Bel dan op No 42
30
Pianohandel S. DUIJKER
N.V. iV\iddenstands-Bank
10 Adviezen voor Geldbelegging Hl
Vulpenhouders
Kantoorboekhandel
h. ELZET1AAR
DE EEMBODE
R. K. Nieuws- en Advertentieblad voor
Amersfoort en Omstreken
Dinsdag 18 Januari 1927
Veertigste Jaargang
No. 84
Abonnementen kunnen elke week ingaan, doch opzegging van abonne
ment moet geschieden voor den aanvang van een nieuw kwartaal. Prijs per
m aanden f 1.00. Buiten Amersfoort f 1.10. Afzonderlijke nummers 10 ct.
KANTOOR: LANOEGRACHT 28, AMERSFOORT, TELEFOON 314
DE EEMBODE VERSCHIJNT DINSDAG- EN VRIJDAGMIDDAG
Advertentiën 25 ct. per regel. Billijke tarieven voor handel en nijverheid
bij geregeld adverteeren. AdvertentiBn moeten Dinsdag en Vrijdag vóór
8 uur worden bezorgd. Een bepaalde plaats kan niet worden gegarandeerd
Wij worden toornig wonneer we on
recht hebben, en ive doen onrecht
wanneer we toornig zijn.
De H. Geeststichting van
Amersfoort.
Toon A. F. VAN BEURDEN.
I.
AlleAmersfoortscheoude en nieuw
schrgvers over het verleden der stad
zijn het er over eens, dat de Hof mei
den Sint Joris en de Papenhofstede, de
11. Geest met naa9te omgeving, sinds
1686Luthersche kerk, zeer gewichtige
punten waren in het ontstaan en deo
groei der stad. Zij lagen bij het Kasteel
der heereo, die den naam van Amerr-
toort nog als hun naam en titel voer
den en bij de voorde over de Eem,
waar de eerste woningen kort bij die
burcht gesticht waren.
Ontstonden in den Sint Joris de Vi-
carieo, die rijkelijk begiftigd werden
met goederen en waarvan er nog be
staan, werd van uit het altaar der H.
Drievuldigheid of dat der weduwen in
1559 deo grondslag gelegd voor het
oog steeds zijn zegen verspreidende
Sint Elisabeths gasthuis: de H. Geest-
kapel kan er op bogen, dat van haar
uit de stichting de H. Geest-Poth is
gegaan, welke nog bij veranderde tijden
en gewijzigde denkbeelden in hoofdzaak
de oude roeping van weldadigheids
instelling vervult.
In het midden der XVI eeuw waren
er in Amersfoort vurige Katholieken
en ijverige bewindhe bbers aan het roer,
die met behulp van godvruchtige huis
vrouwen en dames hunne oogen en
harten openden voor den armeu tobber
eaden schamelen poirter, voogden hulpe-
loozen zieke en voor het verwaarloosde
kind.
Uit al die stichtingen, die ongeveer
gelijk opstijgen en in kracht winnen,
die door het stadsbestuur openbaar
gesteund en bevestigd worden, ziet men
i j krachtige opleving van het geloof,
dat van zoovele zijden aangevallen werd.
Wij willen die stichting van den H.
Geest, zoo innig verbonden in die
eeuwen met hel openbaar leven en de
bestrijding van armoede, onkunde en
familieondergang nu nader beschouwen.
Zij draagt in haar ontstaaD, in hare
reglementen en ordonnanties, in haar
optreden het zuivere afbeeldsel van
den eenvoud en goede trouw dier tij
den, het werken voor anderer verhef
fing en verbetering bij het bevorderen
van eigen zielebeil door goede werken.
Ook spreekt uit die handelingen stuk
voor stuk de zuivere Roomsche geest,
die destijds in Amersfoort heersebt en
die ongebroken voort bleef bestaan toen
de Algemeene Staten de algemeeoe
vrijheid alleen wilden schenken aan de
nieuwgezinden.
