N.V. Middenstands-Credietbank Credieten - Incasso's - Deposito's Amsterdamsche Bank CREDIETEN DE EEMBODE R. K. Nieuwsblad voor Amersfoort en Omstreken ABONNEMENTEN kunnen elke week In gun, doch opzegging van abonnement moet geschieden voor den aanvang van een nieuw kwartaal. Pr|s per drie maanden f 1.00. Bullen de gemeente Amersfoort 11.10. Afxonder!|ke nummers 10 ct. Dinsdag 24 Juni 1924 No. 25 Acht en Dertigste Jaargang KANTOOR: LANGEGRACHT 28, AMERSFOORT, TELEFOON 314 DE EEMBODE VERSCHIJNT DINSDAG- EN VRIJDAQMIDDAQ kOVEKTENTlfiN 25 cent per regel. Blll|ke tarieven voor handel en ngverheid bq geregeld advertecren. Advertenties moeten Dinsdag en Vrgdag vóór 8 uur worden bexorgd. Een bepaalde plaats kan niet worden gegarandeerd. Wie niet volkomen onderworpen is aan Gods wil, zal nooit rust vinden, waar heen hij zich ook wendt. Wie de koorts heeft, vindt geen enkele plaats gemakkelijk. Hij is nog geen kwartier in bed, of hij zou dan reeds van plaats veranderen willen. Niet de legerstede is de schuld daar van, maar de koorts die hem plaagt. Wie de koorts van de eigenliejde niet heeft, is mei alles tevreden. Hij bekommert er zich niet or welke hoedanigheid hij God dient: als de wil van God maar geschiedt, dan is hem al het overige onverschillig. H. Franciscus van Sales. Gen kranig burgemeester. Als ecu tegenhanger van de vervol gingen der Katholieken door de Anters- foortsche stedelijke overheid uit «droe vige dagen» geven wij hier een stukje geschiedenis toen Amersfoort de be dienaren en belijders van den Katho lieken godsdienst beschermde. Het is letterlijk vertaald uit het zeldzame, waardevolle werkje van den beroemden Amersfoortschc priester «Michael lsselt van Amersfoort, de geschiedenis van Zijnen tijd», dat berust in de boe kerij der R. K. Openbare Leeszaal. Vt dienzellden Michael van lsselt is oi vermaard «het leven van Jezus» dat de laatste jrren nog door pater Pubben C. s. s. R. vertaald is. Den Amcrsfoortschen priester, wien wij nog herinnerd worden door de Isscltsche kapel en den Amersfoort niet vreemden geslachtsnaam van lsselt geven wij hier het woord Het is in het jaar 1578. Amersfoort was in dien tijd het algemeene gast vrije toevluchtsoord voor alle Holland- sche en Utrcchtsche ballingen en werd een vrijplaats, omdat de Magistraat en de burgers bijna allen den Katholieken godsdienst waren toegedaan en diens belijders zeer genegen waren. Hier hield zich ook schuil de allereerwaardigstc Heer Johanncsvan Bruheze, Deken de Utrcchtsche domkerk, dien men grootcn haat vervolgde. (Later vluchtte hij volgens Coppcns, Kerkgeschiedenis van Noord Nederland naar Keulen, wijl hij zich als Statenlid van het gewest tegen den Prins verzet had, in 1589 werd hij benoemd tot bisschop Groningen en in 1593 tol Aartsbisschop van Utrecht, maar geen van beide waar digheden heeft hij ooit bekleed, hij stierf te Keulen 10 September 1600) hier hielden zich ook schuil de vcrdrcvi Amsterdamsche priesters en leeken i velen van hen die uit Utrecht of nog v; verder uitgcwekcn|warcn of verdreven. Gedeeltelijk derhalve om deze reden, gedeeltelijk hierom, omdat de Amcrs- foorters de nieuwe beweging der Utrechtenaren en vooral hun ommekeer van godsdienst teil strengste afkeurden, werden zij door de Utrechtenaren ut vele zaken bemociclijkt en door val-che aantijgingen beschuldigd. I-in als de Utrechtenaren al hun pogingen verijdeld zagen want de Amcrsfoorlcrs be riepen zich op den lastbrief den Vol doening. hen door Auraicus*) in de maand December van het vorig