F. H. Lomans, Utrechtschestr. 15
Koopt uw Radio-Toestel bij een vertrouwd adres
e. TH. VAN BEKKUM
Simon de Wit's Maizena
Electro- en Radio-Technisch Bureau
Installaties in alle prijzen
Betaling in overleg met kooper
E.Noack'GelderscheRookworst
De E. M. Jaarsma haard
neem ons mee
ThboGroenhuizen
Van der In de Jeng Ven Ophoven
Chèque- Giroverkeer
ELCK WAT WILS
A. Hogenboom
-Banketbakkerij-
I.BUNNIK& ZONEN
HOUTHANDEL
J. J. Smit, Krommestr. 25
P. Leenards
H. H. Lensing
Drukkerij De Eembode
HEDEN
EERSTE SOORT 80 CEHT PER POND
B. C. OVERMARS
VERSCHE EIEREN 9 CT. Arnh.weg 34 Telef. 648
Model 1930-1931
is sierlijk van uitvoering en uitermate zuinig in gebruik.
In onze showroom toonen wij U elk gewenscht model in verschil
lende prijzen. Laat ons U vrijblijvend voorlichten, prijscourant gratis.
Electrische S*nederlj „DE ETNA"
LIEVE VROUWESTRAAT 14 TELEFOON 806
Vakkundige plaatsing wordt U gewaarborgd.
a 10 cent per pak
BH aankoop van 2 pak ÉÉN PAK GRATIS tl
Deze reclame is geldig vanaf heden t.m. 15 November
Simon de Wit Langestr. 32 Amersfoort
Bij tochten per
Auto of Fiets
is een goede Verrekjjker onmisbaar
eerst deze maken Uw tochten
genotvol en interessant. U vindt
ze in alle formaten en prijzen bij
VAK-OPTICIEN
Langestraat 38 Amersfoort
AMERSFOORT BUSSUM
Effecten en Coupons
Utrechtschestraat 8
heeft voor U op Luxe- en
Huishoudelijk gebied een
uitgelezen collectie
S. J. ROSIER
Zuidsingel 58, nabQ het Zlckenbula
fiinn-iaililiinHiig uiii
Scherp concur, prijzen. Prima stoflen
Elegante coupe en afwerking
SPECIALITEIT INR IJ BROEKEN
W. J. Fijnenberg
Krommestraat 49 Amersfoort
Huishoudelijke Artikelen
Aanleg van Gas- en Waterleiding
Lood- en Zinkwerk
Sanitaire Werken
Electrische-, Uas- en Petroleumlampen
Piano's en Orgels
Vakkundig stemmen
- en repareeien -
Firma v.d. Werf, Tei. 94#
HAVIK 2" Amersfoort
IN PARAPLUIB'S EN
WANDELSTOKKEN
HET BESTE ADRES
Langestr. 29 Tel. 200
J. B. v. d. VAT
Utrechtschestraat 10 - Amersfoort
Bebé-artikelen
SOESTERWEG 1 t/o HET OUDE STATION AMERSFOORT
ZAGERIJ, SOtlAVERIJ en TIMMERFABRIEK
Groote voorraad bont ook lo triplex, scherp concureereod
Goudsmid en Gediplom. Horlogemaker
Ruime keuze Horloges en Kettingen in goud, zilver, doublé
en nikkel. Klokken met pracht slagwerken als Bimbam en
Westminster. Fantaste en gewone Wekkers. Zoomede alle
artikelen in goud en zilver. Zeer voordeelige aanbieding in
gouden Fantasie-, Zegel- en Veriovings-Ringen
uitsluitend le kwaliteit Voordeeligste prijzen
R. K. Amersfoortsche -*
Begrafenisonderneming
Speciaal adres voor bediening
In allo klaseen.
Ifiikilidinilrut 22 liirM
Zuidsingel 68 - Telefoon 924
Amersfoort
VAKKUNDIGE
UITVOERING
van alle Timmer- en Metselwerken
tegen concurreerende prijs.
Zoowel burgerwerk als nieuwbouw
PRIMA
ADVOCAAT
BOERENMEISJES
BOERENJONGENS
VOORBÜRGH
MASSA's SCHILLETJE
Alsmede de bekende Oude Klare
merk .OUWE DUIJS"
f3.25 per Liter.
Verkrijgbaar in de
Slijterij ia Gedistilleerd
S.H. MASSA
HAVIK 41 - TEL., 292
Langegracht 28 - Amersfoort
Aanbevolen adres voor de levering van alle drukwerken
voor het vereenigingsleven, den handel on de industrie.
Plaatsing van advertentiën in alle couranten tegen uit-
geversprlje. Levering van boeken en tijdschriften.
TWISTEN TUSSCHEN GOOI- EN
EEMLAND OVER DE GRENS
SCHEIDING
door T. Pluim.
