Katholiek Orgaan voor Amersfoort en Omstreken
CONKLIN
VULPENHOUDER
R. K. Spaarbank - Amersfoort
H. ELZENAAR
Bel dan op No. 42
Abonnementen kunnen elke week ingaandoch
opzegging van abonnement moet geschieden
voor den aanvang van een nieuw kwartaal. Prys
per 3 maanden f 1.00. Buiten Amersfoort 1.10
De €ömbode
Advertentiën 26 cent per regel. Billijke tarieven
voor handel en nyverheid by geregeld adver
teer en. Advertentièn moeten Dinsdag en Vry'
vóór 8 uw in den morgen zijn
Kantoor en DrakkerIJ Lingegrscht 26 te Amersfoort - Telefoon 314 Verschijnt eiken Dinsdag- en Vrijdagmiddag Postgiro no. 44254
Vier en veertigste Jaargang jEoBW Dinsdag 9 Dec. 1930 - No. 73
Geluk hebben kan ook de dwaas; tot
gelukkig zijn wordt veel wijsheid en een
rijke schat van deugd vereischt.
Onderwils-
vooruitgang In 1806
door A. F. van Beurden.
Holland had een koning gekregen,
nog wel de broeder van den alver
winnaar Napoleon. Louis Napoleon
bleek een goed vorst te zijn, begaan
met de nooden van zijn volk, maar
hij wilde niet dansen naar de pijpen
van zijn grooten broêr en verdween
later geluidloos, niet tot voordeel der
lage landen.
Hij keurde de maatregelen goed, die
7ijne Ministers en de Hoogmogenden
namen in het algemeen belang en
aldus kwam in 1806 ook een school
reglement in werking, dat voor de
geschiedenis van het onderwijs wel
van belang is, daar dit op het keer
punt staat van het doordringen der
nieuwe richtingen in het onderwijs.
Wij zullen het even inzien, zooals
het in het land van Utrecht gold. Art.
1 zegt, dat geene aanstelling, beroeping
of toelating tot schoolonderwijzer, huis
onderwijzer, schoolhouderesse kan ge
schieden, dan uit personen, die de
algemeene toelating bezitten en de
vereischte rangen volgens de publi
catie der H. M. van 3 April 1806, met
overlegging of vertooning daarvan aan
den districtsschoolopziener of aan de
plaatselijke commissie. De tot het aan
stellen van onderwijzers gerechtigden
behouden hunne keuze. Op vele plaat
sen had de heer van het dorp nog
recht van aanstellen.
Bij art. 2 werd de aanstelling in
Utrecht en Amersfoort bij plaatselijke
reglement met inachtneming der
schoolverordeningen geregeld.
Art. 3 schrijft de wijze, waarop de
onderwijzer in de kleine steden en op
het platteland benoemd wordt, aldus
a. Wie gerechtigd is tot beroepen
vaneen onderwijzer geeft bij vacature
binnen 14 dagen kennis aan den dis
trictsschoolopziener met tractement en
emolumenten.
b. Zij die in de bladen de vacature
bekend maken moeten daarbij voor
waarden en tijd bepalen.
c. De sollicitaties zullen door de
bevoegde personen allen aan den
schoolopziener gezonden worden die
oordeelt of zij voldoende zijn.
d. Wie voldoende geacht wordt, zal
examen doen voor een gecombineerd
College van de bevoegde personen en
den Kerkenraad doen, wat het school
onderwijs aangaat examineert de op
ziener.
e. De geschikste wordt hier aan
gesteld als schoolonderwijzer, terwijl
hij tot den post van voorlezer en voor
ganger door den Kerkeraad benoemd
wordt.
f. alvorens in dienst te treden zendt
hij zijn stukken aan den schoolop-
Z'Bij art. 4. De beroeping en aan
stelling der bijzondere schoolonder
wijzers van de eerste klasse geschiedt
door de Collegiere of personen vol
gens de algemeene wet die op die
scholen rechten kunnen doen gelden.
