N.V. Middenstands-Credietbank Credieten - Incasso's - Deposito's Bel dan op No. 42 'Belezen DE EEMBODE R. K. Nieuwsblad voor Amersfoort en Omstreken Dinsdag 6 Juni 1922 - No. 19 ZES EN DERTIGSTE JAARGANG Kantoor i Lmgegrtcbt 28, DB EEMBODB verschijn! Dinsdag- en Vrijdagmiddag. ABONNEMENTEN kunnen elke week in gaan, doch opzegging van abonnement moe! geschieden voor den aanvang van een nieuw Prijs per drie maanden 11.00 Bulten de gemeente Amersfoort f 1.10. Afzonderlijke nummers 10 cl. ADVBRTENTIÊN 25 cent per regel. Billijke larleven voor handel en nijverheid bij geregeld adverleeren. Adverlenllfin moeien Dinsdag en Vrijdag vóór 8 uur worden bezorgd. Hen bepaalde plaats kan niet wordenJ1 Hij, die niet erkent, dal hij zich aan het geheel en aan ieder afzonderlijk aanpassen, d. i. zich beperken moet, opdat anderen tot hunne rechten en het gemeenschapswezen tot aan zijne be stemming voldoen kan, zoo een gevoelt zich nooit op zijn plaats. 'I Is eene rechtmatige beschikking, dat zij niet begrepen en niet ontzien wor den, die zich om niemands rechten en inzichten bekommeren, Zie, ik ben Wijl hij' U I i nog zal tn T leven Zelfs met di Neem ik he sterk en breken i; iè'/had,''boven «ie° eken 't mcnschbestaan, wen naam nicl smaden s leed beladen Uwo handen aan. Maar schrijf dan ook, ter keerzij, mijner schuld, Dat eens een menschkind, zóó diep in ellende, Zoo ver verloren in een nacht van rouw, De Cwee Broeders. Het optreden van dr. Van Eeden in onze litteratuur was in den regel ernstig, verstandig, steeds den man van weten- rchap waardig. In ieder geval was hij wel de aangenaamste verschijning onder de nieuwere kunstbroeders, de meest beschaafde, die in verschillende werken doorslaande bewijzen van zijt» kunst heeft gegeven. Herinner u slechts die roerende weeklacht, in donkeren lijdens nacht uit de diepste diepten eener edele menschenziel opgestegen Kunt Gij nog wreeder slaan I mijn God I [mijn God Toch durfde leven en niet sterven wou I" Daar is ook in zijn werk De Twee Broe ders veel moois. Hoe schoon, om iets te noemen, weerklinkt Eudoxia's zang in den door duivelen ontwijden tempel Blij zal ik dragen, Góds rigoureuze slagen, Gods rigoureuze slagen, tot mijn gansch hart Tot al het mijn moet welken, Als zwail bestoven kelken Op 't wit-besneeuwde veld. Echter is het niet mijn bedoeling, hier al die fiissche, takjes tot een bundel samen te binden. Evenmin wensch ik de aandacht te vestigen op de talrijke tamelijk ongegeneerde tooneelen, die 's dichters fantasie ons voorstelt. Letteikundlgc criliek zijbuitengesloten. De aandacht worde gevestigd op de rechtstheorie, in de Twee Broeders ten tooneele veraanschouwelijkt. Daarvoor is een korte uiteenzetting van den in houd noodig Satan wil bewijzen, dat er geen recht voor den mensch bestaat, en dat zoo wel hel aardsche als het goddelijke recht niets beteekent, daar hij kan tooncn, dat een onbedorven menschen- bart door louter liefde eu toewijding aan het hoogste, aan hem, is ten deel gevallen. Ziedaar dan de tragedie vi die door Satan zal worden I gevoerd. De tragedie is r dan de strijd tusschen de czaar Peter de Groote e; Iwan is door Peter na bannen. Op weg daarheen bezwijkt hij en blijft aan den weg liggen, vol langen naar den dood in die onmete lijke sneeuwvelden, maar hij wordt door een pope gered. Teruggekeerd na Moskou, waar de pest in volle afgrijs lijkheid heerscht, en waar de keizerin Eudoxia tevergeefs voor hem genade heeft gevraagd, deelt hij hasr mee, hoe men den czaar bij het graf de pest gestorvenen, in een hinderlaag zal lokken en vermoorden. De czarin waarschuwt en redt alzoo den czaa Daar zij echter Iwan niet in het onge luk wil storten en dus niet wil beken net, wie haar het