mmm
wmm
Katholiek Orgaan
voor Amersfoort en Omstreken
F. A. TULP
ésssskhs
r%St.orJ«n-!
Mssb
§s
SSsShrss
NORA RADIO
H. ELZENAAR
Bel dan op No. 42
Abonnementen kunnen élke week ingaan, doch
opzegging van abonnement, moet geschieden
voor den aanvang van een nieuw kwartaal. Pr fis
per 8 maanden f 1.00. Buiten Amersfoort 1.10
De €embode
Advertentiën 25 cent per regel. Billijke tarieven
voor handel en nijverheid by geregeld adver-
teeren. Advertentiën moeten Dinsdag en Vrijdag
vóór 8 uur in den morgen zyn bezorgd.
Kantoor en Drukkerij Langegracht 28 te Amersfoort - Telefoon 314
Drie en veertigste Jaargang
Verschijnt eiken Dinsdag- en Vrijdagmiddag Post-giro no. 44234
Dinsdag 21 Jan. 1930 - No. 84
Werken voor een onderneming
'sochtends vroeg tot 's avonds laat, ook,
tot er geen tijd overblijft voor hoogere
dingen, voor cultuurgoederen, vc
vrouw en kinderen, voor God, geldt
de moderne zakenwereld als de grootste
deugd. Begrijpelijkerwijze; want in een
onafhankelijke zakenmoraal wordt alles
geordend naar hel welslagen en de
uitbreiding der onderneming, van welken
aard ze ook zij. Zoo kan men ook een
uitvinding der laatste eeuwen verklaren,
n.l.de z.g deugd der zuinigheid. Zuinig
heid/ Niet omdat men voorzichtig en
redelijk moet zorgen voldoende geld te
hebben om een behoorlijk leven aan
zich en de lijnen te verzekeren. Muur
omdat het bezit van steeds meer geld
aan de ontwikkeling der onderneming
ten goede komt. Vandaar de lof aan
millionairs, die zoo eenvoudig leven, en
niets voor overbodigegenietingen
over hebben. Prof. W. Pompe
Het Kapitalisme.
Men twijfelt aan de rechtvaardigheid
en de redelijkheid van 't huidige kapi
talistische stelsel en die twijfel is ei
niet enkel onder de arbeiders, maar
ook onder de kleine zelfstandigen en
onder de inlellectueelen. Henri Her
mans besprak onlangs in dit verband
de handelwijze van belanghebbenden
bij de petroleumindustrie, die eerst
zich tegen Rusland keerden en daarna
contracten met den „vijand" afsloten.
Het waren ook de geldmagrfaten, die
in Mexico den strijd ontketenden, van
de onrust gebruik maakten om con
cessies te verwerven en daarna, zij 't
op vernederende voorwaarden, in de
pacificatie hebben berust.
Door de trust in het margarinebedrijl
hebben niet alleen veel arbeiders hun
betrekking verloren, maar bovendien
moeten zij als consumenten nog mee
betalen aan de brandschatting der
fabrikanten. In Amerika is een groote
crisis geweest, maar dit heeft slechts
getroffen degenen, die aan de specu
latie meededen. F.rger is, dat in Ant
werpen 20.000 diamantbewerkers op
straat zijn gekomen, dat in diezelfde
nijverheid in Amsterdam halve weken
wordt gewerkt en dat de Duitsche
Kamers van Koophandel een nieuw-
tijdperk van malaise hebben aange
kondigd.
Met het woord kapitalisme is hel,
aldus Henri Hermans gegaan als met
het woord militairisme, men heeft ge
bruik met misbruik verward en met
het kwade het goede veroordeeld,
Niet het particuliere kapitaalbezit,
maar de leiding over het kapitaal ver
oorzaakt de economische rampen. De
banken zuigen het kapitaal weg uit
alle hoeken van het land en concen-
treeren hel, zij speculecren met de
productie van anderen, zij stellen geld
beschikbaar voor artikelen, waarin de
meeste winst is te behalen, al gaat de
halve wereld daardoor ook ten onder.
