Amsterdamsche Bank
CREDIETEN
R. K. Spaarbank Amersfoort
Bel dan op No 42
Amersfoort,
DE EEMBODE
R. K. Nieuwsblad voor Amersfoort
en Omstreken
Dinsdag 15 Juli 1924 No. 31
Acht en Dertigste Jaargang
abonnementen kunnen elke week In gaan, doch opaegglng van
abonnement moei geschieden voor den aanvang van een nieuw kwartaal.
PrQs per drie maanden 11.00. Bulten de gemeente Amersfoort fl.10.
Ahonderl|ke nummers 10 ct.
KANTOOR: LANOEORACHT 28, AMERSFOORT, TELEFOON 314
DE EEMBODE VERSCHIJNT D1NSDAO- EN VRIJDAQMIDDAO
advbrthntiéN 23 cent per tegel. Bllllke tarieven voor hatdel en
n|verheld b| geregeld adverteeren. - Advertentlln moeten Dinsdag
en Vtfldag vóór uur worden beaorgd. Ben bepaalde plaats ün
niet worden gegarandeerd.
Gedachten zijn tolvrijtenminste
voor de menschen, niet voor GodI
De vier temperamenten.
Door JOS. P. H. HAMERS.
I.
Wanneer de neigingen van den
menscli op gr co hoogeren rang aan
spraak konden maken dan het instinct
bij de dieren, dan zouden alle men
schen in het bezit zijn van óca bepaald
karakter, al zouden zich bij dit karaku r
ook taüooze gradueele verschillen open-
De mensch is door den Schepper
met het vermogend begiftig, om aan
zijn neigingen paal en perk te stellen
en kan zijn geestkracht op zoodanige
wijze op de neigingen, goede of kwade,
laten inwerken, dat zelfs de lichame
lijke gesteltenis van Item, den koning
der schepping, aan zijn vlijen wil wordt
onderworpen.
Uit deze werking van den mensche-
lijken geest op de neigingen en het
streven van den mensch, ontstaan
levensregelen, die hij dikwijls het ge-
heele leven door in toepassing brengt
en bij die toepassing treedt dan het
karakter te voorschijn, dat elk individu
afzonderlijk kenmerkt. Wie zijn vriend
of vijand nauwkeurig kan gadeslaan en
zich dus in de gelegenheid bevindt,
diens karakter te doorgronden, zal
nagenoeg met zekerheid kunnen vast-
steller, hoe die vijand of vriend, zich
in deze of gene omstandigheid zal
gedragen.
Het karakter toch wordt in hoofdzaak
gevormd door den invloed, dien de
geest- of wilskracht op het leven van
den mensch uitoefent, en wie nu in
staat is, de geestkracht van iemand,
die zich een vast omlijnd karakter heeft
eigen gemaakt, met juistheid te beoor
deelen, kan tegelijkertijd bij benadering
weten, lot welk goed of kwaad zijn
natuurgenoot in staat is.
Hierbij dient in het oog gehouden,
dat bij de vorming van hei karakter,
de kracht van den wil de bovenhand
heeft en meestal in zoodanige mate,
dat die wil beslissend op die neigiugen
inwerkt.
Bij de temperamenten schijnt dit niet
het geval te wezen.
Karakters ontwikkelen zich door
geestessterkte, door wilskracht. Tempe
ramenten ontleenen hun oorsprong aan
meer onnaspeurlijke oorzaken, dtc
meestal voor korten lijd, maar bij her
haling teiugkeerend, de geest- en wils
kracht btheerschen.
Er zijn dan ook goede en slechte
karakters, zoools er een goede en een
kwade wil bestaatmaar geen goede
en slechte temperamentenwel
gename en onaangename.
Een temperament kan niet worden
verkregen door gewoonte of oefening
van den wil. Het ligt binnen het ge
bied der ve-lal onnaspeurlijke neigin
gen, die vaak haar oorsprong pulten
in de gesteldheid van het lichaam, en
waarvan men zich meestal niet geheel
vrij kan maken, De eindelooze ver
scheidenheid der menschen ten opzichte
van de natuur en de mate hunner
geestkracht, heeft tot gevolg eindelooze
variëteiten van karakters, waarvan men
verreweg de meeste, gemengde karak
ters kan noemen.
