De Geheimen
der Mis
DE EEMBODE
R. K. Nieuwsblad voor Amersfoort
en Omstreken
ABONNEMBNTBN kunnen elke week In gun, doch opiegglng van
abonnement moei geschieden voor den aanvang van een nieuw kwartaal.
Pr?» per drie maanden 11.00. Bulten de gemeente Amersfoort f 1.10.
Ahonderlgke nummers 10 et.
Vrijdag 7 Nov. 1924 No 64
Acht en Dertigste Jaargang
KANTOOR: LANOEORACHT 28, AMERSFOORT. TELEFOON 314
DE EEMBODE VERSCHIJNT D1NSDAQ- EN VRIJDAOMIDDAQ
advbrtbntiAn 25 cent per regel. Billik* tarieven voor hardrl en
n|verheld bf geregeld adverteeren. - Adverientltn moeten Dinsdag
en Vr|dag Vóór uur worden besorgd. Een bepaalde pluta kan
niet worden gegarandeerd.
TWEEDE BLAD
Godsdienst en Kerk
Epistel en Evangelie.
LES uit den brief van den H. Apostel
Paulu3 aan de PhilippensenI, 6 li.
Broeders! Wij vertrouwen in den
Heer Jesus, dat Hij, die een goed werk
in u begonnen heeft, het voleindigen
zal tot op den dag van Christus Jesus
gelijk het billijk is, dat ik dit gevoelen
heb ten aanzien van u alten, omdat ik
u in mijn hart draag, en gij allen, zoo
wel in mijne gevangenschap als in de
verdediging en bevestiging des Evan
gelies deelgenooten zijt van mijne
vreugde. God tccb is mijn getuige,
hoezeer ik u allen liefheb mrt de
teedere liefde van Jesus Christus. En
dit bid ik, dat uwe liefde meer en meer
overvloedig moge worden in kennis en
in alle oordeel, om te toetsen wat het
beste is, opdat gij rein en zonder smet
moogt rij - tegen den dag van Christus,
vol zijnde van vrucht der gerechtigheid
door Jesus Christus tot eer en lof van
God.
EVANGELIE
volgens den H. Matllrilr.XXII, 1521
In dien tijd gingen de Pharizrgn heen
en beraadslaagden, ten einde Jesus in
zijne woorden te vangen. En zij zo--
den hunne leerlingen met de Herodia
nen tot Hem, zeggende: Meester! wij
weten dat Gij dc waarheid spreekt en
den weg Gods naar waarheid leert en
niemand ontziet, daar Gij op den
persoon der menschen niet let. Zeg
ons derhalve wat U dunkt: is het ge
oorloofd den keizer cijns te betalen of
niel Jesus nu, hurne boosheid kenricrd,
zeide: Wat stelt pij Mij op dc proef,
huichelaars? Toont Mij den cijns-pen
ning En zij toonden Hem eenctt tier ling,
En Jesus zeide tot henVan wicn is
dit het beeld en het opschrift? Zij
zeiden Hem: Van den keizer. Toen
sprak Hij tot hen: Geef dan den keizer
wat des keizers, en Gode wat Godes is.
ZONDAG O. Kerkwijdingfecst, 2egtb.
en laatste Evang. van den 22en
Zondag na Pinksteren.
MAANDAG 10. H. Andreas Ave'.linus.
2'e geb. H. Willibrord, 3e geb. H.
Mennas.
DINSDAG 11. H. Martini
2e geb. H. Willibrord, 3e geb.
Mennas.
WOENSDAG 12. H. Lebuinus. 3e
geb. H. Willibrord.
DONDERDAG. 13. H. DidBCus. 2e
geb. H. Willibrord, 3e geb. v. d, H.
Maagd, Concede.
VRIJDAG 14. Octaafdag H. Willibrord,
Mis als 7 Nov.
ZATERDAG 15. H. Gertrudis.
