N.V. Middenstands-Credietbank
Credieten - Incasso's - Deposito's
Amsterdamsche Bank
CREDIETEN
DE EEMBODE
R. K. Nieuwsblad voor Amersfoort
en Omstreken
ABONNEMENTEN kunnen elke week In gun, doch opzegging van
abonnement moet geschieden voor den aanvang van een nieuw kwartaal.
Pr|s per drie maanden f 1.00. Bullen de gemeente Amersfoort 11.10.
Afxonder!|ke nummers 10 ct.
Dinsdag 24 Juni 1924 No. 25
Acht en Dertigste Jaargang
KANTOOR: LANGEGRACHT 28, AMERSFOORT, TELEFOON 314
DE EEMBODE VERSCHIJNT DINSDAG- EN VRIJDAQMIDDAQ
kOVEKTENTlfiN 25 cent per regel. Blll|ke tarieven voor handel en
ngverheid bq geregeld advertecren. Advertenties moeten Dinsdag
en Vrgdag vóór 8 uur worden bexorgd. Een bepaalde plaats kan
niet worden gegarandeerd.
Wie niet volkomen onderworpen is aan
Gods wil, zal nooit rust vinden, waar
heen hij zich ook wendt.
Wie de koorts heeft, vindt geen
enkele plaats gemakkelijk.
Hij is nog geen kwartier in bed, of
hij zou dan reeds van plaats veranderen
willen.
Niet de legerstede is de schuld daar
van, maar de koorts die hem plaagt.
Wie de koorts van de eigenliejde
niet heeft, is mei alles tevreden.
Hij bekommert er zich niet or
welke hoedanigheid hij God dient: als
de wil van God maar geschiedt, dan
is hem al het overige onverschillig.
H. Franciscus van Sales.
Gen kranig burgemeester.
Als ecu tegenhanger van de vervol
gingen der Katholieken door de Anters-
foortsche stedelijke overheid uit «droe
vige dagen» geven wij hier een stukje
geschiedenis toen Amersfoort de be
dienaren en belijders van den Katho
lieken godsdienst beschermde. Het is
letterlijk vertaald uit het zeldzame,
waardevolle werkje van den beroemden
Amersfoortschc priester «Michael
lsselt van Amersfoort, de geschiedenis
van Zijnen tijd», dat berust in de boe
kerij der R. K. Openbare Leeszaal. Vt
dienzellden Michael van lsselt is oi
vermaard «het leven van Jezus» dat
de laatste jrren nog door pater Pubben
C. s. s. R. vertaald is.
Den Amcrsfoortschen priester,
wien wij nog herinnerd worden door de
Isscltsche kapel en den Amersfoort niet
vreemden geslachtsnaam van lsselt
geven wij hier het woord
Het is in het jaar 1578. Amersfoort
was in dien tijd het algemeene gast
vrije toevluchtsoord voor alle Holland-
sche en Utrcchtsche ballingen en werd
een vrijplaats, omdat de Magistraat en
de burgers bijna allen den Katholieken
godsdienst waren toegedaan en diens
belijders zeer genegen waren. Hier hield
zich ook schuil de allereerwaardigstc
Heer Johanncsvan Bruheze, Deken
de Utrcchtsche domkerk, dien men
grootcn haat vervolgde. (Later vluchtte
hij volgens Coppcns, Kerkgeschiedenis
van Noord Nederland naar Keulen, wijl
hij zich als Statenlid van het gewest
tegen den Prins verzet had, in 1589
werd hij benoemd tot bisschop
Groningen en in 1593 tol Aartsbisschop
van Utrecht, maar geen van beide waar
digheden heeft hij ooit bekleed, hij stierf
te Keulen 10 September 1600) hier
hielden zich ook schuil de vcrdrcvi
Amsterdamsche priesters en leeken i
velen van hen die uit Utrecht of nog v;
verder uitgcwekcn|warcn of verdreven.