complot heeft gr.deeld, wordt zij zelve gevangen gezet en gemarteld. Terwijl nu op zekeren dag czaar Peter in den kerkei bezig is Eudoxia tot bekentenis te brengen ticedt Iwan als een kerkcrwachler gekleed binnen, en valt op Peter aan. Deze verweert zioh als een woedende, tot n Satan, n het recht, en tooneele te broeders, j zijn broeder r Siberië ge- Iwan door de wachters wordt gegrepen. Iwan sterft op het kruishout. De czaar echter wordt door gemaskerde samen zweerders overvallen en vindt eveneens den dood. Ziedaar alzoo de beide broe ders. Tusschen hen in staat Eudoxia's zelfoptffcreude liefde. Zij vraagt gen.-de Iwan, wat de ruwe czaar haar slagen vergeldt. Zij redt den czaar het leven, maar wil Iwan's hoofd niet gevaar brengen. Zij stort al de slagen, martelingen en onrechtvaardige bejege ningen als »in een meer van deemoed en geduld.e Eindelijk, ten uiterste ge marteld, ten doode toe afgemat, maakt zij zich vrij van al dat lijden en snijdt zich de polsen door. Maar nu is rij buiten Gods liefde. God verstoot de schuldige zelfmoordenares en Satan haar bij zich, luid roepend, dat die edele, opofferende ziel geen recht op aarde, geen recht zelfs in den hemel te vinden is. Vol woede git Satan naar Moskou; naar den Dom, waai czaar Peter en Iwan, de beide ver moorde broeders, op bet praalbed liggen. Het Godshuis wordt ontwijd en de duivelen heersclicn daarbinnen. Die Satansbende met wijken voor de machtige stem des Zo ns.Doe open in naam mijns Vaders,» en het •ijk van Saiao is verdwenen. Zoo heeft ie menschelijke ziel dan het einde van haar lijden bereikt. Het geheele stuk beweegt zich in de ichtiog van de hoofdstelling: er ia geen recht noch op aarde noch in den hemel. Dit moet door Eudoxia's voorbeeld worden aangetoond. Of nu al later de Satansbendeu wijken, daarmee is hei rorige nog niet herroepen, veel minder de geheele redeneeiing als onwaar be wezen. Eu al moet worden toegegeven, dat verschillende critici het over de beteekenis van dit drama oneens zijn, één ding schijnt vast te staan, dat nl. bij geen enkel toeschouwer of lezer twijfel mag bestaan aan Gods recht vaardige straf voor een zelfmoord, een twijfel, die zoo licht als een angel in het hait blijft steken, cn dit door der gelijke stukken meer wordt gevoed dun menigeen zal willen vermoeden. Dergelijke spitsvondige redeneeringen sarvan niet ieder terstond het onhoud bare inziet, niet terstond de kwetsbare plek in het vizier heeft, werken ge woonlijk hetzelfde uit als ordinaire leu gens, zelfs de meest ongelooflijke, als lastertaal van min allooi, mits met het noodige aplomb voorgedragen. Hoe het daarmede overigens zij ge steld, nuttig mag het in elk geval heeten, de ware beginselen nog eens duidelgk voor den geest te roepen. De heldin van het drama Eudoxia, e een leven van de schoonste zelf opoffering besluit met een zelfmoord, herinnert wel eenigszins aan de figuren die het moderne tooneel zoo gaarne voor een dusgenaamd kunstlievend pu bliek laat optreden. Voorzeker kunnen dergelijke verschijnselen in het werkelijk ieven worden aangetroffen, maar zijn het eenlingen. Zoo zullen vrouwen, die de opoffering van zich zelf tot een heid- haftigen graad hebben aangekweekt, haar toevlucht tot zelfmoord >m aan felle miserie te ont komen. De combinatie van hooge deugd lagen zelfmoord, van sterk karakter ongewone zwakheid, is een zonder linge, meer curieuze dan op waarheid steunende fictie. Wij dienen echter bij de eens door den schrijver gegeven voorstelling te berusten. Is het dan niet stuitend, te zien hoe God een brave, opofferende ouw den hemel ontzegt? Men kan zich het geval denken, dat :n brave vrouw in een oogenbbk van hevige opgewondenheid of van diepe droefgeestigheid de