De vrouwelijke
schouwende Sieckte.
Door A. V. VAN BEURDEN.
(Slot.)
Men ging streng de hand houden
de hygiSnische voorschriften. Dc mest
moest overal opgeruimd worden.
Jan Hoen, die een verdacht kind hier
gebracht had mocht niet me
zonder toestemming van het stadsbe
stuur. Het schip wordt apart gelegd.
Agnes, huisvrouw van Paep van
Heijligcnbergh zal zich niet tusschen
het publiek bewegen.
Ter behoorlijke bestrijding van het
kwaad werd op 18 Augustus 1656 een
nieuw reglement gemaakt op het Pest
huijs aan St. Jacobs kapel bfl den Poth.
Ordonnantie ende regel over de bc
dieninghe ende orde in den Pesthui/se
al hier binnen Amersfoort ende anr
borghel huiskens bij de regeerders
dien gemaakt.
lo. De Regenten van den Godshuijzrn
genaamt dc H. Geest, vulgo de Polh
sullen het bestuur hebben over het
Pesthuis, burgerhuifjes en kamertjes,
2o. Zij zullen een binnenvader
binr.enmoedf r aanstellen.
3o. Zij -zullen de pestzieken gratis
opnemen in de kleederen die
hebben.
4o, Geene pestzieken worden zonder
order der regenten opger.onu
5o. De zieken zullen in hun eigen
huis eerst bezocht zijn,
6o. Zoolang de pest in de stad is,
zullen de binnenvader en moeder over
dag niet uit mogen gaan, dan alleen
erin van hun berden, maar bij nacht
zullen zij beide in het pesthuis wezen,
7o. Als zij, bestorven zijnde, dus als
er een doode is uitgegaan, zullen zij altijd
openlijk een witte roede dragen.
8o. Zij zulten de zieken in alles goed
oppassen en verzorgen.
9o. Wanneer de zieken iets begeeren,
zullen zij dat aan den binnenvader en
moeder van het Provenhuis vragen.
lOo. De herstellende zieken zullen niet
builen het kerkhof mogen gaari, op straf
van ontruiming der stad.
1 lo. Niemand mag de zieken be
zoeken.
12o, Als de zieken beter zijn krijgen
zij hun eigen kleederen terug daar zij
in het huis andere dragen.
13o. De kleederen van de afge
storvenen zullen door dcu binnenvader
behoorlijk geboend worden en dan ver
kocht worden. Het geld komt aan het
Provenhuis.
14o. De binnenvader en binnen-
ffloeder mogen geen zieken buitenshui»
bewaken.
15o. Als er te veel zieken zijn wor
den er In Ijicrs besteld, op welke echter
goed toezicht moet gthouden worden.
16. De gestorven pestlijders worden
op het kerkhof aldaar begraven, binnen
24 uren r a hun dood.
Ordonnantie op de Peslhuisken.
17o. De burgers kunnen du lijdersin
éun der pesthurskens laten brengen.
l8o. Kostende dit drie gulden.
19o. De zieke moet eigen kost, vuur
en licht betalen.
20o. Wie daarin sterf:, wordt op
eigen kosten begraven wie beter wordt
kan er zes weken in blijven.
21o. Als de herstelde er uit gaat,
kan er een ander in gebracht worden.
22o, Wanneer cr geen pest is, dan
kunnen de huiskens, om gtruigen prijs
'si vergeven worden.
'anneer de pest komt, moeten
deze dadelijk onttuimd worden,
24o. De huiskens zijn geteekend A.
C. enz. Men zal bij 'l ontruimen
et A. beginnen.
25o, Men kan er ook vrijwillig uit
trekken vóór zijn beurt.
Over dun binnenvader en binnen-
loeder.
26j. Dezt zuilen ook in de huiskens
ledehclpen.
27o. Zij hebben vrijen kost.
28o. Voor goeden ziekenkost te zorgen.
