Pianohandel S. Duijker
N.V. Middenstands-Bank
h. ELZENAAR
Bel dan op No. 42
DE EEMBODE
R. K. Nieuws- en Advertentieblad voor
Amersfoort en Omstreken
Dinsdag 22 Nov. 1927 No. 68
Een en Veertigste Jaargang
Abonnementen kunnen elke week ingaan, doch opzegging van abonne
ment moet geschieden voor den aanvang van een nieuw kwartaal. Prijs per
3 maanden 11.00. Bulten Amersfoort f 1.10. Afzonderlijke nummers 10 ct.
KANTOOR: LANOEORACHT 28, AMERSFOORT, TELEFOON 314
DE EEMBODE VERSCHIJNT DINSDAO- EN VRIJDAQMIDDAO
II
AdvertentiCn 25 ct per regel. Billijke tarieven voor handel en nijverheid
bij geregeld adverteeren. Advertenti6n moeten Dinsdag en Vrijdag vóór
8 uur worden bezorgd. Een bepaalde plaats kan niet worden gegarandeerd
Dwalingen uil zachtzinnigheid zijn.
de ergste. Groote menschcn dwalen ook
en velen van hen zoo dikwijls dat men
bijna in de verzoeking komt hen voor
klein te houden.
Een droevig jaar voor
Amersfoort (1495)
door T. PLUIM.
Het was voor deze slreken en inzon
derheid voor Amersfoort een noodlot-
tige lijd geweest, die dusgenaamde
Utrechtsche Oorlog (1480—1484? Het
Sticht was toen aan een rampzalige
verdeeldheid overgeleverd; de steden
Utrecht en Amersfoort hadden niet
meer het wettige gezag van den Lsnds
heer, den Bisschop, willen erkennen,
maar een ander uitgeroepen, waardoor
ook vreemd krijgsvolk dit gewest al
roovende en brandende was binnen-
Ontzettend had Eemland geleden, en
toen eindelijk in 1484 de vrede tot
stand kwam, zag het er dan ook droe
vig in Amersfoort uit. Volgens een
verslag van den toenmaligen Burge
meester zelfs, dat aan den Bisschop
werd toegezonden, was de stad en het
platteland door den binneolandschen
oorlog sgrootelycks verarmt», terwijl
bovendien van de bevolking zoo binnen
als buiten de stad nauwelijks een vierde
deel in 't leven was gebleven. En dit
overschot van een eertijds zoo bloeiende
stad moest tot overmaat van ramp
groot gebrek Lijden, Immers de hui
zen waren verbrand en de goederen
bedorven.
Bovendien was de stad door de oor
logsschattingen met zware schulden be
last, zoodat de Raad niet wist, hoede
renten betaald moesten worden. Daarom
vreesde de stadsregeering niet ten oc
rechte, dat de burgers, die elders koop
handel gingen drijven, caar voor hun
schulden zouden gegijzeld worden. Dit
zou den geheelen ondergang der stad
na zich sleepen. Daarom gal Hertog
Maximiliaan van Oostenrijk, een uitstel
van 5 jarenin dien tijd mocht dus
nergens in Holland een Amersfoortscb
burger wegens schulden der stad ge
vangen worden gezet.
Zoo kon de handel weer ontluiken
en mocht Amersfoort de hoop voeden
door deze bron van verdiensten (n.l.
den handel) zich langzamerhand van
de ontzettende rampen des oorlogs te
herstellen.
