N.V. Middenstands-Credietbank
Credieten - Incasso's - Deposito's
Bei dan op No 42
Amsterdamsche Bank
CREDIETEN
DE EEMBODE
R. K. Nieuwsblad voor Amersfoort
en Omstreken
Woensdag 17 Sept. 1924 No. 49
Acht en Dertigste Jaargang
KANTOOR: LANOEQRACHT 28. AMERSFOORT, TELEFOON 314
DE EEMBODE VERSCHIJNT WOENSDAG- EN VRIJDAQMIDDAO
ADVERTBNTIÊN 25 cent per regel. Blll(ke larieven voor handel en
nfverhcld bq geregeld adverteercn. Advertentlên moeien Dinsdag
en Vrfdag vóór 8 uur worden bexorgd. Een bepaalde plaats kan
n gegarandeerd.
Menige trolschc geest schept behagen
in het vermetele woord: Ik heb geen
God en geloof noodig. Ik ben met mij-
zelve tevreden, en heb zelf mij mijn
levensweg afgebakend.
't Is echter de vraag of zijne mede-
menschen met hem en met zijn levens
weg moeten tevreden zijn. Zooals be
kend is, zijn zij die het gemakkelijkst
over zichzelven tevreden zijn, juist dege
nen over wie zelfs de toegevendsten, het
minst voldaan kunnen zijn.
De Grutters van Amersfoort
A. F. VAN BEURDEN.
Het Molenaarsgilde was ingesteld 17
Janua'i 1631. Onder dit gilde waren
ook de grutters begrepen, die zich bij
zonder met den verkoop van meel, rijst
en grutten bezig hielden. Maar zij ge
voelden zich op den duur niet thuis
bij de molenaars. Hunne belangen
kruisten elkander dikwijls en dat mocht
in den ouden lijd niet. leder had zijl
apart vakje, waarin bij zijn brood mocht
verdienen. Daarom ging men met her
haalde klachten naar den Raad, die er
eindelijk op inging en eene oplossing
in scheiding en deeling vond.
De grutters werden 12 December 1664
gesteld buiten liet Molenaarsgilde en
hadden eerst op eene vergadering alle
punten besproken, noodig
nering binnen de stad beter
zetten. Elk grutter zou dan
reglement onderworpen zijn »op dat
't zelve veel smakelijcker voor een ander
zou vallen om die nering bij de hand
te vatten.
De Raad hechtte op hun verzoek
zijne goedkeuring aan de ordonnantie,
waarna »de jegenwoordighe grutters en
die van tijt tot lijt het grutten van
meeningbe syn te excercecren, haer
van nu voortaan sullen hebben
guleeren.e
De bepalingen luidden toen zij 24
November 1666 nog eens verbeterd
lo. Niemand zal mogen grutten
der oorlof van de stad.
2o. Een grutter, die niet onder hel
molenaarsgilde is geweest of iemand,
die begint te grutten zal betalen ten
behoeve der gemeene grutters een gul
den en tien stuivers en zal riet werken
vóór dat hij dat voldaan heeft op straffe
van vier gulden.
3o. leder teerknecht, die het grutten
begint te lecren of een buitenman, die
het al geleerd heeft, zal ten behoeve
der kas te voren betalen een gulden.
De knecht moet binnen acht dagen aar
den Opperbaas aangegeven worden.
4o. Een grutterszoon die bekwaam
is een half mud meel te draaien, waarbij
de opperbaas en onderbaas tegenwoor
dig zullen zijn kan ad een gulden aan
genomen worden.
5o. De grutters zullen op Vasten
avondmaandag een dubbel getal presen
teeren om door den magistraat tot
opperbaas en onderbaas benoemd te
6o. Deze zullen de leges in de or
donnantie voorgeschreven innen.
7o. Een ieder zal, opgeroepen zijnde,
de alleer.staar.de werkers hunr.e
krachten bij die vnn anderen moeten
voegen om staande te blijven en dan
nog dikwijls niet opgewassen zijn legen
de door het kapitaal gesteunde maal
schappijen, kunnen wij ons mocielijk
in het leven van het vroegere stadsver-
bard indenken.
