N.V. Middenstands-Credietbank
Credieten - Incasso's - Deposito's
DE EEMBODE
KATHOLIEK NIEUWSBLAD VOOR AMERSFOORT EN OMSTREKEN
DINSDAG 22 NOV. 1921.
35ste JAARGANG No. 68.
DE EEMBODE verschijnt Dinsdag- en
Vrijdagmiddag.
ABONNEMENTEN kunnen elke week in-
i, doch opzegging van abonnement moet
nvang van een nieuw
K*r drie maanden f 1.00 Buiten de
c Amersfoort 11.10. Afzonderlijk!
s 10 ct.
GSÊf
volle geloofsovertuiging omdat anders
gevaar niet denkbeeldig is, dat bij de
'opagand.i van welke goede zaak ook,
menschelijke kant te duidelijk zicht-
ar wordt en te veel gewerkt wordt
ichling der zuiver sti ffelijke levens
beschouwing.
kunnen 't dan wel Roomschc
propaganda noemen maar van die
Roomsche propaganda blijft 'l laatste
alleen over en de hoofdzaak is ver-
ADVERTENTIÊN 25 cent per regel. B
tarieven voor handel en nijverheid bij gei
adverteeren.
Tact is de groote kunst om een
harde taak op een zachte manier
uit te voeren.
Propaganda-
Evengoed als er menschen zijn, die
lijden aau bloedarmoede, zoo ziju er ook
Roomsch :n die Propaganda-ar moede
hebben.
Bij 't gebruiken van 't woord «Pro
paganda» wordt door verschillenden
nog te veel gedacht onwillekeurig
vaak aan de gejaagde, voorthollende
dwepers die jacht maken op een kiezer
of strooibiljetten rondstrooiendoor
sommigen zelfs aan jolende jongelui
die happig zijn op een of ander pretje.
En toch is niets minder waar
Het «wee mij wanneer ik het Evan
gelie niet verkondig» van den H. Paulus,
kunnen we met een klein beetje goeden
wil gemakkelijk laten slaan op de
Roomsche beginselen op alle gr bied.
Wal is propaganda maken, iets pro-
pageeren anders dan het verspreiden
van een bepaalde leer, 't aan anderen
bekend maken van beginselen, welke
wc zelf met hait en ziel aanhangen r
We kunnen dat doen door woord,
geschrift en zeker niet 't minst door 't
voorbeeld wat in de meeste gevallen
'l aileibeste prupaganda-middel is.
Vóór alles echter dit
Wij Katholieken moeten bij al onze
actie op weik gebied óók nooit ver
gelen dat de belangen der ziel voorop
moeten staan.
Al 't werken immers, 't zwoegen
zouden we willen zeggen, door velen
op één dag wel 2 X 8 uren,
verspreiding der Roomsche b
of Roomsche opvattingen in in.
pclijke, politieke of economise
stukken zal enkel en alleen dun goede
resultaten opleveren, wanneer de basis,
de grondslag, hot fu-idamen
propagandistische streven is onze eigen
Roomsche ove tuiging, voldoende
nis van de Christelijke Geloofs-
Zedeleer en liefde voor de Katholieke
levensopvatting.
Het zielenheil moet voor elkeen nu
mer één zijn en zoowel in ons hart
in onze bovenkamer moet te vinden
zijn de Schriftuurtekst «Wat baat hel
den mensch, wanneer hij de geheele
wereld wint, maar schade iijdt aanzijn
ziel.»
De socialist mag dan zeggen «met
al die mooie prevel-gebedjes krijg je de
maag niet vol«, wij geven dat volgaarni
toe, maar voegen er bij, dat je inct eei
boterham in je maag alleen en een leegt
ziel niet in den hemel komt,
Onze propaganda moet groei
Godsdis nstig It
jeginsc
>ctr> kker r:
Binnenland
Geen klassenstrijd.
Wij, Katholieken, slaan lijnrecht leg'
uiclalistische theorie van d
klassenstrijd -- volgens welke er altijd
strijd moet zijn tUBSChen de verschillen
deklassen, welke stiijd ook het middel
maatschappelijke ontwikkeling.
