L. Posthouwer
vertrouwen
R. K. SPAARBANK
DE EEMBODE
R. K. Nieuwsblad voor Amersfoort en Omstreken
Vrijdag 16 Febr. 1923 No. 91
ZES EN DERTIGSTE JAARGANG
Kantoon Lan(tCracht a«, Aaoratoort
DB EEMBODB verschlnt Dinsdag- en
Vrl]dagmldd»K,
ABONNEMENTEN kunnen elke wee
gaan. doch opzegging van abonnement moei
geschieden voor den aanvang van een i
ADVERTBNTIÊN 25 cent per regel. Billijke
..i.—-a n|verheld b( geregeld
:t worden gegarandeerd.
Km zelve zaeck heeft menige
aangezichten,
Naar dal ie wort gedracit, ge
went, gekeert.
Op 's menschen oog.
Vondels Jephta.
Eerste Kamer.
Het groote belang der aanstaande
verkiezingen wordt duidelijk wanneer
men let op het volgende
De voornaamste wijziging in de kies.
rechtregeling, is de groepeering der
provinciën voor de samenstelling der
Eerste Kamer, zoodat waarschijnlijk de
psrlijsterkte der verschillende politieke
partijen in dat Staatslichaam zal
anderen.
Zoo zal de katholieke fractie
schijnlek verminderen van 21 op 15,
de Anli-revolutionoairen van 14 op 9,
de Christelijk-Historischen van 7 op
4de Vrijheidsbond zal stijgen van 1
op 7 of 8, de Vrijzinnig-democraten
komen van 4 op 3, de S. D. P. zal
klimmen van 3 op 11 of 12.
De Keehtache meerderheid zal der
halve slinken van 42 tot 28, de Linksche
minderheid zal klimmen van 8 op 22.
Een en ander natuurlijk gerekend
naar de huidige stemverhoudingen in
de Statencolleges.
Het belang der a.s. verkiezingen
de Provinciale Staten is daardoor zöó
duidelijk aangetoond, dat wij er geen
woord aan behoeven te verspillen.
Want zoolang deEerste Kamer nog be
staat, moet se in meerderheid rechts zijn.
mtdtdeeling.
Daar de ingezonden artikelen »Amera-
foorter Bespiegelingen-, van Lars Nielsen
tot bijzondere aanstoot aanleiding heb
ben gegeven bij menschen, die meenden
hierin de stem der Katholieke partij te
Amersfoort te moeteo hooren, is de
Redactie van De Eembode gemachtigd,
te verklaren, dat de Geestelijkheid dezer
atad, deze artikelen geenszins voor hare
rekening kan nemen. REDACTIE.
tiet stelsel van Iflaltbus.
1L
ln het eerste hoofdstuk van het 4
deel van zijn boek, plant Maltbus de
vlag op zijn economisch bouwwerk,
dat ten doel heeft aan te toonen, dat
de bevolking binnen zekere grenzen
moet worden gehouden, door te be
sluiten
Aangezien het noodzakelijk is, dat
de bevolking door eenigen hinderpaal
beperkt worde, zoo zal het wel het
beste zijn, dat zulks geschiedt door een
voorzichtig vooruitzien der moeilijk
heden, die den last van een gezin ver
gezellen eer men er het gevoel van
leed en behoefte kent.*
Hij sluit hierbij de ondeugd uit en
beveelt het niet-huwen aan, aan ben,
die door het huwelijk in stoffelijke ellende
zouden geraken.
Dit nu wordt dzor Malthus tedtlyke
beperking genoemd.
•Zoolang zegt hij we nie.
middelen hebben om in het onderhoud
van een gezin te voorzien, moet de
aedetjke beperking onze plicht zijn.»
Hiertegen valt in 't algemeen niet*
in te brengen. En de schrijver het
zij tot zjjn eer gezegd roept hier
zich zei ven een gebiedend halttoe
Maar uit zijn leer is helaas het Nieuw-
Malthusianisme gesproten, als een
ontaard eu (bandeloos kind uit een
onvoorzichtige moeder.
Letten we even op de kern van
Malt hu-.' betoog.
Zij luidt aldus wanneer geen hinder-
faint in den u/eg tredat. dan neemt de
bevolking toe in een meetkundige reeks
(1, 2, 4, 6, 8 enz.)de middelen tot
onderhoud nemen slechts toe in een
rekenkundige reeks (1, 2, 3, 4 enz)
Dit betoog gaat mank.