Het hoogste ideaal wordt de rijkdom
als doel op zichzelf en niet als mid
del tot het bereiken van hooger gees
telijk goed en als individualist be
schouwt men de behaalde winst als
particulier gewin.
Men ontkent alle geestelijke waarden,
die men niet kapitaliseeren kan en die
zich aan berekening onttrekken. De
plutocratie, de geldmacht in den
slechtsten zin des woords is zoo alge
meen geworden, dat zelfs Christenen
er zich niet altijd aan onttrekken on
der de leuze: zaken zijn zaken en
handel is handel. Hiervan maken de
Socialisten gebruik, maar zij vereen
zelvigen daarbij den kapitalist en oen
ondernemer en zij zijn er zelfs in ge
slaagd bij velen de verkeerde gedachte
ingang te doen vinden, dat Kerk en
Kapitaal samengaan.
Kapitaalaanwending en -vermeerde
ring zijn noodzakelijk en niet te ver-
oordeelen; deze zullen en moeten zijn
bij elk productie-systeem, zelfs bij een
socialistisch. De vraag blijft echter
bestaan op welke wijze die aanwending
en die vermeerdering moeten
schieden.
Het doel der economie moet zijn
behoeftebevrediging en niet het be
halen van winst. De werknemer heeft
het recht op een zoodanige vergoeding,
dat hij zijn gezin kan onderhouden en
dat hij nog sparen kan om tot een
hoogeren graad van welstand te komen.
De ondernemer heeft het recht over
schotten te maken, maar beiden heb
ben den plicht arbeid te leveren en
een goed product aan de markt te
brengen.
Het maken van overbodige en scha
delijke dingen om winst te behalen, is
immoreel. De verbruikers, die een
christelijke moraal hebben, kunnen de
schadelijke zijden van het kapitalisme
bestrijden, want een feit is, dat scha
delijke dingen niet verkocht kunnen
worden als ze niet worden gekocht.
De bankier zit op den stoel v
ondernemer, heeft Ford gezegd,
ondernemer zit evenzeer onder den
knoet van hel bankkapitaal a's anderen.
Diametrisch tegenover het moderne
kapitalisme staat de christelijke ethiek
en zoolang men niet terugkeert tot de
christelijke levensbeginselen, zal
niet van dat kapitalisme in den zi
mamtnonisme worden verlost. In den
godsdienst zit de diepste tegenstelling
met het kapilalisme. Tusschen den
kapilalislischen geest en het christen
dom is geen verzoening mogelijk.
Er moet zijn geestelijke beheersching
van stoffelijke goederen door bedwin
ging van het zinnelijk genot en be
strijding der verkwisting; onthouding
zal leiden tot kapitaalsvermeerdering
en tot het bezit van geestelijke goede
ren. In plaats van verdienen moet het
dienen komen. Er moet komen:
1. Solidariteit tusschen de maatschap
pelijke klassen.
2. Hervorming der eigendomsver
houdingen om door grootere decentra
lisatie van bezit Ie geraken tot grootere
zekerheid van bestaan.
3. Doorvoering van de democratie
op economisch gebied door bedrijfs
organisatie op den grondslag van mede-
beschikkingsrecht.
Op cultureel, sociaal, economisch
staatkundig terrein moei komen de
verlossing uit het proletariaat.
KANTOORBOEKHANDEL
L AN BESTRAAT 65 to XROMMESTR.
TELEFOON 3;6
Kantoorboeken in alle
liniaturen.
Kaartenkasten.
Briefordners.
kosten van den H. Stoel
de inkomsten van de gevallen
voor betaald wordt, niel eens voldoende
zijn. In het afgeloopen jaar velde de
Rola 55] eind-oordeelen, waarvan 45
huwelijkszaken. In 28 gevallen was
het eindvonnis ten voordeele van de
ongeldigheid van het huwelijk. De helft
van deze eindbeslissingen van ongel
digheid vormden kostelooze zaken,,.."
i in antwoord op deze toespraak
sprak de Paus oa.„De Rota moet
voortgaan met aan de armen de bizon-
dere voorliefde te toonen, die zij tot
dusver deed kennen, want, gelijk Bos-
suet het zeer goed uitdrukte, bekleeden
de armen in de kerk een bevoorrechte
plaats".