Door het overal doorvoeren van het
•e g egiïstische stelsel van bescher
ming, zonder eenige vrijheid van ont
wikkeling van eigen vernuft of handels
geest, geraakte men ten slotte in zoo
veel moeilijkheden, dat de nieuwere
Fransche denkbeelden van vrijheid en
gelijkheid toegejuicht en aangenomen
leiden als de ware oplossing van alle
bezwaren.
Maar men kwam daarmede tot een
steeds stijgende mededinging, vooral
toen de machines tal van arbeidskrachten
gingen vervangen.
Binnenland
Onze Universiteit-
Het klinkt trotsch en toch niet te
spreken
op bevel van den opperbaas,
hij 2 gl. 10 st. krijgt en vervangt hem.
9o. Die een jaar baas is geweest is
2 jaar vrij.
lOo. Die een gruttersweduwe
betaalt half geld.
llo. Een leeijongen moet twee jaai
bij een baas blijven.
12o. Geen meel in andermans zakken.
13o. Er moet orde zijn op de ver
gaderingen.
14o. Begrafenis gildebroeders bij te
wonen.
15o. De meeste stemmen beslissen.
16o. De oudste zoon volgt den vader
als grutter op.
17o. De knechts worden ingeschreven
ad 10 stuiver.
100. Boeten prompt te betalen.
Hit eerste jaar worden benoemd als
opperbaas Jan Heniicksen, onderbaas
Hubert Aartzn., grutters van denzelve
gilde 14 Dec. 1666.
Het gruttersgilde vormde een van de
schakels van den beschermenden gilden-
keten, die alle Amersfooitsche burgets
omvatte.
In ons van onbegrensde mededinging
doortrokken maatschappij, waar het
grootkapitaal het kleine ten onder brengt
trotscb om
leit te Nijmegen, die daar
monumentale stichting, de eerbie
dige bewondering opwekkende van
zoovele kardioalen, bisschoppen, prela-
priesters en vooraanstaande leeken,
van verre waren gekomen om het
Internationaal Eucharistisch Congres bij
te wonen. Wanneer zij zich lieten in
lichten over ons godsdienstig maatschap
pelijk, charitatief en staatkundig leven,
dat voor de meesten hunner 3ls
openbaringdoch zoo hoog bad
het katholieke Nederland haast
durven aanslaan, dat, bij cen^rijk
ontplooid leven op velerlei gebied, ons
Episcopaat ook den stouten stap had
durven doen van over te gaan tot het
stichten eener katholieke Universiteit.
Daarbij een universiteit, welke al dade
lijk bogen mocht op een trits van ge
leerde mannen, die gelijkertijd met het
schenken van de gave der kennis en
der wetenschap, ook het brood des
lever s braken voor een aantal studenten,
dat de stoutste verwachtingen overtreft.
Als de bisschoppen van Nederland,
in hun beroemd cn in zijn gevolgen
zoo vérstrekkend en zegenrijk Mande
ment van 22 Juli 1868, de scherpe
scheidingsliju trekken tusschen het on
derwijs dat God kent en God niet kent,
dus niet eerbiedigt, dan spreken zij:
„Wij Katholieken van Nederland, die
thans leven, gaan weldra heen, om ons
bij den Oppersten Rechter voor de
eeuwigheid te verantwoorden die Rech
ter Z3l niet verzuimen ons te vragen,
wie wij na ons achterlaten, om hst katho
liek geloof in ons vaderland waardig
te vertegenwoordigen".
Het zijn die zelfde ernstige woorden
waarmede ook de bisschoppen v~
Nederland hun herderlijk rondschriji
van 18 September 1921 aanvarg
waarin zij aan hunne geloo-igen kennis
geven dat zij de kroon gaan zetten op
het destijds begonnen werk.
„Want hoeveel wij ook, dank
dan vijftig jaren axbeid en strijd moch
ten bereiken, er ontbreekt nog een on
misbare schakel in onze onderwijsorga-
satie, eene instelling van het allergrootste
gewicht, die de kroon moet zetten op
al ons werken voor het vrije onderwijs
de katholieke Universiteit."