Immers, in het eerste lid dezer rede
neering, namelijk in de meetkundige
reeks, wordt een voorwaarde het
ontbreken van hinderpalen gesteld
in het tweede niet.
De voortbrengiog bij den mensch is
in werkelijkheid veel minder vruchtbaar
dan bij de overige wezens uit het planten
en dierenrijk. Hoeveel vruchten toch
is een enkele boom niet in staat te
levereneen hen kan tien, twaalf of meer
kuikens uitbroeden, terwijl één men
schenpaar, de talrijke gevallen van
natuurlijke onvruchtbaarheid uitgezon
derd, zelfs buiten beschouwing gelateo,
in het betrekkelijk zeldzaam geval van
een tweeling uitgezonderd, slechts ié a
enkel kind voortbrengt. Nemen we met
Malthus aan, dat de bevolking toeneemt
in een meetkundige reeks, dan moeten
de middelen tot onderhoud, bij wij re
van spreken, in een oneindig meet
kundige reeks toenemen.
We zullen bier tegen Malthus in bet
krijt laten treden, den anti-katholieken
staathuishoudkundige Sismonde de
Sismondi, overigens zijn volgeling en
vereerder.
Deze onderwerpt in zijn hoofdwerk:
Nieuwe beginselen der Staathuishoud
kunde,* de formules der reeksen, du>
den groodslag waarop het systeem van
Malthus is gebouwd, aaa een nauw
keurig onderzoek, om daarna te be
sluiten
Deze redeneeting (die der meet
kundige en reekenkundige reeksen)
waarop bij (Malthus) in zijn boek telkens
terugkomt, schijnt ons volkomen onge
grond. Zij stelt de mogelijke vermeer
dering der menschelijke bevolking voor,
op afgetrokken wijze en zonder te letten
op de mogelijke omstandigheden tegen-
:r de stellige vermeerdering der dieren
der planten, in een beperkte plaats
onder voortdurend ongunstige om
standigheden. Maar zóó moet men geen
vergelijkingen maken. De vermeerdering
der planten wordt door een oneindig
sneller wiskundigen voortgang gevolgd
dan die der dieren, en deze op hunne
beurt, veel sneller dan die der menschen.
•Eén tarwekorrel zoo vervolgt
Sismondi brengt het eerste jaar 20
tarwekorrels voort, welke laatsten het
tweede jaar 400, het derde 8000, het
vierde 160.000 voortbrengen. Maai
opdat de voortbrenging op deze wijze
voort kan gaan, is het noodig, dat het
voedsel, dus de darde, niet aan 't graan
ontbreekt. De vermenigvuldiging der
dieren die van de gewassen moeten
leven, gaat veel langzamer. De schapen
bijv. verdubbelen in vier jaar, vervier-
dubbelen in acht. In het 24e j'
volgens Malthus het menschelijk geslacht
oog niet zou zijo verdubbbeld, zou de
vermeerdering der schapen reeds
gelijk 64 tot 1. 4)
Tot zoover de Ita'iaansche
Waarlijk, ook de Staatshuishoudkunde
mag evenmin als de Historie tot een
Procustus-bed worde a verlaagd, waarop
de ledematen pasklaar moeten gewron
gen, om in eeo vooraf bepaalden vorm
te worden geperst en ondergebracht
Op het stelsel van Malthus is de uit
spraak van toepassing, waardoor elk
stelsel tot waardeloosheid wordt ge
doemd, de uitspraak,-dat het op ordeug
dclijken grondslag rust.
Bij de ontwikkeling van zijn stelsel
legt Mailbus er den nadiuk op, dat het
voedsel voor het steeds in aantal
groeie: d menschdom op den duur niet
gemakkelijk zal gevonden kunnen
Wanneer, zoo zegt hij, telkens een
nieuwe oppervlakte grond van de be
staande ruimte wordt afgenomen en
vruchtbaar gemaakt, totdat de gcheete
vruchtbare aaide zal bebouwd zijn, dan
zal de vermeerdering van de vooit-
brenging noodzakelijk moeten afhaDgen
de verbetering van den reeds be
bouwden grond. Want natuurlijk gaat
het voortbrengend vermogen in plaats
vooruit, steeds achteruit.*
:n en ander komt bieropneer.dat,
de meeniog van Miltbus, er een
lijd zal komen, waarop de aarde onmoge
lijk hare bewoners zal kunnen voeden.
