N.V. Middenstands-Bank
H. ELZENAAR
Bel dan op No. 42
PUROL
DE EEMBODE
ft. K. Nieuws- en Advertentieblad voor
Amersfoort en Omstreken
Dinsdag 19 Juli 1927 - No. 32
Een en Veertigste Jaargang
Abonnementen kunnen elke week ingaan, doch opzegging van abonne
ment moet geschieden voor den aanvang van een nieuw kwartaal. Prijs per
3 maanden 11.00. Buiten Amersfoort f 1.10. Afzonderlijke nummers 10 ct.
KANTOOR: LANOEQRACHT 28, AMERSFOORT, TELEFOON 314
DE EEMBODE VERSCHIJNT DINSDAO- EN VRIJDAOMIDDAO
AdverlentiBn 25 ct. per regel. Billijke tarieven voor handel en nijverheid
bij geregeld adverteeren. AdvertentiBn moeten Dinsdag en Vrijdag vóór
8 uur worden bezorgd. Een bepaalde plaats kan niet worden gegarandeerd
Onze daden moeten zedelijk zijn,
opdat het teven een voortdurende uit
voering zij der Goddelijke wetten. Maar
Iedere handeling moet ook cultureele
waarde hebben, want de beschaving
Iaat het licht der goddelijke gedachte
beter uitstralen.
De daad moet ook volvoerd worden
in maatschappelijken zin, wijl God den
mensch stelde in de maatschappij en
de eenling behoefte heeft aan de maat
schappij, welke op haar beurt God ais
Opperhoofd dient te erkennen.
Twee kwade jaren
1579 en 1580
door A. F. VAN BEURDEN
Toen de belegeraars zoo op hun
kop gekregen hadden, achtte de ma
gistraat het oogenblik gekomen om
afgevaardigden naar de legerplaats te
zenden, om over de overgave te onder
handelen, en dan over het behoud der
voorrechten te spreken. Men vermeed
over den godsdienst Ie gewagen, wal
een fout was. Men zond twee „guezen"
en twee „papisten" zegt Splinter Hel-
mich in zijn verhaal.
Zij gingen naar Jan van Nassau op
Heiligenberg. In dien tusschentijd mocht
de burgemeester Jan van Westreenen
weer de stad ingaan. Denzelfden nacht
kwam er nog meer belegeringstuig
van Utrecht.
Den 9en Maart 1579 maakten de
burgers de Mindcrbroederskerk in orde,
denkelijk omdat zij dachten, dat er een
kerk beschikbaar moest zijn. De onder
handelingen hadden spoedig een gun
stig gevolg: te. de voorrechten der
stad bleven behouden; 2e. de Katho
lieke godsdienst bleef in stand. Daarop
werd den lOen de stad overgegeven
en nam men een bezetting in. Een galg
werd op den Hof opgericht als teeken
dat geen verdere beleediging der Katho
lieken zou geduld worden.
Maar theorie en practijk, het con
tract en de uitvoering daarvan waren
twee verschillende zaken. Jan van Nas
sau was te veel anti-papist om zich
daaraan te houden en men begon met
de privilegiën, de bezworen voorrechten
te schenden, door aanstonds den ouden
Katholieken Raad aan den dijk te zetten
en een nieuwe in te stellen uit heel
andere personen, die gereformeerd,en
gewilliger waren dan de oude. Dat
was de eerste stap tot afbraak van het
Roomsch Katholicisme in Amersfoort.
Jan van Nassau kwam de stad bin
nen met twee vendels soldaten onder
de Kapiteins van Berck en de Leur.
Zijn eerste werk was het doen inrui
men van twee kerken voor de Gerefor
meerden n.l. de O. L. Vr. kerk en de
Minderbroederskerkde St. Joriskerk
bleef van de R. Kath. De uitgewekenen
die hier verbleven, werden allen ge
vangen genomen en op rantsoen ge
steld, dat wil zeggen, zij moesten eene
som gelds storten, om vrij te komen
wat opgebracht en betaald werd.
Nu haalde men uit Ulrecht een pre
dikant dit deden de Utrechtschen, die
mede aan de belegering deel genomen
hadden.
