Katholiek Orgaan voor Amersfoort en Omstreken m f. fl. tulp m CONKLIN VULPENHOUDER R. K. Spaarbank - Amersfoort h. ELZENAAR Bel dan op No. 42 Abonnementen kunnen elke week ingaan, doch opzegging van abonnement moet geschieden voor den aanvang van een nieuw kwartaal. Prijs per 8 maanden f 1.00. Buiten Amersfoort 1.10 De €embode Advertentiex 25 cent pee regel, voor handel en nijverheid l toeren. Advertentièn moeten bü geregeld i Dinsdagen •gen zjfn Kantoor en Drukkerij Langcgracht 28 ta Amersfoort - Telefoon 314 Vijf en veertigste Jaargang Verachljnt alken Dinsdag- en Vrijdagmiddag - Postgiro no. 44234 Dinsdag 5 Mei 1931 - No. 10 God heeft door het geweten Zijne wet in 's menschen hart geschreven en hem zoodoende in staat gesteld, zich te onderwerpen aan de eeuwige goddelijke verordeningen, niet als aan eene vreemde bulten hem staande macht, maar zóó dat hij daardoor zijne eigene overtui ging naleven en zijn eigen aangeboren zedelijk gevoel volgen kan in elke hem geboden daad. De „dolle" Amera- loortache Dragonder. Ja, ik had er vroeger wel eens wat van gelezen, maar toch maar heel weinig. Doch nu komt het Maandblad van „Oud-Utrecht" van 25 April J.l. ons met een vrij uitvoerig opstel ver rassen. Misschien doe ik de lezers geen ondienst, als ik van dien „dollen" Amersfoortschen dragonder nu wat naders meedeel. (De schrijver is dr. A. J. van der Weijde). In de stad Utrecht werd reeds in 1461 een huis bestemd voor „dolle en razende menschen, die men moet vast leggen of opsluiten". Alleen razende krankzinnigen werden dus daar op genomen, in een hok opgesloten en dan met touwen vastgebonden of met ijzeren ketenen gekluisterd. In de hok ken werden de krankzinnigen des nachts opgesloten, doch bij het huis, was een vertrek, waarin de ongeluk- kigen, die men niet voortdurend be hoefde op te sluiten, overdag samen kwamen. Waren de krankzinnigen na verloop van korter of langer tijd her steld, dan werden zij uit het huis ont slagen. In dit „Dolhuis" zaten dus gewoon lijk veel gevaarlijke lijders. Eén dag in 't jaar, „Paaschdol" geheeten, nl Tweede Paaschdag, waren de krank zinnigen voor een lagen toegangsprijs te kijk, verschrikkelijk, niet waar? Dan stroomde een dichte menigte naar binnen, om zich in dat schouwspel van yvoeste krankzinnigen te verlustigen, 'en hen te sarren en te plagen. Hoe ,is het mogelijk? Eerst een eeuw geleden kwam er meer menschelijkheid in de behande ling dezer ongelukkigen. Door het krachtig optreden van Schroeder van der Kolk, die in Mei 1827 tot Regent van het „Dolhuis" was benoemd, werd weldra een algeheele hervorming in gevoerd. Zoo werden bijv. in 1830 de hokken afgebroken en vervangen door Éeer „menschelijke" kamertjes met ooter ruimte en meer gemakken. En eds in 1828 waren op zijn voorstel de ijzeren boeien afgeschaft en voor taan van leer gemaakt; en een paar weken later kwamen leeren dwang- buizen en leeren hand- en voetboeien in gebruik, zeer zeker een meer menschelijker behandeling. Op de vergadering der Regenten van 28 April 1788 werd een verzoek voorgelezen vanwege de Staten van Utrecht om voor een dragonder uit Amersfoort plaatsing te verzoeken. (Een dragonder was ongeveer wat wij nu een huzaar noemen). De Regenten vonden het goed. mits een attest van een geneesheer werd overgelegd en een schriftelijke verbintenis om elk jaar f 100 te betalen en f 30 in eens te storten voor entrée en kleeding. De Amersfoortsche dragonder was inderdaad een merkwaardige figuur (zegt de Schrijver). Hij werd in het Dolhuis in een hok opgesloten en met ijzeren