Naar aanleiding van deze bewering
geven we nu het woord aan den scherp
zinnigen Jean Baptiste Say, die als het
hoofd der Fransche liberale economi
sche school kan worden beschouwd,
-Ij Frankrijk aldus Say, die even
als Sismondi eeo tijdgenoot va-i Malthus
was waar de laudbouw in blocienden
toestand verkeert, zijn nog 22 millioeu
moigen land geheel onbebouwd en uit
de reeds bebouwde gronden is nog
lang niet dit voordeel getrokken, wat
er uit Jiad kujncn.Dcltkcu. Als.
dit laatste bedenkt ei
weet, dat die groDdcn volgens de
raeeoing van pracuschc landbouwers,
aanmerkelijk meer zouden kunnen op
leveren dat het doen verdwijnen dei
braak liggende landen en de teelt der
edergewissen die in het grootste ge
deeite van Frankrijk nog één jaar op
de drie, niet ter hand genomen wordt,
op wonderbare wijze de kudden, de
mest en 't slachtvee zouden ver
meerdercDals men bedenkt, dat de
aardappel, deze kostbare plant, op verre
niet overal verspreid iswanneer
i bij dit alles nog de 22 millioen
onbebouwde morgen land voegt, die
zoo geschikt zijn om vruchten voort te
brengen, dan zal men tot bet besluit
komen, dat Frankrijk zonder zijo toe
vlucht te moeten nemen tot den invoer
eeaig middel tot onderhoud, nog
erre na niet zooveel inwoners telt,
als het zou kunnen voeden.* T)
Wat de groote economist ruim een
uw geleden in zake het voortbrengend
vermogen van zijn vaderland schreef, is
in nog sterker mate in onze dagen van
kracht, nu F/ankiljk in het teeken staat
ner schrikbarende volksvermindering.
Natuurlijk is zijn bewijsvoering in meer
of mindere mate van toepassing op de
andere landen van Europa en daarbuiten,
waar nog tal van onbebouwde streken
wachten op de arbeidzame band van
den ontginner. (Slot volgt.)
Haarlem. JOS. P. H. HAMERS.
I An Essay on the principles of
Utrechtschestraat 25 Tel. 81
Amersfoort.
Adres van
Reparatie-Inrichting voor elk merk door
geschoold personeel.
A DEK
Rijwielen
LAGE
Prijzen
DOUGLAS
Motoren
AMERSFOORT
onder controle Centrale Accountantsdienst
van den Nederlandschen Boerenbond.
De zittingen voor het inleggen en terugbetalen van gelden worden
gehouden R. K. JONGENSSCHOOL BREEDESTRAAT.
ZONDAGS van 12 tot 1 uur
WOENSDAGAVONDS van 7 tot 8 uur.
Dadelijk ingaande Rente 3\0 pCt.
Spaarbusjes gratis verkrijgbaar.
population, deel IV, hoofdstuk 3.
4) Sismondi, Nieuwe beginselen der
Staathuishoudkundedeel VII, hoofd
stuk 3.
5) Het aangehaalde werk, deel I
hoofdstuk 1.
De aardappel weid op het laatst
der 18; eeuw onder de regeering van
Lodewijk XVI naar Europa (Frankiqlc)
overgebracht en S*y schreef zijn werk
in de allereerste jiren der 19; eeuw
7) j. B. S»y. Cnurs comp'er d' Eco
nomie Pclitque praclique, deel 6, hoofd
stuk 6.
Amersfoort
De mazDdclijksche Godsdienstoefe
r.ing voor de R. K. Militairen van alle
rangen wordt gchoudtn door den Zeer
Eerw. Heer M'joor-Aalmoezenier op
op Dinsdag en Woensdag a.s., resp,
20 en 21 Februari. Dinsdagsmiddags
half 4 de conferentie, 6—8 uur gelegen
heid tot biechten, en 's Woensdags
morgens half 8 dc H. Mis met preek
en algcmeene H. Communie.