_,De beginselen in het Mandemei.
van 1868, voorat met het oog op het
lager onderwijs ontwikkeld, gelden
het onderwijs in zijn geheelen onn
ook voor het middelbare en het hoo-
gere, ja in sommige opzichten op de
eerste plaats voor het hooger onderwijl
wijsbegeerte aanvankelijk, doch dan
is met redelijken grond tc verwachten
it zij in afzienbaren lijd kan worden
igebouwd tot eene universiteit in den
vollen zin des woords, door de oprich-
de faculteiten der geneeskund.
ïatuui wetenschappen,
ras een du;.d van stoutmoedig
hcid, doch, niettegenstaande dc ongunst
der lijden en vertrouwen stellende in
het katholieke volk, heeft het Episcopaat
die durven verrichten. De uitkomst
heeft niet teleurgesteld, maar laat het
openlijk worden erkend, bij vele en
ruime offervaardigheid met overal ten
volle aan de verwachting beantwoord.
De medewerking was niet zoo algemeen
als met reden mocht worden verwacht.
Hel bestuur der St. Radboudstichling
i de besturen der diocesane comité't
hebben overwogen waaraan dit ver
schijnsel was toe te schrijven.
Gemis aan ijver bij de leiding wai
l niet en ook niet bij de diocesane
mine's, waarschijnlijk wel bij enkele
parochiale comite's.
Het Episcopaat heeft in het rond-
sclu ij ven van 3 September 1922 uit-
diukkelijk voorgeschreven dat, te be-
- :--en met het najaar 1922, jaarlijks
Ie maanden October en November
,11e parochies eene geldinzameling
zal worden gehouden en van het wel
slagen dier inzameling hangt de toe
komst onzer universiteit af. Van deze
hangt het af of io Nederland ceae
katholieke wetenschap zal worden ge
vormd. De bovenvermelde woorden
der bisschoppen bewijzen ten volle hoe
onafwijsbaar noodzakelijk dit wordt
geacht. Noodzakelijk voor geheel het
katholieke volk in alle zijne geledingen
„n niet alleen voor dat deel er van
waaruit de studenten voortkomen welke
de universiteit bezoeken. Het is her
haaldelijk aangetoond, doch het kan
niet genoeg worden gezegd, wijl dit
helaas niet altijd voldoende wordt
erkend.
iters wij hebben ter vervolmaking
samenleving, waarvan een ieder
noodig een onderwijs van de
eenige en volle waaiheid. Wij hebben
dus noodig hoogleeraren die de w
held,'cd deze alleen, voorhouden
hun toehoorders en het zijn deze toe
hoorders die straks als advoca'en,
rechters, geneesheeren, scheikundigen,
staathuishoudkundigen, leeraren aan
gymnasium en hoogere burgerscholen,
sociale leiders of raadslieden, opvoeders
schrijvers, ons volk zullen voorgaan,
leiden en onderrichten. Wie gevoelt
hoeveel belang het is, dat
deze scheppers en voorlichters der
openbare meening, deze gidsen
diijvers van liet maatschappelijk
staatkundig leven, deze invloedrijke ge
leiders van geestelijke stroomingen w-—
ieder zich bewust of onbewust
onderwerpt, inenschen zijn van vurige
en innige katholieke overtuiging, die de
katholieke beginselen èo zelf warm voor
overal pogen te doen door
dringen. Daarvoor is eeo katholieke
universiteit noodig.
Moge deze korte woorden namens het
centraal comité der St. Radboudstichling
goede aarde vallen en den arbeid der
parochiale comité's in de komende
maanden opwekken en verlichten.
t n v av nrtl
haven In het Eemmeer \óór den
Gooischen wal zal uitmonden. De andere
palen staan in de strekking van de
Vecncn bij Eentnes, waar Oostwaarts
op de Eem wordt aangesloten.