ketens geboeid. Maar hij bezat y een Herculische lichaamskracht, ter- wijl hij aan buitengewone woestheid ten prooi was. Alles, wat hij dan ook in zijn hok vond, sloeg hij kort en klein. Om dit gevaarlijk mensch te scheren, moest men hem met een ijze ren vangstok overrompelen en dan op den grond leggen. Dan werd hij door vijf personen geschoren. De notulen van 29 Maart 1790 zeg gen van hem: „Hij breekt in zijn ka mer, waarin hij opgesloten is, alles stuk, want hij bezit een onbegrijpelijke kracht; hij is met ijzeren boeien aan handen en voeten gesloten; doch breekt die voortdurend, zoodat hij van de eene in de andere kamer moest worden verplaatst. Alles is aangewend om hem door zachtheid tot bedaren te brengen, doch te vergeefs. De kos ten (wegens het maken van boeien, i het repareeren der hokken, etc. voor denzelven loopen over de honderd Rijksdaalders in het afgeioopen jaar. De eerste huismeester vraagt, of men aan de Ed. Mogenden (dat zijn de Staten schadeloosstelling in vroeger jaren. Maar van een dergelijk voorbeeld werd nergens gewag gemaakt. Wel vonden zij, dat bij extra-onkosten voor zieken de Staten soms kleinere bedragen teruggaven. Men oordeelde nu, dat over den dollen dragonder de Staten eveneens een extra-bijdrage moesten geven; „Mochten zij daartoe niet ge- JOH. DE HEER V ARKEN SMARKT TEL, 1309 AMERSFOORT Piano- en Orgelhandel Boa goede reed: Utrecht) schadeloosstelling zal verzoeken." De Regenten zagen de oude notulen nog eens na over „Het meest sociale program is het christelijk program. „Om dit program tot verwezenlijking te kunnen brengen, moet men het echter niet alleen belijden met den mond doch tevens, bij de taak die de tijds omstandigheden ons stellen, dat pro gram beleven." (Rijksdaglid Joos) wijderd worden, en bijv. in het Tugt- huis worden geplaatst, als zijnde dat tot een geweldadige bewaring beter geschikt, zooals in soortgelijke geval len gebruikelijk is geweest." Werkelijk verklaarden de Staten zich bereid jaarlijks f50 méér te betalen en de Amersfoortsche dragonder is in het huis gebleven. Tien jaren lang hooren we niets meer van hem zoo zegt de Schrij ver maar op 1 Maart 1810 beslo ten de Regenten hem elke week een stuiver voor tabak te geven. En dan komen in den malaisetijd der Fran- sche overheersching, telkens klach ten over de slechte betaling van de zijde der Staten. De verschuldigde bij drage van f 150 'sjaars werd over 1809 't laatst betaald; de klachten bleven dan ook aanhouden, en eerst op 10 Mei 1816 werd de schuld over 1814 i 1815 voldaan. Nu volgt een merkwaardige mede- deeling uit de Notulen. „Op 18 Maart 1813 is den Rentmeester verzocht te willen beproeven op de gewone scheer- dagen den dragonder door de twee assistenten zonder hulp van de smid en zijn knecht te laten behandelen" en als dit zonder gevaar kan geschieden, dan zal men de hulp van den smid niet meer inroepen. Maar op 30 Sept. d.a.v. lezen we: „Beproefd is den dragonder door twee assistenten te laten behandelen, doch dit kan niet zonder 'gevaar geschieden, want de een moest hem helpen in het ver- schoonen en de ander het goed aan brengen; een smidsknecht moest daar bij assisteeren, zoodat in plaats van 16'/a stuiver sedert 14 dagen nu maar 5 Va zouden gerekend worden." (Bij het scheren waren n.l. werkzaam: twee assistenten (uit het huis, die geen loon daarvoor ontvingen), benevens een smid met twee knechts, elk voor f0.175 per dag.) Maar bij het ouder worden werd de ongelukkige vanzelf wat kalmer, althans niet meer zoo weerspannig. Want op 26 Juni 1822 