hand aan haar leven slaat; de beoordeeling dezer daad, in hoeverre nl, hier vrijheid van wil en iking van verstand en dus toereken baarheid aanwezig was, zal voor het menschelijk oog niet altijd even duide :ijk zijn, en het veiligst aan den onbe- diieglijken blik van ons aller Rechter orden overgelaten. Een zaak echter s zeker: moordenares, d.w.z. iemand, die willens is haar leven eigenmachtig verkort, is geen brave vrouw. Menlti tal bij de toenemende verwe king en verwatering van alle gezonde beginselen, bij de steeds aangroeiende verslapping van alle zedelijke koorden 'et genoeg herhalen, 's Meoscben daden zijn te n den onveranderlijken maatstaf van Gods wet. Er is slechts één moraal, zedenwet, zooals er slechts één God, één hoogste wetgever, één opperste zedenmeester is en zijn kon, Wel gewaagde Berthelot in zijn aut- woord op Brunetrine's bankroet der wetenschap» indertijd van een nieuwe verheven moraal, die aas in de toa st wachtwel sprakookonze Bolland van «de Religie der toekomst, die zich uiten zal als vorm van algeestclijke al-eenheidsleer, waarin het inUerlijkBte des ouden Christendoms vei fljitd zal voortbestaan, ontdaan van al wat sprookjesachtig was en middeleeuwse!) en afgestorveniedereen echter be grijpt, dat dit slechts doekjes zijn voor het bloeden. Immers, indien men de moraal van het Christendom, door achttien eeuwen :en goddelijke leiding beschouwd, als dusdanig wil erxennen, en zich aan de bindende kracht dier zeden niet wenscht te onderwerpen, dat: zal de verheven moraal van Berthelot toch wel nergens anders verplichtende kracht kunnen putten, dan uit de sub jectieve meening van ieder mensch per- mlijk. Of men cu al beween, dat beschaving, de verlichting, de voor- uitga.-g, in één woord de .Cultur» die nieuwe moraal zal eischen, het baal toch niets, waar de vraag a3n ieders goeddunken blijft overgelaten wie of wal, beschaving of geweld kan mij de verplichting opleggen de nieuwe moraal te volgen Een moraal, die haar wijding, haar kracht en verplichting niet ontleent aan God, is een modemoraal, vervliegend wisselend als de grillige mode, en niemand tegen zijn zin aan banden leggend. Alleen daar moet de sterve ling het hoofd buigen, waar de Opper heer, de Meester Awaar God zelf ons voorschriften gfeft. Inu, God he sjjn wet met gegrift, namelijk de natuurwet, onver- auderlijk als God zelf. Reeds do heiden Sophocles bezong deze waarheid zoo schoon in één der reica van Oedipus Och, O lijn daan Bij Eudc xia alzoo, die om haai zelf- lord door God buiten den hemel "dl gesloten, kan geen sprake zijn li rechtsschennis. Zoo God haar straft, is die straf volkomen rechtvaardig, ge schiedt haar volledig recht. Een andere vraag is het, of God, e alleen rechtvaardigheid volkomen met barmhartigheid weet te verbinden, om wille van hel vele goede, door een zelfmoordenaar in zijn leven verricht, in den ongelukkige» verblinde nog in :t uiterste oogenblik, als de adem des levens reeds op de lippen zweeft, de genade zal schenken van een innig ïw, dat hem weder met God ver zoent, want de wegen van den Eeuwige zijn onnaspeurlijk De Hemel weet rijn uren en rijn tijden, En eb en vloed van 't lijden ztide Vondel reeds. Te oordeelen naar de vele drama' De Olympische Heeft haar g( En heeft een God'lijltht Een God'ljjkheid, dié"- Veroudt of slijt. Die natuurlijke zedenwet is geen sla- enbcei, den vrijen mensch om den bals geworpen, maar een keten van edel mclaal, uie de mensch (door God geschapen als een telg van adellijk bloed) van zijn Schepper ontving als een berinnering aait zijn hooge ge boorte, als tecken en onderpand van zijn heerlijke beslemming. Die wet legt vrijheid niet aan bauden, maar is :en malië nkolder, die de edele