Pianohandel S. DUIJKER
N.V. Middenstands=Bank
HO Adviezen voor Geldbelegging m
Vulpenhouders
Kantoorboekhandel
H.ELZEDAAR
Bel dan op No. 42
DE EEMBODE
R. K Nieuws- en Advertentieblad voor
Amersfoort en Omstreken
Dinsdag 15 Februari 1927
Veertigste Jaargang
No. 92
Abonnementen kunnen elke week ingaan, doch opzegging van abonne
ment moet geschieden voor den aanvang van een nieuw kwartaal. Prijs per
3 maanden 11.00. Buiten Amersfoort f 1.10. Afzonderlijke nummers 10 ct.
KANTOOR: LANOEORACHT 28. AMERSFOORT, TELEFOON 314
DE EEMBODE VERSCHIJNT DINSDAG- EN VR1JDAOMIDDAG
Advertentiën 25 ct. per regel. Billijke tarieven voor handel en nijverheid
bij geregeld adverteeren. Advertentl6n moeten Dinsdag en Vrijdag vóór
8]uur worden bezorgd. Een bepaalde plaats kan niet worden gegarandeerd
De oude nederigheid geleek een spoor,
die den mensch voortdreef als hij wilde
stilstaan; met een spijker In zijn laars
die hem verhinderde voort te gaan. De
oude nederigheid maakte, dat een
mensch In twijfel was aangaande zijn
wijze van doen en had dikwijls ten
gevolge, dat hij beter zijn best deed.
De nieuwe nederigheid maakt den
mensch twijfelachtig omtrent zijn doel,
en heeft tengevolge, dat hij geheel en
al opltondt te werken.
Het sociale vraagstuk.
Kardinaal Schutte, de Aartsbisschop
van Keulen, heeft eeo schrijver, gericht
aan zijn diocesanen, waarin de verhou
ding van Kapitaal en Arbeid, wordt
geteekend, belicht door de Katholieke
beginselen dienaangaande.
Voor de beoordeeling der tegenwoor
dige maatschappelijke orde, xoo con
cludeert deze kerkvorst, moetj van
christelijk standpunt uit het volgende
worden in acht genomen.
1. Ook aardsche goederen tijn ge
schenken Gods. Men zondigt pas door,
het slechte gebruik, dat men er van
maakt. Zoo behoort ook de tegenwoor
dige sociaal-economische orde, voor
zoover zij verband houdt met den
technischen vooruitgang der goederen-
productie, evengoed als de vroegere ol
toekomstige maatschappelijke orden,
tot het plan der Voorzienigheid. Elke
poging om door een terugkeer tot
vroegere maatschappelijke verhoudingen
een verbetering van het tijdseuvel te
verwachten zou dwaasheid zijn.
2. Daarom moet het nogmaals, zoo
duidelijk mogelijk worden uitgesproken,
dat van Christelijk standpunt de op
kapitaalgebruik en kapitaalvermeerde-
'ifg gegrondveste sociaal-economische
orde niet te veroordeelen is, maar, dat
juist als haar hoogste doel moet worden
aangezien, de bevrediging van die
levensbehoeften van een volk, die hel
snelste eene geestelijke en zedelijke
verheffing waarborgen. Vanuit dezen
gezichtshoek heeft de ondernemersgeest,
voorzoover hij zich openbaart in durf,
ijvert voor de verbetering van den eigen
en algemeenen welstand, verantwoorde
lijkheid en kennis der te vervullen op
dracht, een hooge, zedelijke waarde.
3. De Kerk geeft derhalve ondubbel
zinnig te kennen, dat Hare vermaningen
alleen gericht zijn op de zelfoverwinning
der door de zwakheid der menschen
voortdurend terugkeerende misbruiken
in de sociaal economische orde. Het
hoogste doel is de redding uit den
tegenwoordigen toestand.
Zij moet deze vermaniDgen des te
krachtiger doen hooren daar verdwaal
den of vijaoden van het
geloof eene verbetering verwachten van
zuivere mechanische afschaffing
de tegenwoordige kapitalistische,
economische orde. De schijn alsof
deze opvattingen, op welke wijze
instemming wordt betoond moet wor
den vermeden. Daarom moeten ook
woordvormingen worden vermedeo, die
tot zulk een opvatting aanleiding zouden
kunnen geven.