Eerst in de eerste jaren der 17e eeuw
hadden de dwangmaatregelen genoeg
zaam ingewerkt, om van eenig over
wicht, hoe dan ook verkregen, in Amcs-
foort te kunnen spreken.
De armeDbedeeliog, de liefdadigheids
instellingen werden overal bestuurd en
geregeld door de mensa Sti. Spiritus,
de tafel van den H. Geest. Aanvanke
lijk was aan de H. Geestkapel in 1417
een ziekenhuis toegevoegd, terwijl de
Pothbroeders, die de armen van i
Kt warme middagspijs voorzagen
47 zich met de bestuurders van
ziekenhuis vereenigden. Die toestand
bleef tot 1560 bestaan.
Met droefenis hadden verschillende
aanzienlijke ingezetenen, wien het wel
van stad en volk ter harte giog opge
merkt, dat er zoovele arme kinderen
rondliepen, die in 't geheel geen ge
woon onderwijs en evenmin godsdienst
onderwijs ontvingen en nu moet men
hooren wie dat waren en hoe zij het
aanlegden, om in dien nood te voor
zien.
In den jare 1568, den 25
maand April waren verschillende goede
poirters, kanunniken en scholasters of
schoolhoofden, uit de drie wijken Breu»,
Kamp en Bloemendal op weg naar
de H. Geeststichting aan den hoek bij
de Langestraat en Kortegracht, Er
kw&men er zooveel opdagen, dat een
ieder begreep, dat er iets gewichtigs
zou geschieden. Daar waren bijeen Heer
Jacob van Hees, de ijverige priester,
die al zooveel voor bet ontluikende
Gast- of Ziekenhuis gedaan had, Rutgr
Poeyt en Jacob van Hardevelt, verder
de scholasters van de H. Geestschool
voor meergegoeden, Willem Andries-
sen, Goerdt Boll en Goerdt van West-
renen, marnen op wie men bouwen
kon bij alle werken van barmhrrlichheijr
ende vroraicheijt. Zij legden nu in deze
vergadering de grondslagen v
fondatie, die der Zondagsschool tot het
leeren der arme kinderen. Zij waren
daartoe gebracht door de volgendr
overweging.
Dat d' arme kyoderen in haer gelove,
Vader ons, die groetenisse van Maria
ende die tbien geboden, ryet en ge-
leert worden, noch oick tot die deug
den gehouden werden, 't welck meD
verhoopt door die selve schoei verhol
pen te worden.*
Alle kinderen kregen daartoe gratis
papier, inkt en andere schoolbehocften.
Genoemde heeren hadden succes met
hunne stichting en spoedig werd de
school door een groot aantBl kinderen,
zoowel jongens als meisjes bezocht
Er kwam goede hulp en verschillende
wel onderrichte personen gaven zich
als onderwijzers op.
Binnen drie maanden oordeelde men
't nuttig het stadsbestuur van den goe
den voortgang kennis te geven. In dien
tijd toch was de Magistraat het groote
stadsbesturende lichaam en had de
Magistraat veel meer recht van besturen
i reglemcnteerea dan thans.
Wij hebben gezien hoe prachtig het
verloop der vergadering in den H.
Geest was op dien gedeokwaardigeo
Beloken Paaschdag. Men had met een
goeden greep iets voor Amersfoort be
reikt, wat menigeen al jaren gezegd en
verlangd had, maar niemand uitgevoerd
of aangedurfd had. De H, Geest-armen
school was er nu ook.
Men moet niet vergeten, dat het ver
zet tegen Spanje begonnen was, Alva
in het land was, de Utrechtsche Staten
verzet waren. Amersfoort was rustig
i bet stadsbestuur Roomsch,
Het stadsbestuur oordeelde het nu
noodig punten en wetten te maken,
zoowel voor de kindereo, maar ook
nopens het gezag der onderwijzers.
