De (üembode
ril
Katholiek Orgaan voor Amersfoort en Omstreken
li
R. K. Spaarbank - Amersfoort
H. ELZENAAR
Bel dan op No. 42
E Abor
Abonnementen kunnen élke week ingaan, doch
opzegging van abonnement moet geschieden
voor den aanvang van een nieuw kwartaal. Prijs
per 3 maanden f 1.00. Buiten Amersfoort 1.10
Advertentiën 26 cent per regel. Billijke tarieven
voor handel en nijverheid bij geregeld adver-
leeren. Advertentièn moeten Dinsdag en Vrijdag
vóór 8 uur in den morgen zijn bezorgd.
Kantoor en Drukker]) Lingegracht 28 te Amersfoort - Telefoon 514 Verschlplt eiken Dinsdag- en Vrijdagmiddag - Postgiro no. 442S4
Vier en veertigste Jaargang Dinsdag 13 Mei 1930 - No. 13
Onder plicht verstaan wij datgene
wat anderen moeten doen.
Duur land.
De miserie op landbouwgebied was
voor de Limburger Koerier aanleiding
het volgende op te merken over het
pachtvraagstuk:
„De treurige toestanden in den land
bouw en de nog slechtere vooruitzich
ten hebben bewerkt, dat er een ferme
beweging ontstaan is om van de re
geering maatregelen ter verbe'ering af
te dwingen.
De hoofdoorzaak der malaise dreigt
echter in de vergaderingen op den
achtergrond gehouden te worden en
daarom zullen wij trachten ze weder
om eens duidelijk in het licht te stellen
Het land is veel te duur!
In de dorpen rondom Roermond is
de pachtprijs schrikkelijk hoog. Veel
kleine boeren betalen jaarlijks 35 cent
per kleine roede, d.i. f35per„vrechl"
vierel of zil) of f 170 per H.A.
Zoo 'n boertje wiens hoofdgewas
rogge is, zal gemiddeld per vrecht 500
K.O. rogge oogsten ter waarde van
f35, dat is dan juist de pachtsom!
Voor al zijn arbeid aan het rogge-
gewas, voor betaling van zijn kunst
mest, voor zijn risico op een slecht
roggejaar, heeft het boertje alleen het
slroo.
De landverpachter bijna alles en de
boer ongeveer niets! Deze wantoestand
moet eindigen en spoedig.
Zal op het aanstaande Congres van
den Bond, te houden op 14 Mei te
Utrecht met de noodige kracht aange
drongen worden op afschaffing van de
pacht woeker?
De Fransche Revolutie in 1793 slaag
de zoo gemakkelijk, omdat de grond
bezittende adel den boerenstand uitzoog
tot den laatsten stuiver en de Russi-
L sche omwenteling in 1917 gelukte,
n omdat het afpersend czaristisch regime
den boerenstand doodarm en radeloos
had gemaakt.
Goede landheeren redeneerden voor
heen aldus: een derde van de opbrengst
voor de pacht, een derde voor den boer
en een derde voor de onkosten. Kom
daar vandaag eens om! Den boer laat
men ongeveer niets meer voor zichzelf.
Als de pachtwoeker ongebreideld
blijft, zullen alle maatregelen, die op
het verlanglijstje van den N.B.T.B.
prijken, op den duur voor de pachters
geen lotsverbetering brengen.
De ervaringen uit de oorlogsjaren
1914—1918 en de eerste jaren daarna
hebben duidelijkggeleerd, dat stijging
der prijzen van de Landbouwproducten
de pachten en de koopprijzen der lan
derijen direct in de hoogte drijft, zoo-
dat het voordeel voor de boeren maa
een paar jaren duurt. Van de goede
prijzen, waartegen de Regeering in de
jaren 1917-1921 rogge, aardappelen
enz. afnam, hebben op den duur de
landverpachters alles geprofiteerd en de
pachtboeren zitten thans met veel te
hooge pachten.
Gaat de Regeering weer tegen be
hoorlijke prijzen rogge, aardappelen
afnemen, of wat op hetzelfde neerkomt,
teeltpremiën in een of anderen vorm
geven, dan zullen de pachten weer
opgedreven worden en alleen de land
heer wint op den duur en de pachter
behoudt alleen meer zorgen. Zijn kort
stondig voordeel eindigt met den afloop
van den huldigen huurtermijn.