Gedeeltelijk derhalve om deze reden,
gedeeltelijk hierom, omdat de Amcrs-
foorters de nieuwe beweging der
Utrechtenaren en vooral hun ommekeer
van godsdienst teil strengste afkeurden,
werden zij door de Utrechtenaren ut
vele zaken bemociclijkt en door val-che
aantijgingen beschuldigd. I-in als de
Utrechtenaren al hun pogingen verijdeld
zagen want de Amcrsfoorlcrs be
riepen zich op den lastbrief den Vol
doening. hen door Auraicus*) in de
maand December van het vorig jaar ver
leend dringen zij er eindelijk bij
Auraicus op aan, dat de magistraat van
Amersfoort door hen zal worden be
noemd en dat de burgers onder be
paalde hoplieden en in vaste vendels
als soldaat zullen worden ingedeeld. De
mste en hoogste stadsbestuur-
dien tijd was Consul Petrus
Clemens, uit het oude geslacht der
Wcstrecncns, een bejaard, standvastig,
kalm, ernstig man, en een onverschrok
ken belijder van den Katholieken gods
dienst geen van beide verzoeken wilde
hij toestaan, want hij toonde
beide eischcn openlijk imlruischtcn
legen de privilegiën der stad, haai
leend in de Yoldoeningsbricf
Auraicus.
Lenige malen is door Auraicus over
deze zaak tot de Amersfoortcrs als ge-
werpen, vlootvoogd der watergeuzen,
Ruwaard van Brabant, bestuurder van
Vlaanderen en plaatsvervanger van
Aartshertog Malhias. den door de Alge
meene Staten aangcstclden Landvoogd
der Nederlanden.
Amersfoort
Aniersfoortcr, opdat hij zijn medeburgers
ou overhalen tot hetgeen gevraagd
,-erd.
En opdat het oprichten van vendels
net een schim van waarheid
dekt worden, vroeg men om de twee
gilden, welke men oudtijds schutterijen
noemde, samen te smelten. I)oor den
eersten stadsbestuurder werd geant
woord dat hij zich niet zou verzetten,
indien zij wcnschtcn, dat die schutte
rijen op den ouden voet werden inge
richt, namelijk, dat de gilden onder één
hopman het geheele jaar rustig voort
levende, éénmaal in het jaar echter,
een vogel boven in een hoogen mast
bevestigd, mochten neerschieten om
prijzen, dat zij daarna zich in den
schuttersmaaltijd vercenigdcn, en na af
loop hiervan, ieder naar zijn eigen bezig
heden terugkeerde, zonder eenige zeg
gingschap of gezag in het bestuur der
stad te hebben. Als Auraicus meende
dit te herstellen, dat niemand zich hier
tegen zou verzetten. Overigens, dat hij
niet kon zorgen, dat zij die gilden op
richten op de wijze als de Utrechte
naren en de Amsterdammers en op
andere plaatsen in deze woelige tijden
dit bedoelden, dat hij dit jaar nog meer
dan door de woelingen leergeld had
betaald, welke een ongeoorloofde vrij
heid de oprichting van zulke vendels
had ingevoerd en hoe gering het gezag
de overheid was, waar de burgers
iu toe in dergelijke vendels streden.
En geen meer verzoenend antwoord
bracht Buys tot verontwaardiging van de
Magistraat over. Onverrichter zake keerde
hij tot de zijnen terug. Als de Utrechte
naren zagen, dal zij de Amersfoortcrs
door overredingen niet verloederen
konden, probeerde zij het met listen en
langs sluipwegen. Zij zonden soldaten
naar de naburige dorpen en vlekken,
die bij gunstige gelegenheid een inval
op de stad moesten doen en de burgers
dwingen om de voorschriften op te vol
gen. Enkele malen probeerden zij zulks,
doch vergeefs, wijl het plan der vijanden
altijd bekend was geworden.
Tot hiertoe gaat «de geschiedenis
der gebeurtenissen van zijn tijd» over
zijn geboorteplaats Amersfoort door
Michael van lsselt.
JOANNES MERCATOR.
'j Auraicus was burggraaf
Amarsfoorlsche
Poorten en Gebouwen
door A. F. van Bbükkkn
De Kamperbinncnptorl tn de
Ka mperbu itenpoort.
Hadden de poorttorens oorspronke-
lijk viij gestaan, met de Camppoort is
het al precies gegaan als met de Sint
Joriskerk, gebrek aan ruimte in de stad,
dwong van ieder open plekje gebruik
te maken en aldus kwamen er allerlei
bijplaksels van particulieren tegen het
hoofdgebouw leunen.
Dat kan men aan deze poort r
altijd zien vooral aan de stadszij,
nog verschillende gebouwen den
inrij vernauwen. Zij zijn nog vrijwel in
den toestand van vóór eeuwen.