Deze luiden als volgtOrdonnantiën
i wetten voor de kindereo, die alhier
t Amersfoort in de H. Geestschool
leer gaan
1. Al degenen, die in de H. Geest
school komen, zich laten inschrijven en
boeken ontvangen, zullen alle punten
onderhouden tot 2ij uitgeleerd zijn of
anders om wettelijke redenen van de
scholasters verlof hebben bekomen.
7. Alle scholieren zullen God Almach-
en zijne lieve Heiligen behoorlijk
:r bewijzen en naar Gods wil leven.
3. Op alle heilige dagen zullen zij
ter les komen en naarstig leeren.
4. Voor en na de lessen de preek
en godsdienstot feningen bijwonen en
bidden voor hen zelf, de stad
weldoeners.
5. In de kerk eerbied.
6. Ieder zal de geestelijkheid, over
heid en ouders eeren.
Niet zweeren, vloeken, liegen,
oneerlijke woorden spreken, zingen of
toenamen geven.
8. Geen herbergen bezoeken,
geld, dobbelsteenen, kegels spelen.
Daaraan zijn nog andere voorschril-
n toegevoegd:
1. De Custos zal alle vergrijpen be
kend maken.
2. 's Avonds of 's nachts niet op
straat, geen fruit steleD, niet met bus
sen schieteD.
3. Niet baden in de stadsgrachten
zonder toestemming.
4. Niemand bedelen.
5. Wie deze punten niet houdt, zal
eenmaal, tweemaal of driemaal
maand worden.
6. Wie erger doet, wordt voo
scholasters geroepen.
7. Wie rebelsch is, wordt onder den
H. Geest-toren gezet en op water
brood gezet.
8. Deze kinderen zullen thuis ge
zonden worden. Dit reglement werd
namens Schout en burgemeesters de
kinderen voorgehouden, allereerst, 13
Juli 1568.
De school werd door de burgerij
al'e kanten gesteund.
Aleydis bu svrouw vao Jan Dorselleo,
overtuigd van het hooge nut van dit
onderwijs, gaf elk jaar zoolang zij leefde
een Hoornsche gulden of twaalf stuiver.
De giften ook voor kleeding schijnen
ons nu wel klein, maar hadden in dien
tijd waarde. In het eerste jaar kreeg
men al 137 gulden bijeen, vertegen
woordigende nu eene waarde van |25
maal zooveel.
Men had in den H. Geest oik een
offerblok gezet, dat door Coruelis Ger
ritsen Tymmetman gratis aangeboden
ss, en hetwelk veel opbracht.
Het Weversgilde gaf 20 gulden en
beloofde, dat de kinderen, welke deze
school gevolgd hadden, geen leergeld
voor het ambacht zouden geven.
Het eerstri jaar had inen op 2 Jan.
1569 een batig saldo van ruim 46 gulden.
De burgemeesters en schepenen der
stcd hadden bij bijzoodereo perkamenten
brief van 1 Mei 1568 de school open
lijk bevestigd, zoosls zij dat ook met
ardere voorname instellingen, als h<t
Gast- of Ziekenhuis en de H. Geest Potb
gedaan hadden,
Daarin worden zes toezieoders, goed
>n naam en faam aangesteld om toe
zicht te houden.
Jacob van Hees, notaris (wapen
zilver met een zwart St. Andries-
kruis van 9 blokjes).
2. Willem Andriesse (wapen van
zilver met 5 roode lelien 3—2 in het
hart een jachthoorn, gesnoerd en ge
ringd vaa goud).
3. Jacob van Hardeveldt, schepen
der stad, (wapen faas mei ring, in
schildhoofd, twee lelien, kleuren onbe
kend).
4. Rutger Poeyt, schepen der stad,
(wapen een keper met drie lelien).
5. Yverdt Boll, raadsheer der stad.
6. Goordt van Westrebnen, raadsheer
der stad, (wapen van goud met drie
zwarte lelien, in het hart een zwarte
ring),
En voor de meisjes, die daar ter
schole gaan:
1. Maiijtgen van Langeveldt, dochter
van den raadsheer.