Art. 5. Die van de tweede klasse,
der schoolhouderessen en huisonder
wijzers, geschiedt in de steden volgens
plaatselijk reglement.
Art. 6. Geen ondermeester mag op
treden zonder goedkeuring van den
schoolopziener of plaatselijke com
missie.
Art. 7. Wie zich niet behoorlijk onder-
-werpt aan de wetten, een slecht zede
lijk gedrag heeft, zijnen dienst onnut
voor de jeugd maakt, middelen van
toestaan blijft houden, die met zijn post
niet strooken, de bevelen der meer
deren niet volgt of die onbetamelijk
bejegent, ernstige vermaningen niet
aanneemt, dan kan hij van zijn post
van onderwijzer, voorzanger en voor
lezer geschorst worden voor zes weken,
voor den tweeden maal afgezet worden.
Art. 8. De schorsing of afzetting
blijft voor de eerste klasse aan het
schooltoezicht met ruggespraak met
de gemeentebesturen, op voordracht
der plaatselijke commissie.
Art. 9. Van de andere door de stede
lijke regeering.
Art. 10. De onderwijzers zullen
mogen blijven, voorlezer, voorzanger,
collecteur van 's lands middelen, kun
sten en wetenschappen beoefenen,
JOH. DE HEER
VARKENSMARKT TEL, 1309
AMERSFOORT
Piano- en Orgelhandel
maar niet collecteur zijn buiten hun
standplaats.
Art. 11. De gemeentebesturen enz.
zullen gehouden zijn de tractementen
te verbeteren en te verzekeren.
Men zal de schoolgelden, waar ze te
gering zijn, verhoogen ten bate van
de onderwijzers, bij de maand te innen,
op de niet betaling der schoolgelden
toezien, geen tijdelijken in dienst nemen.
Art. 12. Er zullen belooningen ge
geven worden op voordracht van den
schoolopziener aan- onderwijzers, die
buitengewoon hun best doen.
Art .13. Openb. onderwijzers, die hun
betrekking altijd trouw bekleed hebben,
zullen voor de verkrijging van eenig
pensioen voorgedragen kunnen worden.
Art. 14. Er zullen genoeg scholen
zijn, maar door eene te groote ver
menigvuldiging van scholen en onder
wijzers zullen de gemeenten niet te
zeer in hunne inkomsten besnoeid
worden. Men zal de bijzondere scholen
der 2e klasse tot een vast getal be
palen en niet vermeerderen dan als de
noodzakelijkheid gebleken is; geene in
de kleinere steden en op het platte
land oprichten dan na des schoolop
zieners advies. Vrouwenschooltjes al
leen ook na gunstig advies van den
Districtsschoolopziener of Commissie.
Het aantal dezer schooltjes moet niet
onnoodig vermeerderd worden.
Art. 15. Het onderwijs moet ook dus
om niet gegeven kunnen worden aan de
kinderen der armen. Wanneer de ouders
de kinderen van school nemen, krijgen
zij geen onderstand meer.
Art. 16. Arbeids- en industrieschool
moeten met armen en diaconiescholen
verbonden worden.
Art. 17. De gemeente zorgt voor het
onderhoud van het mobilair der scholen.
Art. 18. Wie volgens vorige wetten
een volledig getuigschrift bezat is
onderwijzer in den tweeden rang en
kan overal solliciteeren.
Art. 19. Eene acte als schoolonder
wijzer kost na examen voor den 4en
rang f2.10, 3en rang f5.—, 2en rang
f7.10, len rang f10.Schoolhoude
resse klein kinderschooltje f2.10, kost-
schoolhouderesse f7.10, huisonderwijs
f2.10, vreemde taal f5.—.
Art. 20. Bijzondere schoolorde door
schoolopziener goed te keuren.
Art. 21. De schoolonderwijzer moet
de ouders opwekken de kinderen naar
school en de kerk te zenden.