Als eene algemeene protestbeweging
kans op slagen zal hebben, moeten
pakkende leuzen zijn, die kort
krachtig aangeven, wat men verlangt.
r Zulk een leuze is: „Afschaffing van
den pachtwoekerZij kan het onder
werp zijn van inslaande redevoeringen,
zij kan op spandoeken boven de hoof
den der meetinggangers worden uit
gedragen.
Suikerpremies verleenen is heel goed,
credieten verstrekken aan cartonfabrie-
ken, aardappelmeelfabrieken en andere
landbouwindustrieën, is ook goed, in
voerrechten op tarwe zullen de boeren
op de klei kunnen helpen enz.
Maar aan dezen bovenbouw tot op
heffing van den boerenstand, ontbreekt
het hechte fundament, dat standhouding
verzekert.
Allereerst moet het grondgebruik
tegen matige prijzen veilig worden ge-
steld."
St., Engeland, Japan, Frankrijk en Italië
alleen voor hun oorlogsvloten besteed
hebben de somma van 11230+8830+
3550+1630+1250 - 26490 millioen
gulden! Of per jaar gemiddeld 2649
millioen gulden. Rekent men dat de
legers dier landen met inbegrip van
den legervliegdienst ongeveer evenveel
hebben gekost het zal wel heel
wat meer geweest zijn dan komt
men tot een gezamenlijk bedrag per
jaar van 5298 mill. gld. en per 10 jaar
van 52980 mil. gld. Rekent men dat
alle andere blanke landen in de wereld,
Rusland inbegrepen, gezamenlijk on
geveer evenveel voor hun legers en
vloten hebben uitgegeven als de groote
vijf, dan komt men tot een bedrag van
10596 millioen gulden per jaar of
105960 millioen gulden in 10 jaar
voor allen met elkaar. Dus ongeveer
106000 millioen gld. of 1C6 milliard
;ulden.belastinggeld in tien vredes-
aren aan legers en vloten! Veron
dersteld eens, dat men daar de helft
af kreeg, in Londem, in Genève en
waar verder nog geconfereerd zal
worden, dan zou dit voor de belas
tingbetalers in de blanke landen In
ronde cijfers een minimum-druk geven
van 5300 millioen gld. per jaar of
53000 millioen gld. in 10 jaren.
KANTOORBOEKHANDEL
F. TULP
Langestrant 65 t.o. Krommestraat 1
KASTPAPIER
Amersfoorische
bijzonderheden
(omstreeks 1686)
door A. F. VAN BEURDEN.
Wanneer men de verhouding en de
vrijheid der verschillende gezindten
in Amersfoort beschouwd, moet men
tot het gevolg komen, dat de officieele
gereformeerde staatsgodsdienst toen
weinig vrijheid liet en overal als censor
optrad voor de andersdenkenden.
Zelfs de ongeveer gelijke principes
huldigende Lutheranen en Hugenooten
schonk men niet de volledige vrijheid.
De Staatskerk, vertegenwoordigd door
een straffe Magistraat, wilde overal en
alleen de eerste zijn. Door de omstan
digheden en het uitzicht op gewin voor
de stad, werden de banden voor de
Lulherschen en Hugenooten echter wat
losser gelaten.
Beschouwen wij nu den toestand
der Katholieken, die toen toch nog
altijd minstens de helft der inwoners
uitmaakten, als 't niet meer was.
Zij stonden eenvoudig buiten de wet,
konden gecne openbare ambten be-
kleeden, hadden bijna geen kerken
meer, de kerkelijke goederen warer
hun ontnomen, de priesters onder toe
zicht gesteld, altijd vervolgd en be
dreigd. Men sprak niet van Katholieken
maar van de paapsgezinden of van
den Pausdomme" of Paus-
gezinden. De priesters werden „papen"
geheeten, de vrome maagden, die in
het geheim Cathechismusles gaven,
waren „die verdamde secte dercloppen."
En dan was het hier nog niet zoo erg
als in Brabant en 't land van Valken
burg, waar de Hoogschouten de Rootn-
schen altijd den fooienzak voorhielden,
dan nog onverzadigbaar waren en de
trouwe geloovigen om een haverklap
kerkerden als boeven.