Het kapitaal als drager der sociaal
ecomiscbe orde, het kapitalisme als
technisch-economisch systeem moeten
wordtn onderscheiden van de opvatting,
die er eenzijdig op gericht is, kapitaal
te verwerven en te gebruiken teo koste
der hoogere, menachelijkc idealen. De
uitdrukking 'kapitalistische opvatting*
drukt deze geestesrichting niet volkomcr
duidelijk uit, omdat daaronder veel te
gemakkelijk ook deze zienswijze wordi
verstaan welke in tegenstelling tot de
communisten het tegenwoordige kapita
listische systeem wil behoudeu.
Wij kBrakteriseeren derhalve als
Mammen-dienst*, de zucht naar gewin
die de soc.-economische werkzaamheid
uitsluuerd als een middel beschouwt.
door verwervirg van kapitaal, hoo-
ger levensgenot of hoogere maatschap
pelijke of economische macht te ver
ijgen i het winstbejag, dat uitsluitend
s op uit is nog meer te verdienen,
zonder rekening te houden met het lot
van de in hunnen dieost werkende
menschen de ik-zucht, d e onverschillig
is tegenover het streven naar geeste-
lljke en zedelijke volmaking en geene
verplichtingen kent tegenover de
ichappij en de menschheid.
Voor dezen sMamraondienst* is de
productie doel-op-zich-zelf. Het is deze
geest van het verdienen, terwille van
het verdienen, het winstbejag terwille
van bet winstbejag, die de samenvatting
is van alle misstanden, die voortspruiten
uit de verkeerde toepassing van de kapi
talistische, sociaal-economische orde.
Deze geest en zijne uitwerking zijn te
veroordeelen.
Het is in zóóverre bijzonder gevaarlijk,
omdat men genegen is, hem voor de
economirche werkzaamheid tan den
mensch als innerlijk gerechtvaardigd te
beschouwen. Het geestelijke materia
lisme maakt zich meester van de be
staande sociaal-economische orde, om
met hare hulp den werkenden mensch
aan zich dienstbaar te maken, doordat
hij ethica en economie van elkander
tracht te scheiden.
De Kerk zal deze dwalingen der
menschelijke zienswijzen met alle macht
moeten bestrijden, want anders zouden
in aaomerkiog genomen de beteekenis
der economische verhoudingen voor
het staats- en maatschappelijke leven,
zulke zienswijzen leiden tot het neer
halen van den godsdienst, tot een louter
uiterlijke belijdenis.
De Kerk zal anderzijds de juiste op
vatting voor den economischen arbeid
trachten te verzorgen. De mensch in
de economische samenleving, hetzij bij
werkgever of werknemer is, moet zijn
arbeid opvatten als een hem door God
geschooken opdracht, die hij in de volks
gemeenschap heeft te vervullen. En de
mensch bewijst juist zijn liefde tegenover
God, door bereidwillig mede te werken
in het plan der Goddelijke Voorzienig
heid. «Beschouwt de aarde en maakt
baar aan U onderdanig* luidde het
Goddelijk bevel onmiddellijk ns den
"ndeval: Zoekt eerst het Rijk Gods
zijn gerechtigheid, voegde de Heiland
daaraan toe. »En zljt kinderen vao uw
Vader, die in den Hemel is«, d.w.z.
biedt elkander de behulpzame band,
om dat doel te bereiken, is óók de
verder-strekkende verman ng en de
diepere zin van het gebod der naasten
liefde.