lichaamsdeelen beschut ea bet leven beschermt. Alleen een wet, door God uitgevaar digd, kan den mensch verplichten. Nu is zelfmoord aliijd een feit, dat tegen Gods wet en deibalve tegen ds ééne ware moraal indruischt; de zelfmoor denaar handelt onzedelijk, bedrijft i.onde. Waarom Laat ons een oogenb'.ik een stern uit de kerngezonde middeleeuwen veruemeu, uit de lijden toen men den zelfmoordenaar beschouwde voor het geen hij is, een lafaard, die wijkt voor de ellende van het leven. De H. Thomas van Aquino toont et onvergankelijke» kalmei) en kiem enden betoogtrant, dat de zelfmoor denaar vergrijpen pleegt: 1. aan zich zclvcn. »Van nature heeft ieder zich zelf lief, wat medebrengt, dal het vao nature zgu bestaan handhaaft, en zooveel mogelijk weerstand biedt aan hetgeen hem verderft.» De zelfmoor denaar handelt dus onnatuurlijk. Zich zeif te aooden is onoatuur'-ijkcr dan ::en ander van het leven te berooven. 2. aan God. »Het leven is een geschenk van God en onderworpen aan de macht van Hem, die over leven en dood be schikt. Derhalve zondigt hij, die zich van het leven berooft, tegen God, evenals hij, die den slaaf van een ander doodt, tegen dien meester misdoet. Welnu, hij, die zich aan een zwar overtreding van Gods wet schuldig maakt, handelt slecht, houdt op goed te zijn, en kan alleen slecht genoemd worden, onverschillig of goede, j-i de schoonste hoedanigheden van hart en ziel daarmede gepaard gaan. D.:/.e beschouwing is geheel over eenkomst g den gezonden moraahegd: iemand is goed, als bij or der a'.lc op zichten goed isiemand is slecht, als hij onder één opzicht slecht is. Alzoo moet b.v, een mensch met een edel hart, die aan allerlei goede werken menschlievendheid deel neemt en voor hel heil van anderen opoffert, maar te gelijk aan dronkenschap is verslaafd, niet goed, maar slecht ge noemd worden. Die ééne slechte eigen schap maakt, dat bij onder de rubriek slechten» ressorteert, en onder de goeden» geen plaats kan vindon. voor Amersfoort en Omstreken AMERSFOORT. Lange Gracht no. 4 - Telefoon no. 304 Depositorente van 3'/, - 5% of n r zelf moorden bij wijze van kruiderij worden opgediend, zou men nieenen, dat zulke cè ies on.-chadelijk zijn. Maar wie weet niet, hoe de zelfmoord ils een .-pidemie voortwoekert, hoe loot gevierde romanschrijvers de zclf- noord w. udl beschermd en aangeprezen? Het zcu een fraaie boel worden, al- eder, die te tobben heeft in. dit lever, lie een biauwije loopt, dis bij een x imen d'uipt, die een bankroet op ;jn dak zist vallen, die lijdt aan inge beelde of aan teleurgestelde of hope- liefde, maar terstond naar donkere ren ging vliegen, en in een koud bad zijn verdriet en teveus zich zelf verdrinken. Een wijs woord spreekt over dit punt de bekende Busken Huet Abelard weid geboren in de laatste jaren der elfde eeuw, toen het woord :vensmoed uog in geen enkele der leuwcre talen was uitgevonden, en de lenschen het als een natuurlijke zaak beschouwden, dat moeilijkheden van het aardsche leven goddelijke beproe- :gen zijn, waarvoor men hiernamaals, n zij met moed en onderwerping ge dragen worden, een eeuwig c.-i boven alles begeerlijk loon ontvangt. Werd iemand in die dagen door een buiten ge woou veidriet gekweld, dan teekende hij ais kruisvaarder eu ging vechten Heriuneren wij ons steeds de gulden woorden van de H. Lidwina V3U Schie- Als de golven van droefheid uw hart trachten te t dan niet wanhope», maar zoek Gods barmhartigheid, gerijkeen bedroefd kind den schoot zijuer moeder.» T. G. is het mogelijk, dat het stem bureau alsnog een kaart geeft aan hen die een kaart heeft verloren of geen kaart beeft ontvangen. Wie aan het stembureau mededeelt, dat hij zijn kaart heeft thuis gelateD, moet worden