In de gemengde karakters schuilt
meestal veel duisters en tegenstrijdigs.
Daarom zijn veel karakters moeilijk
te doorgronden en heeft de mensch
dikwijls jaren noodig lot voortdurende,
scherpe waarneming, niet zelden bijge
staan door b ttere levenservaring, om
het te kunnen brengen tot den rang
van menschenk.nner.
De mensch maakt dan ook
jaren vorderingen in de kuost v
schen tc kennen en van een verstandig
grijsaard zijn wc gewoon te zeggen
ondervinding, wat grootendeels neer
komt op de lofspraakhij is een men-
schenkenner.
Met de temperamenten is het anders
gesteld. Daarop heeft de menschelijke
geest veel minder overheerschenden
invloed. De temperamenten worden
meer bepaald door de neigingen en
daarna in zekere, gemakkelijk te deter-
mineeren richting gedreven.
Die groote verscheidenheid, welke
men bij de karakters aantreft, ontbreekt
dan ook bij de temperamenten, en men
is er in geslaagd, ze in vier hoofd
soorten te verdeelen, zoodat men, voor-
SilililiilBM
WARMEDAQENI
VRUCHTENWAFELS
Dl LINDEBOOM
(WED. B. VAN DOESBURQ)
IJSWAFELS (in 4 nntuurlilkc vruch
temmiiken.) Ztér vtrfrissckead!
MANDRI A MANDARINO-
wnlcls (gevuld met de nuruurll|k(
Bljinnder lekker *1» het heet ie.
VOOR DE LUNCH
i.iar pnk|e> I5S
'ELS (voedinnm,
edel vim «maak. IIvo verpakt I
BIJ DE AARDBEIEN
smaakt verrukkelijk
DBORICINEKLE FROU-FROU
(met den Lindeboom)
gevuld mvt slagroom.
MOCCA-TRIC-TRAC,
ipgesteld dat eenige sludie van den
petsoon in kwestie gemaakt is, van
bijna ieder mensch kan zeggen, welk
temperament hij heeft.
Over het karakter van een bcpxald
persoon, verschilt men, ook bij gelijke
mate van kenms omtrent dat ksiakter.
meermalen met elkander van gevoelen;
de beoordeeling van iemand's
temperament, zijn verstandige lieden
het al spoedig met elkander eens.
Het kan dan ook geen verwondering
wekken, dat reeds in de Oudheid, de
vier temperamenten als zoodanig waren
bekend onder de namen: tangiiinisch,
flegmatisch, cholerisch en melancholisch,
en deze verdeeling bleek op zoo'n proef
ocdervindingrijke wijze te zijn vastge
steld, dat de wijsgeeren en zielkund;gen
van later eeuwen, ze onveranderd heb
ben gehouden.
Nu zouden we niet gaarne voor orze
rekening nemen de stelling, dat de tem
peramenten, hun ontstaan te danken
hebben aan den bij elk individu in
kleinigheden variëerenden bouw van het
ischelijk lichaam. Maar wel dunkt
ons oirbaar te beweren, dat de
physieke gesteldheid van het lichaam
van den mensch zijn zielsgesteldheid
er nu eens buiten gelaten, welke mede
een niet te onderschatten invloed op
het temperament bezit van min of
meer invloed is op de soort van tem
perament, die zich bij dezen if genen
openbaart.
Er leven genoeg menschen, die zich
mogen verheugen in een vroolijk, sangui
nisch temperament, die corpulent wor
den, zonder dit daarbij hun phvsiek
gemak van beweging, noch hun psy
chisch aanpassings vermogen te loor
gaan, en tóch zijn de meeste o
sanguinische naluurgenooten, eer mager
dan omvangrijk,
Magere menschen, van wie we soms
beweren, dat ze ons door hun onver
stoorbaar flegma, van ongeduld bijna
uit ons vel doen springen, behoeft men
niet met een lantaren te zoeken, maar
tóch, verreweg de meeste flegmatieke
personen, hebben neiging lot dik worden.
Cholerische lieden zijn niet altijd bijna
uitsluitend gevormd van beenderen, vel
en spieren, noch grauw-geel van ge-
Inatstint, en tóch, de opvliegende, hef
tige, nijd en afgunst koestelende, heersch-
en wraakzuchtige mecsch, bezit weinig
aanleg, om er zoo gezond uit te zien
"s een vischje in het water.