Aldus opgevat wordt de maatschap
pelijke arbeid van een loutere bestaaos-
quaestie, een roeping. Vervuld van dezen
Christelijken geest van roeping zal de
landbouwer niet alleen om wille van
geldelijk gewin een zoo groot mogelijke
opbrengst van zijn land trachten te ver
krijgen, maar ook, uit een heilige zorg,
>m wille van het levensonderhoud
:ijoer medemenscheo. Daarom ook zal
de ondernemer niet alleen zien naar de
grootst mogelijke winsten in zijn bedrijf,
maar ook hebben te zorgen, dat zijn
onderneming de gemeenschap van het
noodige voorziet en zijn arbeiders een
bestaan verschaft overeenkomstig de
eischen van het menschwaBrdig bestaan
daarom ook zal de arbeider met vlijt
een nauwgezet geweten, den
hoogsten arbeid presteeren.
De Sint Joris
DOOR A. F. VAN BEURDEN
II.
Hebben wij in een vorig artikel de
dringende noodzakelijkheid van herstel
van dit oude monument in 't licht ge
steld en het hernieuwen der vroegere
schoonheid uit het oogpunt van kunst
ischelijk geacht, het kan groot nut
hebben nog op enkele onderdeelen in
het bijzonder te wijzen ten einde voor
een ieder helder eu klaar te maken,
hoe weinig men vroeger voor bet be
houd gedaan heeft, nadat veel door
verandering der leer in onmiddelijke
belangstelling terug gegaan was.
Wij hebben daarvoor niet ver te
zoeken, daar ieders oog in de kerk
imiddellijk getrokken wordt door het
armeren oxaal, jubé, zangkoor, lettner
of hoe men het ook wil noemen.
- fijne kolommen, de zich sier
lijk welvende, ragfijne ondersleunings-
bogen, het prachtig uitgesneden hek
werk, het moet den last torsen
van een reusachtig renaissance-orgel,
dat er zelfs verwaten met zijn
voet ingedrongen is en met zljo renais
sance zwaaiing getuigt van anderen lijd
en anderen geest, die geen ontzag had
voor de oude kunst.
Alvorens echter lot eeo nadere be
schouwing over te gaan, mogen w# wel
eens nagaan, wat dat groot sierstuk
van de Sint Joris in zijn goeden tijd
d<ó(r te beteekeneo had.
Na de XVIle eeuw richtte men
éeStiftskerken, dus de kerken
Kanunniken verbonden warei
aan de Sint Joris, in plaats
gewone zingbanken tusschen het koor
en het schip op pilasters en open bogen
een verhoogde zaogzolder op
hek omgeven, die door een engen
wenteltrap bestegen kon worden. Men
noemde deze ook, doxaal of oxaal.
Men vond er b.v. in Keulen in Maria
in Capitool, in den Dom aldaar, in de
Mariakerk te Lubeck, n 't Naumburg,
Munster, Maagdeburg, Halberstadt, Sten
dal, meest uit de XlVe en XVe eeuw
in laat gothischen stijl en gewoonlijk rijk
met beeldwerk versierd.
Daar op nam bet zangerskoor plaats.
Naar hel Oosten of de koorzijde stond
het groote triomfkruis, aan weerszijden
daarvan de beelden van de H. Moeder
den H. fohannes. Ook vond men
een klein orgel ter begeleiding van
den zaog. Onder iu het midden in den
doorgang stond het parochiealtaar. In
sommige kerken vond men nog zij
altaren.
Ook het middenschip van Sint Joris
»s door het oxaal eenigsins van bet
daarachter liggende langwerpige koor
gescheiden.
Rootselaar spreekt in zijn Amersfoort
777—1580 blz. 354 terecht van »den
adel der vormen, de juistheid en vol
komenheid van elk der deelen, den
rijkdom en pracht van het geheel.*
Hij zegt daarmede niets te veel.
Het is in verschillende steensoorten,
die zorgen voor een aangename ver
scheidenheid in zwart en wit opge
trokken in den laat gothischen stijl der
XVle eeuw met al zijne vreemdsoortige
'ullingen en sierlijke verbindingen. Het
s een laogwerpig bouwwerk op twaalf
gegroefde en van vakwerk voorziene
kolommen door bogen verbonden.
Het zangkoor omsluitende hekwerk
is open gewerkt in drie en vietbladen.
Pinakels met diep ingesneden acanthus
bladen bekronen de boogtoppen der
pijlerverbindingen.