Maar het jaar 1495 sloeg aan al die
verwachtingen meedoogenloos den bo
dem in. Eersteos brak er ook hier een
verschrikkelijke pest uit. waaraan in een
week tijds niet minder dan 115 perso
nen bezweken. Deze hoogst besmette
lijke ziekte kwam vroeger herhaaldelijk
voor. Gewoonlijk werden de pestlijders
naar een afzonderlijk gebouw gebracht,
het Pesthuis geheeten. Vermoedelijk is
in dit rampspoedig jaar zulk een Pest
huis ook te Amersfoort geopend, of
wel tengevolge van deze epidemie kort
daarna, want reeds in 1500 wordt van
zulk een huis gewag gemaakt. Het
stond in het Noordoosten der stad,
ver van de Potb,
Dit laatste Godsbuis de Polh,
omstreeks 1437 door eenige vr<
lieden gesticht ten bate der huiszittende
armen (d.w.z. armen, die niet gingen
bedelen). Wekelijks ontvingen de be
deelden aan dat huis allerlei levens
middelen, terwijl er in den beginne
ook een pot met eten werd gekookt,
dat door de verzorgers (de Potbroeders)
werd uitgedeeld. Dit was de oorsprong
van den naam »de Poth«. Later werd
aan deze Polhbroeders ook de verple
ging der pestlijders in het Pesthuis op
gedragen. Dat de pest ook voor Amers
foort een gevreesde ziekte was. kan o a.
blijken uit de kroniekenin 1439 bijv
woedde deze ziekte zoo hevig, dat ei
alleen in een klooster reeds 21 nonnen
stierven. In 1458 verscheen de pest
opnieuw in Amersfoort en van 1467
tot 1470 heerschte zij aan één stuk
Terwijl dus in 1495 de pest binnen
Amersfoort woedde en van de reeds
zoo gedunde bevolking nieuwe slacht
offers eischle, brak er op 11 (of 13)
Maart een ontzettende brand uit, d<e
3C0 huizen, 30 bierbrouwerijen (Amers
foort was beroemd om zijn bier) en het
Minderbroederklooster in asch legde
een ramp, d e op de weer eenigs2
opkomende stad dubbel zwaar dril
De brand begon in de Teutsiraattn
hoewel de vlammen reeds hoog op
N aJe Kmg-e
sloegen, zou men uog bijtijd? het vuur
kunnen bedwongen hebben, als niet een
ander onheil zich tegen de ongelukkige
stad had gericht. Op dat oogenblik n.l.
had hertog Karei van Gelder het beleg
voor Nijkerk geslagen, dat kort te voren
door Maximiliaan van Oostenrijk ver-
meesterd en versterkt was. Doch de
heitog van Gelder, die overal vervolgd
werd door de heerscbzucht van het
Oostenrijksche Huis, wilde de stad her-
Terwtjl hij nu met zijn legerbende
Nijkerk omsingelt, ontdekt zijo volk in
verte, dat er in Amersfoort brand
ontstaan, ofwel bet was toevallig(i)
de Geldersche stad bekend gewor
den. Dit was voor de Gelderschen een
welkome aanleiding om Amersfoort te
in de hoop met een groote
buit terug te keereo. Wel streed zulk
een strooptocht met het verdrag, dat
de stad kort te voren met hertog Karei
van Gelder had gesloten, men zou
wederzijdsche aanvallen afzien
misschien heeft een deel der
Gelderschen, die voor Nijkerk lagen,
op eigen gezag een strooptocht willen
ondernemen.
Hoe dit zij, de Gelderschen stonden
al spoedig voor de muren van Amers
foort en dreigden de brandende stad
binnen te dringen immers de poorteis
(zoo dacht de vijaod) moesten het vuur
bestrijden en konden dus den aanruk-
kenden vijand niet afweren. Maar.de
snelden toch gewapend naar
n, terwijl de vrouwen zich met
het blusschingswerk belastten. Zóó dap
per streden de mannen, dat de Gelder
schen ten slotte onverrichter zake moe
sten aftrekken.
Maar ontzettend had het vuur tijdens
de afwezigheid der mannen gewoed
hoe manlijk zich ook de vrouwen had
den gedragen, de vlammen hadden zij
snel kunnen blusschen.