werd besloten, den smid, die bij het verschoonen van den dra gonder hielp, te bedanken, daarfhij thans onnoodig bleek. Op 25 Febr. 1830 werden de hok ken verbouwd, zoo wij reeds zeiden, en de dragonder werd nu naar een andere plaats in het huis overgebracht. (Door den invloed van Schroeder van der Kolk werd hij na 1827 niet meer in ketenen geklonken). Maar in zijn nieuwe aparteinent weigerde hij voed sel te nemen anders dan uit den steenen bak. Op 7 Febr. 1838 (de dragonder had dus nog 10 jaar van de mildere leiding van Schroeder van der Kolk kunnen genieten) kwam bij de Staten bericht in, dat hij op 20 |anuari overleden was hij was dus 50 jaar lang in het dolhuis geweest. Zijn geraamte is nog altijd in het anatomisch instituut der Rijks-Universiteit van Utrecht te zien, maar de ketenen zijn verdwenen. T. PLUIM. Wenschen en wenken „Het is onmogelijk een goed katho liek te zijn zonder ook de economische en sociale beginselen van de Kerk te erkennen." „Het is on-katholiek, aan verouderde vormen vast te houden. Het is steeds de kracht van het katholicisme ge weest, dat het 't nieuwe in zich opnam en vulde met zijn geest." (Muckermann S. J.) KANTOORBOEKHANDEL LingMtr. 68 to. Krommutr.TEL 326 ENDURA Onbeperkte en voortdurende garantie ildlge billetten. Ruim 300 van de ruim, IlüO leden der Klesvereeniging kwamen stemmen: veel belangstelling was er dus niet. Zij die niet accoord gingen met het politiek advies, wisten te bewerken, dat de heer Splekermann, no. 3 werd eR de heer Noordman no. 4. Voorts wérd no. 7 van het advies (mej. Van Hamersveld) als no. 8 geplaatst en de heer Zwart als no. 7 aangewezen. Van de indertijd in een vergadering der Kiesvereenlging van bestuurswege ingestelde vertegenwoordiging volgens Binnenland TREURIG I Dat de socialisten bij de verkiezin gen in ons land nog altijd vooruitgaan, dat ligt voor de hand, aldus Dr. Arts in de N. Tilb. Ct. Zij hebben het ver schot voor zich van alle partijen. De katholieken staan daar anders voor. Zij krijgen van anderen niets, verliezen alleen nog van hun menschen, niet door de verkiezingen en de politiek, maar omdat er in de groote steden vooral zulk een groot verlies aan prac- tiseerende katholieken te boeken is. En dit nu is van veel meer belang dan de vraag of er een zetel voor een of ander college meer of minder te bezetten valt. In het programmaboek van den aan staanden Nederlandschen Katholieken dag schrijft deken dr. G. C. v. Noort daarover in grooter oprechtheid dan men soms wel gewoon is dat te doen. Hij geeft „het treurig getal, bijna 38 pet., (katholieken) die zelfs hun Pa- schen niet hielden„Het „lek" is on getwijfeld groot I" „Een andere treurige openbaring van achteruitgang op gods dienstig gebied, levert de statistiek der huwelijken." In 1930 tegenover 812 katholieke huwelijken (of 1624 personen), 1233 katholieken die een gemengd huwelijk aangingen. Van die 1233 gemengde huwelijken waren er slechts 151 die met dispensatie waren aangegaan, en die dus kerkrechtelijk geldige huwelijken zijn. Omdat den anderen dispensatie geweigerd werd? Neen Welke die oorzaken mogen zijn, het k is bitter groot. „En hoe weinig beteekent tegenover dit verlies, het op zich zelf verheugende feit, dat in 1930 453 andersdenkenden tot de Kath. Kerk overgingen?" Men behoeft het belang der verkie zingen niet voorbij te zien om te meenen, dat hier meer aandacht aan besteed moet worden dan aan welke politieke actie ook. BERICHTEN UIT AMERSFOORT R. K. K1ESVEREENIGING „RECHT EN ORDE" j de gehouden stemming over de alphabelische groslijst ter aanwijzing van de onderlinge rangorde der can- didaten voor de Gemeenteraads-ver- kiezingen werden uitgebracht volgens het politiek advies 133 stemmen van de 285 die werden uitgebracht. Er waren 22 billetten ongeldig. De eind-uitslag was als volgt; 1. J. J. Thien, aftr. lid, met 2361 p. 2. S. Kraan, aftr. lid, met 2018 p. 3. A, J, Spiekermannn, aftr lid, met 1811 punten. 