teruggestuurd, om zija kaart te halen. Bovendien brengt het uitreiken van ten nieuwe kaart door het stem bureau, vermeerdering van arbeid en vertraging in de werkzaamheden van het stembureau mede. :l is daarom van groot belang, dat ieder kiezer wete, dat hij, om aan de stemming deel te nemen, zijn oproe- pingskaart mott medebrengen, ook indien die kaart der) vorm van een omslag of enveloppe heeft. Dt Oproep. De oproep voor de stemming z eio gemeenten op andere wijze plaats hebben als voorheen. De kiezers zullen niet éé:i kaart ont vangen, doch twee stukken, die te zamen bevatten, wal voorheen op één kaan bijeengebracht. Het ééne siuk za' de kaan zijn, die deu kiezer tot dc lemming roept en zijn naam en r.uni ner op de kiezerslijst vermeldt. Het indere zul een afdruk zijn lijsten van candidate». Hoe die beide stukken verzonden noeten worden is niet uirdrukkelijlc 'oorgeschreven, Vermoedelijk zullen ele gemeenten zoogenaamde vensti enveloppen worden gebruikt. Het echter ook met uitgesloten, dat i e-genlijke oproep» g lot d-, stemming oen vorm van een enveloppe zal (nij gen, terwijl de lijsten der ca- didatcn in die enveloppen worden toegezonden. Door deze wijziging ontstaat hti ge vaar, dat er kiezers zullen zijn, die alleen de lijst der candidate» naar de stembus medeneme -, eu dc eigenlijke oproepingskaart, vooral wanneer die den vorm van een enveloppe of om slag heeft, zullen wegwerpen of thuis laten. Inlusschen komt het juist op die op roepingskaart aan. De kiezer, die uiet in het bezit ia van die kaait, wordt tot dc stemming niet toegelaten. Welis- hebt U een Taxi of auto noodig Amersfoort, Gemengde Berichten Het »Bat. Nieuwsbl.e weet te ver tellen, dat met den enkelboogzender het draadloos station op dea Ma- laba- zulke uitnemende resultaten zijn bereikt, dat de telefonische gemeen schap mei Nederlaod niet meer tot de onmogelijkheden behoort. De kosten voor de daarvoor te nemen proeven moeten, naar wij vernamen, buitengewoon klein z$o, dat die zelfs in deze lijden van ver doorge voerde bezuiniging niet het minste be- raar behoeven op te leveren. Wie weet, verrast dr. de Groot ons dezer dagen niet met de heuglijke lij ding, dat er telefonische veibindiDg met het Moederland veikiegen is, schrijft bet blad. Wat voor perspectieven dit voor den handel oplevert, behoeft geen betoog. En dan te denken aari de mogelijkheid, met ouders of kinderen van achter zijn schrijftafel even een praalje zal kunnen houden Er heeft een hevige heide- en bosch- brand gewoed onder Someren en Sterk- Noord-Brabant. Ongeveer 550 hectaren zijn afgebrand. Ook zijn groote heide- en bosch- brar.den uitgebroken nabij Geldrop, Biadel, Oirschor, Bundel, Lagemoerde Meyei. Zekere J. J. S. te Tiel is gearres teerd als veidachl te Heukelum, Go rinchem en Vuren koeien uit de weide gestolen en vei kocht te hebben. De gearresteerde is ter confrontatie met koopcr van een gestolen beest en eenige getuigen naar Gorkum overge- acht. De man blijft ontkennen, doch alle geluigen verklaren dat hij de per soon is. die op de veemarkt de te Vuren gestolen koe verkocht. Op den Wladikawkas-spoorweg in Rusland is een trein met leveusmidde- hel Amcilkaansche hulpcomité door roovers aangevallen. Zij brachten trein door vernieling der rails tot ipoiing. De locomotief werd be schadigt en 10 wagons met muis vei- Id, terwijl verscheidene personen om hei leven kwamen. Amersfoort Bu'gemeesler en Wethouders bren gen ter algemeens kennis, dat de ge wone jaarlijksclie collecte ten behoeve van het fonds ter aanmoediging en ondersteuning vao den Reenden dienst in de Ncderlancjjj* om der ingezetenen zal- Dinsdag en volgen». De callee

Historische kranten - Archief Eemland

De Eembode | 1922 | | pagina 1