Toen kwamen twee predikanten van
Utrecht te Amersfoort, 's Nachts sloeg
men de beelden in de O. L Vr. kerk
sluk. Dit deden burgers van Utrecht,
geholpen door Amersfoorters.
Men heeft het wel willen voor
stellen cn trachtten ingang te doen
vinden, dat het grauw en de kerken-
schenders alleen gedreven weiden door
den heiligen ijver, om tot eene gezui
verde leer te komen. Maar een sluk
uit het Amersfoortsche archief leert
ons dat anders en bewijst dat anders.
Reeds drie maanden vóór het beleg
van Amersfoort kwam een derAmers-
foorter partijgangers op 3 December
1578 Ie Utrecht eene trom koopen,
betaalde die met 4 gulden en 5 stui
vers en toen de verkoopers hem vroe
gen of men Ie Amersfoort een schut
terij zou oprichten, gaf de Amersfoorter,
een stoeldraijer, die vroeger in Enge
land gewoond had, het volgende te
kennen, toen Aeltje de verkoopsters
hem zeide, dat het toch jammer zou
zijn, als men te Amersfoort die mooie
groote Kerk aan stukken zou smijten.
Neen, zeide hij, bij God dat zoeken
wij niet, maar wij zoeken het O. L.
Vrouke, dat een inkomen heeft (door
de pelgrims en goede lieders bijeen
gebracht) van zestienhonderd gulden
's jaars en het Sint Barbaragilde, dat
honderd daalder 's jaars inkomen heeft,
dat begecren wij, zij en mag dat niet
verteeren. Waarop Aeltje zij, o, dan
hebt ge het niet tegen de beelden,
maar zoekt de goederen? Waarop de
Amersfoorter haar aan den arm duwde
zeide: zoo ruikt (begrijpt) gij het.
in het verdere gesprek, zei hij nog dat
de papisten toch wel niet wilden accor-
keeren over die inkomsten, daarom
zouden ze er maar opslaan.
Een en ander achtte Aeltje gewich
tig genoeg om hare vrinden te Amers
foort te waarschuwen, wat ze dan ook
deed. En drie maanden later, toen men
de stad genomen had ging hel ook
precies zoo.
Men nam het O. L. Vrouwke en Sint
Barbara alles af en bracht hen aan de
Gereformeerden. Er werd in Amers
foort volgens een vast plan gewerkt
Toen nam men de beelden ook in
de andere kerken weg omdat men
vreesde, dat deze een gelijk lot zouden
moeten deelen als die in de O. L. Vr.
kerk.
13 Maart 1579 werd de eerste preek
door den Gereformeerden predikant in
de O. L. Vr. kerk gehouden. 14 Maart
trok Wijnand van Ommeren, die met
zijn volk aan 't Lazarushuis op den
Hoogen weg lag weer weg.
Op deze twee dagen haalde men al
vast bij de Minderbroeders de turf
uit den kelder en bracht die naar 't
stadhuis. De «igendomsiiiliicn~oesron-
m voor de kloosters al niet meer.
Om een schijn van recht te geven
aan het afzetten van den Raad, trols
de belofte bij de overgave der stad
gegeven om dit niet te doen, werd den
17en Maart 1579 bekend gemaakl.dat
dit geschied was op last van de Ge
committeerden der Vereenigde Provin-
■frverrorqing
raliteit" te plunderen, wat verboden
werd ook namens Zijne Excellentie.
De Stadsregeerders verboden de
burgers zonder verlof te vertrekken op
verbeurte van 100 gouden realende
na den lOen Maart uitgetogenen moes
ten terugkeeren.
De twee kerken, aan de Gerefor
meerden afgestaan, moesten onder
houden worden uit de goederen en
de aalmoezende ingestelde proeven
moesten gegeven worden, wat opper
vlakkig geheel in orde was, maar de
vraag was of men die milde gezind
heid zou behouden.
(Wordt vervolgd.)
afwachting op de goedkeuring van
Z. E. Prins Willem van Oranje.
Men ging dus van de fictie uit, dat
deze het recht had bezworen rechten
op te heffen in'den naam des Konings.