2. Aaltgen Aris Pauwensdochter.
3. Reijmbrich Van Spuellde, vrour
in den Cameraar (wapen van rood
et een geharnaste zilveren arm).
4. Arinantje van Loeveziju ook uil
een aanzienlijke familie.
Het ontbrak dus de nieuwe Zondags
school niet aan helpers.
Deze commissie zou aalmoezen ont
vangen, om de meesters en meesteressen
te betalen, boeken, winter-kleeding,
klompen uit te reiken enz.
Wordt vervolgd.
Influenza en Griep
Koortswerend en genezend zijn
Sanaplrln- tabletten
(Wettig beschermd tegen vervatsching)
Bij Apoth. en Drog. Buisje 75, 40 en 25 c
Amersfoort
Vereenlglng Liefdewerk Oud Papier.
Verslag der werkzaamheden der ver-
eeniging over het jaar 1926. Werd over
1925 opgehaald 22609 K.G. oud papier,
het jaar 1926 overtrof dit kwantum
sterken werd over dat jaar opgehaald
51217 K.G.
Het grootste kwantum papier, door
de vereenigiog opgehaald, was in 1913
"9000 K.G., zoodat wij op deo goeden
reg zijn.
Gedurende de eerste 7 maanden stond
de vereeniging nog op zich zelf, doch
daarna heeft zij zich aangesloten bij de
centrale vereenigiog L. O. P. Utrecht,
de baten door het verkoopen van het
papier kwamen zoojbeler tot hun recht.
In de maand Augustus werden in
de omliggende gemeenten Hametsveld,
Achterveld, Hoevelaken, Hoogland en
Hooglanderveen peisonen aangezocht
leiding op zich te nemen het
papier aldaar te doen verzamelen voor
Liefdewerk, en werden deze heeren
goedvinden tot correspondenten
aangesteld; de resultaten zijn al goed
melkbaar.
De vereenigiog heeft een goed pak
huis en een Hinken knecht en verzoekt
een ieder mede te willen werken dat
het papier niet wordt weggegooid doch
bewaard wordt.
De knecht komt geregeld hetpapiei
halen Ook worden zoo noodig bood
schappen tot het doen afhalen van
papier gaarne ingewacht bij den secr.
der vereeniging WestBingel 37 alwaar
eventueele klachten over ophalen als
anderzins eveneens ingewacht worden.
Het bestuur verzoekt vriendelijk de
medewerking van een ieder om zooveel
mogelijk papier te kunnen verzamelen
en alzoo zooveel mogelijk R. K. Instel
lingen te kunnen steunen, de oud-papier
prijzen zijn zeer gedaald, dus is een
grooter kwantum noodig om ons doel
te bereiken.
Namens het bestuur,
A. JONKER, secr.
Nieuwe boeken in de R. K. Lees
zaal aan de Nieuwstraat:
Vliet. Het werk van de hereenigirg
der kerken.
SickiDg. De groote godsvrucht der
H. Kerk.
Matla. De H. Fracciscus van Assisie.
Gorter. Doe het veilig 1
RutteD. Spanje.
Salomons. Over mooie boeken.
Voor het nieuwe Roomsche Boeck-
huijs werd door een belangstellende
gei ffeid.
Geslaagd te Utrecht voor het Mer-
curius diploma Boekhouden de heeren
J. Biy, S. Koning en J. de Vaal alhier
en de heer J. Oi.derdelinden van Soe9t
allen leerlingen van den heer K. A.
Groeohuysen, leeraar M. O. Boekhouden
alhier,
Door den »Amersfoortschen Kunst
kring* wordt aangeboden het derde
Abonnements-Concert te geven door
het Hollandsch Strijkkwartet Herman
Leydensdoiff, Julius Röntgen Jr., Bram
Mendes en Thomas Canivez op Woens
dag 19 Januari in »Amicitia« te 8 uur.
Het programma vermeldt werken van
Haydn (1732-1809), Ravel (Geb, 1875)
~i Schubert (1797-1828).