4. G. J. Noordman, aftr. lid, met 1779 p. 5. W. v. Koelen, met 1417 punten. 6. C. W. C. G. Hehenkamp, aftredend lid, met 1250 punten. 7. J. Zwart, met 1023 punten. 8. Mej. E. M. van Hamersveld, met 953 punten. 9. H. A. Nieuwendijk, met 654 p. 10. J. v. d. Linden, met 165 punten. 11. G. A. Luycx, met 226 punten. Hoewel het slembureau zitting hield op drie plaatsen, was het getal stem mende leden gering. En dat aan de kennis der techniek van het stemmen onder onze menschen nog altijd veel hapert, werd weer be wezen door het inleveren van 22 on- ig is practisch niets recht gekomen. De hoogere stand, als wiens vertegenwoordiger door het be stuur werd aangewezen de heer Van Beurden, verdwijnt uit de Raadsfractie, omdat na het bedanken van den heer Van Beurden geen plaatsvervanger voor de categorie: Hoogere stand beschik baar was. Wanneer straks zeven leden worden gekozen is er slechts een reserve van vier candidaten. En in die reserve zit geen materiaal meer om eventueel als plaatsvervanger voor de categorie „vrije beroepen" te fungeeren. We willen hopen, dat geen vervanging zal noodig blijken in de komende periode. Bij een volgende gelegenheid is het zaak te zorgen dat de opvolging op de Katholieke lijst beter geregeld wordt. Nu is de, geheel in overeenstemming met het reglement, correct geleide voorbereiding achter den rug en moet het Katholieke kiezerscorps mobiel gemaakt worden voor den stemdag. Het is nutteloos en totaal overbodig nog diepzinnig te redeneeren over alles en nog wat. De candidaatsteliing is een feit ge worden en zij moet worden aanvaard als een uitspraak der georganiseerde Katholieke kiezers in volle vrijheid gitJaan. Hoe de Katholieke Raadsfractie de komende periode zai zijn samen gesteld, staat reeds vrijwel vast. Hoofdzaak is nualle Katholieke stemmen op de Katholieke lijst om ons zevende fractielid het Raadscollege te kunnen binnen leiden. Daarvoor moet t hard gewerk worden. En het eerst noodige is dan: zorg voor goed en geldig stemmen; zorg dat er weer geen dozijnenlstemmen voor onze lijst verloren gaan; vermorst en verknoeid worden door onkunde, LIMVIO. Nog vóór de Utrechtsche R.K. Voet balbond werd opgericht, kwamen eenige jongelui te Amersfoort bijeen om te trachten een R. K. Voetbalvereeniging te stichten, 't Was een openlucht bij eenkomst, gehouden in Mei 1916, n.l. op het terrein voor de R. K. school aan de Schimmelpenninckstraat. Bij gebrek aan beter, werd van een daar gedeponeerde telefoonpaal gebruik gemaakt ais weliswaar hard, doch gastvrij „zitje". Kosten waren er niet aan verbonden, trouwens, geld had men niet. Wat er wel wasenthousiasme lust tot doorzetten; enfin, daar wat het jongelui voor. Moeilijkheden waren er te over, doch die zijn er&om te overwinnen, zoo dacht men. De eerste vraag, die de waarnemend president stelde, was: Wie wil lid worden Tot een elftal kwam men nog niet, omdat er geen elf aanwezig waren. Veel moeite om dit tot het verelschte aantal uit te breiden, kostte het later niet. Voorts kwam aan de orde de dubbeltjes kwestie. Want meet dubbeltje kon het niet lijden. 