Tegen de pijlers zijn langs alle zijden
ssen voor heiligen beelden uitgespaard
i het binnen-bogengewelf markt het
t een volmaakt geheel.
Tot in de fijnste bijzonderheden ge
tuigt het werk van de begaafdheid der
kunstenaars en de liefde, waarmede ze
de hun opgedragen arbeid verrichtten.
Het moet een genot geweest zijn van
uit het middenschip naast den toren
staande rechtuit te zien op het deftige
oxaal op de altaren en door de bogen
van het oxaal in het hooggewelfde,
diepe koor, waar bet scherpe dag- of
zonnelicht door de veelkleurige vensters
viel, die door bevriende steden, door
het stadsbestuur en het bouwliedengild
het schuttersgilde, het bakkersgilde ge
schonken waren.
Tegen de pijlers van het oxaal zag
en de fijn geboetseerde beeldjes onder
baldakijns prijkenvan den ridderpatroon
Sint Joris en van zoovele andere heiligen
en belijders die met hunne attributen
daar voor de geloovigen ten voorbeeld
i navolging gesteld waren.
Maar er kwamen, na de dagen van
st, dagen van strijdna de dagen van
groot geloof dagen van verslapping,
natijden van eerbied voor de religieuze
kunst tijden van afkeer zelfs van dat
gene, wat uit zoo edele denkbeelden
voortgekomen was. De Sint Joris, het
is overbekend, werd geschonden, de
beeldjes zelfs van het oxaal ter neder
geworpen en gebroken met die van bet
middenschip, de zijschepen en het koor.
De altaren zijn toen verdwenen, tot
:n voet toe later afgebrokenhet
hooge koor werd ledig, eenzaam en
verlaten. Men spaarde het c-xaal, waar-
scbij lijk omdat men het als eeo onmis
baar deel van de St. Joris beschouwde.
Latere eeuwen namen het over, her
stelden het nog eenigzins, maar wisten
liet waartoe het diende, liet doel en
'ichtpunl der kerk bad een ande e plaais
gekregen.
Maar het was aan onze lijden voor
behouden, dit prachtstuk nog eens op-
'i-.uwte schenden. Wij lezen daarover
het volgende: 'Terwille van het orgel
werd een groot gedeelte van het boven
vlak als ware het oud, ruw metselwerk
weg gebak'. Voor de Vaderlandsche
kunst in het algemeen en voor dat
kunststuk in het bijzonder is het verlies
zooveel te grooter, wijl men zelfs voor
de weggehakte brokstukken zóó weinig
zorg gedragen heeft, dat daarvan niets
terug te vinden is.«
Wij zijn van oordeel, dat de schrij
der vorenstaande regelen volkomen
gelijk heeft in zijne klacht.
Aan de komende herstellers
Sint Joris zij bet overgelaten, om deze
fout zooveel mogelijk te herstellen.
Hoe hoog men het ook nog in c
tijd na den overgang] van de Sint Joris
stelde, blijkt uit eene prachtige alle
gorische oude schilderij naar wij meer en
van den Amersf. schilder Withoos die
hi bet bezit was van wgleo den notaris
Bolk, die zooveel respect had voor de
stadsoudheid en welk schilder# nog in
handen van den bekenden en gewaar-
deerden kunstschilder Bolk moet zin
Hierop is het jubé in zijn bflzonder'
heden voortreffelijk afgebeeld.
Het herstellen der gebeele kerk is
- i door den toestand van daken,
pijlers en gewelven geboden. De kardi
nale fout, dat het orgel eene verkeerde
plaats ingenomen heeft en daardoor htt
koor geheel afsluit waardoor dit mooie
deel der kerk nutteloos geworden is,
zal Ivooreerst wel geen verbetering
vinden. Deze plaatsiDg, geheel in str#ö
met de bouworde der kerk, bewijst
echter ook hier, evenals de doode ruimte
rondom het gebruikte deel der kerk,
dat de gothleke kerken niet geschikt
zijn voor den predikdienst. W# hopen,
edoch, dat zoowel de kerk als het
pronkstuk der kerk, het jubé, z#n vorigen
luister zal herkrijgen doordat er mannen
van moed opgestaan zijo, die een der
gelijk moeielijk probleem aan durven
De Hof te Amersfoort heeft in den
loop der eeuwen veel van zijnr
schilderachtigheid iogeboet. Vele huizen
hebben hunne mooie trapgevels, hunne
eigenaardige luifels, hunne pothuisjes
verloren. De gevels zijn vervangen door
allerlei soort gevels, wat vorm en kleur
aangaat van elkander onafhankelijk.