Door de gecombineerde plaatselijke
R. K. Kiesvereeoigingen werden stem
mingen gehouden voor de aanwijzing
van Candidaten voor de Provinciale
Staten. Voor het politiek advies werdrn
totaal uitgebracht 64 stemmen.
Verdrf op Aarsman 6, Boersen 712,
Bosch v. Oud-Amelisweerd 52, de Bruijn
19. van Ditzhuizen 47. van Dijk 16, de
Goey 8, de Graaff 3, Grundmeijer 33,
Mej. de Haan 743, G. v. Hazen doek 6.
H. v. Hazendonk 4, W. v. d. Hengel 707,
H. v. d. Horst 5, Kats 3, v. Klooster
32, Koigge 1, Kraan 745, Kroes 749,
Kronenburg 4, Middelweeid 3, Orth 648,
Payens 6, Roeieveld 4, v, Rooyen 6,
Smiak 713, Slecnhoff 23, Stokman 45.
Stiaver 2. Suting 123, Thlen 744, Verder
2, de Vrarkrijkcr 5. v. d. Woip 5.
De omzetting in punten geschiedt
door het Bondsbesiuur.
Vele nieuwe leden werden vcoiaf
gewocnen.
De Burgemeester van Amersfoort
deelt mede, d..t Dinsdag 27 Februari
ZUIVERE RAUWE MELK
KARNEMELK, YOGHURT
BOTER, ROOM
DepotUtrweg 74 Tel. 816
der gemeente Amersfoort,
hoofdzetel van het Staten-stemdistrict
Utrecht II, worden ingeleverd de lijsten
van caudidaten voor de Provinciale
Staten.
De Commissie, gekozen door de
leden der R. K. Kiesvereeniging Recht
en Orde met opdracht te ontwerpen
een programma voor R. K. gemeente
politiek, heeft haar taak volbracht.
Het concept wordt dezer dagen aan
de Voorzitters der vier parochiale Kies
verenigingen gezonden en vervolgens
in de te houden ledenvergaderingen
besproken en vastgesteld.
Het Centraal bestuur is voornemens
daarna de candidaatstelling voor den
gemeenteraad aan de orde te stellen.
Politiezaken.
Door marechausée zijo aangehouden
twee lluitscbers, niet in het bezit van
papieren. Zij zijn uitgeleid.
Op de Kamp brak een as van een
mistwagen waardoor deze kantelde en
de inhoud over den grond verspreid
werd. Hel verkeer werd vertraagd.
Een N'ijkerker werkman bezig met
het ttaDspnu van boomen uit bet plant
soen weid door 't terugslaan van een
dommekracht aan de hand gekwetat.
Een vinger werd nagenoeg afgesneden.
In Kome.
n.
De eerste indruk van Sint Pieter is
wat ontnuchterend. Ge hebt verbalen
gehoord over de enorme afmetingen,
ge zijt onder den indiuk van het wijde
plein en den enormen geve), en als ge
binnentreedtIs dat nu de groote Sint
Pieter? denkt ge onwillekeurig. Het
hoogaltaar boven het graf van S. Pieter
meent ge vlak bij te zien. Een groote
kerk ja, maar zóó groot Het komt
omdat de aimetiogen en veihouditgen
te reusachtig sijn voor ons oog: met
een enkele oogopslag kan men de
grootte van St. Pieter niet omvatten.
•In St. Peter habe ich begreifen lernen,
wie die Kunst sowohl als die Natur
alle Masz-vergleichung suf heben kann,*
zco beschrijft Goethe zijn ervaring. Alles
is zoo geproportioneerd, zoo naar ver
houding, dat men de geheel buitenge
wone afmetingen eerst niet als zoodanig
opmerkt. Eerst als men langzaam
voortschrijdend en vergelijkend zijn ocg
er aan gaat wennen, krijgt men gelei
delijk het besef van het buitengewoon
grootsche, dat bier gewrocht is. Onze
gids begon met ons hierop opmerkzaam
te maken. Nadat we even hadden stil
gestaan bij een grooten ronden steen
in den vloer, waarop in bet jaar 800
Karei de Groote door Paus Leo Dl tot
keizer was gekroond, gingen we naar
de wijwateibak, een schelp, die twee
engeltjes uitnoodigend aanboden. Maar
die engeltjes blijken in werkelijkheid
reuzen te zijo. We loopen langs een
pilaar en tellen meer dan twintig flinke
passen om er langs te komen. We
keeren terug naar het midden om te
zien naar de koperen plaaijes, die dc
lengte aangeven van eenige kerken, die
op den St. Pieter volgen en zien daar
dat de Dom van Keulen en die van
Milaan, twee bouwwerken, die tot nu
toe de geweldigste indruk van grootsch-
heid op mij gemaakt hadden, het met
een verschil van 53 M. lengte tegen
St. Pieter moeten afleggen. Terwijl de
Dom van Keulen 7000 M1. oppervlakte
beslaat, bedekt de St. Pieter een veld
van 22.000 M'. Ik geef U deze getal
len, omdat oleta meer overtuigend Is
dan cijfers, naar de Franschman zegt.