't Ging er erg zakelijk aan toe. Een bestuur kon worden samengesteld. Over den naam zou men nog et rnken. Later werd dit Rapiditas, t wijl nog later eenige maien wegens administratie-moeilijkheden met den N.V.B., van naam werd veranderd, om nu onder het motto: „Labor improbis vincit omnia", L.I.M.V.I.O., de voetbal eer te verdedigen. Men had dus een vereeniging, zij het voorloopig zonder naam, doch overigens ontbrak alles: geen materi aal, geen speelterrein en ook geen geld. Toch toog men op pad. Vooreerst kreeg men, dank zij de welwillende medewerking van St. Louis, de beschikking over een speelterrein, waarmede men over-gelukkig was en hetgeen in niet geringe mate heeft bij gedragen tot het instandhouden eerst en groei later van de R. K. V. V. Bovendien: het kostte nietsI onder controle Centrftle i Qocdgekcufd bij Koninklijk Besluit d.d. 14 Mailt 1013, no. OL De zittingen voor het inleggen en terugbetalen van gelden worden gehouden in het R. K. Spaarbankgebouw BREEDESTRAAT bij dc LANuEQRACHT des ZONDAOS van 12 tot I uurWOENSDAGAVONDS van 7 tot 8 uur en VRflDAGS van 10 tot 11 uur. Dadelijk ingaande rente 36/,0 pCt. Spaarbusjes gratis verkrijgbaar. Kassier: Amsterdamsche Bank. Nu nog een voetbal I Een der leden kreeg de gelukkige Ingeving, zijn ouders te vragen om een voorschot, waarvoor zijn spaarpot borg bleef. En zoo kwam het, dat reeds Zondags na de oprich ting geoefend kon worden met een voetbal, die wel niet geheet rond was (het ding was eivormig) maar waar mede toch gevoetbald kon worden. Zoo het de eerste weken, 'e herinneren ons de geste over de oprichting onzer R.K.V.V., dat middels de plaatselijke R.K. pers was bekend gemaakt. Dat het niet èl vriendelijk heden waren, behoeven we niet te ver tellen. Wat deerde ons dit Onderwijl had men gelezen over de oprichting van den R.O.B.U. Op een der eerste vergaderingen was men, na vooraf gevoerde correspon dentie, met de leiders aanwezig. De voorzitter opende de vergadering met het: Mens sana in corpore sano. lapidltas sloot zich ter den R.K.V.B.U. aan, en k\ eerste jaar uit in de tweede afdeeling van dien Bond en sloeg daarin geen slecht figuur. Groote overwinningen werden behaald, zoo o.m. op Vooruit 2 met 18—0, T.O.P. Harmeien met 8—1. Op dc beslissingswedstrijd, welke het kampioenschap kon brengen als ge wonnen werd, kon Rapiditas het niet verder brengen dan een 3—4 nederlaag nadat vijf minuten voor het einde de stand nog 0-4 was. In 5 minuten had Rapiditas drie doelpunten gemaakt. Deze herinneringen, die voor d) spelers van die dagen de aangenaamst) zijn, zouden met tal van andere aan gevuld kunnen worden. Een enkele nog. In den medaille-wedstrijd moest o.m. uitgekomen worden tegen P.V.C. I. Deze club nam de tegenstand wat te gering op en kon het niet verder bren gen dan 2—2. Er moest verlengd wor den. Bij deze verlenging volgde een algemeene aanval van P.V.C. Een keu rig schot volgde, onbereikbaar voor den keeper. Doch o weeEven voor de doellijn weigerde het ding verder zijn tocht naar het doeljvoort te zetten en zakte als een zak ineen. De stand bleef verder 2—2, en Rapiditas gf als bezoekende vereeniging, met eer strijken. Rapiditas streed met wisselende kan sen, doch bleef steeds door haar on verwachte overwinningen een gevaar lijke en niet te onderschatten tegen stander voor elke vereeniging. Als we ons goed herinneren, werd slechts éénmaal het kampioenschap behaald van haar afdeeling. verbetering van hets in de latere R.K.F. hield dat van van thans gelijken tred, en zoo wist Limvio zich steeds te handhaven. Eerst in de 2e klas R.K.F., vervolgens in de eerste