest de leerknaap vóór hij zijn
leerbrief ontving, nog een proeve
lijn bekwaamheid afleggen.
5. Da gezel of knecht.
Wij zagen in het reeds meegedeelde,
dat dc leeiknaap gewoonlijk na I
jaren gezel of knecht was gewor
Thans was hij in staat zijn eigen brood
te verdienen. Met zijn «leerbrief» kon
hij ook den vreemde ingaan, want overal
schonk men aan dit schriftelijk bewijs
Doch niet altijd ging het even ge-
makkellijk een plaats als knecht te vin
den. Immers de gildewetten
schreven nauwkeurig vóór hoeveel (of
lieverhoe weinig) gezellen een mees
ter mocht houden meestal maar twee.
In slappe tijden werd zelfs dit getal tot
één verminderd.
Bij zulke toestanden dreigde er soms
weikeloosheid, en ont dal gevaar, ten
minste voor de geboren poorters (in
gezetene der stad zooveel mogelijk af
wenden gaf de stedelijke regcering
ns last, dat de meesters een gezel,
1 buiten afkomstig, moeten ontslaan,
zoodra een knecht, in de stad ge-
geboren zich aanmeldde. Ja, de begun
stiging van stadgenooten boven vreem
delingen ging zelfs zoo ver, dat de laat-
sten in den regel een bijdrage van
hun dagloon aan de gilde moesten
Op nog andere wijzen werden de
knechts van buiten soms bemoeilijkt
immers de siadregeering zag ze liever
niet binnen haar muren, want uit den
vreemde, vooral uit Vlaanderen, kwa
men soms zeer woelige elementen. (Ik
kom daar later nog op terug.)
Weuschte nu een gezel als knecht
geplaatst te worden, dan vervoegde hij
zich ten huize van den gildeknecht of
audeie bekende plaats, waar
ais liet w are de arbeidsbeurs werd ge
houden. Was er voor hem een dienst
optn, dan moest hij, als hij nog niet
als gezel gewerkt had eerst zijn leer
brief toonen. Had hij reeds als knecht
een meester gehad, dan moest hij een
schriftelijk bewijs overleggen, dat hij
bij rijn laatsten pruoon in alles vol
daan had.
Wordt vervolgd.