I
R. K. Spaarbank - Amersfoort
Amsterdamsche Bank
Bel dan op No 42
DE EEMBODE
R. K. Nieuwsblad voor Amersfoort
en Omstreken
AllONNBMBNTr.l kunnen elke week in gaan, doch opzegging van
abonnement moei geschieden voor den aanvang van een nieuw kwartaal.
Prl)a per drie maanden 11.00. Bulten de gemeente Amersfoort f 1.10.
Ataonderlgke nummert 10 et.
Dinsdag 18 Nov. 1924 - No. 67
Acht en Dertigste Jaargang
KANTOOR: LANQEQRACHT 28, AMERSFOORT, TELEFOON 314
DE EEMBODE VERSCHIJNT D1NSDAO- EN VRIJDAQMIDDAO
Eerst rechtvaardig, dan weldadig
medezeggenschap door
lidmaatschap.
Wanneer over eeitigc maanden de
Katholieke candidatenlijst voor de ver
kiezing va» de Tweede Kamer is vast*
gesteld eo onze Koomschc Stemge-
rcchtigden als goede Katholieke Staats
burgers daaruit hun keus moeten doen,
hoort men natuurlijk bier en daar weer
gemopper over de samenstelling van
die candidatenlijst.
Waarom staat A er niet op, en waar
om is B, niet geweerd enz. enz.
Nu het nog volop tijd is, willen we
onzen Roomschen kiesgerechtigden in
dit verband den goeden raad geven
sluit u allen aan bij de Roomsche
Kiesvereeniging in uwe gemeente of
parechie en doe dat bijtijds, dan kunt
ge invloed uitoefenen op de samen
stelling der candidBter. lijst.
Vervolgens weest werkend lid
dat wil zeggen j bezoekt steeds trouw
de vergaderingen, ook al zijn ze aller
minst aantrekkelijk en amusant en zegt
daar wat ge op 't gemoed hebt.
In de Kiesvereeniging kan worden
overlegd en gepraat met en door alle
leden.
Zoodoende komt men tot overeen
stemming.
Niet ieder zal zijn zin ktijgen, maar
in elk geval kan aan ieder die zijn zio
niet krijgt, worden getoond waarom
de zaken redelijkerwijze soms anders
moeten ioopen dan bij het wenscht.
Het getal leden der Kiesvereeniging
moet in de meeste gemeenten nog
meer dan verdubbeld worden.
En een aansporing tot medeleven,
tot trouw vergaderingbezoek is Bchier
overal nuttig en noodig.
De meeste penningmeesters zitten
met een bundeltje onbetaalde rekenin
gen en een leege kas.
Wanneer het ledental stijgt en ieder
oiTert naar vermogen, behoeven die
financieele zorgen onze besturen niet
lang te drukken.
De komende stembusstrijd stelt weer
zware eischen er moet geifferd worden.
Zocder c fiers geen victorie.
Strijdbaar Amersfoort.
Door A. F. VAN BEURDEN.
De tijden, «dat d' eerste partiën in
Hollant quanten* waren zeer veward
en woelig. De Kabeljauwen en de
Hoeksen bestrijden tlkander en zetten
het land in rep en roer en schaden
huijs, man en boer. Ook het Sticht
wordt verscheurd door twisten. Bisschop
David van Bourgondie, bewoonde
het sterke kasteel Wijk bij Duurstede.
Hij was in 1456 te Utrecht ingezet,
maar zijne onderdanen mochten hem
niet. In 1479, na een proces sprak hij
het interdict over de stad uit. De par
tijen steken het hoofd op.
Amersfoort diende den Bisschop niet
meer en was halstarrig in zijn weige
ring. Biaschop David nam ktijgsvolkin
dienst. Dat was in 1481. In die periode
vallen de feiten, die wij hierna even
verhalen zullen. Men vindt ze in de
chror.yken van Antonius Matl
Analecta (1698) en in Bisschop David
van Bourgondie en zijn stad door Ter-
schat ff Utrecht Oosthoek 1920.
Hoe de Amersfoorters het huts Ter Eem
Het huis ter Eem aan de Eembrug
over de rivier gelegen, in dc polders,
was een der vier bisschoppelijke kastee-
len van het Nedersticht. Het was de
Amersfoorters op hun scheepsweg naar
de zee zeer lastig. En zoo verhaalt de
historie, dat de.Amersfoorters het.in 1481
insloten om de bezetting te dwingen
het huis in hunne handen te leveren.