29o. Geen meer loon ei* cheri dan
hun toegezegd is.
30o. De ordonnantie op de pest
Sept. 1655 blijli geldig. (Opgemaakt
"1 Augustus 1656.)
Dank 2ij de ingrijpende maatregelen
schijnt de ziekte tot staan gekomen te
zijn, waarom Mr. Heiman den zieken
trooster 24 November 1656 eervol ont
slagen werd. Hij kon nu zijn ambt als
voorzanger weer opr.emen en in plaats
van Herman Trip treden, die zoo lang
tijdelijk gefungeerd had.
8 December 1656 spijkerde men toch
ig een verdacht huis in du Sint
Jorisstr..at dicht. Als men niet precies
kon uitmaken, waaraan iemand
leden was nam men het zekere
:t onzekere.
In 1664 kwam de plaag weer terug.
Men ging de doodeu visileeren.
Ongeveer dezeltde maatregelen als 8
sr vroeger werden genomen.
Hendrik Gcrrits, pestmeester moet
Januari 1666 nog levensonderhoud be
zorgen aan Anna Baiius, Simon Corton
i l'ijtgen Peters, omdat hunne be
lette woningen gesloten waren.
Gerrit van üam, die in gebreke ge
bleven was zijn huifje dicht te spijkeren,
werd uit een pothuisje gezet. Er wordt 18
Juni 1666 cene resolutie uitgevaardigd,
waarin een persoon aan hot Pesthuis
de lieden zal waarschuwen niet daar
binnen te gaan, De ziekte had zich
eer snel verspreid.
De Pestmeester verklaarde
stadsbestuur, dat hij 's nachts wel op 50
plaatsen mciest gaan, en dit deed om
de menschen nog niet banger te maken.
Het huis van den Lector Scholae,
Hendrik Hoppestens in de Nicuwstraat
zal gesloten worden.
Dc honden mogen niet rondlooperr.
De baren mogen alleen op den be
grafenisdag voor de huizen staar
huizen moeten niet vier, maar
weken toegeslagen worden.
Wijl de pest in het Reenschc
opgekomen is mag Dirck Willemsen
daar geen htzen en patrijzen in de
stad brengen.
In Augustus 1667 week de ziekte
weder en het tractement der suppoosten
in den pestmeester werd in gehouden.
De gevreesde ziekte bleef nu een
halve eeuw weg, als men de spora
dische gevallen, dir.- af en toe voor
kwamen niet meetelt.
Men tiet uit dit alles, hoe zwak men
tegenover de pestilentie stond, men
beschikte -iet over deugdelijke wapenen
'*t bestrijding.
Aan onzen lijd was het voorbehouden,
annen als Pasteur en Koch te zien
opstaan, die ons eene nieuwe visie
brachten up de kiemen der ziekten en
te gelijk de middelen vonden ter be-
Urijdirg van dergelijke ramper.
Candbouwnituws.
Het onderwijs op het platteland.
Het platteland staal en d-t is liijd
o geweest en zal wel zoo blijven
heel veel duigen echter bij Ie steden.
Uit den aard der zaak! Heeft men in
steden goede beztrating en verlich
lirg. op het land moet men zich vaak
b>. helpen. Brengt in de steden de elcc-
tnsche U in een ommezien een uur ver,
•p de d.upen geldt het: loopen, hoe-
vel dc liets hier groote verbetering
bracht. Heifl met, in de «t-d de win
kels te kust er, te keur vlak bij de hand
de plattelander moet voor sommige
z#ken een heele reis maken. Een eu
ander is een noodzakelijk gevolg van
de gr- ot? nlstsndcn en vaak verspreide
l-gging. Het is een or.gemak, waaraan
niet te ontkomen is.
Met het onderwijs is het al net zoo.