Aan de Campzijde echter stoi.
ook heele oude gebouwen. Links als
men de stad uitging stond een huis,
heel gemoedelijk tegen den toren
den toren gedeelte,ijk omvargerd.
In dit huis was een winkel en g
teiij van den heer A. Kamerbeek ge
vestigd, dat echter omstreeks 1846 vet-
kocht we-d aan den heer S:nnige, die
1912 aan de stad overdeed. Het
besloeg eene oppervl kle van iets meer
dan twee aren. Het slrekte zich uit naar
den kant van den Weverssingel, had
daar drie vensters en een verdieping,
terwijl zich verderop langs de gracht
een gebouwtje met drie vensters zon-
rdirping aansloot. Deze huizen
zijn in 1912 gesloopt, wat de bicedte
der straal daar te plaatse zeer ten goede
gekomen is.
Het huis aan de andere zijde
den Zuidsingel toe, was oudtijds
merkwaardig huis met den hoofdgevel
naar den Camp, voorzien van een over
stekende luifel en een houten onderpui.
Dat was een winkelhuis.
Dit huis is om zijn bouwvalligheid
vervangen door een niouw, dat rof
bestaal. maarniet om het schilderachtig!
der poort te verhoogen, daar het zich
met zijn grijswitte muren en modern
uitzicht niet aanpast aan de poort.
Naast dit huis naar den Singel
stond een spitsgevelig buis met
zwaren schoorsteen buit.n uitstekend,
sarschijnlijk voor de fabricatie van 't
n of ander product. Maar ook dit is
imieuwd,
In de buurt stonden fraaie huizen
die ook opschriften droegen, waar var
enkelen hun antiek uitzicht nog goed
bewaard hebben.
hopen dat het Kampeib'nnen-
poorlvraagstuk binnen niet al te langen
tijd eene velen bevredigende oplossing
krijgt.
De Siykpeort cj Leusderpoort.
>en Amersfoort nog niet gekomen
tot den eersten uitleg, maar r.o{
het rude, ronde slsdjr. gesnede-
voor Amersfoort en Omstreken
AMERSFOORT.
Lange Gracht no. 4 - Telefoon no. 304
Depositorente van 3'/, - 5%
vrij ongelijke deelen door de
Langestraat en de Lange en Korte
gracht, stond de Roodetorenpoort bij
J tn Sprengel.
Waar nu de Varkensmarkt was split
ste zich de straat in twee wegen, die
naar Utrecht en naar Leusden leidden.
Toen de stad door den uitleg veel
grooter en ruimer geworden was liep
dus een gedeelte dezer heerbanen in
de stad naar den nieuwen muur, waar-
daar in 1581 twee poorten ge
bouwd werden, de Utrrchtsche poort
en de Slykpoort of wel Leusderpoort.
Zij lagen kort bijeen en er lag maar
een ntuurtoren tusschen. De afstand
bedrueg 36 roeden.
De naam Siykpooit kreeg ze, door
den bij vochtig en winterweer zoo mod-
derigen weg.
Wij zullen nu eens zien, hoe de Slyk
poort er uitzag, geholpen door enkele
ifbeeldingen uit den ouden tijd.
Het poorthuis op 9tadszij wa
vierkant gebouw ter hoogte van onge
veer 8 M. met een steil oploopend dak,
terwijl de breedte ongeveer zes meter
bedroeg. Daarin was de poort-doorgang
aangebracht, die met sterke eikenhouten
deuren kon gesloten wordeu.
Uit het met boogvormige lisenen
versierde bovenstuk kon men door
poort en de Slijkpoort weer in den
uorspronkelijken staat terug. De ver
schillende veranderingen die geschied
achtte men niet goed. Men liet
verschillende jaren met rust tot
i 1602 de vleugels ging herttel
len. Men bestraatte Camp-, Utrecht-
sche- en Slijkpoort. Io 1615 stierf
jacob van Gessel die in 1607 als por
tier aangesteld en beeedigd was.
In 1653 werd eene instructie vast
gesteld, waarbij de portier verplicht
werd de poortklok een half uur vóór
het sluiten te luiden en vóórdat geslo
ten werd, naar buiten te gaan en drie
maal luide te toepen, dat, wie nog
binnen wilde, zich te haasten had.