Dat zijn oordeelen, zich grondend
op de feiten, en niet op in de lucht
ende gedachten.
Het Huwelijk.
Meermalen hoort men de Katholieke
Kerk beschuldigen dat zij in huwelijks-
kwesties anders zou optreden tegen
grooten dan tegen kleinen.
Op dit punt doeltreffend bestreden,
komt men dan tot de volgende opwer
ping:
„Hel kerkelijk huwelijk bij de katho
lieken is wel een onbreekbare band,
ir door de gecompliceerdheid daar-
is reden tot ongeldigheidsverklaring
niet zoo moeilijk te vinden, en die on
geldigheidsverklaring kwam in den regel
vorsten ten goede."
Waarop steunt die uitspraak? Op
n statistiek met vergelijkende cijfers
aangaande de ongeldigheidsverklaring
der huwelijken van rijken en van armen?
Ongetwijfeld niet.
Logisch is echter anders. Men kan
met evenwel, of liever: met even weinig
recht beweren, dat het aantal vorste
lijke personen 't welk op reis gaat,
verre dat van de handelsreizigers over
treft immers alleen over de reizen
der eerstgenoemde verschijnen berieh-
n en commentaren.
Of dat het aantal huizen, 't welk
afbrandt, veel grootcr is dan het aan
tal huizen, dat blijft staan, want in de
krant lees je alleen iels over verbrande
huizen.
beter in te lichten, is 't wel
eens goed, een en ander aan te halen,
van wat den 30en Sept. 1927 bij de
opening van het nieuwe rechtsjaar der
Romeinsche Rota werd gezegd door
den Deken Mgr. Massimi. Er was toen
pas nog al eenig persrumoer geweest
rondom de ongeldigheidsverklaring var
het huwelijk van den Hertog van Marl-
bourgh en Mej. Vanderbilt.
Daarop doelend zei Mgr. Massim
fijntjes: „De verschillende prolesten,
die opgingen ten voordeele van de
onontbindbaarheid van het huwelijk,
waren ons zeer aangenaam. Wij houden
zeer streng aan de onontbindbaarheid
van den huwelijksband. Deze protes
ten, komend uit kringen waar de echt
scheiding heerscht, wonnen de sten:
van de ziel, die van nature christelijk
is. Maar het huwelijk, dat niet ont
bonden kan worden, kan van den be
ginne af ongeldig zijn. De oorzaken
van ongeldigheid staan geschreven in
den Codex van het kerkelijk recht.
Wij oordeelen in rechte en in feite
volgens deze regels, motiveeren
oordeelen breedvoerig cn publiceeren
alles in het officicele bulletin
H. Stoel.
„De gevallen die voor onze recht
bank worden behandeld, zijn ook geen
voorrecht voor de rijken. Aan de armen
wordt kosteloos verdediging, recht
spraak enz. geschonken alsmede dis
pensatie van de onkosten voor het
drukwerk, dat dan geleverd wordt op
.ngodane plaatsen mei v-arm
loe er wal Purol op. Herhaal
zoo langhotnood|^^»^
Bijzonderheden van
Amersfoort
DOOR A. F. VAN BEURDEN.
De Stadsherberg.