Wij, Katholieken, moeten óók lijnrecht
n tegenover der socialisten practijk
don klassenstrijd volgens welke
de verschillende klassen vijandig tegen-
elkander stelling nemen.
om dat laatste te kunnen, om in
deze levepspractijk volop Katholiek te
is noodig veel begrijpen en ook
Veel hcgiijpen van elkanders stand
punt, eluaiders gedachten en strevingen
Men treft op dit punt soms aan een
haast niet te verklaren kortzichtigheid
ieii die voortdurend in eigen
millieu leven en denken.
Er is ook noodig veel verget
Katholieke arbeiders moeten t
middellijk verbolgen worden, als blijkt,
werkgevers zijn, die in
treden zich niet 2Óó gedragen als rede
lijkerwijs verwacht mocht worden. Het
kan zijn dat 't hun moeielijk is zich in
nieuwen tijd in te leven, of zij kun-
i in den voor velen hunner waarlijk
'gelijken crisistijd uiet in een goede
stemming verkceren.
Katholieke patrooos moeten niet im-
:r onder 't vergrootglas zetten elk op-
den van de atbeiders; al hun sociaal
doen wegen op een goudschaaltje. De
arbeidersstand is in beter doen gekomen
gelijk het is bij de menschen in
het particuliere leven wie het
plotseling beter in de rr
schappij heeft gekregen, blaast allicht
i een keer wat hoog van ds
Elke stand moet zichzelf bij zijn
organisatorisch handelen, bij zijn zich,
sociaal bewegen, de strengste eischen
stellen, maar voor elkander moeten zij
eenige toeschietelijkheid hebben. Geen
enschenwerk is volmaakt, omdat
cmand onzer volmaakt is.
Verre blij oe van ons de klassenstrijd
- niet slechts in theorie, ma;
practijk.
«Dat kan fiers vragen»,
Lcidschc Courant, «maar die offers
worden dan gebracht in het waarlijk
al ge nu en maatschappelijk Katholiek be-
lang»
Tweede Kamer.
De laatste maanden van 't j«ar zij-
-or de leden van de Tweede Kamer
veelal drukke maanden. Zoo ook
Mr. Kooien zorgt als voorzitter d
geen lijd verloren gaat en dat woid:
afgewerkt wat als taak was gesteld.
pensioenwetten die ook onder
werp van beraadslaging uitmaken
deren goed en do behandeling t
Voor de Grondwetsherziei ing is in
den lande weinig belangsl-llirg.
Meer cn nicer blijkt dst de politiek
de groote massa niet meer trekt, wan
liet geen belange.np'-litick is.
nister Ruys heeft het behoud van
den adel verdedigd met een beroep op
de traditie, waarvoor men eerbied dier
hebben 'a's voor de draagster dt
historie.
de lintjes!
R-geering kan die niet missen
ver li-t buitenland riet. nmd
If veel lintjes uitdeelt, en in h
binnenland niet, omdat de Regiem-
midd-I wil houd.-n om bewezen
De heer D«
wilde in dst laatste geval da
lagrmsakte' kupstwerkrn geven
imdat ccllte te duur zijn.
De ridderorde» blijven natuurlijk.
En zoo gaat men verder.
Ingrijpende vrrarcirrirgen wil men
Mr. T Hooft, lid van de Eerste
nrr. ver r de provincie Gelderland
in het Di: ennr es«enhuis te Lei-
waarin hij sirds lang werd ver
pleegd, overleden.
Gemengde Berichten
boerderij van Kryzer te Haike-
buurt, op Tixrl is geheel afgebrand,
'gen stuks vee kwamen in de vlammen
i. Niets kon worden gered. De
zaak is waarschijnlijk een gebrek
de rookgeleultng.
Hel was dezer dagen 500 jaar
(18-19 November 1421) dat de St.
Elisabeihsvloi d Moet dijk cn Bicsbosch
deed ontstaan.
Te Heerlen is aangehouden de 48-
jarige E. B. verdacht van verduistering
f20000 ten nadeele vaneen
Majoor van Politie plus een Contro
leur van de Arbeidsinspectie.
Ecu Beierscli wetsontwerp bedreigt
brassen en zwelgen met gevangenis-
■aff:n en geldboeten, de laatste tot
200.000 mark, ingeval van hethaling
evenluecle tuchthuisstraf tot zelfs
•ijf jaren en bijkomende straffen. De
buitenstaanders, die zich in Beieren
ophouden, zijn ook aan de straffen
onderhevig.
den nacht heeft een rnetaalbe-
■erker op het Javaplein te Amsterdam
zenuwtoeval gekregen. Hij werd
het Wilhclminagasthuis gebracht.