Vanwege de Volksuniversiteit der ge
meente Amersfoort zullen gedurende de
maanden October, November en Decem
ber de volgende leergangen worden ge-
Door Mevr. W. L. Boldirgb-Goemans,
Letterkundige te Haarlem, vier lessen,
op Donderdag 27 Nov. en 4, 11, 18
December, des avonds 7'/,
-Sociale kunsti
Wording en groei der sociale kuost. zoo veelzijdig gedifferentieerde wijze
Bespreking der algcheele verandering Italië bloeide. Dc na-bloei e
j de
Dank zij de zorgvuldige voorberei
ding der sinds 31 Juli 1905 bestaande
St. Radboudstichtiog voor het stichten
eener bijzondere katholieke universiteit
en vooral van den aan haar bestuur
toegevoegden medewerker, dr. J. Hco„-
veld. secretaris-penningmeester van het
comité der stichtingsactie, vond het
woord der bisschoppen een dankbaren
weerklank. In alle parochies werden
althans gepoogd werd het te doeo
parochiale comité's opgericht, die in
overleg met diocesane comité's de giften
in eens en de jaarlijksche bijdragen
moesten inzamelen om de uitvoering
en het voortbestaan van het groote
werk mogelijk te maken. Zoo gemiddeld
elk katholiek een guldeD voor eens en
verder 10 cents per jaar geeft dan kon
niet slechts de Universiteit worden ge
sticht en met de faculteiten der godge
leerdheid, der rechten en der letteren
VAN DIJK.
voor Amersfoort en Omstreken
AMERSFOORT.
Lange Gracht no. 4 - Telefoon no. 304
Depositorente van 3'/, - 5%
Amersfoort
Volksuniversiteit der gemeente
Amersfoort-
hebt U een
Taxi of auto noodig
Amersfoort.
baarheid er: verantwoordelijkheid. VI.
Eenige wijsgeerige gedachten.
4. Door Just Havelaar te Amersfoort,
zes lessen, op Dinsdag 21, 28 Oct. en
4, 11, 18, 25 November, des avonds
7'/j uur precies, over: »De kunst van
Ita!:ë in de 14e eeuw*. (Met licht
beelden).
Het streven zal zijn een overzicht te
precies,geven van de monumentale schilder
kunst, die gedurende de 14e e
der Maatschappij, waardoor noodzake
lijk de verandering in dc literatuur werd
wecggebracht.
De eerste dichterstemmen die van het
euwe kwamen getuigen, hun willen
_.j kunnen. Het verschil in de kunst
uitingen dier diverse sociale dichters.
2. Door ingenieur A. W. C. Dwars te
Amersfoort, zes l
15, 22, 29 Oct. e
des avonds 7 '/a Ul
lerdediging van
Retraite voor Kerkkoorzangere
te Amerefoort.
Van Vrijdagavond 17 tot Maandag
middag 20 Octobt r za', bij genoegzame
deelname, gehouden worden eene re-
iraite voor kerkkoorzangers in het St.
Alfonsus-retrailcDhuis te Amersfoort,
e vergoeding bedraagt f6.50.
Zangers op onze Roomsche kerk
koren, maakt gebruik van deze gelegen
heid om U te steiken in Uwe gods
dienstige overtuiging en Uw geestelijk
leven te verdiepen. Dit zal ook ten
goede komen aan de waardige uitoefe
ning van Uw verheven ambt.
Aanmeldingen worden spoedig inge
wacht bij de Directie van het St. Al-
foDSUs-retraiterbuis, Baichman Wuy-
erslaan 53 te Amersfoort.
Kanaalplan.
Deze week is aan den Oost haven-
dam tc Huizen ter hoogte van hel
hellingsgat een pl.m. 15 M. hooge
richtingsmast geplaatst, welke dient
de afbakening van een waterweg
richting van Eemnes. Naar wij
is het tracé ongeveer het ontworpen
mondingskanaal van de Eem, die na.
de droogleggingsplannen van de Zuider
zee Westwaarts wordt verlegd en vol
gens de nieuwe plannen bij de Huizer
Algemeen overzicht van de boogtr
ligging van Nederland ten opzichte va
N. A. P. Natuurlijke verdediging tegen
iter door de duinen. Instandhou
ding van den duinregel. Instandhouding
an het voorterrein van den duinregel,
.1. het strand. Beteekenis van strand-
hoofden. Beteekenis vao de Wadden
eilanden. Aanvulling van den duinregel
door zeedijken of strandmuren (West-
Kappel, HondsbosschezeeweriDg, strand
uur Scheveningec).