jaar ver leend dringen zij er eindelijk bij Auraicus op aan, dat de magistraat van Amersfoort door hen zal worden be noemd en dat de burgers onder be paalde hoplieden en in vaste vendels als soldaat zullen worden ingedeeld. De mste en hoogste stadsbestuur- dien tijd was Consul Petrus Clemens, uit het oude geslacht der Wcstrecncns, een bejaard, standvastig, kalm, ernstig man, en een onverschrok ken belijder van den Katholieken gods dienst geen van beide verzoeken wilde hij toestaan, want hij toonde beide eischcn openlijk imlruischtcn legen de privilegiën der stad, haai leend in de Yoldoeningsbricf Auraicus. Lenige malen is door Auraicus over deze zaak tot de Amersfoortcrs als ge- werpen, vlootvoogd der watergeuzen, Ruwaard van Brabant, bestuurder van Vlaanderen en plaatsvervanger van Aartshertog Malhias. den door de Alge meene Staten aangcstclden Landvoogd der Nederlanden. Amersfoort Aniersfoortcr, opdat hij zijn medeburgers ou overhalen tot hetgeen gevraagd ,-erd. En opdat het oprichten van vendels net een schim van waarheid dekt worden, vroeg men om de twee gilden, welke men oudtijds schutterijen noemde, samen te smelten. I)oor den eersten stadsbestuurder werd geant woord dat hij zich niet zou verzetten, indien zij wcnschtcn, dat die schutte rijen op den ouden voet werden inge richt, namelijk, dat de gilden onder één hopman het geheele jaar rustig voort levende, éénmaal in het jaar echter, een vogel boven in een hoogen mast bevestigd, mochten neerschieten om prijzen, dat zij daarna zich in den schuttersmaaltijd vercenigdcn, en na af loop hiervan, ieder naar zijn eigen bezig heden terugkeerde, zonder eenige zeg gingschap of gezag in het bestuur der stad te hebben. Als Auraicus meende dit te herstellen, dat niemand zich hier tegen zou verzetten. Overigens, dat hij niet kon zorgen, dat zij die gilden op richten op de wijze als de Utrechte naren en de Amsterdammers en op andere plaatsen in deze woelige tijden dit bedoelden, dat hij dit jaar nog meer dan door de woelingen leergeld had betaald, welke een ongeoorloofde vrij heid de oprichting van zulke vendels had ingevoerd en hoe gering het gezag de overheid was, waar de burgers iu toe in dergelijke vendels streden. En geen meer verzoenend antwoord bracht Buys tot verontwaardiging van de Magistraat over. Onverrichter zake keerde hij tot de zijnen terug. Als de Utrechte naren zagen, dal zij de Amersfoortcrs door overredingen niet verloederen konden, probeerde zij het met listen en langs sluipwegen. Zij zonden soldaten naar de naburige dorpen en vlekken, die bij gunstige gelegenheid een inval op de stad moesten doen en de burgers dwingen om de voorschriften op te vol gen. Enkele malen probeerden zij zulks, doch vergeefs, wijl het plan der vijanden altijd bekend was geworden. Tot hiertoe gaat «de geschiedenis der gebeurtenissen van zijn tijd» over zijn geboorteplaats Amersfoort door Michael van lsselt. JOANNES MERCATOR. 'j Auraicus was burggraaf Amarsfoorlsche Poorten en Gebouwen door A. F. van Bbükkkn De Kamperbinncnptorl tn de Ka mperbu itenpoort. Hadden de poorttorens oorspronke- lijk viij gestaan, met de Camppoort is het al precies gegaan als met de Sint Joriskerk, gebrek aan ruimte in de stad, dwong van ieder open plekje gebruik te maken en aldus kwamen er allerlei bijplaksels van particulieren tegen het hoofdgebouw leunen. Dat kan men aan deze poort r altijd zien vooral aan de stadszij, nog verschillende gebouwen den inrij vernauwen. Zij zijn nog vrijwel in den toestand van vóór eeuwen. Aan de