Daarbij gedroeg hij zich zoo woest, dat
genoodzaakt was, hem een dwang-
aan te doen. De man was reeds
trecks 8 maanden werkeloos, het
welk hem in het hoofd schijnt te zijn
geslagen.
s Grave
Vrijdagnacht is ingeb c
bij het
gcn.-.CRtewerken te Veen-
dam. Ongeveer 2600 gulden, welk be
drag aan werkloozcn en gemeenteper-
soneel moest worden uitbetaald, is
gestolen.
De directeur van de Ijsfabrieken
te IJmuiden schrijft: Binnen 24 uur
hadden wij het genoegen de volgende
ambtenaren te mogen ontvangen
1 ambtenaar van de arbeidsinspectie,
van de arbeidscontrole, 1 ambtenaar
ijr de Rijksverzekeringsbank, 1 amb
tenaar Rijksverzekeringsbank afd. Raad
van Beroep, de ambtenaren v
Rijksaccountnntsdienst, 1 ambten
hel Bureau voorj)de Statistiek, 1 amb
leuaar voor de Bouwpolitic, 1 amble-
Relasti-.g (Loonbeslag), 1
ambtenaar van de Belasting voor Loon-
lufotmatie, 1 ambtenaar van de Staats
mijnen.
Afge
andere plagerijen, welke
het leven zuur maken, b
staande opsomming dat
strieel er tegcnwooidig ten minste éér
dag in de week voor vrij moet maken
n diverse heeren te woord te staan,
Deze belasting is moeilijk in cijfers
t te drukken, maar dat ze zwaar diukt,
behoeft geeu nader betoog.
Na het schrijven van bovenstaan
relaas melden zich nog wederom aa
voor Amersfoort en Omstreken
AMERSFOORT.
Lange Gracht no. 4 - Telefoon no. 304
Depositorente van 3'/2 -5%
Amersfoort
Wethouder Htflind publiceert in
De Toorts
«Het geraamde tekort voor 1922
lor de gemeente-reiniging is
een no f 24.000 hooger dan voor 21.
Men bereidt met beer en straatvuil
meststoffen, en deze zijn onderworpen
prijswisseling. Al naar de prijs van
kunstmest cn de behoefte aan mest in
algemeen is, brengt deze een hooger
of lager prijs op. Het tekort op de
exploitatie is dus hieraan onderworpen.
Overigens, onze dienst is een moiel-
richting. en pas voor eenige jaren
iheel nieuw ingericht.»
De Christelijk Historische partij kwam
nooit behoorlijk tol haar recht.
woi en hier tal van menschen,
krachtens hun denkbeelden en meer
gen bij die partij behooieD, maar
organisatie was totaal zoek.
Nu wil men die parlij hier wat
halen met het oog op de komende
kamer-verkiezingen. En daarom zal prof.
Slotemaker de Bruine hier een lezing
komen houden in midden December.
directeur der Rijks Hoogere
Burgerschool is in het Bergkwartier een
villa voor amtswoning van Rijks
wege aangekocht.
De directeur zal hiervoor een huur
hebben te betalen gelijkstaande met
ven percent van de koopsom bij een
iximum van 15 pCt. van het salaris.
Men schiijft ons t
Max van de Maasbode.
De bekende schrijver der alom ge
kende zgn. M ax-brochurcs waaronder
descries «zwart op wit» en «wij Katho
licken» aan bijna elk katholiek bekend
heeft zich bereid verklaard vi
ordracht avond
Roomsche Garde
houden.
Deze avond zal gehouden worden
4 December a.s. des avonds ten acht
het Patronaatsgebouw aan het
Zand.
Daar de Roomsche Garde zooveel
mogelijk elkeen in de gelegenheid wil
stellen deze geestige schrijver te hooren
het entr e zoo laag mogel^k gesteld
worden en »el slechts op 20 ets.
De Roomsche Garde verwacht een
stampvolle zaal daar zij er toch zeker
-p mag rekenen dat iedereen benieuwd
zal zijn kennis te maken met deze onver-
oeide werker voor de Roomsche zaak.
Welke Katholiek toch die belang
stelt in geloofsverdediging zal niet zijn
brochures kennen waarin met telkens
frissche humor de bezwaren onzer
dwalende broeders weerlegd cn toch ook
-■eer met diepe ernst zoo duidelijk de
aarheid van ons H. Geloof werd aan
getoond.
