Koopt uw Schrijfmachine
Army en Myor Rijwielen
of neemt een abonnement voor onder
houd van uw schrijfmachine bl]
H. ELZETÏAAR
KANTOORBOEKHANDEL
LAN6ESTRAAT 84 x TEL. 528
Amersfoort
Mgr. Dr. AriSne.
Sedert enkele degen was het voor
de omgeving van Mgr. dr. Ariüna in
het St. Joeefsklooater aan de Barch-
man Wuytlerslaan, waar bij na zijn
emeritaat nog met ondoofbare belang-
stelling het katholiek openbaar leven
placht te volgen en aan te moedigen,
geen geheim meer, dat de ziekte, aan
welke hij leed en die hij met alichtcnde
edelmoedigheid den lijdenden Heiland
offerde, zijn laatste lichaamskrachten
snel sloopte.
Dinsdagnamiddag mocht bij nog
bezoek ontvangen van jhr. mr. Cb.
Ruys de Beerenbrouck, met wien hij
door een vriendschap var jaren ver
bonden was. De stervende gaf nog
dankbare teekenen, dat hij deo be
zoeker heffende, waarna alle omstan
ders den rozenkrans baden. Onmiddel
lijk hierna volgde een inzinking, en
even later verliet zeer kalm de ziel het
lichaam uit den lijd in de eeuwigheid.
Tevoren had hij nog verzocht, begraven
te worden in het kleed der Derde Orde
van den H. Kranciscus, van welke hi
tijdens zijn leven altijd een
was.
Bij het afsterven waren aanwezig zijn
broeder Joseph Ariéns uit Amsterdam,
Rector W. Boerma, Pastoor Peters uit
Rijnen, oud-kapelaan van Mgr. en zijn
executeur-testamentair, een Pater van
het St. Alfonsus-retraitehuis,
plegende Zusters en de heer Biancbl,
Vrijdagmiddag werd het stoffelijk
overschot naar Maarssen o verge brack',
alwaar te 7 uur de Metten worden ge
houden. Deken P. W. A. Pieck uit
Breukeien zal Zaterdag
H. Mis van Requiem opdragen, terwijl
proi. Hoogveld van de R. K. Universi
teit te Nijmegen de lijkrede zal houden.
Mgr. dr. Alph. Ariëns werd 26 April
1860 te Utrecht, waar zijn vader als
advocsat was gevestigd, geboren
legde zijn studies ter voorbereiding van
zijn H. Priesterschap af aan de semi
naria te Rolduc en Rijsenburg, later
aan de Academie St. Thoma
Aquine te Rome. Hij promoveerde te
Rome tot doctor in de theologie in
1885. Ia 1886 volgde zijn benoeming
tot kapelaan te Enschede, waar bij tot
1901 werkzaam wbs. Hij toonde zich
hier reeds den apostel
geloofsverkondiger.
Terecht is bij genoemd de apostel
der democratie, de priester der werk
lieden, want als kapelaan werd hij de
grondlegger van de Nederlandsche R. K.
Arbeidersbeweging en de stichter
de eerste R. K. Arbeidersvereeniging
te Enschedé in 1889.
Kapelaan AtiSos te Enschede v
de eerste priester van zijn geslacht
zijn land, die de waarde der pauselijke
encyclieken aanvoelde en de grond
lijnen en ideeën, daarin getrokken door
zijn volk wilde doen beleven, Hij ken
merkte zich als een vurig drankbestrijder
en richtte in 1895 het Kruis verbond op
dat in de jaren tot een machtige organi
satie in Nederland uitgroeide. Van hem
ging een groote stuwkracht uit voor de
Drankbestrijders-congressen, en onaf
scheidbaar zal zijn naam verbondn
blijven aan het Sanatorium voor Drank
zuchtigen.
In 1901 werd bij beDoemd tot pastoor
te Steenderen en in 1908 tot pastoor
te Maarsaen,
Zftn ongemeene verdiensten op gees
telijk en charitatief gebied beloonde
Z. H, de Paus door hem In 1919 te
benoemen tot buitengewoon Geheim
Kamerheer en hem de onderscheiding
Pro Ecclesia et Pontitice te vcrleenen.