In naam van de vrijheid veroorloofde
men zich tegenover de groote meer
derheid der bevolking de honderden
jaren beslaande vrijheid van godsdienst
i eigendom te vernietigen.
De Schout Jonker Johan van Harde-
velt, Amersfoorts politieofficier, zette
men zonder veel omslag aan den kant
en benoemde een familielid van den
almachtigen Mr. Pieter Buijs, n.l. Johan
Buijs, tot Schout, niet omdat hij zoo
knap was, maar „ten reguarde van zijn
innocenten zoon" dus uit medelijden.
Later nam men een nog minder gunstig
bekend persoon.
Jan van Nassaui in naam
rins van Oranje, veranderde, zooals
reeds gezegd, de Weth; hij benoemde
den 14en Maart 1579 dus dadelijk na
de inname der stad anderen tot Burge
meester, Schepenen en Raden, tot deur
waarder en tot Cameraer. Slechts twee
personen uit den ouden raad vonden
genade n.l.: Jan van WestreenenJans-
zoon en Steven van Zijl. Echter kwamen
er wel tusschen voor die al vroeger
de regeering gezeten hadden en
zeker tot de nieuwe leer overgegaan
waren. Door deze daad was het oude
voorrecht der stad om haar eigen
regeerders te benoemen om hals ge
bracht.
Jan van Nassau kreeg eene vereering
m 500 Karolus gulden. Er werden
nieuwe bijdragen en accijnsen gevor
derd, terwijl de ballingen of hierheen
gevlochten binnen drie uren na de
publicatie van het bevel, bijzonder
Comelis Lijster van Amsterdam, bekend
moesten worden gemaakt aan den
Magistraat.
Ook was men al begonnen kloosters
cn woningen van geestelijke personen
en burgers „tot groot nadeel der gene-
Slapeloosheid
tengevolge van de zomerwarmte, overwint
men spoedig door het gebruik van een paar
Mfjnhardt'a Zenuwtabletten
Qlazen buisje 75 cent. Bij Apoth. en Drogisten
L. HOUBAER
Langestraat 64 Amersfoort
Vacantie-Aanbiedingeo
in Heeren- en Kinderkleeding
Binnenland
De Deldersche Vallei.
Door verschalende leden der Prov.
Stalen van Ulrecht werd In het af.
lesverslae aan Geda*
gebracht voor de
zaBk is behandeld.
Meerdere leden kformeerden weder-
n naar hetgeen inmiddels is verricht,
11 de vervuiliog van de beken in dc
Vallei tegen te gaan, een onderwerp,
waarnaar ook in een vorige zitting reeds
werd gevraagd.
Voorts vroeg men, of voldoende
zekerheid bestond voor rat deweikiog
by de uitvoeiiog van het thans voor
genomen werk van de zyde der Gel-
dersche belanghebbenden.
andere afdeclirg werd de aan
dacht gei raagd voor het belang,
de Ecm beter bevaaibaar te maker.
Verschillende leden zouden er de
voorkeur aangeven, dat in plaats van
kleine watenchappen, die alle tcch
het zelfde be'ang bebartigeD, één groot
lichaam iu het leven werd geroepen,
desnoods met eenige afdeeliogen, zoo
dat dcagewecscht op die wyze rekening
kon worden gehouden met het meet
of mindere Dut, dat die deeleu by de
normaliseeiing van bet geheel tullen
hebben.
De Commissie vau Rapporteurs geeft
overweging, te besluiten overeenkom
stig bet voorstel van Ged. Staten.
Ged, Staten antwoordden
Aangaande de ooizaken van de ver-
ureir.iging van de beken in de Gel-
dersche Vallei, in bet byxonder van de
Luntersche bc.k en de Broeksloot,
wordt een nader onderzoek iogesteld
door den I .spectcur van de Volksge-
zondheid, belast met de hyg'ëae var
bodem, water en lucht. In alwachting
de uitkomsten vbu dit onderzoek
rijn bereids door het gemeentebestuur
Ede aan de veigunning, welke
de Kuasttydefabriek aldaar krach-
tens de Hinderwet is verleend, nieuwe
voorwaarden verbonden, om de sccun
daiie verontreiniging van het water io
de afvoerer.de waterleiding op te hiff.tn.