Campzijde echter stoi. ook heele oude gebouwen. Links als men de stad uitging stond een huis, heel gemoedelijk tegen den toren den toren gedeelte,ijk omvargerd. In dit huis was een winkel en g teiij van den heer A. Kamerbeek ge vestigd, dat echter omstreeks 1846 vet- kocht we-d aan den heer S:nnige, die 1912 aan de stad overdeed. Het besloeg eene oppervl kle van iets meer dan twee aren. Het slrekte zich uit naar den kant van den Weverssingel, had daar drie vensters en een verdieping, terwijl zich verderop langs de gracht een gebouwtje met drie vensters zon- rdirping aansloot. Deze huizen zijn in 1912 gesloopt, wat de bicedte der straal daar te plaatse zeer ten goede gekomen is. Het huis aan de andere zijde den Zuidsingel toe, was oudtijds merkwaardig huis met den hoofdgevel naar den Camp, voorzien van een over stekende luifel en een houten onderpui. Dat was een winkelhuis. Dit huis is om zijn bouwvalligheid vervangen door een niouw, dat rof bestaal. maarniet om het schilderachtig! der poort te verhoogen, daar het zich met zijn grijswitte muren en modern uitzicht niet aanpast aan de poort. Naast dit huis naar den Singel stond een spitsgevelig buis met zwaren schoorsteen buit.n uitstekend, sarschijnlijk voor de fabricatie van 't n of ander product. Maar ook dit is imieuwd, In de buurt stonden fraaie huizen die ook opschriften droegen, waar var enkelen hun antiek uitzicht nog goed bewaard hebben. hopen dat het Kampeib'nnen- poorlvraagstuk binnen niet al te langen tijd eene velen bevredigende oplossing krijgt. De Siykpeort cj Leusderpoort. >en Amersfoort nog niet gekomen tot den eersten uitleg, maar r.o{ het rude, ronde slsdjr. gesnede- voor Amersfoort en Omstreken AMERSFOORT. Lange Gracht no. 4 - Telefoon no. 304 Depositorente van 3'/, - 5% vrij ongelijke deelen door de Langestraat en de Lange en Korte gracht, stond de Roodetorenpoort bij J tn Sprengel. Waar nu de Varkensmarkt was split ste zich de straat in twee wegen, die naar Utrecht en naar Leusden leidden. Toen de stad door den uitleg veel grooter en ruimer geworden was liep dus een gedeelte dezer heerbanen in de stad naar den nieuwen muur, waar- daar in 1581 twee poorten ge bouwd werden, de Utrrchtsche poort en de Slykpoort of wel Leusderpoort. Zij lagen kort bijeen en er lag maar een ntuurtoren tusschen. De afstand bedrueg 36 roeden. De naam Siykpooit kreeg ze, door den bij vochtig en winterweer zoo mod- derigen weg. Wij zullen nu eens zien, hoe de Slyk poort er uitzag, geholpen door enkele ifbeeldingen uit den ouden tijd. Het poorthuis op 9tadszij wa vierkant gebouw ter hoogte van onge veer 8 M. met een steil oploopend dak, terwijl de breedte ongeveer zes meter bedroeg. Daarin was de poort-doorgang aangebracht, die met sterke eikenhouten deuren kon gesloten wordeu. Uit het met boogvormige lisenen versierde bovenstuk kon men door poort en de Slijkpoort weer in den uorspronkelijken staat terug. De ver schillende veranderingen die geschied achtte men niet goed. Men liet verschillende jaren met rust tot i 1602 de vleugels ging herttel len. Men bestraatte Camp-, Utrecht- sche- en Slijkpoort. Io 1615 stierf jacob van Gessel die in 1607 als por tier aangesteld en beeedigd was. In 1653 werd eene instructie vast gesteld, waarbij de portier verplicht werd de poortklok een half uur vóór het sluiten te luiden en vóórdat geslo ten werd, naar buiten te gaan en drie maal luide te toepen, dat, wie nog binnen wilde, zich te haasten had. In 1680 werd de zoogenaamde poort stuiver verhoogd. Een halve eeuw