Er was een tijd, dat genoemde grens
lijn feitelijk niet bestond; zij liep n.l.
door woeste hoogveenstreken, waar
over niemand zich bekommerde: nóch
dc graaf van Holland, nóch de Bisschop
van Utrecht wisten juist, waar hun ge
bied eindigde of begon. Maar foen om
streeks 1300 die gronden om hun turf
eensklaps ware goudmijnen werden
door 't gebrek aan hout wilde z>
wel dc Graaf als dc Bisschop zich deze
kostbare streken geheel toeëigenen: de
„wilde veenen" tusschen Baarn en Hil
versum waren nu een begeerlijk bezit
geworden.
Na veel getwist werd er een ovet
komst gesloten, waarbij de Eemnesser-
dijk als de grens tusschen Gooi-
Eemland werd vastgesteld (1356):
grootste deel der venen viel dus a.
Holland toe. Maar de Graaf was nog al
schappelijk: hij stond aan de Eemncs-
sers een strook land in erfpacht af voor
hun landbouw.
Doch op den duur namen de Eem-
nessers méér, dan hun was toegewezen.
En zoo werd het noodig, dc grens juis
ter tc omschrijven. Er werd ten noord
oosten van Blaricum een paal geslagen,
die als wapen de Hollandschc leeuw
droeg en daarom de „Leeuwenpaal"
genoemd werd. Van hier uit werd de
grenslijn ongeveer getrokken zooals hij
nu nog loopt, nl. linierecht op de
Utrechtsche Dom toe (1534), dus thans
in 't voordeel van Utrecht.
Maar de Hollanders, die nu weer een
groot deel verloren, protesteerden, zoo
dat reeds in het volgende jaar het
hoogste Gerechtshof der Nederlanden,
n.l. de Geheime Raad, zich er mee be
moeide. Een nieuwe grenslijn werd ge
trokken en wel zóó, dat het westelijk
deel van Baarn en bijna de geheele
Vuursche wéér bij Holland kwamen,
dus juist de begeerlijke veengronden.
Nu kwam er weer van Baarn pro
test. De ingezetenen wezen in een ge
schrift aan den Keizer er op „hoe vyf
a ses hondert luyden met wyf ende kin
deren" broodeloos zouden worden.
(De verturving was dus toen wel een
voornaam bedrijf voor Baarn). In hun
woede sloegen de Baarnsche veendel-
vets zelfs een Gooier dood en onder
klokkenslag trokken zij er op uit, om
de nieuwe grenspalen weer terug te
zetten. Maar toen z.ij op de bedoelde
grens aankwamen, 'durfden zij toch
niets tc doen. Gelukkig stond de Kei
zer hen .weldra tegen een lage erfpacht
venen onder Baarn ter exploitatie af.
Maar natuurlijk, de Baarnsche en
Vuurschcr ingezetenen bleven mokken
en op hun aandrang begonnen de Sta
ten van Utrecht weer een proces. Ik
vond dezer dagen in 't Rijksarchief fe
Utrecht een oorkonde van den heer van
de Vuursche, n.l. Johan van Culen-
borch, die ook „Heere van Rijnswoude"
was. Wanneer de proceskosten meer
dan ƒ1200 bedragen mochten, zou hij
dc rest betalen.
Gelukkig kwam in 1557 een nieuwe
regeling tot stand, waarbij de venen
onder Baarn en de Vuursche weer
't Sticht kwamen.
Maar de Gooiers wilden niet binnen
hun nieuwe grenzen blijven; herhaalde
lijk gingen zij de grensgreppe! over en
begonnen op Baarnsche grond dapper
er op los te graven. Dit gebeurde, zoo
als ik in een paar oude stukken in 't
genoemd Rijksarchief las, aldus. De
Gooiers hebben de gruppel overschre-
i om turf te graven, heidekruid te
aien, plaggen te slaan en allrtiweg
voeren „in seer groote quantiteyt
ende met een groote menichte van
volck, wagenen en peerden."
Natuurlijk werd er bij 't bestuur
Gooiland geprotesteerd; de regeerders
erkennen zelf 't onrechtvaardige
zij wilden de namen en toenamen
der overtreders weten om ze te straf
fen. Maar Baarn antwoordde, dat dit
niet te doen was, want niemand durfde
bij hen (dat zijn de Gooiers) komen,
als zij aan 't werk waren (dus aan
stelen) en ook waren zij moeilijk te o..
derscheiden, daar de Gooiers „van één
fatsoen" waren.
Nu bemoeide Koning Filips zich met
de zaak en gaf aan de Baarnsche-
Vuurscher ingezetenen verlof zelf de
schuldigen op heeterdaad te vangen en
aan 't gerecht over te leveren.
Tevens verhoogde de officier
Gooiland de straffen op de overtreding
gesteld, n.l. 50 gulden voor de eerste
keer; geeseling met roeden en verban
ning voor de tweede maai, benevens
schadevergoeding en betaling der ge
rechtskosten, terwijl voor de derde
maal de strop zou volgen of plaatsing
op 's Konings galeien (oorlogssche
pen).