Kunstmatige verdediging tegen het
ater. Aanleg en instandhouding van
dijken langs rivieren, zeearme:
siëi. Invloed van de drooglegging
de Zuiderzee op de verdediging
ons land tegen aanvallen van de
met een algemeen overzicht van
het plan tot drooglegging van de Zuider
zee. Ontwatering opgevat als verdedi
ging tegen het water. Ontwatering van
hooggelegen terreinen. Verbetering van
den afvoer vaD groote cn kleine rivieren,
beken enz. Doel en aanleg van afwate
ringskanalen, zooais deze in den laal-
sten tijd worden opgevat. Ontwatering
van laaggelegen terreinen (polders en
droogmakerijen). Natuurlijke lossingbe
maling. Bemaling door windmotoren
stoom- of motorgemalen-; electrische
gemalen.
3. Door Prof. Dr. H. V. Groenewegen,
Hooglceranr te Amsterdam, zes lessen,
op Maandag 13, 20, 27 October en 3
10, 17 November 1924, des avond'
7'/i uur precies, over: »Hct vraagstuk
Ier wilsvrijheid en het zedelijk leven*.
I. De wil en het willen. Het vraag
ituk der wilsviijheid. II. Het indetermi-
jisme onderzocht. 111. Het determinisme
onderzocht. Misverstand van het deter-
-. IV. Ons zedelijk bewustzijn In
h:t l.cht v. d. deterministische wilsleer.
D; schuldvraag. V. Toerekeningsvai-
val der strenge ritueele kunst, die men
samenvattend de Byzantijnsche noemt,
zal worden beschouwd, de opkomst
een nieuwe kunst, die parallel
de Gothiek van Noord- en West-
Europa in de 13e eeuw, maar daarvan
in vorm en in geest toch zeer onder
scheiden meer realistisch-psycholo-
gische elementen en sterker dramatische
krachten bevatte en een prachtige syn
these vormde van persoonlijke bezieling
i objectieven geest, zoodat deze stout-
loedige eD grootscbe kunst een der
hoogte-punten worden kon van de
sociaal-religieuse wandschildering. In 't
bizonder zal de kunst die in Giotto
culmineerde en die welke in het Middel-
eeuwsche Sienna zich concentreerde
onze aandacht vragen, waarbij ook dient
te worden nagegaan welke maatschap
pelijke en cullureele krachten dezen
kuostbloei bepaalden. Eindelijk zal de
ontwikkeling dezer kunstperiode, eens
deels tot dc vol-uit plastische en realis
tische visie van den genialen Renais-
sancc-schilder Masaccio worden duide
lijk gemaakt.
Hoewel het geheel dezer kunst, die
den overgang van de Middeleeuwen
de Renaissance zoo eigenaardig
kenmerkt, juist ook voor onze generatie
en ten opzichte der sttekkingen in de
moderne kunst, aanleiding geeft tot
breede beschouwingen, zal docent toch
ten doel stellen hoofdzakelijk aan de
ontleding in door-voeliog der te be
handelen kunstwerken zelf zich volle
aandacht te schenken. Want in kunst
de aanschouwing, dat is het begrij
pend zien, uitgangspunt en einddoel.
Door Ds. Horrëus de Haas, te Zwolle,
-ijf lessen, op Maandag 24 November
:n 1, 8, 15, 22 December, des avonds
1 uur precies, over »De Fransche
revolutie.*
De maatschappelijke en geestelijke
achtergrond van de F aoscae revolutie,
waarbij over den invloed vau Voltaire,
Montesquieu, Rousseauover haar
historischen voortgang in Constitu;nte,
Législative, Conventieover haar sociale
en moreelc beteekenis. over de door
haar gestilde problemen van demo
cratie, - aristocratie en theocratie, en
tenslotte over haar overeenkomst en
verschil met de Duitsche en Russische
revolutie van 1918.
Dr. J. C. de Moor. Gereformeerd
te Amersfoort Kortegracht 16
Kupltaal f55,000.000 Reserve f 42.500.000
I
- INDUSTRIE