/etsten van het Sint-Aechten-
klooster hebben lange jaren van de
gebeurtenissen in de stad een vrij uit
voerig dagboek gehouden deze kronitk
is van groot belang voor de geschie
denis van Amersfoort. Zoo vindt men
r den genoemden brand het volgende
'gedeeld (in onze spelling overge
bracht)
•Toen de vlammen hoog opsloegen,
kwamen de vijanden voor de stad, maar
de burgers lieten de buizen branden en
liepen naar de muren en bewaaiden
hun stadzoodoende waren wij (d.w.z.
de Eerw. Zusters) in tweeërlei gevaar,
an den vijand en dat van bel
erbrandde wel het derde deel
der stad, waaronder bet Minderbroeder
klooster, en van ons brandden vijf huizen
hooibergen af. De brand be
de Teutstraat en daar er een
sterke Noordoostenwind woei, sloegen
de vlammen spoedig over op onz«
schuur en twee hooibergen en op eer
huis, dat op den hoek der straat stond
daardc.-r tastte het vuur ook den zol
der van onze Paters aan en dien van
het Vrouwenhuis. Op den laatsten zol
der lag veel droge heide (toenmaals
een brandstof), waar de vonken op
vielen zoo dicht als sneeuw, i
Zusters trapten het vuur met i
uit, daar zij maar weinig water hadden.
De goot van onze kerk begon bi
ons klooster ever eens reeds te bra
zoodat men de vlammen zag omhoog
slaan en men er niet bij kon komcD,
Maar door Gods hulp alleen doofde
Naast onzen »reventer« (refectorium
if eetzaal) verbrandde het huis van
inzen buurman, zoodot onze refter en
de keukeu groot gevaar liepen, want
de vlammen sloegen reeds dc dakvorst
(van buurmans hui.-) uit. Op den keuken
zolder lagen veel diooge rijzen (twijgen),
waar de vonken op vielen. De houten
goot van de keuken brandde aan de
buitenzijde gehetl af. Ook de goot van
onzen refter vatte vlam, maar onze
r klom er bij en bluschte het vuur,
groot gevaar van zijn leven, want
bij was bjna gestikt door den rook.
Ons turfhuis bij de keuken verbrandde
ook, daar het met week dak (riet of
stroo) gedekt was, zoodat ons klooster
midden in het vuur stond. Maar Onze
Lieve Heer bewaarde het, waarvoor
'5 Hem nimmer genoeg kunnen danken
n wij met den H Laurentius wel mogen
zeggen »ln 't midden des vuurs ben
t verbrande. Uit dankbaarheid voor
een weldaad van Onzen Lieven
Heer en van Maria, Onze Lieve Vrouwe,
/an onze Eerwaarde Patronesse
St. Agatha heelt onze Moeder, Zuster
Aleijda, de gelofte afgelegd, dat elk
op den avond (d.i. den dag vóór
het feest) van St. Agaiha alle Zusters
zullen vasten.»
Uit dit verslag van den brand zien
'ij, dat het derde deel der huizen in de
asch werd gelegd, en daar wij uit een
andere bron (in 't begin van ons op
stel) dat getal op 300 zagen gesteld,
volgt hieruit, dat Amersfoort toenmaals
omstieeks 1000 buizen met ongevt
5000 bewoners telde. Daar verder de
stad in den laatsten oorlog drie-vierde
tan zijn Inwoners had verloren, bad
:ij vóór dien onzaligen burgertwist on
geveer 20.000 zielen. Hieruit blijkt, dat
Amersfoort destijds een aanzienlijke stad
mocht heeten.
Baarn, No«. 1927.
CVSCHOtf» 5y»t«rr>
Binnenland
Storing.
Zondagavond werd de prov. Utrecht
donker gezet door storing in de
stroomleveriDg uit Utrecht.