De opeet der bouwmeesters, een keik
te bouwen, die alle andere in grootte
overtrffm, is volkomen geslaagd,
voor eeuwig blijven aan haar de
onsterfelijke namen vei bonden van
Bramante, Raf<£l en Michel-Angeio.
De St. Pieter is de grootste keik der
wereld een symbool van dien eigen
lijken, geestelijken bouw der Katholieke
Kerk, die alle andere «kerker, in om
vang en ledental overtreft.
Langzaam zijn wij genaderd tot het
graf van dea H. Petius. Het is in de
ypte onder bet enorme hoogaltaar
iet het 30 M. hoogc baldakijn, gedra
gen op vier bronzen zuilen, die ge-
maak' zijn naar bet model der zuilen
van don tempel te Jerusalem, waarvan
er zich nog één in St. Pieter bevindt.
Dag en nacht branden om het graf 95
koperen lampen. Een dubbele marme
ren trap leidt vóór het hoogaltaar Daar
beoeden in de crypte. Hier knielt meD
neer Daast het beeld van den knielenden
Pius VI, eeo kunstwerk van Canova,
om op de »Confessio Petri* de geloof
belijdenis der Apostelen te bidden,
Millioencn knielden hier in 'den loop
Ier eeuwen neer om te getuigen, da'
•ij beleden, zooals nu wij, menschen
der twintigste eeuw, belijden, het Credo
door Petrus hier verkondigd. En het is
als lijst hij daai voor op uit zijn graf,
de arme. onbekende visscher uit Gaïilea,
zooals hij hier in de wufle, wereldwijze
hoofdstad van het heidendom van zijn
geloof en zijn liefde voor zijn godde-
lijken Meester getuigde. Die wereld
lachte hem uit, en zette hem gevangen,
toen hij haar te lastig verd met zijn
leer van nederighrid en kuischheid en
naastenliefde, en Nero sloeg hem aan
het kiuis hier op den Vaticaanschen
heuvel. Maar waar is tiu het graf van
Nero Ge 2oekt het in Rome tevergeefs
:n zoo het er al was, wie tcu er
omzien terwijl hier iederen
dag, jaar in jaar uit, duizenden neei-
knielen om het graf van Petrus te ver-
3. Zoo schiijft God's hand geschie
denis voor wien ze maar lezen will
Onze gids wees ons nog op een
metalen urn geplaatst op het graf van
St. Petrus. Daariti woideu de failtums
voor de aartsbisschoppen en patriarchen
bewaard. Het fallium is het onderschei-
dingsteeken der aartsbisschoppelijke
of patriarchale waardigheid, een band
uit witte wol geweven, met zijden
kiuifjrs bewerkt en met drie kostbare
spelden up de schouders bevestigd. Ge
kunt het den Aartsbisschop in dc pon
tificale H. Mis zien dragen. Het wordt
vervaardigd van de wol van lammeren,
die op den 21en Januari in de kerk
van St. Agr,es gezegend worden. Een
aartsbisschop ontvangt dus het teeken
zijner rechtsmacht als van Petius zelf,
op wiens graf het heeft gerust.
Door de zorgen van onzen vriende
lijken geleider kregen we verlof eenige
dagen later op 't giaf van den Piins
der Apostelen de H. Mis te mogen op-
diagen. We hebben toen onder t$n
geleide ook de rijke scbatten van kel
ken en tiaren, van monstransen en
en reliekschrijnen, van misgewaden en
altaar versieringen in de Sacristiün van
St. Pieter bewonderd.
TH. BREMER, Pr.
(Wordt vervolgd.)