Welke lezer der bladen waar Max
geregeld zijn artikelen in schiijft, is niet
vooral des Zaterdags benieuwd te zien
wat Max nu weer heeft. Komt dus allen
4 Dec. a.s. en verzuimt
deze zeldzame gelegenheid niet deze
vooraanstaande apologeet te hooren.
DE ROOMSCHE GARDE.
«De Koopman van Venetië».
Vrijdag a.s. wordt nogmaals dit
drama in Amicitia opgevoerd. Daar
het vorige spel veel aan volmaaktheid
te wcnschen liet, wijzen we erop, dat
in T ensemble wijziging gebracht is,
waardoor we verwachten mogen dat
dan met Bouwmeester enkel hem-
waardige spelers optreden.
stadgenoot, de
Schneiders, onderwijzer i
School, Scbimmelpenninckslraat, heeft
te Amsterdam met gunstig gevolg af
gelegd het examen Nederl. Taal cn
Letterkunde Middelbaar Onderwijs.
Op ds markt.
Appelen f 4 a f 10 per Heet. Peren
f8 a f 15 p. Heet. Zandaardappelen
f6 p. Heet. Hoendereieren
f 21.10 a f24 p. 100 st. Hooiboter
f2 30 a 3.20 p. Kilo Kippen f 1.50
f2.75 p. stuk Kuikens f3 a f5.50
st. Piepkuikens f 0.70 a f 1.25
st. Oude eenden f 1 50 a f 1.75
st. Hazen f2.50 a f375 p. st.
Wilde konijnen f,1 a f 1.25 p. st.
Tamme konijnen f 1,50 a f2,50 p. st.
Magere Varkens f 24 a f 40 p. st.
Zeugen f60 a f120 p. st. B'ggen
f9 a f22
150 heer. Appelen 15 heet Peren
8000 st. Hoendereieren 350 kilo Hooi
boter 20 Magere Vaikens 100 B'ggen
6 Zeugen.
Os Weiklisden in vroeger lijd.
(Slot).
Doch de graaf van Holland U'
tu5schenbeide en gelastte, dat zij 1
tegen T gewone loon moesten beginnen,
ot zoo dit te laag mocht blijken
zou de stadsregcering het naar
eigen inzicht verhoogen, Twee jaar
staakten zij weer, e i nu beval de graal
zeer streng, dat zij tegen het loon door
de stadsregeering vastgesteld, terstond
moesten beginnen, of dat hun anders
het werken in de landen van i'
vetboden zou worden.
Soms ecliter, en wellicht in tijden,
dst cr gebrek aan werkkrachten w
verlieten de ontevredenen de stad
vestigden zich elders. Dan moest
ovctheid, door den nood gedwong
toegeven et) keerden de werkstakers
terug.
Doch toen de machtige Filips
Bourgond ti hier aan de regecring
gekomen (1428), vermindeden deze
woelingen, daar hij met krachtige hand
de stadsregeering steunde.
Eerst later, sedert 1600 zien wij weer
woelingen om loonsverhooging ontslaan.
In 1618 werd te Amsterdam aan de
opzichters der lakennering opgedragen
om op de buitensporigheden en den
idwtl der lakenarbeiders een waak
li oog te houden, In 1683
derden de droogscheerders dagelijks op
de Oudebrug u andere plaatsen in
isterdam om betere loonsvoorwaar-
te vcikijgen. (De droogscheerder
knipten of schuren de lange hircn aa
de oppervlakte van het laken af.)
De overheid bepaalde, dat bij zulk
woelingen de overlieden van de gilden
uit audere steden verschijnen, als be
wijs, dat de «woelhoofdcn» daar niet
terecht zouden komen. Zoo verschenen
bijv. in 1643 te Leiden de besturen
der lakengilden uil 8 andere Holland
sche steden om de geschillen, die
genoemde stad tusschen meesters
gezellen ontstaan waren te helpen
De meesters zochten tegen de drei
gende houding van sommige gezellen
hulp in een nauwere organisatie. Zij
hielden daartoe vergadering ii
schillende steden, om d.rarn
solidariteit tegenover de «woelgeesten-
tc toonen.