Art. 22. De onder school- en kerk
tijd bij den weg loopende kinderen
zullen gestraft worden.
Art. 23. De stedelijke regeeringen
zullen bij reglement alles vaststellen
binnen 3 maanden.
Art. 24. De commissie van onder
wijs ontvangt voor buitengewone zit
tingen vergoeding.
Art. 25. Men zal de overtreders der
wetten calangeeren.
Art. 26. Een ieder zal dit reglement
nauwkeurig observeeren.
Gedaan te Utrecht 11 Nov. 1806.
W. v. Dam v. Isselt.
Men ziet in dit reglement al het
dóórdringen der betere begrippen over
onderwijs, maar men speurt er ook
in zekere angstvalligheid om vooral
geen oude rechten te verminderen.
Langzamerhand werden ook die oude,
remmende begrippen opgeruimd en
kon het onderwijs zich langs lijnen
van geleidelijkheid ontwikkelen.
KANTOORBOEKHANDEL i
«F.fl.TULPBi
Ungestr. 65 to. KrommMtr. TEL ÏÏ8
ENDURA
Onbeperkte en voortdurende garantie
van 16 November—31 December 1829
en was dus nog geen momentopname
zooals thans.
Genoemd Koninklijk Besluit, alsmede
de wet, die in 1879 dit K.B. verving,
bepaalden, dat telkens om de 10 jaar
een algemeene volkstelling zou wor
den gehouden.
Tot en met de 9e telling, in 1909,
werd dienovereenkomstig gehandeld.
In 1918 is hierin veranderiug ge
komen.
Het bleek, dat de meeste landen de
telling niet hielden van het 9e op hef
10e jaar, maar van het 10e op het 11e
jaar.
Hierbij nog in aanmerking genomen
den grooten papiemood in verband
met de buitengewone toestanden, door
den wereldkrijg veroorzaakt, werd be-r
sloten de tellingen voortaan 1 jaaf
later te houden.
Het is immers van groot belang de
gegevens van de telling hier te lande
gehouden, te kunnen vergelijken met
die van andere landen en wel over
hetzelfde tijdvak, om meer nauwkeurige
conclusies te kunnen trekken.
De 10e telling is dus niet gehouden
van 1919 op 1920, maar van 1920 op
1921.
De 11e algemeene telling, met de 'j
daaraan verbonden beroeps-, wotting*
en bedrijfstelling zal derhalve gehou-
den worden van 1930 op 1931.
Voor deze telling is ook weer ge
kozen den toestand, zooals die zal zijn
op middernacht van oud- op nieuwjaar.
Der Regeering lijkt dit tijdstip het
meest gunstige om de navolgende
twee redenen
le. omdat zij meent, dat van oud-
op nieuwjaar de meeste personen in
hun werkelijke woonplaats aanwezig
zullen zijn;
2e. omdat deze datum het voordeel
oplevert, dat bij de invulling van den
kop der kaarten door'het gemeentebe
stuur en de bewerking der kaarten
het Centraal Bureau voor de Statistiek
Bureau voor de Statistiek de leeftijden
der te tellen personen gemakkelijk
kunnen worden berekend.
Personen, die op 31 December 1930
zijn overleden en kinderen geboren op
1 Januari 1931, zijn dus niet ir
telling begrepen.
De eerste telling, in 1829, had
tweeledig doel:
le. het aantal inwoners van het Rijk
het aantal alhier tijdelijk -*-
Nationaliteit. Het is van groot belang
te weten hoeveel en welke vreemde
lingen zich in ons land hebben ge
vestigd.
Uit het feit, welke beroepen deze
uitoefenen, valt at te leiden, welken
invloed de vreemdelingen hebben in
de verschillende beroepen en bedrijven.
Blijkt nu, dat bepaalde beroepen
bijna uitsluitend door vreemdelingen
worden uitgeoefend, dan kan er aan
leiding bestaan na te gaan In hoeverre
hierin gunstiger omstandigheden voor
onze landgenooten zijn te scheppen.