Bedoelde fabiick moet voor 1 Augustus
1927 aan deze nieu'
voldaan hebben.
Door de gemeente Wagenlngeo
worden voorts weiken uitgevoerd tol
den aanleg van ecu lioleeringsnet, aan
welk net de in die gemeente gevestigd;
leerlooierij verplicht zal worden z-ct
aan te sluitenwellicht is deze aan
sluiting bereids tot stand gekomen.
Over de uitvoering van de gewyzigdi
plannen tot verbetering van de afwate
ring in de Geldeische V&llri, werd vol
ledige overeenstemming bereikt met
onze Ambigenooten in de provincie
Gelderland, Uit den aard der zaak is
met de belanghebbenden zelf in hel
stadium, waarin deze aangelegenheid
verkeert, nog geen overleg gepleegd.
De welken, die te syner tyd uitge
voerd zullen moeten worden ora de
Eera a's walerlosaing te veibetcren,
lullen oogetwyfeld eveneens aan de
■cheepvaait ten goede komen.
De vraag, boe het grbled van dc
Gelderr che Vallei in waterschipsver-
bard zsl rijn te brengen in veiband
de uit te voeren verbeteiiogswcrken
i« nog slechts zeer voorlooptg onder
de oogen gezien. Daarbij meerde ons
College aanvarkeiyk, dat het leggen
van ééj groot-watrrschap over het ge-
heele gebied, onderverdeeld in ver
schillende afdeeliogen, niet ooodig en
zelfs mil der gewerecht zal ryn, indien
de belangiyke en kostbare weiken tot
bemalipg en afsluiting van de Eem
achterwege bij ven. De voorkeur schijnt
dau gegeven te moeten wordeo aan dr
oprichting van eerige kleinere water
schappen, elk belast met de zorg voor
dat gedeelte van de watcrlossiog, waar
by bet in het byzonder belang heeft.
Iulusschen zal bij de verdere uilweikiog
van de plannen deze kwest'e nader ter
sprake komen.
Loting.
In Augustus zal wederom de loting
plaats hebben voer de ingeschrevenen
der lichting Nationale Militie 1928.
Die loting zal o.a. plaats hebbeo.
Baarn (Politiebureau).
Donderdag 4 Aug. voor Baarn
1015 v.in.voor Eemoes 11.15; voor
Soest 1145 vnt.
Amcrsfooit. (Mil. Tehuis, Lange
Beekstraat).
Woensdag 24 Aug.voor Buoscbo-
n 10 uur v.m.voor Stoutenburg
1045 v.m voor Leusden 11 uur v.m.
Woudenberg 11.15 v.m.voor
Hoogland 11.45 v.m.
Donderdag 25 Aug.voor Amers
foort No. 1-80 9.15 v.m.; 81—160
10.15 v.m de overigen 11.15 v.c
NUimw. laid.
De dyk om den procfpolder by Ar.dijk
na elf maanden aibeids voltooid, De
rste zy bet nog kleine Zuider
zeepolder is hiermee ingedykt.
Op 21 December 1926 sloeg een
groot gedeelte van het reeds gemaakte
werk weg en tydens de uitvoering is
eer zeer slecht geweest. Hevige
was soms oorzaak, dat werktui-
geo Diet op hun plaats kondeo blijven.
De eerste 40 H.A. zyn dus van de
Zuiderzee afgesloten en zullen spoedig
tot land zijn herschapen. Een paar
pompen, die te zamen ongeveer 100
kub. M. water per minuut uit den pol
der maten, hebben een goede week
noodig om de ruim 1.25 millioen kub.M.
uit te malen.
Amersfoort
Zondag a.s. 24 Juli, zullen
oud-stadgenooten, de Eerw. heeren C.
Veniogs en Fr. v. Weezei Errens, in
de Metropoliiaue Kerk te Utrecht, de
H. Wyding van het Subdiaconaat
vangen.