Heelt men in de stad H. B. S. en
Gymnasium, Mulo scholen, Ambachta-
Handelsscholen, op de dorpen vindt
n alleen de gewone lagere school,
ns vervolgonderwijs, va»k een land-
bouwcursui, maar dan heeft men vrijwel
alles gehad. En 't kin ook al moeilijk
anders, tenzij bij heel groote dorpen.
Nu is dit zoo heel erg ook niet, want
de' dorpsbewoners, die vooi hun kin
deren meer onderwijs verlangen, dan
de lagere school kan geven, zijn er
gewoonlijk ook wel toe in staat, hun
kinderen hiervoor naar de stad te sturen.
Voor hen echter die dit niet kunnen
i:t noodig hebben, waarvoor
dus de lagere school eind-onderwijs
geeft klemt Ic meer de eisch, dat dit
onderwijs dan ook goed moet zijn.
In vroeger tijden heeft hieraan veel,
ms wel alles ontbroken. In de Mid
deleeuwen toch, toen in de steden reeds
goede kloosterscholen w
vond niemand ondeirlcht noodig
dc sdorperss. De plattelanders uit dien
lijd waren immers vrijwel hoorigen
lijfeigenen. Na de hervorming werd dit
vooral niet beterdoor 't verjagen der
kloosterlingen, giog zelfs in de steden
't onderwijs achteruit, tenminste 't Lagi
onderwijs. Langzamerhand werd dit
weliswaar wal beter, maar toch bleef
het onderwijs een stiet kind.
Het werd gegeven in ongezonde on
geschikte lokaliteiten, door personen
vaak, die op ander gebied mislukt
waren. Vakkennis scheen er niet op aan
te komen. En in de dorpen was dit wel
't ergste.
In 't begin der vorige eeuw bracht
de eerste Onderwijswet ecnige
dering vakkenis werd wél noodig geacht
in 't vervolg, een examen moest alge-
legd worden, om onderwijs te mogen
geven.
Van toen af kwam er langzamerhand
verbetering, tellier niet of niet veel op
de dorpen. Geen wonder ook. Daar de
gemeente de salarissen der onderwij
zers moest betalenen de groot ere
plaatsen hier meer voor over hadden
dan de kleinere, trachtten de beste
onderwijzers, al begonnen ze vaak op
een dorp, zoo spoed g mogelijk ni
de steden te komen, en hield men
de dorpen de minder goede over.
Deze toestand bleef ook toen
regeering aan de gemeenten, en later
ook aan de Besturen van Bijzondere
scholen, subsidie ging geven
onderwijs.
Gemeente- of schoolbestuur mocht
meer salaris geven, dan zij aan subsidie
kregen, maar dit gebeurde praetisch
alleen in de steden. Op de dorpen hield
men zich vaak angstvallig aan het
minimum-salaris, dat dc wet voorschreef.
Natuurlijk was dit heel kortzichtig,
maar te verklaren is 't zeer goed.
De gemeente, of schoolbestuurders
uit dien tijd hadden zelf onderwijs ge
had van personen, die in ontwikkeling
niet ver genoeg boven de massa uit
staken, zagen dus nut van goed or
derwijs niet in, en... betaalden daarnaar
Nog thans treft men buiten velen
min, die van den legenwoordigen onder
wijzer precies hetzelfde Idéé en ook
Krccies dezelfde waardeering voor hem
ebben, als voor zijn collega van voor
hoi d'rd Jaar, die tevens koster, voor-
za'ger ofdoodgraver was. Zij
vergeten dat tegenwoordig voor hel
nnderwijzersambt een (linke studie en
ontwikkeling geéUcht worden. Ee'
onderwijzer van heden gelijk achten aan
een van toen Is al even dom, alt war
neer met den Hollandschen boer gelijk
zou stellen aan den neger, die met een
puntigen stok rijn land omwoelt. Reiden
zijn landbouwers, maar er is nog al
cemg verschil.