Het zware massieve stadhuis dat aan
de Westzijde vrij op de markt stond
en dat zijn gebrek aan vensters en
daardoor aan evenredigheid vergoeden
it door een hoog spits dak met
dikken tot riets nutten toren is
het naastgelegen gebouw reeds
lang verdwenen, Men heefi aan die
zijde de markt bovendien verkleind,
door in den Zuidwesthoek een paar
gebouwen te stichten, waarvoor elders
ook wel plaats te vinden ware geweest.
Gelukkig zijn de boomen, die als een
zame oud gedienden nog hun best
doen om de markt te sieren, nog be
waard en vertoonen elke meimaand
opnieuw hun levenskracht. Ook staal
voor de ZuidfUnk van de kerk bet
lage op pilasters rustende, vroeger
geheel open gebouwtje, dat door de
voorzaten met allerlei kuost en vlieg
werk in een bekwame bovenwoning
veranderd is en nu onder als afgesloten
wagenbergplaats nog meer diensten
bewijst dan als kaasmarkt.
Het heeft ook zijn leeftijd, want het
heeft indertijd al het drama der ont
hoofding van de in verzet gekomen
raadsburgers Teekman en consorten
gezien, een nog steeds voor ons onbe
grijpelijke ruwheid.
Er bestaan verschillende afbeeldingen
van den Hof of de Koornmarkt, in het
museum Flehite o.a. op een klaptafel
ook in schilder# eene bekende ets
die van Paul van Liendert in 1759
gemaakt en bij het werk van Van Bern-
mel gevoegd.
Daarop ziet men Dog al de boven
gemelde bijzonderheden en is met eenige
overdrijving zelfs derr schuinen stand
van den toren van St. Joris op de kerk
afgebeeld, terwijl er ook nog een klein
klokkentorentje op het Noordpaod te
Van belang is ook een onderdeel der
kerk, dat nog steeds veler
trekt en later ontstaan is dan de kerk,
waardoor zijne geleding van anderen
aard is, meer uitgewerkt dan de een
voudig gehouden kerk zelf.
Wij bedoelen het Zuiderportaal der
Kerk Dit portaal dateert waarschijnlijk
van het begin der XVle eeuw van
omstreeks 1525, uit den tijd dat veel
aan de Westzijde van de Kerk ge
bouwd i».
De ornamenten zijn uit het tijdge
wricht der wilde, onrustige gothiek, die
destijds om haar zelfbehoud streed met
de allesoverweldigende renaissance en
waaraan ze offers moest brengen.
Binnen in het portaal is de ornamen
tatie ordelijker en rustiger, zij is daar
meer met de soberheid der kerkelijoen
in overeenstemming.
Het portaal is een smal oprijzend
vierkant voorgebouwtje en
verdiepingen, boven met et
hekwerk afgesloten, met een spits leien
dak. Het heeft gemetselde gewelven.
Door een nauwen wenteltrap kan men
op de kamer komen, die vroeger de
vergaderplaats vac het chirurg#nsgilde
wasdit gilde was zeer in aanzien.
Het had daar een groote tcbilder# met
ANDERS DAN ANDERE
Verzekering-Maatschappijen is de Nederlandsche Verzekering-Maatschappij
„ST. WILLIBRORDUS"
Verzekerd kapitaal RUIM ELF MILLIOEN GULDEN.
Zij besteedt een groot deel der Netto-Winst aan zieke en rwakke verzekerden
Thans worden er ZES patiënten in Sanatoria verpleegd. Ons streven Is aan
dit verplegingswerk de grootst mogelijke uitbreiding te geven. Door Uwe
verzekeringen te sluiten bij „St. Wllllbrordua" helpt U ons, ons doel
bereiken. Inlichtingen worden gaarne verstrekt door de Directie,
CATHARIJNESINGEL 48, UTRECHT
en door hare vertegenwoordigers.