Voor het derde studiejaar aai
Kocinkiyke Landbouwschool te Deventer
is geslaagd W. C. Oosteiman Jr.
Te Wageningen aan het Station voer
Maalderij en Bakkerij slaagde voor
sfdccliDg Bakkerij A. C. Bast.
Te Amsterdam zijn geslaagd v
nuttige handwerken A. D. Bulten
S. C. H. van der Hoeve.
Het ccnii'é tot stichtiDg van i
Prot, Christ. Ziekenhuis deelt inede, dat
inloopige werkzaamheden van
ié tot slichting van boven
genoemd ziekenhuis goede voortgang
is gekomen. Teneinde het karakter van
dit huis goed te doen uitkomen in oc dei-
scheiding zoowel vao de R.-Katholieke
als van de neutrale ziekenverpleging
werd de raam Prctestantsch Christeiyk
gekozen.
Het eerst r.oodige zal ru zyn het
bijeenbrengen van het bouwkapitaai.
Uit het protestantsch: deeljjonzer be
volking bereikten de Commissie reeds
zoo laog en zoo vaak stemmen die zulk
een ziekenhuis wenscheiyk, zelfs noodig,
noemden eu men zal du gelegenheid
ontvangen om door daden tc too
dat men ook zelf aan bet bereiken
dal doel wil medewerken. Het boui
van een ziekenhuis is kostbaarder dan
het bouwen van een kerk, merkt het
coroi'é op.
Voor het gehouden toelatiugs-
voor de Middelbare Technische School
te Amsterdam staagden H. J Hassing
eu C. Nieuweg te Amersfoort, beide
eerbogen van den Cursua v
ANDERS DAN ANDERE
Verzekering-Maatschappijen is de Nedertandsche Verzekering-Maatschappij
„ST. WILLIBRORDUS"
Verzekerd kapitaal RUIM ELF MU.LIOEN GULDEN.
Zij besteedt een groot deel der Netto-Winst aan zieke en zwakke verzekerden
j|ji|;d, Ons streven
eeven. Dooi
s doel
bereiken, (stichtingen worden gaarne verstrekt door de Directie,
CATHARIJNESINGEL 48, UTRECHT
en door hare vertegenwoordigers.
voor Amersfoort en Omstreken
AMERSFOORT.
Lange Gracht no. 4 - Telefoon no. 304
Deskundige voorlichting bjj den aan- en verkoop van Effecten
Verhuring van Lips safe-loketten
Verzilveren van coupons Handelscredieten Incasseeringen
Spaar-deposito's rente 4 pet.
bereidend Middelbaar Technisch Onder-
■ys, verbonden aan de Ambachtstchool
te Amersfoort.
Het plein tegenover het politiebureau
zal Autopark worden genoemd.
Amersfoorts' Mannenkops zal op
Dinsdag 26 Juli a.s. een zangavond
Aan de Amersfoortsche Huishoud
school werd het diploma voor huis
houdkundige uitgereikt aan
L. G. J. Beusekom, BaarnG. J.
Buekhoudi, Baarn; D. E. Bos, Apel
doorn; G. N. Fortanier, J. P. A. M.
Fortmaan, Amersfoort; G. Franken,
Apeldoorn; C van Gulik, Wageningen;
C. Hcybroek, Baarn S. I. Hiebendaal,
Hengelo (O); B. ter Horst, Wagenin
gen P. D. Kaayk H. M, C. de Kru ff,
Woudenberg; J. M. C. Maten, Zeist;
J. W. F. Meinesz, F. Meyer Cluwen
M. Moots, ApeldoornH. D. E,
n Nievelt, Bussum J. M. Noltbenius
ElsbroekC. Noteboom, Apeldoorn
Oosterbaan, Hilversum; M. A. A.
Raroselaar, C, SegaarA. Selderbeek,
Soest; T. E. Spelberg, M. Spencer
ce; W. Zegers de Beyl, Bussum.
Een getuigschrift voor »hulp in de
huishouding* ontving.- K. R.jLeilhiuser,
Apeldoorn.