Gerrit Groenhuysen borger en tapper
de huysinge, genoemt de Stadsher-
bergh, slaande aan het St. Janskerkkof
binnen Amersfoort verzoekt aan den
Raad, dat hij naar het voorbeeld zijner
predecesseuren ten tijde der paarden-
en beesteinarkten aan de buytenlieden
alle gelegenheid gaf tot het plaatsen
beesten en daartoe de markt
heeft schoon gehouden, mitgaders de
palen en kettingen in bewaring heeft
genomen, zonder dat hij voor zijn moeite
ooit iets berekend heeft. Destijds was
er op genoemd kerkhof geen andere
herberg. In 1687 toen voornoemde
herberg opgetimmerd is, schijnt de
stad ook geen andere bedoeling gehad
te hebben, dan de bewoner dit voor
recht te laten behouden, wijl zij des
tijds op 28 November vaststelt, dat
de markten aldaar zouden worden ge
houden en binnen den tijd van 25
jaren geen andere herbergen lot lap
pen op het kerkhof zouden berechtigd
dat aan deze huizing werd
gegeven het marktmecsterschap en de
bewoners daarvoor zouden genieten
van ieder paard 'of beest een vaste
som, zooals 10 October 1688 nog eens
nader gereguleetd werd.
Toen in 1706 het marktgeld der
beesten ophield, heeft de stad de
eigenaars der stadsherberg jaarlijks 70
gld. toegelegd, zooals dat in 1760 nog
gebeurde en ontvangen zou moeten
worden. Maar den gebruiker kwam
daarvan niets te goed. Bovendien waren
al zooveel herbergen op het kerk-
f en in de omgeving gekomen, dat
de stadsherberg-kastelein zijn huur niet
kon betalen en den kost winnen. Hij
verzocht daarom dat door ecne toelage
of het verbieden van eenige tapperijen
r hem beteren toestand ge
schapen zou worden. De stad moest
den gseden gang der markt voorop
stellen en daarvoor zorgde de kastelein
uit de stadsherberg.
Verloopen der graanmarkt.
Nicolaas Christiaan Kolff, Rijk Poort,
Evert van Koppen, Cornelia Boldoot
wed. Albert van Beek, Hermen War-
neke, Albert van Beek, jan Otto, Barth
van Zutphen, Anthonie Smit, Dirk
Lagerweij, Cornelis Suyck, alle koren-
koopers binnen Amersfoort met Gijs-
bert van Koot en Frans ter Horst,
overlieden van het Gruttersgilde wen-
itn zich 10 No». 1777 101 het '»<>•-
bestuur met een klacht, .lat <te koten-
markt «erloopt. doordat er een kwaad
afhinSf^hoSn^nf
Srisrrjs.--'S
™?en marktprijs at te lemen, zooda
de tusschentredende hande aars me
meer noodig zijn wat vooral bi] boek
She! K»at is. Men wrl een maat
reeet dat het koren gekocht en ver
kocht wordt op den Hof, mel kermis-
lijd op de Langestraat ll,ssck®"V.a
kensmarkt en Kamperbinnenpoo t dan
kunnen adressanten diezichtot he
stadsbestuur wenden, ook blijven
staan.
De stad van boomen ontbloot.
Toen de Franschen in 1674 Amers-|
foort overvielen, traden aij dadelijk a^
heeren en meesters op. Henrick ^y".
timmerman geel. da.™
garnizoen hem en "'i™ «akgenoote»
ca hoornen zells in '«"de 'Ilaataeo
dzaakl'dat S Ie" S?'S
zii veel verloren hebben. Reyers vraagt
daarom Zijne "^^^L^'u v'oori-
tegen alle vervolging daaruit voori
spruitende.
Begraafplaats.
ppur 1749 geven de Parnassijns
n de Joodsche Gemeente te ke""e"'
lid der tamilie overleed, dit daar|
hebben «en. Joodsche kerk M S,na.
Sis gSen" wordt, seer beqnaen,
tot eene begraelplae.se vrageri«
Parnassun verlof, daar te gr
De wegen in den Winter.
\n 1788 wendde zich Mr. t<- J-
5™ stad, om vybe'o"n pgrieutensen
sum gebracht moeten worden. Ao. 178U.
De Wijnkoopershuizing. (Poort van
Ct^end.ikvanüoudoev^wijnkoopers-
luns.geerld v 1 es,(aat 0pden
Geeriruida Wemeke.
Pillegiften enz.