*-•" (f
de 7e telling (1889) waren in
ons land aanwezig: 28.000Duitschers
en 3.000 Belgen; bij de 10 telling
(1920) waren deze cijfers respectievelijk
57.000 en 30.000.
Elfde Volkstelling.
L
Reeds in vroeger tijden werden,
zoowel in ons land als daarbuiten,
volkstellingen gehouden.
Deze bepaalden zich meestal slechts
tot een stad of een landstreek en
dienden uitsluitend om het aantal in
woners vast te stellen.
De eerste algemeene volkstelling
werd in ons land gehouden op grond
van het Koninklijk Besluit van 29
September 1828.
Zij werd gehouden in het tijdvak
personen te bepalen
2e. gegevens op lijsten te verzamelen,
welke moesten dienen voor de opma
king van bevolkingsregisters.
De eerstvolgende tellingen beoogden
ook uitsluitend deze beide doeleinden.
Langzamerhand is echter het hoofd
doel der volkstelling geworden het
verzamelen van statistische gegevens.
De gegevens, welke voor de elfde
volkstelling door middel der telkaarten
worden gevraagd, betreffen o.a.
Vragen I en IInaam, voornamen, ge
boortedatum, leeftijd en geboorteplaats;
vraag III: nationaliteit (landaard);
vragen 1, 2 en 5 ged. samenwoning
vraag 3burgerlijke staat
vraag 4: godsdienst;
vraag 5 ged. behuizing;
vragen 6, 7 en 10: beroep; terwijl
de vragen 8 en 9 in verband staan
met de bedrijfsstatistiek.
Bij vorige tellingen was het den ge
meentebesturen ten strengste verboden
de telkaarten vooraf, voor zoover
doenlijk, in te vullen aan de hand van
het Bevolkingsregister.
Thans is echter aan de gemeente
besturen opgedragen voor ieder, die
in het Bevolkingsregister staat inge
schreven op de telkaart de vragen 1,
II en III.
leder is nu verplicht de ingevulde
antwoorden, zoo noodig, aan te vullen
en te verbeteren en de overige vragen
te beantwoorden.
Omtrent de bedoeling van de overige
vragen volgt hier nog een korte toe
lichting.
Binnenland
NIEUWE SPOORLIJN.
Er zijn plannen in voorbereiding,
om Friesland een vaste verbinding te
bezorgen met Noord-Holland over den
nog te maken afsluitdijk en Wicringen
heen. Tevens ligt het in de bedoeling
op het eiland Wieringen een paar
Stationnetjes te bouwen, en wel te
Hippolytushoef en Den Oever. De dijk,
die 'de afsluiting der Zuiderzee zal
vounen, komt in Friesland uit op het
dorp Ziirich, iets ten Zuiden van Har-
llncen.
WELDADIGHEIDSPOSTZEGELS.
Evenals in voorgaande jaren zal de
verkoop van Weldadigheids-postzegels
en prentkaarten van 10 December 1930
tot en met 9 Januari 1931 worden
houden.
Hoewel het gebruik van deze zegels
en kaarten in de laatste jaren belang
rijk is toegenomen, is Nederland nog
steeds ten achter bij andere landen,
waar de winst op dezen verkoop be
langrijk hooger is per hoofd der be
volking. Een bewijs dus, dat het ge
bruik hiervan bij ons nog lang niet
algemeen genoeg is,
De postzegels zijn in 4 soorten ver
krijgbaar met frankeerwaarden van 1
5, 6 en 12'/, cent, die verkocht wor
den voor 3, 8, 10 en 16 cent- De
winst, die boven de frankeerwaarde
wordt verkregen, komt ten goede aan
vereenigingen van alle gezindten, over
het geheele land verspreid, die zorgen
voor misdeelde (zieke, zwakke, prae-
tuberculose, achterlijke, zwakzinnige,
verwaarloosde, misdadige, gebrekkige,
blinde, doove, doofstomme) kinderen.