later verlaagde men het poortgeld voor de tabaksplanters. De portiers gaven nogal eens reden tot klagen. Zij zaten in de herberg en lieten de poort poort zijo, of ze lieten de lui kloppen en roepen en deden niet open. De portier Vlugh deed z.,n naam geen eer aan, maar was lui uitgevallen. D. Gauser werd in 1777 portier Gerard van Doornik ia 1783, daarna volgde Arnold van Koot tot 1806. toen J. Bottenburgh aange steld werd. Daarna verdween de Slijkpoort, door- breede gleuf de hamei laten zakken, <jat ze werd gesloopt. De ouderwetsche die de poort geheel afsloot. afsluitingen waren niet meer noodig. Vervolgers ging men tusschen muren door largs een van een trapgevelije voorzien poorthuisje en dan aan de houten brug over de buitengracht. Uit de archieven ten stadhuize blijkt het, dat men deze poort met enke'e andere in 1572al aan 't verbeteren was. Het was destijds een gevaarvolle tijd. De poort was op werkdagen steeds open. 1 Juli 1577 werd Aris Wille ms van Schayk tot portier aangesteld. In 1579 werden de wachten aan de poorten versterkt. In Juli 1582 bracht men de Camp- Donderdagavond is er weer orgel bespeling in de St. Joriskerk op den Hof door organist Mooy. Mevr. Mooy— Molenaar verleent medewerking voor den zang. Aanvang 8 uur. Dezer dagen was het 25 jaar ge leden dal de heer J. Bolk tot notaris ter staudplaats Amersfoort werd be noemd. Het ontbrak den heer Bolk niet aan belangstelling bij de herdenking van zijn zilveren ambtsjubilé. I Kteorgracht 16 Reserve f42.500.000 te Amersfoort Kapitaal f55.000.000 N D E L - NERINO INDUSTRIE I HET ZILVEREN KRUISBEELD Door PHILOPHONOS. li. Door nood gedwongen had hg beproefd om als reiziger voor een solide firma te mogen optreden, en daarin slaagde hij. Meer uit medelijden met zijn g'zn dan om hem genoegen te doen, werd hg als zoodanig aange steld, onder de uitdrukkelijke voor waarde, dat hij aan de gestelde cischen moest voldoen, wilde hg niet, dat hem onmiddellijk ontslag uit zijne betrekking zou gegeten worden. Slechts twee j ren hield hij het vol, maar toen werd hij, na herhaalde malen te zijn gewaarschuwd, uit zijn betrekking ontslagen. Zijn vrouv in dien tijd in stilte een brief haren oom verzender, waarin zij hare bittere armoede en ellende had uiteen gezet. Het was een schrijven, dat ieder gevoelig hart tol het dirpstc medeiijJen stemmen moest. Jan-oom had dan ook terstond op een imigst deelnemendcn toon geantwoord, en eenig geld bij den brief ingesloten, met de dringende uit- ncodiging hem onverwijld eens te ko men bezoeken. Het noodlot wilde, dat haar man dien brief in handen kreeg, het geld voor zich behield, en het schrijven verscheurde, zonder i.ets aan zgr daarover mede te deelen. Dit verschafte haar, die nu in de veronderstelling ver keerde, dat haar oom niets meer van baar wilde weten, een diepe smart en maakte haar bijna troosteloos. En daar zij, door armoede gedwongen, spoedig daarna in de dcor ons beschreven achterbuurt was terecht gekon later opnieuw hartelijk verzonden schrijven van Jan-oom aan haar adres als onbestelbaar terug gezonden. •Dat het zoover komen zou had ik niet gedacht,» had jan-oom onder het storten van tranen gezegd, toen hg ook op zijn tweeden 'jrief niet het antwoord ontving. «Het eetvige nog ovcrblijit, is het ongelukkig gezin mijner diep bekhigenswaar lige wcht de bescherming der goddelijkr Voorzienigheid aan te bevelen, en da zal ik blijven doen. tot eindelijk mijn vurig smeeken mag verhoord worden, en ik nog eeris reis omtrc.it het lot van haar, die mij