PIANO'S - ORGELS - MUZIEK
RADIOTOESTELLEN
Krommestraat 65, Havik 29, Amersfoort, Telefoon 773
voor Amersfoort en Omstreken
AMERSFOORT.
Lange Qracht no. 4 - Telefoon no. 04
LIP S SAFE-IN1RCHTING.
de portretten der bewindslieden,
naambord en meer andere zaken hangen
Kwam men van buiten in het portaal,
dan stond op eeo zuil met bladkapiteel
het beeld van den kerkpatroon St. Joris,
terwijl boven de ingangsdeuren eenige
sterk door renaissance beïnvloede wa
pent aangebracht waren, die er nog
rijn, maar zonder wapen figuur.
De ribben van bet bovengeweif op
de chirurgijnskamer waren gepolichro-
meerd, terwijl de sluitsteenen als roxetten
behandeld en gekleurd waren. Trouwens
de geheele kerk was beschilderd, de
graatbogen geaccenteerd en overal op
de muren waren tafereelen aangebracht.
Een der rozetten op een kruispunt
is merkwaardig het hoofdhaar is uit
gebeiteld en bewerkt op de wijze als
de gothische omgekrulde bladeren be
handeld werden.
Stijl der kerk en portaal verschillen
n eeuw minstens. Men heeft het
portaal als een sieraad er bij willen
voegen en het vervult zijn taak om
den beschouwer der gebeele kerk om
trent den ouderdom en bouw van de
rijs te brengen, heel goed.
Wanneer bet op herstellen aankomt,
zal ook dit oodetdeel der kerk, wel
oagezien worden en ontdaan van alle
overtrek, die men meende om der
hechtheid-wille daarop te moeten aan
brengen, maar die het te veel in neutrale
kleur zette en bij het donker van Dycks-
bruin der kerkenmuren en steunbeeren
en het indigo der daken doet afsteken
HET ADRES voor alle soorten
•r Tevens reparatie J~
LANGESTRflAT 84 TEL. 528
Hebt U een
Taxi of auto noodig
Amersfoort,
SHoofdpi in 3
^Kiespijn^^l
Sa napijn
25cf
Amersfoort
Het Gezelschap 'Stille Omgang*
Amersfoort err Omstreken heeft een
propaganda-vergaderir g belegd cp Vrij
dag 25 Febiusri te 8 uur in de groote
zaal van het gebouir St. Joseph. De
bekende ijveraar voor de Stille Omgang
Pastoor Duynstee O.E S.A., zal op deze
vergadering het woord voertn De ver
gadering is voor ieder vrij toegankelijk
Te Amsterdam bad de aanbesteding
plaats van het bouwen van een school
voor lager onderwijs, in den Linnaeus-
hof. Ingekomen waren 20 billetten-
Laagste inschrijver P. van der Eyoden
te Amersfoort voor eeo bedrag
f61 594.
Het departement Amersfoort van
de Nederlandsche Maatschappij voor
Nijverheid en Handel zal Donderdag
een bijeenkomst houden in het Loge-
gebouw aan de Van Perseijnstraat waar
Ir. Begeman, nijverheidsconsulent een
voordracht houden zal over 't onderwerp
'Nieuwe banen voor bedrijven vau
kleinen en middelmatigen omvang*.
Vragen uit de praktijk, als waarom
de bedrijven thans beter geleid moeten
worden dan vroeger, keuze van machines
:n gereedschappen, normalisatie, in-
ichliog van bet bedtijf, keuze van drijf
kracht, samenwerking vao gelijksoortige
bedrijven, enz. zullen doorhem uiteen
klauicke. mwziefc
moctf oeopejrfcf op I
klajjietf inotj
enkele gebruikte zeer goed
koop, welke op gemakkelijke
wijze betaald kunnen worden
Pianohandel L. Klein
A Utrechtacheatraat 44 A