De gelaatstrekken van den melancho
Heus dragen niet steeds de kenmerken
van ongezondheid, maar de menschen-
kenner bespeutt in zekere trekkingen
der wangspieren, in den soms peinzend
vermoeiden opslag der oogen, in het
onwillekeurig als door reflexbeweging
rimpelen van het voorhoold, de teeke
nen eener krachten van ziel en lichaam
sloopende melancholie.
Zingende torens.
door A. V. vax Bki'kozn.
J'sirnt Ie carillon ilan» tc»
die's nntlguo». V. Huw.
Amersfoort heeft ontegenzeggelijk hel
recht, om trntsch te zijn op den O. L
Vr. Toren. Alhoewel hij aan zijne cor-
«pronkelijke zeldzame bestemming van
Kapel ter eere van O. L. Vr. onttrokken
is en de kerk, die het overgroot» getal
pelgrims naar O. L. Vr. van Amerslootl
trok, verdwenen is. staat de machtige
toren daar nog altijd als het eerste
bouwwrrk der stad.
Evenals de St. Joriskerk met haai
vijftigtal allaren, haar kapittel en viij
plaats, haie door vrome katholieken
gestichte vic.vlün, is ock de O. I. Vr.
toren vervreemd van de fundalievoor-
waarden,
Zij bewijien echter, dat onte voor
ouders heerlijke beuwwtikeo ter eere
Gods en zijne H. Moeder ontwierpen
en uitvoerden, milddadig waren naar
alle zijden en dat het waime, levendige
geloof hen dreef tot het betrachten van
Godcs eer en het welzijn der mede-
menschen.
Thans staat de O. L. Vr. toren daar
als een hooggeschat burgerlijk monu
ment. Alleen wordt het proza van zijn
bestaan verhelderd door de aanwezig
heid van het Hemoryaansche klokken
spel, dat onvermoeid zijn wij-Jee de
lucht instuurt en een mengeling van
teere en krachtige tonen over de stad
doet golven. Het strekt tot vervroolij-
king en het verlevendigen van den ge
wonen dagelijkschen sleur en de beijaar-
dier heeft het in zijn kunst tot een be
hoorlijke hoogte gebracht,
Wanneer hij op marktdagen en bij-
op de klokken hamert en de
tonenharmonie allerlei liederen toovert,
ziet men onwillekeurig naar boven tot
de lange vensters van den tot.:- op,
om de beweging in de klokkenrjjen na
te gaan, die het muzikale gesprek van
den toren met de bevolking bezorgen.
't Is mij altijd of de toren zingt en
onafgebroken en fier zelf zijne liederen
uitgalmt.
Maar zchitterender en mooier toren
lied, lierder en krachtiger zingen heb
gehoord, dan nu in het oude
Vlaamsche Brugge.
Men moge Brugge met zijn over
weldigende massa geschiedkundige her
inneringen »het doode Bruggex heeten,
Biugge leeft krachtig.
Duizenden vreemden spoeden zich elk
ar naar de stad vol antikiieiten en
nog pielend met de schitterende be
wijzen van adeldom, waarvan zelfs
Dante spreekt in zijn Inferno XV 4—
Nog staat op de Groote Maikt de
hooge Belfroid of de Hallentoren boven
't grootsche vierkante blok der lakenhal
43 84 meter.
De toren is in de XlVe eeuw ge
bouwd en rijst 107,5 meter de lucht in
slank, evenals de Amersfoorlsehe O.
L. V. Toren ia drie verdiepingen. Hij
bezit een groot klokk en-spel in 1748
vervaardigd.
Hij slaat daar als een teeken van de
de XlVe eeuw opkomende kracht der
burgers, die niet aarzelden den Kran-
schen Koning die de Bruggelingen een
valschen Graaf Willem van Nor-
mandie opgedrongen had, te doen zeg-
in aan zijne gezanten
Gaat heen en zegt uwen heer, dat
hij een meineedige is. dat zijn creatuur
niet waard is onze Graaf te zijn en dal
het des Konings recht niet is zich te
tegen het door ons inzetten
ieuwen Graaf. Dat is aan ons
aan het volk en den Vlaa derscben adel.