Ook de Nederlandsche Regeering er
kende zijn verdienstvolle werkzaamheid
door hem te benoemen tot Ridder ir
de orde van den Nederlandschen Leeuw
In November 1926 werd hem op zij:
verzoek eervol ontslag verleend en ves
tigde hij zich in het S'. Joseph-klooster
te Amersfoort.
Door de uitbreiding van het buizen-
eu kabelnet zijn de stadswijken te groot
geworden, om binnen den gewenschten
tijd de verlichting te kuDnen contre
leeren.
Men wil daaraan tegemoet komen,
door aanschaffing van een bedrijfsauto.
De directie der gemeentebedrijven
stelt zich voor een licht wageo'je met
een gesloten zitplaats voor 2 personen
niet daarachter een open bak van pl.m.
2 M. leogte voor het meenemen van
een opvouwbare ladder, gereedschappen
en verlichtingsmateriaal. De aanschaf
fngskcsteu behoeven de f2600,
Het i
moge ijk de garage op het terrein van
de Gasfabriek te vergrooter. Hiervoor
zal een bedrag van pl.m. 1500.vi"
doende zijn.
In verband hiermede stellen Burgi
meester en Wethouders den Raad voc
een erediet van f3100.toe te staat
n.l. f2600 voor aanschaffing var
een bcdrijlssulo en f 500 voor he
vergiooteu vau de garage.
O-SCHOIL'» Systvwn»
itser zar-ging
Twaalf dagen eerder dan 't vorig
.jaar liep het duizendste schip de haven
i Amersfoort binnen,
Luitenant Kloppenburg is bevorderd
tot kapitein. HQ blijft hier In garnizoen.
Helpt ons levens redden!
Dit is een bede, van zooveel
en kinderen, die zijn aangetast r
gevreesde T.B.C.
Geachte medeburgers wederom houdt
het pi. comité van Herwonnen Levens
kracht een Bloemendag op Zaterdag 11
Augustus. Op dien dag zal u allen een
bloempje worden aangeboden, de priji
ia 10 cent, wat voor niemand teveel is
U kunt daardoor vele levens redden.
Velen zien met verlangen op n
dezen dag, om dan uitgezonden
worden naar het Sanatorium, om daar
hun gezondheid terug te vloden. Zou
U daar niet aan mede willen helpen
Ik ben overtuig dvan ja.
Welnu dan medeburgers, ïendt Zater
dag 11 Aug. de meisjes niet weg maar
koopt een bloempje en helpt ons
leven redden van zooveel ouders
kinderen, die aangetast zijn door de
T. B, C. Het Bestuur.
Door het Bestuur der Huishoud
school is aanbesteed het veibouwen
het intemaatsgebouw onder leiding
architect Smith, alhier.
Inschrijvers:
Tommei f41.989; Hertzinger
Schimmel f42.400; van Dord h f42.870
G. v. d. Pol, Hooglanderveenf44,167.
Heere f44.550; Alfrink te Nijkerk
f 44.640de Vos f 45.437Groenenberg
<45.700; de Boer, Hilversum f 45.850;
Groen f46.900; de Wit f 46.900Blan
ken, Bussum f47.400; Heun f48.200;
Bunnik f48.268; de Bruin, Hoogland
f48.975.
De Amersfoortsche Zwem- en Polo-
Club had een protestvergadering be
legd in »de Witte» tegen de vervuiling
in de Luntersche Beek.
Uit de gevoerde besprekingen bleek,
dat alleen samenwerking tusschen en
de Gedeputeerde Staten van Utrecht
Gelderland gevolgen kan hebben.
De conferentie's, die gevoerd zijn, heb-
:n geen enkel resultaat gehad.
Er werd besloten een comité
:!ie te vormen waarin zitting na
Bultenrust-Hettema als voorzitter ei
leden Dr. v. Hasselt, van den Boven-
kamp, Knottenbelt, van Latterveld, S.
van Haseleu. Als rechtskundig advit
zal wordeh aangezocht Mr. E.