In Amersfoort moesten de enkele
overgebleven priesters, om het jaar
tegen betaling, zoogenaamd mansic of
verlof tot verblijf bekomenzij moesten
„gequalificeerd" of door den Magistraat
toegelaten zijn. Deze dwangmaatregel
heeft bestaan tot 1787, toen men kape
laan van Bennekom, die zich niet aan
gemeld had, verbood dienst te doen.
Men drong dóór tot in de intiemste
bijzonderheden van het leven, als het
Katholieken gold. Den 18 Januari 1724
maakte een Roomschc dame Frederikje
Bloeyland, eene weduwe, voor notaris
Antonie van Veersen een testament,
waai bij zij over haar goed ten voor-
declc van liefdadige instellingen en
Katholieke familie beschikte. De Magis
traat kwam tusschenbeide en ver
klaarde dat dit testament geen effect
zou hebben, omdat zij aan den Magis
traat geen verlof gevraagd had over
haar eigen goed te beschikken volgens
Aldus beschikte men na lang dralen
15 Dec. 1732.
Een lange reeks van bevelschriften,
scherpe resoluties en verboden ken
merkt deze periode.
Om niet te ver terug te gaan, halen
wij aan:
5 Maart 1683. Komen binnen in de
zitting Jan den Magistraat, Ds. Vis
vliet, Ds. Best, Ds. Blootenburg pre
dikanten, Jan Gijsbert van Deventer,
Johan van Bemmel, ouderlingen, zijnde
de Kerkeraad der gereformeerden te
dezer stede omstandiglijk doleerende
en klagende over den aanwas van het
Pausdom, door het voortdurend verblijf
van den Jezuïet, der papen en de
cloppen, verzoeken voorziening. Men
benoemt eene Commissie, die volgende
maatregelen neemt:
Wanneer weezen bij Paepschen in
de kost gedaan zijn, moeten die onmid
dellijk bij gereformeerden in de kost
gedaan worden.
Men vroeg niet of de voogden of
bloedverwanten het daarmede eens
waren. Geen enkele Roomschgezinde
mag school houden.
11 April 1687 ging er een publicatie
uit, waarbij de Roomsche priesters
verboden werd, om in de huizen der
gereformeerden te komen. Werd aan
een iegelijk ook verboden zich door
„cloppen" te doen onderwijzen. Wie
zicli tot het Roomsch geloof bekeerde
was door die daad buiten de wet en
n alle ambten ontzet.
10 Oct. 1687 werd dit scherp bevel
nog eens vergroot. Er werd verboden
kinderen anders dan in de gerefor
meerde kerk te laten doopen of door
de „zoogenaamde geestelijkheid" te
laten doopen. Wanneer dit door van
buiten gekomen priesters geschiedde,
werd dit op de hier aanwezigen ver
haald.
Het is te bewonderen, hoe onze
voorouders onder dien hatelijken dwang,
waar de verleiding van alle kanten
dreigde, hun geloof nog ongeschonden
hebben kunnen overbrengen aan ons
geslacht.
Nog altijd zijn wij dank verschuldigd
aan die mannen vol moed,'die vervol
ging, verarming, verbanning en gevan
genis verdroegen voor den Naam des
Heeren.
Zonder wrok, maar met gerechtigden
eerbied voor de strijders en lijders uit
die dagen, herdenken wij die moeilijke
tijden waarin men in de armelijke
schuilkerken nog niet veilig was voor
den machtigen arm der drijvers.
Krachtig samenhouden en eensge
zindheid heeft in die benarde tijden
leiding gegeven. Ook nu in betere
omstandigheden, is die band van
derling vertrouwen en steun nog hoog
noodig.
Binnenland
Delensle-kosten.
De rapporteur der Fransche Marine-
begrootinghceftuitgerekend.dat in dei de placcaten en hare gereformeerde
laatste 10 jaar 5 mogendheden: de Ver.:bloedverwanten niet bedacht had.
NIEUWE WEGEN.
Er is thans een aanvang gemaakt
met het moderniseeren van het ge
deelte van den Amsterdamschen straat
weg, dat gelegen is tusschen
Oranjeboom en het Koninklijk Paleis
Soestdijk. Dit gedeelte, deel uitmakende
van den grooten verkeersweg Amster
dam—Amersfoort, sluit bij den Oranje
boom aan aan het verleden jaar ge
reed gekomen stuk Oranjeboom
Naarden.