Hoe 't zij, de onderwaters op de
dorpen werden tot heden altjjd slechter
betiald dan in de steden, en tot 1920
was 't verschil vaak heel groot. Geen
worder dus, dat de besten probeerden
m de stad te komen, wat velen lukte,
Vorgi men hier ru nop bij, dat spec aat
de dorpsaeholen heel vaak slecht Inge-
rich*. waren, dal men zich behelpen
moest met de leermiddelen, dat men er
iderwjjier vaak twee of drie,
zelfs alle klassen tegelijk had,
dan behoeft het niemand te verwonde-
euwen lang Aft ondertvjjs pp
het platteland achter motst staan bij dat
steden. Zgewoon ra. kte men
in, dal nu nog vele menschen in
d„- meering durven verdedigen,
dat dit volkomen tri orde is.
Ik zou willen vragen: waarom? Ia
de buitenman aoms minderwaardig
Doet hij geen nuttig werk voor de
maatschappij Kan de boer het helpen,
als hij in den omgang soma wat onbe
holpen, in zijn mreningen soms wat
achterlijk is? Bedenk dan, dat dit een
natuurlijk gevolg ia van de eeuwenlange
achteruitzetting van den boerenstand.
lar is het dan niet ten hoogste tijd,
i juist door onderwijs en ontwikkeling
platteland omhoog en voo
brengen Anderen zeggen, dat 't voor
die boerenjongens volstrekt niet noodig
zooveel te leererze worden
toch smaar boers. Zulken
schijnen maar niet te begrijpen, dat 't
boerenwerk tegenwoordig meer is dan
hacdenwerk, dat er ook hersei.s bi) ge
bruikt moeten worden en goed ook.
De boer komt er tegenwoordig alleen,
als hij toepast, wat de wetenschap voor
nir.uwe middelen aan de hand doet.
Maar dan moet hij inzicht in die mid-
dtlen hebben, en alleen hij kan dit
krijgen, die voldoende ontwikkeld is,
Een boer moet in staat zijn, uit bock
en vakblad nieuwe kennis te putten, en
hiervoor legt goed onderwijs den gtond-
.lag.
Eens heb ik in .ernst de bewering
hooren verkondigen, dat onder die
boerenjongens er wel vcél te dom zou
den zijn om te li :ren. Natuurlijk
nonsens, maar het bewijst wel, dat
velen, zoowel in de stad als op de
dorpen zelf, het beel niet noodig vin
den, dat de dorpsscholen zooveel ken
nis aan de jeugd meegeven als de
stadsscholen.
Dit idee nu moet de wereld uit.
Boeren, eischt goed onderwijs! Daar
hebt gc recht op, en 't is hit middel,
n uw stand vouruit te brengen.
Vereerrigingeo, coöperaties, leenban-
n enz. zijn heel mooie dingen, en se
brengen den boerenstand zeker omhoog.
Maar waar alleen lukken ze en bloeien
Waar de mei-schen genoeg ont
wikkeld zijn, om hel nut er van te
begrijpen.
Vakbladen, proefvelden, Rijksprocf
atiotrs, ze helpen den boer op hooger
peil brengen, zeker, maar alleen daar,
men er nut van kan (rekken, door
voldoende ontwikkeling. En c*aar-
na den Godsdienst, op het land
allereerst goed onderwijs noodig.
Gelukkig is men dat ook van borger-
hand ilcedsgmeer in gaan zien. Toen
voor een veertig jaar terug bleek, hoe
groot toen in onze landbouw de achter-
star d was, was een der eerste middelen,
die men aanwendde, om dit te verbete
ren, het onderwijs. Van dien tijd af
werden dc landbouwcursussen in het
leven geroepen.