Voor ditzelfde mooie doel worden
eveneens twee stel briefkaarten ver
kocht, een serie naar schilderijen van
Maris en Neuhuys, een andere gekleurde
serie naar ontwerpen van Edz. Koning.
PROVINCIE UTRECHT.
Ged. Staten stellen voor een geld-
leening aan te gaan ten laste der
provincie Utrecht van ten hoogste
f 1.522.000, vermeerderd met de op de
leening vallende kosten, tegen een
onder controle Centrale acconntaatidlenet Ned. BMnnbesd
Goedgekeurd bq Koninklijk Besluit dj. 14 Maart 1913, no. G3
De zittingen voor het inleggen en terugbetalen van gelden
worden gehouden in het R. K. Spaarbankgebouw
BREEDESTRAAT bij de LANGEGRACHT
des ZONDAGS van 12 tot 1 uurWOENSDAGAVONDS van 7
tot 8 uur en VRIJDAGS van 10 tot 11 uur.
Dadelijk ingaande rente 36/,0 pCt.
Spaarbusjes gratis verkrijgbaar.
Kassier: Amsterdamsche Baak.
rente van ten hoogste 4'/a pCt. en een
koers, die niet lager mag zijn dan 97
pCt. De leening zal dienen ter bestrij
ding van de kosten verbonden aan de
uitvoering van het wegenplan, verbe
tering van de Eem enz.
SEMINARIE.
Er bestaan plannen, om eenigen iijd
na de ingebruikneming van het nieuwe
Klein-Seminarie van het Aartsbisdom,
dat te Apeldoorn zal worden gebouwd,
in de onmiddellijke nabijheid hiervan
een afzonderlijk huis als philosophicum
met twee-jarigen cursus in te richten.
De onlangs te Apeldoorn gekochte
grond biedt hier alle ruimte voor.
Wat is Italiano eigenlijk? li
Itatlano Is een combinatie vaii verschillende ge-
neeskrachtlge ingrediënten, die In dé officiééls
Seneeskunde bekend staan als de beste mld*'
elen tegen hoest en verkoudheid.-Itallsnd V;
staat onder voortdurende medischs contrOldh -v i
EEN VERBETERING.
Van al onze nieuwe wegen is die
door het fort aan de Biltstraat mis
schien wel het vurigst verbeid. Het is
een kort stukje weg, slechts 350 M.
maar hoeveel moeite heeft het niet ge
kost Defensie en Waterstaat tot den
aanleg te doen besluiten! Ontelbare
adressen en requesten zijn over deze
aangelegenheid verzonden; in de Ka
mers is bij herhaling over den „doo-
denweg" rond het fort geklaagd die
een record aan ongelukken op zijn
naam wist te vereenigen. Maar einde
lijk kon de Genie met haar sloopings-
werk beginnen. Toen het noodige was
opgeblazenjen de puinhoopen||waren
verwijderd, kwam Waterstaat
werk.
En hoe ziet nu djt peperdure wegje
—- waaraan door de Genie in totaal
voor f250.000 en door Waterstaat
voor f 80.000 werd verwerkt, zoodat
iedere meter ongeveer f 1000 kost
eruit?
de constructie werd Betonfun-
deering toegepast, waaroverheen een
hardasphaltdek werd gelegd, het eerste
dat voor rekening van den Rijkswater
staat is uitgevoerd.
WEGEN.
Doordat op het onlangs verschenen
Rijkswegenplan 1932 de verkeersweg
van Utrecht naar 't Gooi (Laren) voor
komt, is de provincie Utrecht onthe
ven van de verplichting tot verbetering
van deze verbinding voor zoover op
Utrechtsch gebied gelegen. De pro
vincie bespaart zeker een millioen.