Alleen konden zij het niet klaar krijgen,
en zoo vroegen zij de Utrechtensren
hun ter hulp te komen, wat deze »van
stonde aen deden.
Zij namen het groote kanon en de
schermen mede, begonnen te schieten
en vernielden het gebouw voor een
gedeelte. Toen gaf men op St. Lam-
bertusdag, zijnde 17 September hit
huis over. Dc bezett:ng mocht n
behoud van lijf en leven aftrekken.
De andere partij van David v
Buurgondië was daarover woedend
wilde dat feit niet ongewroken laten
en haalden er Petit Salazar, een krijgf-
overste met zijn soldaten erbij, om
Amersfoort het brutale feit, betaald te
Hoc de Amersjoot ters doodgeslagen
werden en gevangen.
De Bisschop van Utrecht schreef aan
Joost van Lalaing Stedehouder van
Holland In den jare 1481 om ruiters,
ant hij was voornemens met deze
sn strooptocht naar Amersfoort te doen.
Pctyt Salezar een «vroom dapper*
legeroverste, vro-gerinFranichendiet st,
geboortig uit Blscaije was een capltrijn
ti 100 voetknechten met stalen bogen
vijftig man te paard. Hij kwam met
34 man. Ridder Jan Cats en Jan van
Boshuijsen plaatsten 400 stalbroeders
daarnaast, terwijls des Bisschops volk
driehonderd ruiters en driehonderd voet
knechten beliep, alles te samen dus
1034 weerbare mannen.
Dat legertje trok uit Wijck over de
Eem naar het klooster de Birkt op den
'eg naar Soest.
Zij begonnen alle vee in de Slagen-
polder onder Hoogland bijeen te dtij-
:n. Dat waren er wel 1500.
Huogland werd geheel verbrand van
Jan van der Burg af tot Hoevelaken
toe, zoodat er bijna geen huizen recht
stonden.
De ruiters trokken met het geroofde
iar Scherpen zeel.
De Amersfoorters hadden de ruiters
i laten gaan en de alarmklok werd
dc stad geluid.
De burgemeester Jan van Westrenen
Peterszoon gebood, dat de burgers in
hun harnas en gewapend met hem
tegen de plunderaars op zouden trek
ken. Vierhonderd burgers trokken uit
gingen op Scherpenzeel aan.
3e ruiters zagen hen komen en be
sloten de Amersfoorters aan te vallen.
Die van Amersfoort stonden aan een
doornen heg. De ruiters reden in galop
tusschen den hoop en vielen zoo sterk
n, dat de Amersfoorters de vlucht
men, geslagen werden en gevangen.
De voetknechten van Wyck volgden
ruiters na en sloegen 200 Amers
foorters dood en namen er nog 133
gevangen, die men naar Wijck voerde.
In Amersfoort waB «een groot ge-
icreij ende gekerm van die vrouwen
:nde van dieghene, die hrur vrienden
verloren hadden. Ende die borgemrijs-
ter en wert nijet gevanghen, mer hij
quam ewech. Mcr daer worden anders
veel goede burgers gevangen.*
22 October 1581 deputeert deUtrecht-
sche raad vier lederi naar Amersfoort,
te onderhandelen. Utrecht heeft
veel Hollandsche gevangenen vBn de
tegenpartij. Amersfoort krijgt er 25
daarmede Amerafoortsche burgers
te lossen.
Maar de Amersfoorters hadden
met hun veldslag niet goed afgebracht,
Zij hadden eene kwade reis gehad, die
geschiedt was «op Sinte Mauritiusdach
Anno 1481«.
Hoe de Amersfoorters Naarden plunderden
De Utrechtenaars en de Amersfoor-
rs waren verbonden door eene over
eenkomst om Engelbrecht van Cleef,
dien de Hoekschen in plaats van David
Bourgond tot hun heer en Bis
schop te maken. Hij was op Kerst
dag 1481 in Utrecht gekomen en was
gehuisvest in het Bisschopshuis bij de
Domkerk. Het zwaard had het kruis
verdrongen.
De Utrechtenaars en de Amcrsfoor-
rs hadden in 1482 Nijkerk veroverd.