En 1920 bracht met de nieuwe L O.
wet alweer verbeteringde onderwijzers-
salarissen werden in 't vervolg door 'l
Rék betaald, en aan den wedstrijd tu«
scnen kleinere en grootere plaatsen kwam
een einde. Wel bleef er nog verschil
bestaan in salaris tusschen een stadr-
en een dorpsonderwijzer (volkomen on-
Wegcns enorm succes
derde opvoering ven
op ZONDAG 9 NOVEMBER aansf.
's avonds 8 uur gebouw St. Rechten
Kaarten 10.60 (rochlen Inbegrepen)
bij Bockcnoogen „I
cn A. Tlllemans
gemotiveerd, trouwens tooalt dc onder
wijsbladen toen keer op keer bewezen
hebben), maar dc verschillen waren toch
kleiner geworden.
En het gevolg was dan ook een
minder vaak verwisselen van standplaats
door dc onderwijzers. Ook op een dorp
kon een onderwijzer een voldoende
positie verwerven.
(Wordt vervolgd.)
Binnenland
Paa op voor jakksnrollori.
Het gebeulde In een groote stad.
Een buitenman wandelde ruitig door
de straten, links en rechts zijn hoofd
wendend om toch maar alles, wat daar
te zien was, goed op te nemen. Hij
werd aangesproken door een onbekend
persoon, die zicb aanbood hem te ver-
gesellen door de stad en hem een pier-
sngen dag te bezorgen.
Hij stemde toe, en samen gingen ze
verder. Al spoedig stelde de vriende
lijke begeleider voor, even nil te rusten
en in een cafe een glas bier te drinken.
Zoo gesrgd, too gedaan, doch nauwe
lijks was het eerste glas leeg, of een
tweede werd besteld. Een derde volgde,
en soo ging het door. Onze buitenman
keek te diep in het glaasje, cn kreeg
zoodoende van de stad niets te tien.
Zijn begeleider was opeens verdwenen,
err met hem, sooals zijn slachu rTer later
bemerkte, zijn gouden horloge met ket
ting, en ook sljn pottemonnaie. Met
zakkenrollers is het s'echt uitgaan
Zoo'n zakkenroller ia de alcohol ook.
Hij dient aich aan ala vriendelijk gezel,
doch gaat tenslotte loopen met ver
stand, geweten en vrijheid, armoede
achterlatend.
Waarschuwing voor onbtwaakla
ovarwvgon.
Voetgangers dienen voor den over
weg stil te staan, na r belde s|jden uit
te zien en wanneer geen trein in
aantocht is snel den overweg over
loopen.
Bij mist luisteren of er een ticin aan
komt.
Niet probeetcn vlak voor den trein
>er te steken.
Kleine kinderen late men niet alleen
den overweg overgaan.
Bij dubbel spoor nadat een trein
den overweg is gepasseerd uitzien
of geen trein op het andete spoor uit
leger gestelde richting aar komt.
Met een voertuig nadere men een
onbewaakten overweg sleed* zoo lang
dat men nadat een goed uit-
slcht op deu spoorweg verkregen is
g voor den overweg kan stoppen.
Bestuurders van motortijtuigen of
motorrijwielen sullen er dus in het al
gemeen op moeten rekenen vóór dcu
overweg te stoppen, zoolang zij geen
voldoend uitzicht op den spoorweg
hebben.
Wielrijders moeten zóó langzaam
rijden, dat rij gemakkelijk vóór den
overweg kunnen afstappen.
Voerlieden van swarc cf lange voer
tuigen dienen af (c stappen cn vóór da
bespanning van den wagen uit te gaan.
Drivers van vee dienen voor den
overweg vóór het vee uit te loopen.
Met een wagen of tuig, dat niet ge
heel in otde is, moet men den over
weg niet overgaan.
Gemengde Berichten
Baron Van Voorts Van Pallandt van
Eerde, te Ommen heeft zijn gehecle
bezitting, het Inndgocd met kasteel en
ongeveer 1400 H.A. aan landerijen enz.
geschonken aan de Orde van dc Ster
in het Oosten.