Bergsma, terwijl het comité zich
wenden tot verschillende belanghebben
den te dezer stede en in de omliggende
gemeenten met het verzoek in het
Comité zitting te willen nem
Vandaag is het vijftig jaren geleden,
onze stadgenoot, de Zecteerw. heer
G. A. P. M. Massa de H. Priesterwijding
ontving. Verscheidene jaren was Z.Eerw.
kapelaan te Doesburg, waarna in 1896
de benoeming volgde tot herder der
parochie Klarenbeek, Door zijo
beeldig priesterleven en groote bemin
nelijkheid in den omgang, stond hij daar
bij alle ingezetenen in hoog aanzien,
hetgeen op ondubbelzinnige wijze tol
uiting kwam bij zijn zilveren priester
feest. In 1906 zag men den geliefden
pastoor met leedwezen vertrekken naar
Herwen bij Lobith. De onvermoeide
arbeid van pastoor Massa
zielenheil, werd in deze uitgebreide pa
rochie evenzeer gewaardeerd.
In November 1927 werd hem op zijo
verzoek eervol ontslag verleend en ves
tigde hij zich in Pension »St, Joseph.
Amersfoort.
Op verlangen van den nog krassen,
bijna 78-jarigen jubilaris, ging de her
denkingsdag in stilte voorbij.
In het oude gebouwen-complexs
den Zuidsingel wair Kantongerecht
Fiscus huizen, was het steeds behelpen.
Het Rijk kocht aan de Prinses Marielaau
indertijd een terrein voor den bouw
ieuwkantooitder directe beiastiogeo
Later was men van oordeel dat
het oude kantoor nog wel kon dieoen
na egnig oplappen, en de voor nieuw
bouw bestemde grond bleef, niet-rentr-
gevend, onbenut.
Toch is na het aanbrengen van I
tten in den gangmuur de toeBtand
het oude belastingkantoor nog geenzins
in orde. Er is weinig meer bereikt dan
het uitgeven zonder nuttig effect
niet o.-.beduidend bedrag Rijksgeld.
Het publiek b ijfl gedupeerd.
Door de architecten Herm. Kroes
i Zn. werd Donderdag te Billhoven
nbesteed liet bouwen van
bijkomende werken aan c
School te Bilthoven, namens het kerk
bestuur der parochie O. L, Vrouw van
Altijddurer.den Bij.land.
Inschrijvingen vnor den bouw: Van
Keulen Zo. f 78CO, Welzand Zeist
f7700, van Wijngaarden Billhoven
17545, Beeke Baarn 7290, v. d. Voorn
Utrecht f6993, Tommei f6975, J.
Gent f 6798, Middelkoop Vleuten f 6794,
van Dorth f6773, van Rossem Zalt-
Bommel f6700, de Korte Vianen f6693
en Heijman Jutfaas <6600.
Voor glas- eo achildeiwctk schreven
inAlfcnaar Utrecht 1530, Bakker f 524,
v. f), Heuvel Utrecht 1500 en Rutgers
Montfoort <435.
die nog nimmer tegenvielen
Deze Rijwielen zijn zoo gebouwd,
dat ledereen er op vertrouwt
IMPORTEUR
Rijwieicentrale, Havik 33-35
WILH- A. V. D. BELT
Schee
Naar wij vernemen, ii men te Ai
sterdam tot overeenstemming gekomen
inzake het .plan voor bet scheppen van
een verbeterde scheepvaartverbinding
van Amsterdam met den Boven-Rijn.
Zooals ome lezers bekend is wordt
in Oost Utrecht, sinds jaar en dog, in
verband met het vraagstuk eener ver
beterde verbinding van de Amsterdam-
sche havena met den Rijn, geijverd voor
den aanleg van een groot scheepvaart-
kanaal door de Geldersche Vallei.
Dat Geldersche Vallei-KaoaalplaD is
al van ouden datum. Reeds vóór den
aanleg van bet Merwedekanaal sprak
Het indertijd door de Tweede Kamer
met uiterst geringe stemmen-meerder-
held aaovanide Merwede-Kanaat-pli
heeft in de praktijk nimmer aan
gestelde eischen voldaan."