In verband hiermede kan gemeld
worden, dat Ged Staten dezer pro
vincie het provinciaal bestuur hebben
uitgenoodigd om op Donderdag 22
dezer, o.m. de werkzaamheden op het
weggedeelte Soestdijk Bilthoven in
oogenschouw te nemen.
OP REIS
heeft men voor ieder land, uitgezon
derd België en Luxemburg, een pas
poort noodig.
Een paspoort moet worden aange
vraagd bij den Burgemeester van de
plaats waar men woont.
eerste aanvraag van een paspoort
waarvoor men in persoon moet ver
schijnen, over te leggen 2 foto's, ter
wijl de kosten bedragen f2.—.
Meer-persoons-passen (familie-passen)
kunnen worden afgegeven voor echt-
genooten met eigen kinderen beneden
15 jaar. Voor de kinderen zijn geen
foto's noodig.
Oude passen behooren bij het aan
vragen van nieuwe passen ingeleverd
te worden.
Passen, welke nog geen half jaar
zijn verloopen kunnen worden verlengd.
Dc in Nederland afgegeven passen
kunnen 4 maai worden verlengd. In
den regel is voor het verlengen geen
foto noodig.
Voor België en Luxemburg kan men
volstaan met een bewijs van Neder
landschap, waarvan de kosten bedragen
f 1.Ook hiervoor persoonlijk ver
schijnen en een foto meebrengen.
De geldigheidsduur van passen, ook
in de verlengingen is gewoonlijk twee
jaar.
De bewijzen van Nederlandschap zijn
vijf jaar geldig. Men doet goed een
nieuw paspoort ongeveer een week voor
de reis'aan te vragen.
AANGIFTE VOOR HET BEVOL
KINGSREGISTER.
Het Gemeentebestuur herinnert de
ingezetenen aan hun verplichting om
steeds tijdig ter gemeente-secretarie
aangifte te doen voor het bevolkings
register.
loeide aangifte moet worden ge
daan:
wanneer men de gemeente gaat
verlaten; alsdan moet een getuigschrift
van woonplaatsverandering (verhuis-
biljet) worden gevraagd ter secretarie
der gemeente en meegenomen naar de
gemeente waar men zich gaat vestigen,
ten einde aldaar uiterlijk binnen twee
weken te worden ingeleverd;
2o. wanneer men zich in de ge
meente vestigt; alsdan moet men over
leggen een getuigschrift van woon
plaatsverandering (verhuisbiljet), afge
geven in de vorige woonplaats;
3o. wanneer men binnen de ge
meente van woning verandert.
Het hoofd van een huisgezin is ver
plicht uiterlijk binnen twee weken aan
gifte te doen wanneer in dat gezin
cenige verandering plaats grijpt, ook
ddbr het opnemen of het vertrek van
dienst- en werkboden.
Verzuim van aangifte kan worden
gestraft met hechtenis of geldboete.
CUNERA-TOREN TE RHENEN.
Gedeputeerde Staten van Utrecht
stellen voor, aan Rhenen op verzoek
ten behoeve van de restauratie van
den Cuneratoren aldaar, een subsidie
van provinciale middelen te verleenen
groot van de werkelijke kosten dezer
restauratie, doch ten hoogste f 17.500,
onder voorwaarde dat het rijk ten minste
een bedrag van f35.000 of zoovee!
minder dan de helft der onkosten zullen
bedragen, in de kosten dezer restau
ratie zal bijdragen, en de gemeente
Rhenen de overige kosten voor haar
rekening neemt.
onder controle Centrale accountantsdienst Ned. Boerenbond
Goedgekeurd bij Koninklijk Besluit d.d. 14 Maart 1913, no. 68
De zittingen voor het inleggen en terugbetalen van gelden
worden gehouden in het R. K. Spaarbankgebouw
BREEDESTRAAT bij de LANGEGRACHT
des ZONDAGS van 12 tot 1 uurWOENSDAG AVONDS van 7
tot 8 uur en VRIJDAGS van 10 tot 11 uur.
Dadelijk ingaande rente 3'/io pCt.
Spaarbusjes gratis verkrijgbaar.
Kassier: Amsterdamsche Bank.
voerwet.