Mr. Eduard Amisfortius van Voo»,
burger en inwoner Hoofdofficier
WISSELSTROOM-TOESTEL r? ize
MET LUIDSPREKER I4 165.-
PIANOHANDEL S. DUIJKER
Koffer-Gramaphoon vanaf F15.- HAVIK 29 - TEL. 773
fortius levenslang jaarlijks een som
zeventig gulden toe Ie leggen, ingaande
vanaf den dag zijner geboorte, den
20en April 1734. Deze toelage werd
uitbetaald lot 1795, dus 59 jaar lang.
maar de Fransche revolutie met hare
andere opvattingen was over het land
gekomen en Amersfoort had Amisfor
tius al 5 jaar niet betaald. Daarom
vorderde hij zijn pillegift op en haalde
daarbij het voorbeeld van Utrecht aan
dat aan Carolina Wilhelmina Trajeclina
van Nassau, dochter van den gewezen
hoofdofficier van Utrecht den 15 Au
gustus 1757 eene pillegift toegelegd
had, welke niettegenstaande de be
krompenheid der stadskas nog steeds i
promptelijk betaald werd. Waarom onze
Amisfortius tenslotte een beroep deed
op Amersfoort „vermidts het bij onder-
vindinge kennelijk is, dat zodanige
begrippen bij geene beschaafde natiën
ergends worden gevoed". Of zijn ver
zoek geholpen heeft, konden wij door
de „troebelheid" der tijden niet achter
halen. Wij denken van niet.
Binnenland
GEZONDHEIDSCOMMISSIE
Aan het jaarverslag van de bevin-l
dingen enhandelingenderGezondheids-
commissie voor Baarn, Eemnes, Bun
schoten. Hoogland, Soest, Stoutenburg,
Leusden, Maartensdijk, Achttienhoven,
Westbroek en de Bilt, ontleenen wij
de volgende gegevens.
in de samenstelling der Commissie
kwam verandering door het bedanken
van het lid G. J. Baron van Boetzelaer,
in wiens plaats benoemd werd Mr.
M. de Geus te Utrecht, lid van den
Raad van de Bilt en wonende te
Bilthoven.
Daar het lid Dr. A. A. Thomas
•oor 25 jaren lid der Commissie werd,
ontving hij in een vergadering van de
leden der Commissie en den secretaris
n mooi bloemstuk.
In het afgeloopen jaar hield de
commissie 9 vergaderingen.
De totale uitgaven bedroegen over
1928 f2231.76 waarvan f400 ten laste
van het Rijk kwam en f 1831.76 ten
laste van de II gemeenten of 3.45 ct.
per hoofd van de bevolking.
De toestand der volksgezondheid in
het ressort der commissie was in 1929
over hel algemeen gunstig te noemen.
In Bunschoten werden dikwijls klach-
n vernomen over den vervuilden
toestand, waarin zich de sloolen en
watergangen aldaar bevinden, waar
door bij hoog water overstroomingen
voorkomen. De Commissie vesligde
daarop de aandacht van het Gemeente
bestuur en het Waterschap „Beoosten
de Eem".
Ook in den afgeloopen zomer gaf
de hoedanigheid van het water in de
rivier de Eem aanleiding tot klachten,
vooral van de zijde der gebruikers
van de gemeentelijke zweminrichtingen.
Een door het Centraal Laboratorium
voor de Volksgezondheid ingesteld
onderzoek had tot gevolg, dal de
Commissie geen aanleiding vond het
Gemeentebestuur te adviseeren tot hel
nemen van bijzondere maatregelen.
Te Weslbroek werd de aandacht
van de Commissie gevestigd op het
feit, dat een gezin gehuisvest was in
een houten schuur, behoorende bij een
perceel aan den Oudendijk. Bij onder
zoek bleek, dal een landbouwersgezin
bestaande uit man, vrouw en kinderen,
bij gebrek aan woongelegenheid, zich
onderdak had verschaft in een schuur,
oorspronkelijk dienende tol stalling
van paarden. De Commissie achtte
een dergelijke behuizing onmensch-
waardig. vooral in den winter. Het
Gemeentebestuur gelastle dan ook
ontruiming.