Amsterdam zag dan ook sinds lang
u't naar een doelmatiger veibii
met den Rijn, berekend voor het e
toenemend scheepvaartverkeer.
Staats-commitales werden ÏDgesleld
en allerlei waterbouwkundige autoritei
ten riep men in 't geweer en zoo kwan
men ten slotte tot drie voorstellen
verbinding van Amsterdam via Utrecht
naar Vreeswijk; id. via Utrecht
Wijk bij Duurstede id. via Amersfoort
door de Geldersche Vallei naar Wage-
ningen.
Amsterdam, de grootste belangheb
bende en daarom ook aangewezen op
betaling van een niet geringe bijdrage
in de kosten, wilde aanvankelijk niets
weten van het doeltreffende Geldersche
Vallei Kanaal-plan; de Regeeriog
felde en toonde neiging voor uitstel.
Vlij algemeen helde men allengs over
tot de meening, dat het Geldersche
Vallei Kanaal-plan weinig kans
Blagen had,
Niet aldus echter het bestuur der
Kanaalvereeniging, met Amersfoort'
Burgemeester als voorzitter, die steeds
optimist bleef ten aaozien van het slagen
der Vallei KanaalplanoeD.
Met veel tact bleef het volhardend
propageeren het beproefde plan
de uitvoering waarvan niet enkel
streek-belang maar een nationaal be
lang is gediend.
Het bestuur deed aan de Delftsche
Hoogeschool proeven nemen onder
leiding van erkende specialiteiten op
waterbouwkundig gebied en deze wezen
uit dat de rivier-kruising bij Wagenin-
gen voor de scheepvaart de voorkeur
verdient boven rivier kruising elders.
Amsterdam's bezwaar: de open vaart
langs de Zuiderzec-kust over eenigen
afstand, vervalt door bet voortvarend
aanpakken der Zuiderzeewerken, waar
door de afsluitdijk een paar jaar eerder
gereed komt dan verwacht was,
Dan waren er nog de defensie-
belangen.
Deze werden naar het oordeel
den Generalen Staf allerminst geschaad
door het Geldersche Vallei-Kanaalplan.
En dit alles saamgenomeu scbijot na
gezette overweging het Amsterdamsche
gemeentebestuur en de Amsterdamsche1
Kamer van Koophandel te hebben ge
leid tot de conclusie dat de groote
belangen van Amsterdam als havenstad
nu het best worden gediend door
te verleenen aao het Geldersche Vallei
Kanaal plan.
Naar verluidt zullen op de St
begrooting 1929 de eerste gelden
den Kanaalaanleg worden uitgetrokken.
Voor de gemeente Amersfoort is
deze aangelegenheid van overgroot
Zonder overdrijving kan worden ge
zegd dat Amersfoorts toekomst er sterk
door zal woiden beïnvloed.
Ook voor de omgelegen gemeenten
zal de Kanaalaanleg van groote be.
teekenis blijken.
Uit den Omtrek
BARNEVELD
Op de markt werden 800.0CO eierer
aangevoerd. De prijs was 17 i f8 pei
100 stuks.
Er beeft in hel Koolwijkerbroek een
droevig ongeluk plaats gehad. De land.
bouwer van Hierden had last van een
poes die de kuikens bij hem kwam weg
halen. Om er een eind aan te maken
had bij van een vriend een buks ge-
leend, waarmede hij het dier hoopte te
kunnen dooden, welk wapen nabij het
kippenhok was opgeborgen. Hier vond
ou een 12-jarige bnuijongen, die met
de kindereD kwam spelen, het schiet
tuig, pakte het in ziju banden en eens
klaps ging liet schot af, welks kogeltje'
het 7 jarige dochtertje trof. Oogenbhk-
kelijk zakte de kleine ineen en toen de
moeder dadelijk toesnelde, was in het
meisje geen leven meer te bespeuren.
BUNSCHOTEN
De afgebrande zuivelfabriek zal weer
worden opgebouwd. Het werk is opge
dragen aan de firma Dekkers.