klas. Niettegenstaande de perioden van „up and down" hield Limvio stand. Laat dit ook voor de toekomst het geval zijn! Aldus Amisfurtum in Het Centrum. MET DE PEUGEOT-PRESTAT1ERIT1 Zaterdagmorgen werd te Amersfoort afgereden voor het laatste traject van de 7e ronde met als bestuurder Evert Nieuwenhuis. Gereden werd Amersfoort, Zwolle, Meppel, Steenwijk, Heeren veen, Leeuwarden, Groningen, Win schoten, Veendam, Borger, Coevorden, Zwolle, Amersfoort. Met goed weer werd afgereden en behoudens een regenbuitje is het zoo sebleven. Deze rit met de kleine 3eugeot is een genot. Op de meeste plaatsen is de Peugeot geen onbekende meer en is de belangstelling dan ook algemeen. Op enkele plaatsen beleef je nog wonderlijke gevallen en zien ze een auto blijkbaar nog aan voor een moordtuig. Met angstooeen wordt eerst omge keken en vervolgens van de fiets ge Kantoorboekhandel Kantoormeubelen Schrljfmaclilnei Langestraat 84 - Talaf- 528 Speciaal adres voor Uw Kantoor- School-, Schrijf- en Tee ken ben oo- dlgdheden. - Advertentie-Bureau Hebt U een Taxi of auto noodig Amersfoort sprongen, soms zelfs met fiets en al in het weiland gevlucht. En de wagen snelt voort, de motor ronkt zijn een tonig lied. Tot Winas&fcjL* 'nt alles goed, toen werd cchtcr"b/L.ff'«(> Jaeld doordat een vleugeltje van""Be*fsr- dcclcr brak en het moeite kostte een ander te bekomen. Toen dit echter gelukt was snelde de wagen weer voort langs velden en wegen en deed de motor zijn plicht. Dit kleine 4 cyl. wagentje ligt onge- oflljk vast op den weg met een vaart in 90 K.M. Bij aankomst Ie Amers foort wees de meter een stand aan van 17866 K.M. Nieuwenhuis Is voor zijn taak als bestuurder op groote tra jecten ten volle berekend. Met snelle vaart gaat het voort doch zHn aan dacht geeft hij dan ook ten volle en hij vervalt nimmer in roekeloosheid. Do motor werkt schitterend en zal zeker de nog af te leggen rondes volbrengen en dan nog wel in staat zijn een eere-ronde te rijden, gevolgd door een stoet van auto's. En daarna zal de vraag naar Peugeot's ongetwijfeld een stijgende lijn vertoonen. Maandag 18, Dinsdag 19 en Woens dag 20 Mei worden aan de kinderen der lagere scholen door de Floralia vereeniging de planten uitgereikt. De kinderen ontvangen meteen een hand leiding voor de verzorging. EEN A.N.W.B. AVOND. Zooals uit do advortentie land op Zaterdag 9 Mei in de concert zaal „De Valk*' een Bondsavond or- ganiseeren, bestaande in een expositie van het Bondswerk cn Bondsuitgaven en een lezing, waarbij de interessante Bondsfilm zal worden vertoond. Dat de A.N.W.B. een instelling van algemeen nut Is en eigenlijk de vriend van iedereen, die het toerisme beoefent, hetzij per auto, fiets, motor, trein, boot, te voet of te paard, van iedereen ook, die deelneemt aan het verkeer op de wegen, mag als algemeen bekend ge acht worden. Maar het is toen goed, dat dc A.N. \B. zich in verschillende plaatsen komt vertoonen, omdat zelfs de leden niet alles weten van het omvangrijke Bondswerk, dat in het algemeen be lang en in hun belang tot stand is en wordt gebracht. Het Genootschap voor Geschiedenis der Genees-, Natuur- en Wiskunde hield te Utrecht een vergadering. Dr. F. C. Unger van het Amers foortsche Gymnasium gaf een referaat ten beste over „De anatomie van het hart volgens Hippocratische geschrift over dat orgaan. Deze maand zal publiek worden verkocht het pension „Blrkhói aan dc Blrktstraat op de grens van de ge meente Amersfoort, naast het sport terrein Birkhoven.

Historische kranten - Archief Eemland

De Eembode | 1931 | | pagina 1