De storing was ditmaal niet door een
snelle inschakeling van reserve appara
ten ongedaan te maken. Men geeft van
de zijde der P.E G.U.S. als oorzaak op,
een afsluiter was gebroken
densaatleiding van een der li
bines. Dientengevolge werden de ketels
met water gevoerd. Om geen
gevaar voor de ketels te doen ontstaan,
en al de gevaren daaraan verbonden te
doen vermijden, heeft men direct het
heele bedrijf moeten stopzetten
direct technisch personeel bij de hand
en op volle kracht toog men aan 'l
werk. Maar de reparatie kon niet snellei
geschieden.
Staatsschuld.
Op 1 April 1928 wordt geconver
teerd de Staatsleening 1923 B., waar
van op dat tijdstip nog f83.175 000
zal uitstaan. De nieuwe leening zal ge
heel bij Rijks-instellingen worden onder
gebracht.
Naar Canada.
Naar het bestuur van den Aartsdio-
cesanen R. K. Boeren- en Tuindi
bond aan zijn afdeelingen meedeelt,
heefteen in Canada gevestigde geeste
lijke zich bereid verklaard, het a.s, voor
jaar met een groep van ongeveer 40
R K, j>nge boeren naar zijn land tc
trekken, teneinde daar een Nederland-
sche kolonie te stichten. De prijs van
de te koopen boerderijen met ongeveer
60 H.A. land en eenvoudige bed/ijfs
gebouwen bedraagt f 2500 a f 5000.
zoodat de jonge boeren, die mede wen-
schen te gaan over f3000 a f4000
moeten beschikken. Bij voldoende deel
neming zal een R. K. Kerk worden
gesticht.
Emigratie en Ontginning.
Te 's-Gravenhage is bet eerste Katho
lieken Emigratie congres gehouden.
Dit is op zich zelf al een gelukkige
gebeurtenis, omdat, zooals de voorzitte
Haas'ert verklaarde het emi
gratie-vraagstuk voor ons Katholieken
enkel een economi«ch.n kant bezit,
ilgezien van de godsdienstig zedelijke
belangen der landverhuizers, die moeten
'orden behartigd, ook nog uitzicht opent
op de redding van talrijke plattelanders
die thans In de groote steden ten onder
gaan, en op de uitbreiding van het
Godsrijk door de stichting van Katho
lieke middens in vreemde werelddeelen.
Intusscben, zoo schrijft het Overijs.
Dagblad, vóór de taak om op deugdr
ijke wijze de uitwijking van Nederlan
ders te regelen, rust op de natie den
plicht al het mogelijke te doen om hare
ledematen in eigen land aan
mcnschwaardig bestaan te helpen.
Wij hebben daarom met voldoening
geiezen dat een der inleiders op bet
congres, oud minister Bongaerts den
nadruk er op heeft gelegd, dat de kern
het welvaartsprobleem voor Neder-
lard vooralsnog gelegen is in de uit
breiding van werkgelegenheid in den
indbouw, en dat daarom aan de vruchl-
baarmaking van onze vele nog niel
ontgonnen of niet droog gemaakte gron
m moet worden gewerkt.
Een der deelnemers aan het congres
heeft de opmerking gemaakt dat «het
rendement van de ontginningen
beteringen binnen afzienbare tijd ook
.nwezig moet zijn.»
Maar de ongeveer honderd duizend
rrkeloozen die io ons land maar geen
en,plooi kunnen vinden »rendeeren« ook
en het is kapitalistische politiek
de slechtste soort den normalen
groei van de natie en de zorg
toekomstig geslacht ondergeschikt te
maken aan het kweeken van rente voor
de bezitters voor thans.
Middenstanducrediet.
t-Gtavenhage werd de acte van
oprichting der N.V. Nederlandsche Mid-
denslandsbank verleden. DaardeKonink-
lijke Bewilliging reeds verkregen werd
op de ontwerp-acte, kan de
vennootschap aanstonds hare werkzaam
heden aanvangen.