HOEVELAKEN
Aau M. van Zullichem is op zijn
verzoek eervol ontslag verleend als ge
meente-veldwachter inet ingang van 1
Oct. a.s., terwijl in zijn plaats is be
noemd C, Koek.
De autobus van Gebr, Tolboom
hield voor een woning stil, teneinde
den daar wonenden H. uit te laten.
Een 5-jarig jongelje liep naar de bus,
zijn grootvader H. tegemoet. Door een
uit de tegenovergestelde richting ko
mende auto werd het knaapje aange
reden en legen den grond gesmakt. Daar
het ongeval zich nog al ernstig liet
aanzien, werd het kind door den be-
■tuurder van die auto naar het zieken
huis te Amersfoort gebracht. Het
echter des avonds weer zoo goed, dat
«ijn ouders hem weer naar buis tnocb
ten halen. Na dien tijd heeft bij echter
teekenen gegeven, welke een lichte
hersenschudding doen vermoeden. Den
bestuurder van de auto treft geen schuld.
Op dienzelfden dag had eveneens
oabij het kruispunt eeo oogeluk plaats,
Een paard voor een kar maakte, door
dat het schrok, onverhoeds een zij
sprong, waardoor de kar omverviel en
de op die kar zittende vrouw onder den
karboom terecht kwam, waardoor zij
haar arm brak.
HOOGLAND
Eenigen lijd geleden zijn door de
Maria-verceniglngen pogingen gedaan
om de St. Anoa-vereeoigiog wa
leven in te storten. Haar werk
zonder succes gebleven. Dezer dagen
kon aan alle kinderen der St. Addb-
vereeniging de eerste jaarvergadering
worden gegeven, die bestond in een
feestelijke bijeenkomst in »Concordia«,
Men kon Id waarheid zeggen .dat de
zaal tot in de uiterste hoeken
vuld. Het ijverige bestuur met eenige
leden der Mariavereeniging hadden de
leiding. De voorbereiding was met zorg
geschied, zoodat het feestprogrammi
regelmatig kon worden afgewerkt,
Toen de kleinen allen goed en we
zateD, begon de geestelijke adviseur
van de Mariavereeniging, de Weleerw.
Heer Kapelaan Hassink, de vergadering
toe te sprekeo. Ze hoefden niet bang
te zijn, dat er vrageolessen» oveihoord
zouden worden. Neen, daar
niet aan gedacht, Het was feest 1 Op
eenvoudige wijze vertelde Z.Eerw,
St. Anna en haar dochtertje, de H.
Maagd, St. Anna deed alles om ha;
kind, de H. Maagd, maar zeer braaf
maken. Zij zal dus nooit iets aan baar
kind gegeven hebben, waarvan zij niet
zeker was dat 't goed zou zijn. Zoo
doeo ook vader eo moeder. En daarom
geveu ook zij hun kindertji
dranken die schadelijk zijo, dus geen
enkele drank waarin een soort van
goedje zit, dat de groote menscheD
alcohol» noemen. Na de harteiijki
woorden van de geestelijke adviseur
werd 'l St. Aona-liedje gezongeD.
De stemming kwam er in. Koekji
en »ranje« werden nu rondgediend. De
dames helpsters kwamen werkelijk han-
den te kort.
Door eenige leden van de Maria
vereeniging werden een paar zeer aar
dige tooneelstukjes voorgedragen.
Afwisselend klonken vroohjke liedjes
en weiden aaidige speileijes gedaan.
Alles bij eikaar heeft de Mariavereeni
ging de kinderschaar eenige gezellige
vroolijke uurtjes bezorgd. Hulde en dank.
Dank ook aan de ouders die door
bijdrage dit feestje mogelijk maakten.
De Zeereerw. Heer Pastoor, die
feest bijwoonde, sprak aan slot eenige
hartelijke woorden tot de kinderen. Zij
moesten maar goed oppassen, dan
kwam er 't volgende jaar weer eeu
feestje. De Zeereerw. Heer Pastoor
bracht ook hulde aan 't bestuur der
Maria vereeniging en de leden die 't zo
ijverig hadden bijgestaan.