Onderhandelingen der oorlogvoerende
partijen hielpen niet. Jan van Schaffe-
laar offeide zich te Barneveld voor
tijne gezellen op. Maar de verbonde-
ïen wilden ook Naarden innemen.
Zeshonderd man uit Utrecht en Amers-
loort trokken den nacht van 10 op 11
December 1481, Maandags na O.L.V.
Ontvangenis op Naarden aan en leger
den zich in de boomgaarden bij de
stad. Zij hadden drie hunner verkleed
als vrouwen, die korven droegen en
markt wilden gaan met eieren
boter. Een vrouw was medegegaan, die
den portier sprak. Argeloos opende
deze de poort en werd doodgestoken,
Toen gaf men die van buiten
teeken, zoodat deze ook binnendrongen.
Zij sloegen alle mannen en vrouwen,
die zij op straat tegenkwamen, dood,
ook in de- sacristie der kerk, waar zij
er vier vonden en twee op het heilige
Graf, dat evenals vroeger in vele oude
kerken, daar opgesteld was.
De beelden van het heilige Graf
dropen van 't bloed en de sage zegt,
dat men dat later bij 't afwasschen niet
meer weg kon krijgen, In en bij de
kerk werden 17 lieden vermoord, op
straat in 't geheel 21. Dat brgon des
morgens tusschen 8 en 9 uren.
Daarenboven vingen zij wel twee
honderd gijzelaars om het losgeld te
bekomen.
Kisten en kasten werden opengebro-
n en uitgeplunderd, Der kerken rn
kloosters sierBdc» werden medegcro-
De bagiji.cn hulden het H. S cra-
ment in een tonnetje gesloten en in
den grond begraven. Men liet wagens
uit Utrecht komen, om den buit op te
laden en weg te voeren.
Toen ging het gerucht, dat die van
Amsterdam, Weesp en Muiden in aan
tocht waren, om de Utrechtenaren en
de Amersfoorters hunne wandaden he-
taald te zetten. Daarom vertrokken de
invallers Woensdagsmorgens en lieten
veel goed Ie Naarden en op den weg
tan. Een Utrechtenaar, die veel geld
zijn broek en kousen meedroeg, kon
tt vlug genoeg wegkomen, werd
schteihaald ca doodgeslagen. Men
achtervolgde ook de vertrekkende wa
gens en de Naarders kregen nog veel
goed terug. Maar de chroniek schrijft
terecht: «Aldus icheijden die uitNaer-
den en hadden 't scerqualicgemaackt.*
onder controle Centrale Accountantsdienst Ned. Boerenbond
De zittingen voor het inleggen en terugbetalen varf gelden
worden gehouden in net R. K. Spaarbankgebouw
BREEDESTRAAT bij dc LANGEGRACHT
des ZONDAGS van 12 tot 1 uurWOENSDAGAVONDS van 7
tot 8 uur en VRJJDAGS van 10 tot II uur
Dadelijk ingaande rente 3*At pCt.
Spaarbusjes gratis verkrijgbaar.
Zalen tegen zeer billijk tarief te huur. lolichtingen bij den concierge.
Binnenland
Waarschuwing.
Iedere leek op het gebied van electrc-
techniek zal wel eens gezien hebben, op
de ijzeren deur van de overal verrijzende
omschakelhuis van de electr. geleiding,
de op hem indruk makende woorden
Hoogspanning, Levensgevaarlijk*.
Meestal, om nog meer schrik aan te
jagen (en terecht) is er onder het op
schrift nog een gevaarlijke zigzagpijl
bij geteekend, die flink in het oog loopt,
Deze waarschuwing is ten hoogste
loodig, wijl iemand^ die onvoorzichtig
genoeg zoo'n huisje binnenliep, e~
leek 't een of ander aanraakte, den
kunnen vinden door de geweldige
kracht van een 20,000 hooge volt
spanning.
Maar waar meer om gedacht moest
worden is, dat ook de gewone huis-
leiding van 220 volt u dooden kan in
cr slechte omstandigheden.
Kort geleden bezocht ik 't Veilig
heidsmuseum te Amsterdam
Hobbemastraat.