Dat was manhafte taal.
En deze mannen, die aldus spraken
bouwden den Belfroid of toren en al
de andere paleizen en huizen, het raad
huis met zijn 48 standbeelden en kerken,
kloosters en hospitalen die nog gezien
mogen worden.
Maar de hooge toren, een vlakke
kroon dragend, overtreft alles.
I
14
I
onder controle Centrale Accountantsdienst Ned. Boerenbond
De zittingen voor het inleggen en terugbetalen van gelden
worden gehouden in het R. K. Spaarbankgebouw
BREEDESTRAAT bij de LANGEORACHT
des ZONDAGS van 12 tot l uur; WOENSDAGAVONDS van 7
tot 8 uur en VRIJDAGS van 10 tot 11 uur
Dadelijk ingaande rente 37>o pCt.
Spaarbusjes gratis verkrijgbaar.
/alen (egen zeer billijk tarief te huur. Inlichtingen bij den concierge.
Drie, vierduizdnd menschen, Bniggi
lingen en vreemdelinge.-) uit Ostende
stonden stil te wachten, op de komende
dingen.
De toren zou zingen. De knappe
Bcijaardier A. Nauwelaerts, de bekroonde
in een wedkamp der klokkenbcspelers
van Belgis, zou zijne vaardigheid be
wijzen.
Wij verwonderden ons over de orde
en de stilte op de overvolle markt,
waar vóór de talrijke sociëteiten, café'
tc Amersfoort Kortegracht IA
Kapitaal tS5.000.000 Reserve 142.500 000
HANDEL NBRI.ND INOUSTRIB
I
en estaminet» de stoelen ver de markt
op gezet weien, vele automobielen
wachtten tordcr dat er zelfs een politie-
in te zien was. De Bruggelingen z. n
dal opzicht een ordelijk volk. Bij
s die zoo prat zijn op orde en net
heid, waren er minstens een twintigtal
politie agenten op de been geweest om
orde te «eheppen en kalmte te houden,
Wat praat men dan toch altijd van
ize retheid en zin voor orde.
Plotseling zet de bcijaardier in met
n daverend lied. een lied van strijd,
vernedering en glorie, deo zang van
het aangevallen en nch moedig ver
dedigend Belgenland. De kleinste bijzon
derheden, ttiliers en pianlttimi, krach
tige asnzwelllngen en fortieaimi klinken
over de hooge trapgevels, over de stille
hoven en de uitgestorven grachten.
Een krachtig duizendvoudig handge
klap van de markt opklaterend naar den
hooggezeten kunstenaar, is de belooning
vour zijn spel. Dan klinkt van den mid-
dentrans een bazuinenlled over de in
maanlicht badende stadwant het
scherpe zomerdaglichl is eirdelQk toch
moeten vluchten voor de brcedc scha
duwen van den komenden nacht.
Daarna heft een sterk zangerskoor,
opgesteld op den trans een lied aan
«riet lied der klokkendal eene bctoo-
vcrende uitwerking heeft. Ale de laatste
i van den hoogen solo-tenor na
■an den ttetken bariton uitgestorven
zijn, kan de menigte zich niet houden
en juicht een duizendslemmig hoera
naar bovenaldus wisselt hetaf. Maar
als men niet naar den toren ziet, In de
parelgrijze versluierde lucht tuurt,
is 't als of du toren werkelijk zingt.
Het tooverspel ie gelukt,
En daar slaat in Amersfoort
oudere broeder, getooid met klokken
van Hemony, klankvoller dan de
Vlaamsche, wachtend op het enthou
siasme der stad onder hem, op die
liefde voor de kunst, die dergelijke uitin
gen van muzikaliteit kan voortbrengen
AU het in Brugge feest Is, zingt de
toren door zijn klokken, door zijn fan
fares, door de liederen der burgers.
Brugge duccU, dat kan Brugge, de
erre stad en Vlaanderen ons lei
Hebt U een
Taxi of auto noodig
Amersfoort
Amorefoorttc'ie
Poorion en Gebouwen
door A. 1'. vax Bkuhuhn
Tynnenburg.