In het verslagjaar kwamen 55 ge-
roodvonk voor, 18 gevallen
Kantoorboekhandel
Kantoormeubelen
SchrijfmarhinRs
Langestraat 84 Tetef. 528
Speciaal adres voor Uw Kantoor-
School Schrijf- er. Teekenbenoo-
digdheden. - Advertentie-Bureau
Hebt U een
Taxi of auto noodig
Amersfoort
voorgekomen gevallen van kinderver
lamming. Het bleek, dat het meeren-
deel der gevallen voorkwam in gezin
nen van militairen, verbonden aan het
Vliegkamp te Soesterberg. De herkomst
kon echter niet met zekerheid worden
vastgesteld.
De tuberculose-bestrijding in dit
ressort werd ook dit jaar met kracht
voortgezet. Het kring c-nsulatie-bureau
te Baarn werd druk bezocht.
De Gemeenteraad van Eemnes be
sloot, na jarenlange bemoeiingen van
de Commissie, in het afgeloopen jaar
tot den aanleg van een drinkwater
leiding.
Een onderzoek, ingesteld naar de
hoedanigheid van hel drinkwater uit
de pompen van woningen aan den
Schoutenkampwegen OudeUtrechtsche
Weg Ie Soest, wees uit, dat, met uit
zondering van een Nortonwel, alle
onderzochte drinkwalerpompen onbe
trouwbaar water leveren. Het Ge
meentebestuur werd hiermede in kennis
gesteld, hetgeen lot gevolg had, dat
')t aansluiting aan de waterleiding
•erd besloten.
Aan het Gemeentebestuur van Soest
werd advies verstrekt over het ont
werp cencr gemeentelijke badinrichting,
waarbij vooropgesteld werd, de nood
zakelijkheid voor deze inrichting een
terrein te bestemmen, waar rioleering
in den afvoer van het gebruikte water
kan voorzien.
De in den Gemeenteraad van Baarn
aanhangige voorstellen betreffende liet
schooltandartsen-instiluut. hadden de
aandacht der Commissie. Besloten werd
ter kennis van de Gemeenteraden in
het ressort der Commissie een resolutie
te brengen, waarvan de conclusie luidde,
dat het bezit van een gezond gebit
uit een oogpunt van Volksgezondheid
een belang is, dat ue Overheid krach
tig dient te bevorderen op een wijze,
door haar te bepalen.
BERICHTEN
DIT
AMERSFOORT
Uitvoering ten bat.' der Amersfoort-
sclte Vereen, tot bestrijding der T.B C
Op Vrijdag 24 Jan. a.s. zal des avonds
om 8 uur in Amicitia eene voordracht
gehouden worden over de goochelkunsi
en de toepassing daarvan.
De leider Jhr. J. B. v. A. d. K. mocht
reeds meerdere malen voor liefdadige
instellingen in den Haag en andere
plaatsen voor overvolle zalen van zijne
groote bedrevenheid in deze kunst doen
blijken.
De toegangsprijs is zeer laag gesteld,
slechts f 1.- en het bestuur hoopt dal
ook hier de zaal zal zijn uitverkocht.
Entreekaarlen zijn te bekomen bij
boekhandel Illmann, Patria en bij den
vallen
van diptherie en 8 gevallen van polio-1 ®ecre,ans der Vereeniging.
myelitis anterior acuta.
Op verzoek van den Geneeskundigen
Inspecteur fe Hilversum stelde de
Commissie een onderzoek in naar
de herkomst en het verloop van
de in de Gemeente Soest in het najaar
De technisch ambtenaar bij den
dienst der Spoorwegen Bokma de Boer,
alhier, is benoemd tol werkiuigkundig
ambtenaar. De werktuigkundige M. H.
hcobs is benoemd tot hoofdwerktuig
kundige aan de wagenwerkplaats.