HOOGLAND
I.] de laatst gehouden raadsvergadr
ring waicn alle leden aanwezig, Uit het
pricesveibaal van kasopname bleek,
in kas was f20049.171/,. Ont-
hi Hing van huudeubelastlng werd ver
leend aau J. Schouudeibeck, teiwijl de
aam lig van E. Bakker van (3 op fl
werd gebracht. De heereri A. v. Kloos
ter, D. Rijnders en A. Kuyer weiden
angewezen to: het nazien der gemeente-
ekemug 1927. Van de rondvraag werd
gr ca gebruik gemaakt.
In aansluiting met 't berichtje over
nasi-onderwijs bij de Eerw. Zusters
iLeo's Oord», is 't volgende van
groot belang
'ie aan de cursussen wil deel-
wordt verzocht zich bij de Eerw.
Zusters te komen opgeven tusschen 12
25 Augusius.
NIJKERK
J. Bi l nk en G. v. D «men
verleende vergunning tot liet cxploi-
teeren van een aulubusdlenst op het
traject NQkeikAmersfoort, is door dc
Kroon, ondaiki het beroep van de
Nederl. Spoot wegen gehandhaafd.
In den nacht heeft een hevige brand
de wiukclhuucu van Ue Zoete eu Bunk,
het Verlaat, totaal vernield. De
oorzaak la onbekend en de verzekering
dekt ter nauwernood de schade.
Rijwiel-bedevaart Kevelaar.
Belangstellenden worden opgeroepen
r vergadering op Zondag 12 Aug.
OI. 3 uur in het Patronaatsgebouw
in 't Zand te Amersfoort,
Zij, die aan genoemde bedevaart
wenschen deel te nemen worden ver
zocht op deze vergadering aanwezig
te zijo, ter verdere bespreking dienaan
gaande.
Vertrek der bedevaart 25 Augustus,
thuiskomst 26 Augustus.
Het Bestuur: P. W. BeQer, Voorz.
P. H. Boa, Secr., Kampstnit 78, A'foort
Kaspera, Penningm.
Gemengde Berichten
het korte, doch hevige onweder,
dat bóven Budel woedde, werd de 34
jarige landbouwer H. Somers door den
blikaem getroffen. Hij was op slag dood.
De 15 jarige O. te Merum kreeg in
de weide een trap van een paard tegen
het gelaat. In zorgwekkenden toestand
werd hij naar het hospitaal te Roermond
overgebracht.
Aan de Beveiwijksche aardbeien
veiliagen is dit seizoen in totaal ruim
3 millioeo K.G. aardbeien aangevoerd.
Het omzetcijfer bedroeg f 1,437 000.
Er heeft in een deel van Zuid-
Duitschiand een zware atorm gewoed.
Vooral Bamberg en omstreken had het
zwaar te verduren. Een dergelijke ramp
had men daar nimmer beleefd. De
schade wordt op verscheidene mil-
lioenen mark geschat. Het eene ge
weldige onweder volgde op bet ander.
Het hagelde onafgebroken en ten slotte
richtte een windhoos geweldige schade
aan. Zware boomen werden uil
grond gerukt. Van ontelbare h
werden de daken weggerukt en
een paar honderd meter weggeslingerd.
Duizenden venaterruiten werden inge
drukt, Van bel nieuwe stadion te Bam
berg werd een stevige heining omge
worpen en het geheele speelveld
woest. De groote feesthal stortte
In het volkspark werd kermis gehouden,
daar werden verschillende menschen
gewond, kramen en draaimolens werden
omvergeworpen. Ook in de haven van
Bamberg is de schade groot. De boom
gaarden en vruchtentuinen van Bam
berg, die wereldvermaard zijn, zijn
wel geheel vernield. Alle treinen kwamen
roet groote vertraging aan, daar overal
boomen en telegraafpalen over de rails
lagen. Da. r ook de electriscbe leidingen
beschadigd werden, was de stad den
ganschen nacht in diepe duisternis ge-
huid, wat de paniek natuurlijk vermeer
derde. In de omBtreken is de oogst
vrijwel geheel verloren.