Toch kwamen de Gooiers opnieuw
graven, en nu zond de Koning den
deurwaarder Adriaen Jansz Crooswyck
de dorpen van Gooiland rond om dt
bestuurders aan te zeggen aan hun on-
derhoorigen het turfgraven, enz. op
Stichtsch gebied te verbieden, op de
reeds genoemde straffen. Mochten de
daders ongestraft blijven, dan zou de
Baljuw van Gooiland (de algemcene
bestuurder) zelf met 100 gouden realen
en de regeerders der dorpen met 1000
gulden beboet worden (26 Nov. 1571).
Nu, 't was wel noodig om scherp
op te treden, want ik lees in een ander
klaagschrift, dat er in één jaar door de
Gooiers omstreeks 2000 voer turf op
Stichtsche grond was gegraven en weg
gevoerd.
't Schijnt, dat vooreerst de schrik on
der de Gooiers er in was gekomen,
1 lieverlede werden ze weer
brutaler. Zoo las ik in een geschrift van
1617, dat, als de eigenaars onder
Baarn hun eigen turf aan hoopen had
den staan, de Gooiers die gewoon
weghaalden!
En toen de Baarnaars daarover
klaagden, en ze terug eischten, ant
woordden de Hilversummers, dat zij de
halcrs zóó zouden „opdecken" (af
rossen), dat ze wel acht dagen in bed
zouden liggen. De Baarnaars moesten
dus alles maar aanzien, om de „gewel
dige hand van de Gooyers tc ontloo-
pen."
In Jan. 1617 werd een moedwillige
Gooier gegrepen en door een Utrechtsch]
edelman, van wie de turf was, tot
goeding gedwóngen. De man bekende
op last van zijn vader vroeger reeds
tweemaal turf te hebben „gehaald"
(dus; gestolen)', telkens vier h vijf voer.
Ook noemde hij eenige mede-gravers
op, allen uit Hilversum; zij werden ver
oordeeld tot 50 gld. boete.
Nog verder ging de moedwil der
Gooiers. Zij haalden, zoo lees ik in een
ander klaagschrift, zelfs ook schapen
van de Baarnaars weg» „zij hadden
daarmee meer voordeel dan verlies"
(nl. de boete of schadevergoeding).
Zoo bijv. haalden 5 Gooiers op 12
Maart 1618 des morgens te 10 uur de
schaapskudde weg van de Weduwe
Meyn Jans, hoewel de dieren wel 20
roeden binnen de grenzen van het Sticht
weidden. En onder Maartensdijk had
den zij een boer gedreigd, dat zij hem
het paard zouden afnemen, als hij
ee ging ploegen.
En op 6 Sept. 1618 's morgens 6 i
hadden zich 8 Gooiers in een sloot
verborgen, gewapend met spietsentoen
hebben zij met geweld onder Baarn de
schapen van Jan Eijberts weggehaald
en in Gooiland gebracht, hoewel de
schapen nooit over de grens in Gooi
land kwamen weiden.
Na dit „klaagschrift" werden er in
1619 afdoende maatregelen getroffen.
Een deftige commissie uit Holland en
Utrecht ging de heele grens langs om
onderzoek te doen.
Bijv. uit Utrecht waren benoemd Jhr.
Dircic van Eek, Canonnik van St.-Pie-
ter; Jhr. Aernt van Asewijn, heere van
Ruwiel; Corns, v. d. Poll, Burgemeis-
de Stad Utrecht, en Mr. Gerard
I Hamel, secretaris van de Ed. Mog.
Heeren Staten van Utrecht, waaraan la
ter nog werd toegevoegd Jkr. üodart
van Reede, heere van Nederhorst den
Berg. Uit Holland kwamen o.a. Jhr.
Nicolaas van Boekhorst, heere van
Wimmenum (althans ik meen dit woord
aldus te moeten ontcijferen); Nicolaes
Wouters, Borgemr. van Haerlem; heer
Adriaen Pauw, Ridder, Racdt en Pen
sionaris der stadt Amsterdam; Pieter
Corns. Hooft, Drost van Muyden en
Baillue van Goylandt.
„Naer vriendtlijcke onthalinge ende
salutaties van wederzijds, met aenbic-
dinghe van 't observeren van oude goe- 1
de nabuerschap," besloot men een tocht
langs de betwiste grenzen te doen. De
Commissie bevond, dat op sommige
plaatsen (het verslag duidt ze nader
aan) de grenspalen ten nadeele van
Utrecht waren verzet. Een en ander
werd clan ook hersteld.
Toch waren de twisten en vooral dc
processen nog niet uit; eerst een eeuw
later, n.l. op 14 Juli 1719, werd voor
goed de vrede gesloten, maartoen
was ook al het veen afgegraven en was
er feitelijk geen aanleiding tot twist
meer. Er werden toen 22 grenspalen
gezet, dezelfde, die men nog langs dc
Gooiergracht ziet, bijv. tusschen Groot-
Kievitsdal en de Hollandschc Rading.
De „Leeuwenpaal" staat nog altijd op
zijn oude plaats.