toch dierbaar is, nemen mag. •Om a de w aarheid te zeggen, Henri, ben ik blij, dat u dezen avond niet meer behoeft uit te gaan, want hel is erg griezelig w :er. Ik ben daar zoo even slechts een oogenblik buiten ge weest en nog huiver ik wan den guren wind, die mij om de leden ging «En toch zal ik er nog uit moeten, Anna, waot ik ben mijn medebroeder wachtende om ons gewoon huisbezoek doen, en u weet wel, dat dokter Deining door geen slecht wi weerhouden laat. Als er tenminste geen onoverkomelijke beletselen bij hem zijn voor gekomen, dan reken ik er vast op dat hij binnen het uur nog hier aan wezig is. Volgens onze afspraak zou hij omstreeks halfzeven mij konten afhalen.» -O, dat is wat anderszulke zaken gaan voor alles I lk ben zelfs benieuwd naar hoe die arme, zieke weduwe, de Ark, het maakt. De stumpert wordt ook wel beproefd. A's zij vertelt die brave ziel, wat zij zoo al onder vonden heeft. i an moet men schreien, of men wil of niet. 't Is maar te hopen, dat de goede God haar voor hare ces onschuldige kinderen sparen mag «Dat zal, geloof ik, best all open. Naar ik nog dezen morgen van haar oudsü zoontje vernam, is zij weer z< goed als geheel hersteld, zoodat zij de volgende week waarschijnlijk wel weer uit werken kan gaan. 't Is dan ook wel. zooals u zegt, zeer gelukkig, dat die brave moeder voor haar kin deren behouden blijft.» Uil oezc ge-prekken zal de lezirl rds h bbcn opgemaakt, dat wij ons bevinden bij een ltd van eene Vereeni- ging, die tot sieraad strekt der H. katholieke Ke k. Eene Vereeniging, die in haar «Handboek» hare verhevene taak in deze treffende bewoordingen omschrijft «Geen liefdewerk moest geacht wor den vreemd te zijn aan de Vereeniging, ofschoon zij meer bepaaldelijk ten doel hei ft, het bezoek van arme huisgezin nen. De leden der Vereeniging be nuttigen alzoo de gelegenheid om ver troostingen te bieden aan de zieken en gevar.gcncD, cm onderwijs te bezorgen aan arme. veriatenc cf gevangene kin deren en godsdienstige hulp te ver duffen aan hen, wien hel daaraan in het doodsuur ontbreekt,» Van deze schoone rocpirg was de heer Henri Ledemans geheel doordron gen, en zijn vrouw, die wij zcoeven Anna hoorden noemen, kende geen grooter vermaak, dan dit liefdadig doel zooveel mogelijk te bevorderen. Toen zij dan ook van haren echtgenoot ver nomen had, dat hij nog een bezoek aan arme gezinnen zou gaan brengen, en daartoe zijn medebroeder afwachtte, was de ongerustheid omtrent de guur heid van het weder geheel verdwenen. Vandaar dat het gesprtk over de armen met innigheid werd voortgezet. «Ik ben maar blij,» hernam de vrouw des huizes, «dat ik zulk goed nieuws van u hooren mag. Want het moet gezegd: aan zulk een gez.n, als dat de weduwe Volders, is de moeite opoffering der Vincentius-Vereeni- ging nog eens uitmuntend besteed. Voor de leden der Conferentie, die zoo dikwijls voor al hun liefderijke be moeiingen ondank moeten ondervinden, ii het wel bemoedigend nog eens zulke genoegelijke resultaten van hun werk te zien, als zij van dit gezin weder varen. Zonder den steun en bijstand der Conferentie ware het zeker onder de ellende bezweken, want die vrouw besit nog zoo dat echte eergevoel, dat n juist bij de armen niet moet missen.» •Ik moet volkomen toegeven, dat van het gezin dier brave weduwe voldoening hebben.» antwoordde Lede mans, «maar wat den onda-.k betreft, die de" leden der Conferentie nog al eens ten deel valt, daarop mag niet eens gelet worden.

Historische kranten - Archief Eemland

De Eembode | 1924 | | pagina 1