Voor niet-leden kaarten vcikrijgbi
den muziekhandel L. Klein en des
avonds bij den ingang der zaal a f3.
per persoon.
Het laatste concert (Utrechtsch Stede
lijk Orkest) zal gegeven worden 4 Maart
aanstaande.
Nog eens »Weihnachtioratoriuni*.
In >De Eembode* van Dinsdag 1,1.
schreef F. S. een zeer waardeerend
artikeltje over de uilvoering van boven
genoemd oratorium. Om niet in her
halingen te treden zullen we er niets
meer over schrijven
F. 3. schreef echter ook: »Moge
deze uitvoering de belofte inhouden
van een reeks van andere I Bestaat
ook niet zoo iets als een oratoriui
die H.H. Dreikönigen*. Wij weten niet
welke plannen »St. Caecilia* voor de
toekomst koestert maar we meenen
te hebben als ze,
mocht het tot een dergelijke uitvoering
komen, rekent op geheel Roomsch
Amersfoort. In dit verband wijzen we
er op, dat bijv. de Donderdagavond,
de z.g.n. eliteavond het slechtst bezccht
was. 't Is ongetwijfeld een verheugend
feit, om meer dan een reden, dat Roomsch
Amersfoort een vereeniging als »St.
Caecilia* rijk is, maar met deze vreugde
zijn we er niet. Dan heeft deze ver-
ig ook recht op medewerking,
PIANO'S - ORGELS - MUZIEK
RADIOTOESTELLEN
Krommebtraat 65, Havik 29, Amersfoort, Telefoon 773
belangstelling en steun, welke haar in
staat moeten stellen het peil van haar
•kunnen* op het niveau waartoe dilet
tanten zangvereenigingen kunnen komeD,
brengen.
Natuurlijk is »St. Caecilia* dankbaar
voor hen die haar uitvoeringen bezoch
ten maar toch meenen we voor de
toekomst de belangstelling van alle
mogen vragen. En nu we
het schrijven zijn, nog een
i het zangminnend Amersfoort.
Zijt ge werkelijk verheugd over het be
staan van >St. Caecilia* Ook daaraan
twijfelen we niet I Maar gij allen die
daartoe in staat zijt toont die belang
stelling en blijdschap door uw donatie.
Dan kunt ge overtuigd zijn van meer
dere uitvoeringen van mooie muziek
werken. X. X.
De combinatie, die indertijd
Sociëteit Concordia aan de Langestraai
kocht met het doel daar te vestigen
de bureaux en de drukkerij van het
orgaan der vrijzinnig Hervormden, hetfi
het gebouw weer van de hand gedaan
voor f20.000 aan den beer de Voogd,
vroeger gérant van Concordia, die de
Sociëteit Concordia voortaan zal exploi-
teereo. De Sociëteit Concordia blijft
dus in wezen.
Aan de Universiteit te Utrecht werd
arts-examen mét gunstig gevolg
afgelegd door onzen stadgenoot, deD
heer Emile van Schoonhoven van
Beurden.
De firma S. Duyker, Havik 29,
opende in bet pand Krommestr. 65
tegenover de Muziekschool haar tweede
Magazijn, waarin prijkt een keur van
Piano's, Orgels, Radiotoestellen en
ANDERS DAN ANDERE
Verzekering-Maatschappijen is de N'ederlandsche Verzekering-Maatschappij
„ST. WILLIBRORDUS"
Verzekerd kapitaal RUIM ELF MILLIOEN GULDEN.
Zij besteedt een groot deel der Netto-Winst aan zieke en zwakke verzekerden
Thans worden er ZES patiënten in Sanatoria verpleegd. Ons streven is aan
dit verplegingswerk de grootst mogelijke uitbreiding te geven. Door Uwe
verzekeringen te sluiten bij „St. Wlllibrordua" helpt U ons, ons doet
bereiken. Inlichtingen worden gaarne verstrekt door de Directie,
CATHARIJNESINQEL 48, UTRECHT
en door hare vertegenwoordigers.
voor Amersfoort en Omstreken
AMERSFOORT.