Een New-Yorksch bankier heeft op
een congres van de International Ad
vertising Assosiation te Detroit verteld,
dat Amerikaansche fabrikanten en koop
lieden verleden jaar in Nederlandsch
geld 3 milliard 600 millioen gulden
voor adverteeren hebben uitgegeven.
Ruim de helft kregen de dagbladen en
bijna een half milliard de tijdschriften.
Als bewijs van de doeltreffendheid
adverteeren vertelde bij er bij dat
onderneming in acht jaar tijds haar
zet met 300 pet. had vergroot en
zelfderlijd den prijs van haar product
had kunnen verlageneen andere wist
haar kosten mei 80 pet. te verminderen,
en de compagoe >Say it with flowerai
die gesteund werd door 4500 winkels,
deed den verkoop van afgesneden
bloemen in zeven jaar tijds mei
pel. stijgen.
De Stichtsche Landbrief
van 1375.
Door T. PLUIM.
Toen op 23 Juni 1371 de Uuechtsche
Bisschop Jan van Vernenburg stierf,
koos een gedeelte der Stichtsche Gees
telijkheid den Domproost Zweder van
Uterloo tot opvolger. Maar de groote
meerderheid was met die benoeming
niet iugenomen en 70odoende werd de
tusscheakomst van Paus Uibanus
roepen. Deze besliste nu, dit heer
Arnold van Hoornen opvolger zcu zijn.
Zooals men weet, was de Bisschop
toenmaals niet alleen een Kerkvorst,
maar bezat hij ook een vrij uitges
wereldlijk gebied het Sticht. Het
langzamerhand gewoonte geworden, dal
de Bisschop in zijn wereldlijk bi
velerlei rechten aan de edelen i
steden had moeten afstaan, zoonis ook
n andere gewesten het geval w
weest. De onderdanen altijd
'cldlijken zin weuschten gevrijwaard
e zijn tegen machtsmisbruik, en dit
kon geschieden als de landsheer ook
aan de steden en de edelen invloed
op de regeeriog toestond,
Een belangrijke stap in die richting
deed de bovengenoemde nieuwe Bis
schop Arnold van Hoorner, toen hij in
1375 een «merkvaardigen I.indbricf»
gaf, waarin hij veel van zijn rechten
afstond, en waarbij zijo onderdanen
allerlei waaiborgeu tegen machtsmis
bruik ontvingen. De voornaamste inhoud
daarvan zal ik hier laten volgen i
in onze hedendaogsche spelling,
dc oude taal zou voor velen
«manbaar zijn. Maar voo at moet ik
duldelQkshalve nog op een eigenaairigr
Omstandigheid wijzen. De vorige Bis
icboppeu hadden verscheidene ka-
dorpen (eigenlijk «ambachten») ver
pand, om in hun geldnood gedurende
dc oorlogstijden te voorzien. Nu kwam
het vaak voor. dat zulk een kasteel of
ambacht in handen kwam van een
vijand van 't Slicht, en daarom dron
gen de ingezetenen er op aan, dat die
verpande Uazteclen en doipcn weer
ingelost zouden worden, waarvoor zij
CCD extra belasting opbrachten,
verder verlangden zij van den Bi«-
ichop, dat bij op die kastrelen en in
die dorpeu alleen geboren Stichtenaren
zou aanstellen als zijn stedehouders,
Als wij daarop ietten. zal het gewicht
van dien beroemde »landbrlefc ons dei
te duidclfjker worden.
Artikel 1. De bisschop belooft, dat
hij de belasiing (de abede»), die de
ingezetenen hebben opgebracht voor
'l inlossen van de verpande kazteelen
en ambachten *aan deze zijde van den
Ysels, ook voor die inlossing zal ge.
bruikeD, en dal hij voortaan geen extra
belastingen meer zal vergen,
2. Vei der beloveo wij (d.w.s. de
Bisschop) ook voor onze opvolgers, dat
wij geen kasteelen en ambachten aan
deze zijde van den Vsel zullen verpan
den of veikoopen.
3. Bij ons overlijden of ons altreden
als Bisschop zullen al de kasteelen en
ambachten aan onzen opvolger worden
overgeleverd, mits hij te voren zal
en, dat hij Dimmer die kasteelen
imbachien zal verpanden of ver-
koopep.