Dat de stedelijke ovethcid beducht
was voor deze arbeidersbewegingen
wijzen de strenge straffen, waaruit
dreigdegcesehng of tuchthuisstraf,
er aan deelnam, en later, in 1692, zelfs
de doodstraf. Terzelfdeitijd werd
Utrecht aan de droogscheerders (laken-
bertiders) op straffe van 25 gu'-den
jden hun nrtcstcis te schelden.
Op de vergaderingen, die oproerige
droogscheerders tc Amsterdam hielden,
werd in hoofdzaak cike werkplaats,
tegen wier meester inen grieven had,
vuil» veik'jaid, dal is geboycot. Hel
gevolg was, dal alle verbonden gezellen
't een winkel verlieten terwijl zij de
kwilligen vaak met gewelo wilden
dwmgen hun voorbeeld te vol
de lakenbereiders ware
over wier woelingen geklaagd
in Amsterdam slor.d n ook de
hoedenmakers daarvoor b kei.d. In 1630
oijv. eischten zij, dat de meester ioplaals
van twee leerjongens cr maar éi'
houden; immers de lecrknapc
groote concurrenten der g' z
siadsvcg.-ciii)g wilde echter a
eisch niet voldoen en hield zich aan de
bepalingen di r gildewetten. N'u bcg'
nen tl hoedenmaker» te staken en
werkwilligen overlast aan te doen,
niet voordat er met strenge sir. f
i, met veibanmng werd gedreigd, hield
tegenstand (hel xcourten» zuoals
en zeidc) op.
Voorloopig tennrinste. wai.t eenige
jaren later rijzen er opnieuw klachten.
«Het is mijn Heeren van den Gerechten
(d.i. het Stadsbestuur) bekend, dat de
hoedenmakersknecht vele moedwillig
heden bediijvcn vooral legen hun tnees
leis,» aldus wotdl in 1627 geklaagd
daarom mocht voorlaan geen baas een
knecht in dieust nemen, die zulke bij
eenkomsten bezocht. Deze vei
gen werden ten slotte verbode
deelnemers met ontslag bedre
Enkele gevallen ziju bekend, dat de
stadsregeering aan den eisch der Ol te
vredenen toegaf. In 1736 bijv. zou liet
loon de scheepstimmerlieden te Amster
dam verminderd worden. Om dit tc
komen trokken 2000 man naar liet
Stadhuis om van Burgemeesters behoud
van hun loon te vragen. Zij verklaar
den liever van honger te willen siervco,
dan iets van hun loon te laten vallen. De
stadsregeering boog voor deze indruk
wekkende belooging hel hoofd en gaf toe.
10. HET EINDE DER GILDEN
Hel kan niet ontkend worden, dat
het gildewezen groote vootdeelen be-
s hel a
kwame werklieden zorgde. Doch op den
duur slopen bedenkelijke misbruiken in,
De overlieden gingen niet altijd eerlijk
met de penningen om, vooral wanneer
de famiheregecriog zich van het gilde-
bestuur meester maakte. Toen werden
de gildeproevtn (examens) voor de
gunstelingen verlicht en voor tegenstan
ders verzwaard.Zoo werden bijv.de procf-
mccsters van het smidsg 'de te Am
sterdam openlijk van de ergerlijkste on
rechtvaardigheid beschuldigd.
Deze misbruiken waren wapenen in
de hand der tegenstanders van het gil-
dewezen. Vooral na de Fran.-che revo
lutie (1789) gingen luide stemmen op,
die beweerden, dat de gilden in stiijd
•t de gelijkheid van alle men-
nmers, zeiden ze, enkelen wor
den bevoordeeld ten koste van vele an
deren. De minvermogenden kunnen geen
.ster worden, wat dorrend op hun
rgie werkte. Verder meende men,
door de vrije concurrentie de prij-
i zouden dalen, ten voordcele van
algemeen.
>Viij heetten de inwoners onzer Re
publiek zoo klaagde men maar
zij zijn zoo weinig vrij, dat zij zelfs de
viijlieid om te werken eerst moeten
knopen.»
Dc tegenstand wies met revolutie
geest co tot het vele dat bij de komst
der Franschen in ons land (1795) werd
afgeschaft, behoorde ook de gilden. Bij
de afkond'giog der eerste grondwet van
onze Bataafsclie Republiek weid n.l.
ook hel '.doodvonnis der eeuwen-oude
gilden gctcekend (1798).
Baarti, Sept. 1921.