Hiertegenover stellen Ged. Staten
aan de Prov. Staten voor, eenige offers
te brengen.
Zij zouden den weg van de Klomp
naar het Ingensche Veer, thans bij het
in beheer en onderhoud, willen
nemen en op het provinciaal
wegenplan willen plaatsen. Voorts is
een onderhandsche regeling met Maar
tensdijk ontworpen voor den bestaan-
den weg van Utrecht over Maartens
dijk naar de grens van Noord-Holland
voor zoover deze bij laatstgenoemde
gemeente in onderhoud is. Volgens
deze regeling zouden de tollen op
dezen weg met 1 Januari worden op
geheven.
TE PAARD.
De landelijke ruitersport, in vele
streken van ons land tot grooten bloei
gekomen, liet in Gooi- en Eemland
nog weinig van zich merken.
Wel werd voor enkele jaren door
jongelui tot denboerenstand behoorend,
woonachtig in Laren, Blaricum en om
geving, een landelijke rijvereeniging
opgericht, doch deze kon zich blijk
baar niet handhaven.
Thans meldt men de oprichting
eener dergelijke vereeniging in de ge
meente Hoogland bij Amersfoort; een
flink aanfal leden' is reeds toegetreden.
Als voorzitter fugeert de heer J. K.
Knottenbelt te Hoevelaken (gemeente
Hoogland), bekend als bestuurslid der
Ruitersportvereeniging „Eemland".
De heer C. Klerk, wachtmeester der
Veld-Artillerie, woonachtig te Hoeve
laken, zal als instructeur der jeugdige
vereeniging optreden.
Kantoorboekhandel
Kantnnrmnubelnn
Schrijfmachines
Langestraat 84 Telef. 528
Speciaal adres voor Uw Kantoor-
School-, Schrijf- en Teekenbenoo-
digdheden. - Advertentie-Bureau
Hebt U een
Taxi of auto noodig
Amersfoort
BERICHTEN
UIT
AMERSFOORT
CONGRES-GEBOUW.
Sinds eenigen tijd was een combi
natie hier ter stede doende met het
ontwerpen van een plan tot stichting
van een groot gebouw ter plaatse waar
Amicitia zich bevindt en bestemd
ir schouwburg-, bioscoop-, verga
der- en congresgebouw.
Deze combinatie heeft zich tot den
Raad gewend met verzoek om rente-
garantie voor een kapitaal van f240.000.
De sociëteit blijft in het nieuwe gebouw
gevestigd. De niet voor den bouw be-
noodigde grond komt weer in ge-
meentebezit. Het Araicitia-terrein is
eigenlijk gemeentebezit, maar in voort-
durenden erfpacht aan de vereeniging
Sociëteit Amicitia afgestaan.
gemeenteraadsvergadering nog aan de
orde een voorstel tot aankoop van een
paar huisjes aan de Kleine Haag, ten
behoeve van een verkeersverbetering,
voorts aankoop van een huis met grond
aan den Arnhemschenweg, noodig voor
de verbetering van den E. Meisterweg.
Dan nog wordt een crediet gevraagd
voor wegenaanleg Bankastraat en om
geving en voorgesteld het terrein van
de timmerfabriek Ons Belang te ver
huren aan de firma Meursing.
Ten aanzien van de electrificatie
van het traject Amsterdam—Amersfoort
kon door den Minister van Wat-er-staat
nog niets met zekerheid worden mede
gedeeld.
De opening van het nieuwe gebouw
van den Raad van Arbeid aan de Prins
Frederiklaan, zal plaats vinden op 20
Dec. a.s.
De Amersfoortsche Bestuurdersbond
heeft tot den Raad het verzoek gericht
te willen bevorderen dat de steun
verlening aan werkloozen worde ver
beterd.
De bouw van 20 gemeentewoningen
aan den Soesterweg is opgedragen aan
den aannemer Joh. van Keulen.
De aanleg van wegen op terrein
Oskam aan den aannemer Heun.