In 1680 werd de zoogenaamde poort
stuiver verhoogd. Een halve eeuw later
verlaagde men het poortgeld voor de
tabaksplanters. De portiers gaven nogal
eens reden tot klagen. Zij zaten in de
herberg en lieten de poort poort zijo,
of ze lieten de lui kloppen en roepen
en deden niet open. De portier Vlugh
deed z.,n naam geen eer aan, maar
was lui uitgevallen. D. Gauser werd in
1777 portier Gerard van Doornik ia
1783, daarna volgde Arnold van Koot
tot 1806. toen J. Bottenburgh aange
steld werd.
Daarna verdween de Slijkpoort, door-
breede gleuf de hamei laten zakken, <jat ze werd gesloopt. De ouderwetsche
die de poort geheel afsloot. afsluitingen waren niet meer noodig.
Vervolgers ging men tusschen muren
door largs een van een trapgevelije
voorzien poorthuisje en dan aan de
houten brug over de buitengracht.
Uit de archieven ten stadhuize blijkt
het, dat men deze poort met enke'e
andere in 1572al aan 't verbeteren
was. Het was destijds een gevaarvolle
tijd. De poort was op werkdagen steeds
open.
1 Juli 1577 werd Aris Wille ms van
Schayk tot portier aangesteld. In 1579
werden de wachten aan de poorten
versterkt.
In Juli 1582 bracht men de Camp-
Donderdagavond is er weer orgel
bespeling in de St. Joriskerk op den
Hof door organist Mooy. Mevr. Mooy—
Molenaar verleent medewerking voor
den zang. Aanvang 8 uur.
Dezer dagen was het 25 jaar ge
leden dal de heer J. Bolk tot notaris
ter staudplaats Amersfoort werd be
noemd. Het ontbrak den heer Bolk niet
aan belangstelling bij de herdenking
van zijn zilveren ambtsjubilé.
I
Kteorgracht 16
Reserve f42.500.000
te Amersfoort
Kapitaal f55.000.000
N D E L - NERINO INDUSTRIE
I
HET ZILVEREN KRUISBEELD
Door PHILOPHONOS.
li. Door nood gedwongen had hg
beproefd om als reiziger voor een
solide firma te mogen optreden, en
daarin slaagde hij. Meer uit medelijden
met zijn g'zn dan om hem genoegen
te doen, werd hg als zoodanig aange
steld, onder de uitdrukkelijke voor
waarde, dat hij aan de gestelde cischen
moest voldoen, wilde hg niet, dat hem
onmiddellijk ontslag uit zijne betrekking
zou gegeten worden.
Slechts twee j ren hield hij het vol,
maar toen werd hij, na herhaalde
malen te zijn gewaarschuwd, uit zijn
betrekking ontslagen. Zijn vrouv
in dien tijd in stilte een brief
haren oom verzender, waarin zij hare
bittere armoede en ellende had uiteen
gezet. Het was een schrijven, dat ieder
gevoelig hart tol het dirpstc medeiijJen
stemmen moest. Jan-oom had dan ook
terstond op een imigst deelnemendcn
toon geantwoord, en eenig geld bij den
brief ingesloten, met de dringende uit-
ncodiging hem onverwijld eens te ko
men bezoeken.
Het noodlot wilde, dat haar man
dien brief in handen kreeg, het geld
voor zich behield, en het schrijven
verscheurde, zonder i.ets aan zgr
daarover mede te deelen. Dit verschafte
haar, die nu in de veronderstelling ver
keerde, dat haar oom niets meer van
baar wilde weten, een diepe smart en
maakte haar bijna troosteloos. En daar
zij, door armoede gedwongen, spoedig
daarna in de dcor ons beschreven
achterbuurt was terecht gekon
later opnieuw hartelijk verzonden
schrijven van Jan-oom aan haar adres
als onbestelbaar terug gezonden.
•Dat het zoover komen zou had ik
niet gedacht,» had jan-oom onder het
storten van tranen gezegd, toen hg ook
op zijn tweeden 'jrief niet het
antwoord ontving. «Het eetvige
nog ovcrblijit, is het ongelukkig gezin
mijner diep bekhigenswaar lige wcht
de bescherming der goddelijkr
Voorzienigheid aan te bevelen, en da
zal ik blijven doen. tot eindelijk mijn
vurig smeeken mag verhoord worden,
en ik nog eeris reis omtrc.it het lot
van haar, die mij toch dierbaar is,
nemen mag.