Het diploma voor coiluumnaaien is
uitgeieikt aan A. de Jong, Scherpen-
zeel; G. H. Rouwenhorst. G. Schoole
J. T. F. van Slooten, H. H
Veenendaal, P. Volmer.
Het getuigschrift als »Hu!p in het
gezin* ontvingenT. v. Beek, M. v.
Doorn, H. Hannesen, J. te Kulve, N,
i. Liar, M. de Lang, A. M. Verstrae-
ten, A. C. C. Voogd, M. IJzerman.
Kantoorboekhandel
Kantoormeubelen
Schrijfmachines
s-t Tel el 528
Speciaal adres voor Uw Kantoor-
School-, Schrijf- en Teekenbenoo-
digdheden. - Advertentie-Bureau
Hebt U een
Taxi of auto noodig
Amersfoort
- Vestiging:
Van Effenlaan 15 zal 1 Aug. worden
betrokkea door Mevr. Goedbart-Mees,
Vogelkersstraat 82, 'sGravenhige.
Heiligenbergerweg 79, zal 28 Aug.
worden betrekken door C. G. de Geus,
Oranjestraat 10, Winschoten.
Anna Paulownalaan 38 zal 1 Aug.
worden betrekken door Ir. F. v. H Uturn,
«Scheybeeck*. Beverwyk.
Pirrsonlaao 6 zal 1 Aug. worden
betrekken door Mevr. A. Terlaak-
Pleysier, Hanenburgerlaan 140, Den
Haag.
Piersonlaan 7 zal 1 Oct. worden be
treken door Geuze, Kapitein der Genie,
Utrecht.
Beikenweg 25 zal 15 Juli worden
betrokken door Dr. H. Hoorenman,
Snerk.
Vlasakkerweg 1 zal 15 Juli worden
betrokken door J. Visser, Emmastraat
11, Zwolle.
Borneoplein 15 zal 1 Augustus
den betrokken door E. A. J. Hanken,
Kirchbachslrasse 97, Bremen.
Regentesselaan 9 zal 1 Aug. worden
betrokken door B. J. Buma, le Luit,
Cavalerie, Peiscijistraat 17. Amersfoor'
Regentessrlaan 28 zal 1 Aug. wo-
den betrokkea door Kap. Bakhuis,
v. B erningatraai 157, 'aGravenhage.
By het eindexamen Gemeentelijke
Middelbare Handelsavondschool zyn
gestaAgd: W. Dijksuia, J. D. P. van
Gen», Maria J. Jacobs, G. Kroon, G. J.
Loesman, J. Meyers, B. Sieperda, H.
Smit, Henny E. van der Snee, E. de
Vaal, J. M. Veer, A. E. Weytenburg
en J. E. N. W. Woudenberg.
Voor het eindexamen Rijks Hoo-
gere Burgerschool slaagden: R. Alta,
B. Boas, Susanna Bochove, H. Boer
winkel, J. Commy*, Belia J. v. Deelen,
1. van Eybergen, G. J. Goekoop,
Groeneveld, Elisabeth van Harde-
veld, H. F. Koctell, W. van Kleef,
Anoa M. Klusmar, M. van der Molen,
B. J. Ockeloen, J. Oosterman, a'.len te
Amersfoort, D. F. Pykstra, Hoevelaken,
Catbaiina van der Scheer, Johanna van
der Scheer, Wilhelmina Schollen, J. J.
Smith, J. W, Vaatstia, Aaltje Wllhelmy,
allen te Amersfoort, H. Wuifbain te
Rysenburg.
den penningmeester van het
comité voor den stormramp zyn nog
eenige bedragen binnengekomen.
Zoo beeft de Oranjevereniging eene
opvoering gegeven van een kinder-
opperette, waarvan het batig aaldo be
droeg 186,10.
De opvoeringen van de kinderoperette
«Goudmuiltje* door de leerlingen van
de School vereeniging hebben opge
bracht f 241.66'/,.
In totaal is tot op hedeo binneugc-
komen na I et «aldo der eerste verant-
tording f 10.187.12 de somma van
f454 87.
Oeut30'60,Tube SOct.By ApolhcnOrogiriaQ,