De directeur van het museum leidde
is rond tusschen de zoemende hout
en ijzerbewetkingmachines en liet ons
zieu de verschillende bcveilingen van
deze machines, b.v. een kapje over een
schaafbeitel of slijpsteen, voor het be
veiligen van de vingers, en verder een
kastje, waarin de schakelaar en meter
zich bevonden voor de electrlsche mo
toren, dat de eigenschap had, dat bij
het openen van het deuttje de st:
in dat kasije automatisch werd
broken, zoodat dc wetkmao, die in dat
kasije wat te doen had, steedB kon
werken zonder kans te beloopen een
schok op te doen.
Na een massa dingen bezien te
hebben, die werkelijk van belang zijn,
vooral voor patroons, kwamen we op
de afdeeling electrische looplampjes en
kamerlampen,
Wij keken elkasr eens aan, toen de
directeur vertelde, dat die verschillende
lampen, die daar zoo vredig aan een
touwtje hingen, elk een mensch ge
dood haddeu.
Met 220 volt? vrocgtn wij. Jazeker,
zeide hij, en hij vervolgde -. Wij zien zoo
dikwijls de woordenHoogspanning.
Levensgevaarlijk, maar er mochten wel
eens borden aangebracht woiden hier
daar: Levensgevaarlijk. Laagspan-
nirg, want zeide hij, van de twintig
doodelijke opgevallen, die in Nederland
gemiddeld per jaar voorkomen door
eiectrischen stroom, zijn
door laagspanning veroorzaakt.
Hij liet ons nu een lampje
waarin de vingerafd uk nog ingeëtst
stond van den ongelukkige, die aan
het ketelbikken was, niet genoeg licht
had even het lampje wat dichterbij
haalde en opilag dood was.
Toen 't lampje onderzocht werd,
bleek, dat cr een klein schroefje was
los geraakt in dc fitting, dit schroefje
bracht de stroom naar de buitensten
koperrand en veroorzaakte, wijl de
zeer goed met de aarde in contact was,
«geaard* noemen de vakmenschen dat,
den dood.
De directeur vertelde van een werk-
man, die een goede met hout geïso
leerde tooplamp had, met bajonetfitting
en dat deze de goede lamp ging ver-
Kortegracht 16
Reserve (42.500.0
(c Amersfoort
Kapitaal 155 000.000
Allo Bank-, Kassiers- en Effectenxaken, Deposito's
Verhuring van SAFE-LOKETTEN
anderen in een zchrocffllting, daar hij
r^een-^bajonetlampje naar het mnga-
moest, wijl hij een schroeffittlng-
lampje voor het grijpen had, bij 't
breken van zoo'n lampje den dood
vond. Op zekeren dag grijpt hij, al9
anders, zijn looplamp, raakt de schroef
draad van 't lampje en sterk geaard
zijnde slaat hij dood. Zoo, zegt de
directeur, zou ik voort kunnen gaan.
In 't buitenland gebeurde het eens, dat
een dame, In een badkuip zittend, een
lampje naar zich toehaalde, ze raakte
het koperen gedeelte van de lamp en
was onmiddellijk dood. Ze was sterk
geaard, wijl ze in het water zich be
vond, toen de stroom haar doodde.
De directeur waarschuwde dus drin
gend, om bij het Inschroeven van een
lampje in dc woonkamer steeds cer9t
de stroom af te sluiten bij 't knopje.
Immers het zichtbare koperen randje
schroefdraad van het lampje, waar de
lettertjes of cijfertjes 220 V. 25
kaarsen enz. op staan, staat onder
stroom als de lamp brandt. Ook goed1
toezien dat het porseleinen ringetje, dat
daar om heen zit, steeds in orde is en
et stuk.
Verder verdient het aanbeveling nooit
et een lampje gelijktijdig een water
leidingkraan of muur of gasleiding aan
te raken, wijl dit zeer «geaard* is.
Gewoon op een drogen houten vloei
staande, met schoenen aan, zal men
van een huisleiding niet zoo gauw een
doodelijk ongeluk krijgen, maar je kunt
nat zijn, of op een steeneo vloer staao,
met dooroatte schoenen. Men kan niet
te voorzichtig zijn.
Ten laatste wees de directeur er nog
op, om bij een ongeluk onmiddellijk
met kunstmatige ademhaling te begin
nen, en desnoods 8 uur volhouden; en
verder bij het gebruik van electrlsche
artikelen steeds goede waar te koopen,
Amersfoort
Bezuiniging.