De heer Langerhorst, agent der
C.R.E. in Keulen, deed belangrijke
mededeelingen over den eierhandel op
Duitschiand. Het eierverbruik in dat
land wordt voor 1928 geschat op 8
milliard stuks, waarvan werd geïmpor
teerd 3 milliard. Hiervan had Neder
land 27'/a pCt., Rusland 17 pCt.,
België 11 pCt. Onze concurrenten bij
den import aldaar zijn vooral Rusland,
België en Denemarken. Rusland for
ceert zijn eierexport naar Duitschiand,
zoo noodig door aanbod beneden
marktprijsde kwaliteit verbetert voort
durend één tirma heeft alle
export in handen. België wordt een
geduchte concurrent, zoowel in kwali
teit als in kwantiteit, die nog voort
durend grooter wordt. De binnenland-
sche productie in Duitschiand wordt
voortdurend grooter, dank vooral aan
den steun van de zijde der Regeering
in den vorm van zeer goedkoope cre
dieten en in het bekostigen van reclame.
Kantoorboekhandel
Kantoormeubelen
Schrijfmachines
Langestraat 84 - Telef. 528
Speciaal adres voor Uw Kantoor-
School-, Schrijf- en Teekenbenoo-
digdheden. - Advertentie-Bureau
Hebt U etn
Taxi of auto noodig
Aatersfaftft.
R. K. STAATSPARTIJ.
Prof. Dr. A. van Rooy, hoogleeraai
aan de Gemeentelijke Universiteit fe
Amsterdam zal als feestredenaar op
treden in de Partijraadsvergadering van
24 Mei, waarin het 25-jarig bestaan
der R. K. Staatspartij zal worden her
dacht.
DE EIERHANDEL.
De directeur der Roermondsche
Eicrveiling besprak dezer dagen den
eierhandel.
De concurrentie in den eierhandel
wordt steeds grooter, vooral door de
toename van den export van België
Rusland en andere landen en door de
vermeerdering der binnenlandsche pro
ductie in Duitschiand zelf, die steun
vindt in steeds hooger gaande pro
tectie. Zoodra de geprojecteerde in
voerheffing van 30 Mk. per 100 K.G.
zijnde ongeveer l'/a ct. per stuk
werkelijkheid zal worden, wordt,
onze eierhandel ernstig bedreigd. Re-
geeringshulp zal onontbeerlijk worden
en gehoopt wordt dat met een on
derhandelingstarief wel succes is te
verkrijgen. Immers Duilschland voerde
in 1928 in ons land in voor niet min
der dan 730 millioen gulden, terwijl
Nederlands export naar Duitschiand
was 468 millioen gulden. Als midde
len ter verbetering werden nog ge
noemd verlaging van het statistiek-
recht en van de vrachttarieven der
Ned. Spoorwegen, het zoeken met
Regeeringssteun van nieuwe afzetge
bieden in het buitenland maar ook in
het binnenland; verbetering van het
product door verder doorgevoerde
ciercontröle. De vrijwillige contröle,
op zich genomen door coöperaties en
handelaren aangesloten bij het Ned.
Eiercontróle-Bureau,! zal binnenkort
BERICHTEN
UIT
AMERSFOORT
De Kamer van Koophandel de gel-
dersche Vallei heeft in verband met
de uitvoering van het Rijkswegenplan
en de plannen welke men beraamt
voor den aanleg van den verbindings
weg van het Gooi met de Veluwe,
het volgende schrijven aan Waterstaat
gezonden
Ons is ter oore gekomen, dat 't ii
de bedoeling ligt van de uitvoering
van het Rijkswegenplan, om de groote
verbindingsweg van het Gooi en ach
terland met de Veluwe, Zwolle, enz.
te nemen van omstreeks Baarn, via
Hoogland en Nijkerk. Dat beteekent
dus een uitschakeling van Amersfoort,
dat tot dusver aan die verbinding lag.
Wijlaten hierbuiten 't vraagstuk van
't leggen der wegen door de kom of
niet, want ook met opname van Amers
foort in de route kon de weg de kom
dier plaats vermijden. Maar de plaats
Amersfoort heeft beteekenis en toe
komstmogelijkheden niet het minst
door dc ligging op een knooppunt van
groote, centrale verkeerswegen en ver
bindingen. Daaraan wordt ernstig ge
tornd, indien het genoemde gerucht
waar is. Gaarne zullen wij van U ver
nemen. of inderdaad genoemd gerucht
waar is, en zoo ja, welke motieven
geleid hebben tot dat plan."