Met den aanvang van de werkzaam
heden der Ned. MiddenstandBbank, is
:en langdurige periode van onrust en
reorganisatie in ons middenstandsbank-
wezen een nieuw stadium binnen. De
regeering heeft, zooals men weet, en
zooals uit de openbare Kamerbehan
deling der betrokken kwestie gebleken
is, gemeend in dit nieuwe stadium der
zaak te moeten medewerken
scheppen van alle factoren, die de Ned.
Middenstandsbank op soliede basis
moeten plaatsen. Wanneer men de feiten
nog eens in het kort opsomt, komt
tot het volgende overzicht
De Ned. Middenstandsbank ontstaat
uit de fusie der Algemeene Centrale
Bankvereeniging voor den Middenstand,
der Coöperatieve Centrale Boazbank
en der Middenstandsbank voor Limburg.
Het kapitaal bedraagt bij de oprichting
f 6.000.000, waarvan geplaatst en binnen
een maand vol te storten f 1.260 000,
hiervan zijn f60000.preferente
11.200.000 gewone aandeelcn. Aange
zien het geplaatste kapitaal in verhou
ding tot de gecombineerde cijfi
fusione -.rende banken te gering werd
geacht, heeft de Regcering ten behoeve
der nieuwe Bank een garantie verleend
van in totaal 19.000000.
De Raad van Commissarissen bestaat
uit twaalf peisoneo, waarvan écu derde
K-tholiek, één derde Protestantse!)
Christelijker) en ééo derde Neutralen,
meerendeels voormannen uit de resp.
Middenstands-organisaties. Het toez1
namens Ned, Bank en Regeering
opgedragen aan mr. J. G. de Hoop
Scheller, ferwijl als hoofddirecteuren
zullen optreden Calkoen en Posthumus
Meyj es-
Het hoofdkantoor is gevestigd Am-
Lange avonden... aangename verpoozkig
Dit bereikt U door uw PIANO, ORQEL of
RADIO-TOESTEL te betrekken van de
Havik 29 Amersfoort Telefoon 773
Nieuwe Piano's f575.— Orgels f190.
4-Lamps Radiotoestellen geheel compleet met plaat-
stroomapparaal, luidspreker, Philipslampen, enz. f215.—
Langdurige garantie Betaling naar overeenkomst
sterdam, Heereogracbt 580, Een 90 tal
provinciale vestigingen der fusioneerende
banken, sullen als vestigingen der nieu
we bank, de verzorging van bet mid
denstandscrediet over het geheele land
ter hand nemen.
TUxgewjUzfoude
spoedig weer beter door
wettig beschermd tegen vervalschingen
In Buisjes van 40en75ct.Proefbuisjes25ct.
voor Amersfoort en Omstreken
AMERSFOORT.
Lange dracht no. 4 - Telefoon no. 30<4
Deskundige voorlichting bij den aan- en verkoop van Effecten
Verhuring van Lips safe-loketten
Verzilveren van coupons Handelscredieten Incasseeringen
Spaar-deposito's rente 4 pet.
Uit den Omtrek
BARNEVELD
Kamphorst, op Het Kieftveen, heeft
tn groote hoeveelheid stroo verkocht,
dat hij te Amzrifoect moet leveren.
dagen zou hij weer een vracht
weg brenger, doch op den rijksweg
tusschen Voorthuizen en Viersprong,
ontmoette hij een vrachtauto. De chauf-
feur reed in volle vaart tegen den met
beladen wagen aan, die onderst
boven sloeg. Gelukkig had de berijder
nog juist gelegenheid van het voertuig
te springen zoodat hij geen lettel be-
jl een melkslijter bezig was in
het jansdorp melkbussen te laden,
schrikte zijn voor het voertuig gespannen
paa/d voor een varken en sloeg op hol.