•Om a de w aarheid te zeggen, Henri,
ben ik blij, dat u dezen avond niet
meer behoeft uit te gaan, want hel is
erg griezelig w :er. Ik ben daar zoo
even slechts een oogenblik buiten ge
weest en nog huiver ik wan den guren
wind, die mij om de leden ging
«En toch zal ik er nog uit moeten,
Anna, waot ik ben mijn medebroeder
wachtende om ons gewoon huisbezoek
doen, en u weet wel, dat dokter
Deining door geen slecht wi
weerhouden laat. Als er tenminste geen
onoverkomelijke beletselen bij hem zijn
voor gekomen, dan reken ik er vast op
dat hij binnen het uur nog hier aan
wezig is. Volgens onze afspraak zou hij
omstreeks halfzeven mij konten afhalen.»
-O, dat is wat anderszulke zaken
gaan voor alles I lk ben zelfs benieuwd
naar hoe die arme, zieke weduwe,
de Ark, het maakt. De stumpert
wordt ook wel beproefd. A's zij vertelt
die brave ziel, wat zij zoo al onder
vonden heeft. i an moet men schreien,
of men wil of niet. 't Is maar te hopen,
dat de goede God haar voor hare ces
onschuldige kinderen sparen mag
«Dat zal, geloof ik, best all open.
Naar ik nog dezen morgen van haar
oudsü zoontje vernam, is zij weer z<
goed als geheel hersteld, zoodat zij
de volgende week waarschijnlijk wel
weer uit werken kan gaan. 't Is dan
ook wel. zooals u zegt, zeer gelukkig,
dat die brave moeder voor haar kin
deren behouden blijft.»
Uil oezc ge-prekken zal de lezirl
rds h bbcn opgemaakt, dat wij ons
bevinden bij een ltd van eene Vereeni-
ging, die tot sieraad strekt der H.
katholieke Ke k. Eene Vereeniging, die
in haar «Handboek» hare verhevene
taak in deze treffende bewoordingen
omschrijft
«Geen liefdewerk moest geacht wor
den vreemd te zijn aan de Vereeniging,
ofschoon zij meer bepaaldelijk ten doel
hei ft, het bezoek van arme huisgezin
nen. De leden der Vereeniging be
nuttigen alzoo de gelegenheid om ver
troostingen te bieden aan de zieken en
gevar.gcncD, cm onderwijs te bezorgen
aan arme. veriatenc cf gevangene kin
deren en godsdienstige hulp te ver
duffen aan hen, wien hel daaraan in
het doodsuur ontbreekt,»
Van deze schoone rocpirg was de
heer Henri Ledemans geheel doordron
gen, en zijn vrouw, die wij zcoeven
Anna hoorden noemen, kende geen
grooter vermaak, dan dit liefdadig doel
zooveel mogelijk te bevorderen. Toen
zij dan ook van haren echtgenoot ver
nomen had, dat hij nog een bezoek
aan arme gezinnen zou gaan brengen,
en daartoe zijn medebroeder afwachtte,
was de ongerustheid omtrent de guur
heid van het weder geheel verdwenen.
Vandaar dat het gesprtk over de armen
met innigheid werd voortgezet.
«Ik ben maar blij,» hernam de vrouw
des huizes, «dat ik zulk goed nieuws
van u hooren mag. Want het moet
gezegd: aan zulk een gez.n, als dat
de weduwe Volders, is de moeite
opoffering der Vincentius-Vereeni-
ging nog eens uitmuntend besteed.
Voor de leden der Conferentie, die zoo
dikwijls voor al hun liefderijke be
moeiingen ondank moeten ondervinden,
ii het wel bemoedigend nog eens zulke
genoegelijke resultaten van hun werk
te zien, als zij van dit gezin weder
varen. Zonder den steun en bijstand
der Conferentie ware het zeker onder
de ellende bezweken, want die vrouw
besit nog zoo dat echte eergevoel, dat
n juist bij de armen niet moet missen.»
•Ik moet volkomen toegeven, dat
van het gezin dier brave weduwe
voldoening hebben.» antwoordde Lede
mans, «maar wat den onda-.k betreft,
die de" leden der Conferentie nog al
eens ten deel valt, daarop mag niet
eens gelet worden.