Door den gemeenteraad werd een
paar jaar geleden besloten tot instelling
a een bezuinigingscommissie.
ft Loffelijk denkbeeld kwam van
Raadsheer Boas, die 't mode-ideetje
van den Vrijheidsbond leende.
De gemeenteraad itad er In n
deiheld wel sympathie voor, doch de
belangstelling in de zaak was niet
blijvend. Er wns in 't geheel geen leiding.
Toen achtereenvolgens verschillende
heereu bedankten voor het lidmaatschap
der Commissie, kreeg het alien schijn,
dat zoo'n bezuinigiogscomltc niet gewild
as.
De heer Boas is een slap raadsheer:
hij meende 't natuurlijk goed met z'n
commissie en was stellig van oordeel
dat haar nuttig werk wachtte. Maar hl)
blijkbaar de kracht cn het
mogen om de commissie aan den gang
te ktijgen.
Later kreeg men nu en dan vage
mededeelingen te hooren, wan
niemand houvast had.
Een rapport, waarin de bevindingen
en voorstellen der commissie zijn ver
werkt, laat nog altijd op zich wachten.
Elders waren dergr'ljke commissies
in staat beduidende sommen te redden,
zonder het algemeen belang ook maar
in 't minst te schaden.
En niemand, die een beetje op de
hoogte is kan zoo naief zijn, te meenen,
Hebt U een
Taxi of auto noodig
Amersfoort.
dat is ons goede Amersfoort het ge-
meentebeheer altijd gevoerd werd met
't vooropgezet strevengrootste tende-
ment bij laagste kosten.
Zijn hier niet tal van zaken aange
pakt en geregeld, die in hun
financieele gevolgen gerust fataal ge
noemd kunnen worden
Het is tegenwoordig kalm en rullig
san den Westeingel. Maar we behoeven
nog niel zoo heel ver terug te gaan,
om te belanden in eene periode, dat
de heeren maar zeiden bijeenkwamen
of er werd minstens een ton gespen
deerd voor allerlei nieuwigheden, die,
zoo heette het dan, voor «de zich al
lengs meer en meer uitbreidende ge
meente Amersfoort* onmisbaar waren.
En er was toen menig eenvoudig
burger, die wel eens twijfelde aan den
klaren zin der meerderheid in 'e Raads
college.
De luchtkasteelen zijn verdwenen.
Of men wil of niet: er moet rekening
gehouden worden met realiteit.
En om den Raad dien weg op te
helpen had zoo'n bezulnigings-commis-
sle, met goede commercieele elementen,
van veel dienzt kunnen zijn.
Maar hier lijkt 't een mislukking.
En deze mislukking is te betreuren,
omdat daardoor, zeer stellig ten on
rechte, de meening zal postvatten, dat.
geen werk voor de commissie was
Een schoolraad
Dë verschillende schoolbesturen van
Amsterdam hebben zich onderling aau-
tngesloten tot een «Katholieken School-
De Statuten zijn goedgekeurd, zoo
dat zal kunnen begonnen worden
met de naslreving van het doel, waar
voor de schoolbesturen zich onderling
hebben vereénigd, n.l.
le. te bevorderen, datvoor alle R.K.
kinderen voldoende gelegenheid zal zijn
tot het ontvangen van voorbereidend,
lager en uitgebreid lager onderwijs in
daartoe doelmatig over de stad ver
spreide scholen.
2e. er naar te ztreven, dat op ver
schillende scholen van eenzelfde soort,
zooveel mogelijk gewerkt worde vol
gens een gelijkvormig leerplan en met
dezelfde leermiddelen.
bevorderen alles wat In gods
dienstig, wetenschappelijk en technisch
opzicht strekken kan to' een volmaking
van het R. K. onderwijs.
Met de oprichting van deze hoogst
nuttige instelling is voldaan aan een
uitdrukkelijken wensch van den Bisschop
van Haarlem.
Wij twijfelen niet, of ijj zal het Juiste
middel blijken, om het al te eenzijdig
volgen van eigen inlichten tegen te
gaan en aller aandacht te behouden
voor de meer algemeene belangen van
het katholiek onderwijs.
Ook elders zou navolging van het
Amsteidamsche voorbeeld, met Inacht-
nemen v .n plaatselijke toestanden,
hoogst nuttig zijn.