In eeii spoedeischende openbare
vergadering van den Raad der ge
meente Amersfoort Maandag 12 Mei
des namiddags om 4 uur, gehouden
onder leiding van Wethouder Veis
Heijn kwam in behandeling een voor-
slel van Burgemeester en Wethouders
om een crediet te verleenen voor aan
koop van toestellen voor de Gasfabriek.
Door den stadsarchitect werd aan
besteed het vei bouwen van het bureau
Openb. Werken Aciilcr Davidshof. Ei
waren drie inschrijvers: Blanken, Bus-
sum f28.878. W. Bunnik, Amersfoort
f29,999. de Smalen, Leusdeu f34.200.
Het gebruikelijke artikel in de be
stekken, dat overlegging der gespeci
ficeerde begrooting waarop een in
schrijving berust, kan worden gevraagd,
werd toegepast.
Opmerkelijk is dat er slechts drie
billetten werden ingeleverd. Bij de
Zondag l.l. behaalde te Utrecht de
Heer J. van Doorn, voorz. v. d. Zwem-
'ereeniging „Neptunus", het diploma
■an den Nederl. Zwembond voor
zwemonderwijzer.
Onder leiding van den Comman
dant van het veldleger, Luitenant-Ge
neraal E. F. lusinger, zullen van 22—25
September a.s. groote militaire oefe
ningen worden gehouden in de om
geving van onze stad.
UITSPRAKEN KANTONGERECHT.
Loopen op verboden grond: T. V.
Soest f 10 of 2 week tuchtsch., J. v.
H. Stoutenburg f3 of 1 d., W. v. H.
id., G. v. K. id., G. W. Barneveld id.,
O. W. id., G. J. M. Bussum id., O.
v. T. Hilversum f 15 of 10 d., F. v.
R. id., G. v. V. Hilversum f 15 of 15 d.
Straatschenderij: A. P. Hoogland
f 3 of 2 d. en f 2,50 schadevergoeding.
Dronkenschap: P. R. Apeldoorn f3
of 1 d., H. M. F. Soest f 15 of 10 d.,
J. M. Hilversum id., B. B. Amersfoort
id., J. Z. id., S. V. Maarn id., G. W.
Haarlem id., H. ten H. Amersfoort f 10
of 5 d., L. v. d. B. Rotterdam id., B.
v. A. Veenendaal id., J. v. K.Amster
dam id., J. K. Groningen id., O. L.
Belfelo een week hecht, plus f25 of
10 d. voor opgave valschen naam.
Trekdier onbeheerd laten: H. K.
Amersfoort f3 of 1 d.
Niet verlicht hebben een voorwerp
op den openbaren weg geplaatst: G.
Veenendaal f 10 of 5 d.
Leerplichtwet: G. H. Amersfoort f4
ot 1 d., P. de J. Spakenburg f5 of
2 d„ R. V. Maarn f 10 of 5 d., W. W.
Stoutenburg vrijspraak.
Te Soest wielrijdende zich vasthou
den aan ander voertuig: E. O. aldaar
f3 of 1 week tuchtsch., H. P. A'dam
f5 of 1 d.
Wielrijden in beschonken toestand:
A. H. Spakenburg f25 of 10 d.
Wielrijden te Amersfoort over daar
voor verboden brugT. M. Amersfoort
f2 of 1. d.
Met auto te snel rijden in Soest
E. P. Rotterdam f 10 of 5 d.
Idem in Hoevelaken: C. W. A. v.
G. Apeldoorn f7.50 of 5 d.
In Soest venten zonder vergunning:
R. A. B. Amersfoort f 2 of 1 d., W.
C. S. Utrecht ld.
worden gevolgd door de verplichte verbouwing van de school aan den
contröle, ingevolge de Landbouwuit-1 Leusderweg waren er negen maal meer.
Kinderen
vallen en bezeeren zich dikwijls en hel
wiegekind heeft vaak last van roode of ge
smette huid. Dit verzacht en geneest m>
Doos 30, Tube 80 cl
Purol
k
r