Eerst bij den heer Zandbriok te Achter
veld, kon het beest door aldaar werk-
zijnde ambachtslui wotden ge
grepen en tot staao gebracht. Intusscben
waren echter bijna alle melkbussen
den wagen gerold en op heel wat
plaatseo zag de weg wit van de melk,
de bussen was geloopen.
BLARICUM
:en begin gemaakt met het
stoken der oieuw aangebrachte centrale
'erwarming in de R.K. Kerk.
Wij hebben ons overtuigd, dat deze
verwarming uitstekend voldoet. De
koude en kille atmosfeer van voorheen
verdwenen, er heerscht thans een
ingename temperatuur,
Door middel van twee roosters, dringt
warme lucht de kerk binnen.
Nu zullen de patochiaoen zich kunnen
overtuigen welk een belangrijke ver
betering hier is bereikt door de Amers-
foortsche firma Huygen en Geveke.
HOOGLAND
Door medewerking van de Commissie
,n Landbouwonderwijs zal Dinsdag
29 Nov. een ploegwedstrijd gehouden
worden bij P. Kok. landbouwer. Er
zullen flinke geldprijzen worden uitge
loofd, maar geen inleggeld zal geheven
De buitengewone ledenvergadering
der Ccöp Laodbouwvereeniging was
druk bezocht. Het ptan tot electrische
aansluiting bij de P.U E M. werd door
den Directeur toegelicht. Na een breede
d scussie tusschen bet bestuur en de
leden ging de vergadering accoord
met het voorstel.
Bij de rondvraag bracht een lid het
nut van een exhauster ter sprake om di
mede de granen van stof enz, te re
gen. Er werd besloten zoo'n toestel
san te schaffen.
LEUSDEN lïkmg
A. A. Vtijlandt, arts te Leusden, is
voornemens een cursus te houden
Eerste hulp bij ongelukker».
Burgerlijke Stand.
OndertrouwdC. v. Loenen 3
Apeldoorn N. Wallet en N.
Kempen. 6Öet.
Kantoorboekhandel
Kantoormeubelen
Schrijfmachines
Langestraat 84 Telef. 528
Speciaal adres voor Uw Kantoor-
School-, Schrijf- en Teekenbenoo-
digdheden. - Advertentie-Bureau
Hebt U een
Taxi of auto noodig
Amersfoort.
Amersfoort
Op den Soesterweg sloeg het paard
bespannen voor een brandstoffenwagen
van den heer Schaap, op hol, doordat
het dier schrok voor een wals. De
voerman, die het paard niet meer
meester was, werd van den wagen ge-
sliogerd en tegen den grond gesmakt.
Paard en wagen vielen om, nadat er
een botsing plaats had, met een vracht
auto, die nogal beschadigd werd.
In Princesse Room werd na een in
leiding van het hoofdbestuurslid mej,
Vleugel uit Laren, over het onder
werp aRondom de werktijdenbesluiten
voor winkelbedienden en de Rijkswet
op de winkelsluiting» door de vereenigde
R. K. Handels- Kantoor en Winkel
bedienden de volgende motie aange-
De aid. Amersfoort van den Ned,
K. Bond van Handels-, Kantoor- en
Winkelbedienden
gehoord de inleiding over bet onder
werp «Rondom de Rijkswet op de
Winkelsluitingen de Werktijdenbesluiten
ror winkels»
betuigt haar volle sympathie met de
besluiten, t; dezer zake aangenomen
op bet Demonstratief Congres van den
bond, gehouden op 18 September l.l.
Zeist,
doet een dringend beroep op de
Volksvertegenwoordiging io de beide
der Staten-Generaal, om met
den meesten spoed te komen tot de
wenschen, neergelegd in de Resolutie
genoemd congres, speciaal voor
wat betreft de Rijkswettelijke Regeling
der winkelsluiting en de werktijden
besluiten voor winkels, welke aan de
respectievelijke fracties zijn kenbaar
gemaakt,
verzoekt het bondsbestuur voort t«