4. Verder zullen wij in onze kasteelen
of ambachten geen stedehouder benoc-
of hij moet een man van adel,
Stichtsche gebooile en in 'l Sticht
gegoed zijn.
5. Genoemde stedehouders zullen
vooraf zweren voor onze geestelijken,
steden en welgeboren mannen, dat tij
hun kasteelen of ambachten niet zullen
verpanden en dat zij niet rréé'belasting
zullen vergen, dan toegestaan is.
6 Als onze stedehouder zijn kasteel
of ambacht aan een ander wil ol moet
overdragen, zal de nieuwe heer eerst
zweren aan de bovengenoemde voor
waarden te zullen voldoen.
7. Wij bisschoppen beboudtn ons het
recht voor onze stedehouders door
anderen te mogen vervangenmits met
inachtneming van artikel 4.
8. Mocht de Bisschoppelijke stoel
tijdelijk onbezet zijn, dan zal men den
bovengenoemden eed (voor de nieuwe
stedehouder) afleggen voor het kapittel
(vergadering) van de Geestelijken, Rid
ders, Welgeboren mannen en de stad
Utrechten de nieuwe stedehouder zal
later aan den nieuwen Bisschop ook
den eed van gehoorzaamheid zweren.
9. Verder beloven wij en ODze cp-
volgers, dat wij over ieder onzer onder
danen naar de bestaande gewoonte
zullen recht spreken, behoudens dat de
Geestelijkheid voor haar eigen rechtbank
zbI staan, zooals dat van ouds ge
woonte is. Ook zullen wij niemand in
strijd met het landrecht gevaogen zetten
of hem zijn goederen ontnemen, maar
hierbij 't landrecht volgen.
10. Welgeboren lieden zullen wij
alleen voor huns gelijken laten terecht
11. Wij zullen geen oorlog verklaren,
of wij zullen als van ouds eerst de
toestemming vragen aBn onze onder
danen (»ecclesy, riddere, knapen ende
steden van Ulrechr, alse van ouds recht
is ende geweset heeft»).
12. Dit alles hebben wij, Arot vbd
Hooroe, gezworen stiplclijk te zullen
nakomen en wij geestelijken, ridders,
knapen en knechten (dus alle onder
danen) zweren eveneens ons getrouw
aan dezen brief te zullen houden.
13. En mochten wij, Arend, Bisschop
voornoemd, of onze opvolgers, de ge-
beloften niet houdeu, dao zijn
onze onderdanen ontslagen
gehoorzaamheid jegens ons, totdat wij
weer onze belofte nakomen.
14. Indien er eenig stedehouder van
ons op een kasteel of in een ambacht
eveneens zijn belofte niet bielJ, dan
zal hij geen gezag meer mogen u't-
oefenen en zullen onze onderdanen van
hun gehoorzaamheid jegens hem ont
slagen zijn, totdat hij weer opnieuw
zijn eed zal zweren,
15. »Ende alle desc voerszegde voer-
•aerden sellen staen sonder enigher-
hande ergbelisten.»
16. Thans volgt de eigenhandige
ideiteekeoing of zegeling door deu
Bis-chop, de Geestelijkheid, allerlei
idellijke heeren, ridders en knapen, bij
lame genoemd, terwijl ook de steden
Utrecht, Amtrsjoerde en Rhenen aan
dezen brief haar zegel hebben gehangen.
En mocht later soms een of ander
zegrl verloren raken, dan blijft toch de
brief van kracht. «Ende si waer dat
t sen desen brief een zeghel
ghebiake, nochian soude dese
brief bliven in alle siinre macht, ghell.
kerwiis of hij vol ende al bezeghclt
Wie belang stelt in den oorspron-
kelijken tekst, kan ik verwijzen naai de
'Nijmeegsche Studieteksten» r(leveling
I, n.l. «Landrechten», verzameld door
de heeren Mr, E, van der Heijden en
Dr. W. Mulder S. J., professoren aau
de R. K. Hoogeschool te Nijmegen.
Baarn, 1 Augustus 1928.
Overwerkkltn^en