In de zeer merkwaardige, ter verde
diging der stad aan of op den muui
g< bouwde Muurhuizen, waren verschil
lende awarc gebouwen gesticht, die door
hare sterkte, hoogte en omvang geschikt
opuitten voor de stads-
beschermers in lijden van belegering.
Zoo lagen daar Bollenburg, Ty ïnen-
burg. Kommelc burg, Bannenbuich In
1495 »in ds Krommestraat in onset
stat muijis. Nieuwenburg en Vonkzn-
burg tusschen Slijk-en Utreehlzchcpoorl,
Tynnenburg, thans nog aan het einde
van de Korte Gracht, kan beschouwd
worden als spoedig ontstaan bi) 't
groeien der stad. Deze toch heeft zich
uitgebreid op het blok van de Maeth
langs de Corte gracht om door de Lange
of Viestraat naar de Kamperbinneopoort
cn aldus weer terug naar Tynnenburg.
Omdat de oude heeren van Zuljlen
van Nievelt heeren waren van de Maeth,
moest door de stad in latere eeuwen
enne erkentenis of leenhulde gegeven
worden, in den vorm van een eigen
aardig geschenk, n.l. een paar witte
pauwen en een paar witte handschoenen.
De Eem kwam vroeger niet bij den
later gestichten Monnikendam In de stad,
maar aan den stadskolk bij Tynnenburg,
waar ook een waterpoort gebouwd waa.
Nog kan men van buiten en van bin
nen zien, hoe zwaar Tyonenburch ge
bouwd is cn hoe dik de muren zijn, die
steil uit het water oprezen. N'aaat het
hoofdhuis Groot Tynnenburg lag een
lager Kleiner Tynnenburg.
Wij zullen hier onder laten volgen,
it we daarover uit de oude chartert
ten ttadbulie beruatend, hebben kunnen
opdiepen.
Natuurlek zullen daarbij namen en
jaartallen een hoofdrol spelen, maar
deze toonen ons dan ook een stuk
Amersfoortschc geschiedenis, wel waard
e onthouden.
In 1414, dus ongeveer 500 jaar ge
leden, den 2 Mei draagt I1BN Lubber-
soen van der Mathe aan Hcijnrlc Pau
wels van der Zande (schepen 1410,
1416) en Alijt sijn wijf de helft van da
hofstede, daar Tynnenburg op staat.
Aanj^dc overzijde woonde Johao van
der Mathe Joidenszoon, schepen in
1407, 1400, 1414, 1416, 1418,
Naast Tynnenburg, naar ik mean due
i),Klein Tynnenburg, woont Hcijnrlc
Heer Heijnezoor.
In 1495 woonde Evert van Llelaer
en Adriana zijn wijf naast Tynnenburg.
Hun zoon Evert, wellicht de latera
pastoor van St. Joris woonde bij hen in.
Voor 1340 was Tynnenburg in han
den van Coaljn van Istell cn diene
vrouw Jungfer Dorethra. Deze schenken
Tynnenburg aan Joost van Dompseler,
naar deze droeg 19 Mei 1540 het hule
daer on*e stadkolk en St. Jorisbrug
isn een zijde en Gerrit Geijn aan d'andre
sijdr«, al over aan Mr. Peter van Noort-
wijck, gehuwd met Joffer Sophia van
Dompseler.
Nu lezen wij In het stadsresolutieboek
van 4 Maart 1581 vermaken Gijsbcrt
van SuHIen van Nievelt enJcHerHactc
sijn huijstrouw de oude Mathe be
zitters aan hun zoon Jan vao Suylen
van Nievelt door tcs'ament van 5 Maart
1581 van Franz van Westreenen van
Noortwijk, terwijl hun tweede zoon
Willem van Suylen van Nievelt een
deel van het huis Kommelenburg kreeg.
Men ziet, dat deze groote hulzen ook
nog al eens van eigenaar verwisselen.
Het huit bleef nu vijftig jaar aan de
van Suylens, zooals hat protocol van
l April 1631 bewijst, waarbij Ida van
Suylen van Nicuvelt Groot en Kleijn
Tynnenburg ten onderpand zat voor
een schuld van 550 gld.
Honderd jaar later was Groot Tyn
nenburg in eigendom aan Jacobus van