Lange Gracht no. 4 - Telefoon no. 04
LIP'S SAFE-INRICHTING.
onderdeden, terwijl Muziek
verscheidenheid vooibanden is. Het
geheel geeft een keurige aanblik.
De R. K. Vereeniging tot Bestrij
ding der Tuberculose Herwonnen
Levenskracht* opent hare «Reizende
Tentoonstelling* over tuberculosebe
strijding en volksgezondheid aanstaand! n
Zaterdag 22 Januari 1927, des namid
dags te 3 uur in het gebouw »St.
Josef* Onze Lieve Vrouwestraat.
Gasprijzsn.
Burgemeester en Wethouders stellen
>or een zoogenaamd vast-rechttarief
tor gas in te voeren.
De aanvrage voor de levering vao
ts naar het vastrechttarief, dient schrif
telijk te geschieden aan de Directie van
de Gasfabriek, alwaar formulieren ter
invulling kosteloos verkrijgbaar zijn ge
steld.
De levering wordt aangegaan voor
minstens eeD jaar met een stilzwijgende
'erlenging van telkens ééa jaar,
HET ADRES voor alle soorten
X Tevens reparatie w
LANGESTRAAT 84 -r TEL. 528
Taxi of auto noodig
Amersfoort,
□iet minstens 3 maanden vóór het ver-
sliijken van dat leveringatijdvak schrif
telijk opzegging heeft plaats gehad.
Voor de berekening van het vaste
recht wordt in den regel als basis aan
genomen het gasverbruik tusschen de
meteropneming van April en October
van het vorige jaar. Dit zoogenaamde
zomerverbruik wordt verhoogd met 10
pet, om te komen tot een normaal
winterverbruik (zonder gaskachels).
De vaststelling van het z.g. zomer
verbruik geschiedt door de Directie dei
gemeente-gasfabriek uit het veibruik
MIJNHARDT'S
Keelpijntabletten
genezen, ontsmetten en zuive
ren de Keel. Bij Apoth. en
Drogisten. Flacon 00, Buisje
Ct.
eDbele gebruikte ze
koop, welke op gemakkelijke
wijze betaald kunnen worden
Pianohandel L. Klein
Utrechtacheatraat 44
Hebt U een
;oorafgaande jaren, waarbij bet verbruik
foor kamerverwarming buiten beschou
wing wordt gelaten.
Als vastrecht wordt geen kleiner
bedrag dan f 1.05 per maand gerekend,
overeenkomende met een zomerverbruik
van 20 M3. per maand. Meterhuur wordt
afzonderlijk berekend volgens de be
staande regeling.
Behalve het vastrecht bedrag betaalt
en voor alle door den meter aange-
ezen vetbruikte M3. 6 ct. per M3.
Voor verbruikers die 's zomers ge
durende korteren of langeren tijd als
gevolg van afwezigheid geen gas ge
bruiken, zal bij vaststelling van het
vastrechtbedrag het werkelijk verbruik
als zomerverbruik worden aangenomen
en als winterverbruik een naar even
redigheid aangevuld zomerveibiuik, ver-
meeiderd met 10 pet.
Aar gezien veel verbruikers 's winters
gebiuik maken van vaste brandstoffen
voor de bereiding van de maaltijden,
waardoor zij een belangrijk lager winter-
dan zomerverbiuik hebben, zal voor
deze verbruikers in afwijking van het
bovenstaande, als basis voor de vast-
rechtberekening worden genomen hel
werkelijk jaarverbruik, vermeerderd met
5 pet.
Ia bijzondere gevallen, waarin het ver
bruik gedurende de 6 zomermaanden
Onberispelijk haar.
Neem eiken ochtend slechts een weinig Purol,
wrijf het eerst even tusschen de beide handen
en strijk het dan door de haren. Het baar
wordt dadelijk zachter, glanzend, wat donker
der getint en blijft den geheelen dag onbe
rispelijk.
